Vlerësim i kushtetutshmërisë së Aktgjykimit [Arj.nr.116/2022] të 9 marsit 2023 të Gjykatës Supreme të Republikës së Kosovës

Aktgjykim

Nr. të lëndës KI103/23

Parashtruesit: Zyra e Rregullatorit për Energji e Republikës së Kosovës

Shkarko:

Përmbledhje Vendimi tekst

Prishtinë, më 4 mars 2024

Nr. Ref.:AGJ 2384/24

AKTGJYKIM

në

rastin nr. KI103/23

Parashtrues

Zyra e Rregullatorit për Energji e Republikës së Kosovës

Vlerësim i kushtetutshmërisë

së Aktgjykimit Arj.nr.116/2022 të 9 marsit 2023 të Gjykatës Supreme të Republikës së Kosovës

GJYKATA KUSHTETUESE E REPUBLIKËS SË KOSOVËS

e përbërë nga:

Gresa Caka-Nimani, kryetare

Bajram Ljatifi, zëvendëskryetar

Selvete Gërxhaliu-Krasniqi, gjyqtare

Safet Hoxha, gjyqtar

Radomir Laban, gjyqtar

Remzije Istrefi-Peci, gjyqtare, dhe

Nexhmi Rexhepi, gjyqtar,

Enver Peci, gjyqtar.

Parashtruesi i kërkesës

Kërkesa është dorëzuar nga Zyra e Rregullatorit për Energji e Republikës së Kosovës (në tekstin e mëtejmë: ZRRE) të cilën e përfaqëson Ymridin Misini.

Vendimi i kontestuar

Parashtruesi i kërkesës konteston Aktgjykimin [Arj.nr. 116/2022] të 9 marsit 2022 të Gjykatës Supreme të Republikës së Kosovës (në tekstin e mëtejmë: Gjykata Supreme), në lidhje me Aktgjykimin [Aa.nr. 990/21] të 4 tetorit 2022, të Gjykatës së Apelit të Kosovës (në tekstin në vijim: Gjykata e Apelit] dhe Aktgjykimin [A.nr.1373/2017] e 15 shtatorit 2021, të Gjykatës Themelore në Prishtinë-Departamenti për Çështje Administrative (në tekstin e mëtejmë Gjykata Themelore).

Objekti i çështjes

Objekt i çështjes është vlerësimi i kushtetutshmërisë së Aktgjykimit të kontestuar të Gjykatës së Apelit, përmes së cilit pretendohet se parashtruesit të kërkesës i janë shkelur të drejtat dhe liritë e tij themelore të garantuara me nenet 31 [E Drejta për Gjykim të Drejtë dhe të Paanshëm] të Kushtetutës së Republikës së Kosovës (në tekstin e mëtejmë: Kushtetuta) në lidhje me nenin 6 (E Drejta për një proces të rregullt) të Konventës Evropiane për të Drejtat e Njeriut (në tekstin në vijim: KEDNJ).

Parashtruesi i kërkesës po ashtu kërkon nga Gjykata Kushtetuese e Republikës së Kosovës (në tekstin e mëtejmë: Gjykata) që të vendosë masë të përkohshme.

Baza juridike

Kërkesa bazohet në paragrafët 1 dhe 7 të nenit 113 [Juridiksioni dhe Palët e Autorizuara] të Kushtetutës, në nenet 22 (Procedimi i kërkesës) dhe 47 (Kërkesa individuale) të Ligjit nr. 03/L-121 për Gjykatën Kushtetuese të Republikës së Kosovës (në tekstin e mëtejmë: Ligji) dhe në rregullin 25 (Parashtrimi i kërkesave dhe përgjigjeve) të Rregullores së punës së Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Kosovës Nr. 01/2023 (në tekstin e mëtejmë: Rregullorja e punës).

Më 7 korrik 2023, Rregullorja e punës së Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Kosovës Nr. 01/2023, u publikua në Gazetën Zyrtare të Republikës së Kosovës dhe hyri ne fuqi 15 ditë pas publikimit te saj. Rrjedhimisht gjatë shqyrtimit të kërkesës, Gjykata Kushtetuese i referohet dispozitave të Rregullores së lartcekur. Lidhur me këtë, konform Rregullit 78 (Dispozitat kalimtare) të Rregullores së punës Nr. 01/2023, përjashtimisht, dispozita të caktuara të Rregullores së punës Nr. 01/2018, do të vazhdojnë të zbatohen në lëndët e regjistruara në Gjykatë përpara shfuqizimit të saj, vetëm nëse dhe për aq sa janë më të favorshme për palët.

Procedura në Gjykatën Kushtetuese

Më 24 maj 2023, parashtruesi i kërkesës e dorëzoi kërkesën në Gjykatën Kushtetuese të Republikës së Kosovës (në tekstin e mëtejmë: Gjykata).

Më 31 maj 2023, Kryetarja e Gjykatës, përmes Vendimit [nr.GJR.KI103/23], caktoi gjyqtarin Nexhmi Rexhepi gjyqtar raportues dhe Kolegjin shqyrtues, të përbërë nga gjyqtarët: Bajram Ljatifi (kryesues), Safet Hoxha dhe Remzije Istrefi Peci (anëtarë).

Më 13 qershor 2023, Gjykata e njoftoi parashtruesin e kërkesës për regjistrimin e kërkesës.

Në të njëjtën datë, Gjykata njoftoi Gjykatën Supreme për regjistrimin e kërkesës duke i dorëzuar një kopje të kërkesës.

Më 13 qershor 2023, Gjykata njoftoi Avokatin e Popullit në cilësi të palës së interesuar për regjistrimin e kërkesës duke i dorëzuar një kopje të kërkesës.

Më 23 janar 2024, Kolegji shqyrtues shqyrtoi raportin e gjyqtarit raportues dhe njëzëri i rekomandoi Gjykatës pranueshmërinë e kërkesës.

Në të njëjtën ditë, Gjykata vendosi, njëzëri, që kërkesa është e pranueshme; të refuzojë njëzëri kërkesën për masë të përkohshme; të konstatojë, njëzëri, që Aktgjykimi i Gjykatës Supreme [Arj.nr.116/2022] të 9 marsit 2023, nuk është në kundërshtim me nenin 31 [E Drejta për Gjykim të Drejtë dhe të Paanshëm] të Kushtetutës dhe nenin 6 (E drejta për një proces të rregullt) të KEDNJ-së; konstatoi se ky Aktgjykim hyn në fuqi në ditën e shpalljes në Gazetën Zyrtare, në pajtim me paragrafin 5 të nenit 20 të Ligjit.

Përmbledhja e fakteve

Më 13 qershor 2017, Avokati i Popullit kishte përpiluar raportin: Ex officio Rasti Nr.265/2017; Raporti me Rekomandime i Avokatit të Popullit të Republikës së Kosovës në lidhje me Faturimin e energjisë elektrike të shpenzuar në katër komunat veriore të Republikës së Kosovës, drejtuar: (i) Kryesuesit të Bordit të ZRRE-së; (ii) Udhëheqësit të Departamentit të Energjisë, të Ministrisë së Zhvillimit Ekonomik (në tekstin në vijim: MZHE); dhe (iii) Udhëheqësit të Departamentit për Mbrojtjen e Konsumatorit, Ministria e Tregtisë dhe Industrisë. Raporti ndër të tjera theksonte që energjia elektrike e shpenzuar në katër komunat e veriut të Republikës së Kosovës (Mitrovica Veriore, Zubin Potoku, Leposaviqi dhe Zveçani) faturohej tek “konsumatorët e pjesës tjetër të Republikës”, e cila sipas pretendimeve të ZRRE-së dhe Departamentit të Energjisë të MZHE-së ishte në përputhje me Ligjin Nr.05/L-084 për Rregullatorin e Energjisë dhe Ligjin Nr. 05/L-085 për Energjinë Elektrike.

Raporti Ex officio Rasti Nr.265/2017 i Avokatit të Popullit, në bazë të vlerësimit të bërë, kishte konstatuar se: (1) Faturimi i energjisë elektrike të shpenzuar në katër komunat veriore të Republikës së Kosovës tek konsumatorët e tjerë në pjesën tjetër të vendit, paraqet shkelje të Ligjit Nr. 05/L-084 për Rregullatorin e Energjisë dhe Ligjin nr. 05/L-085 për Energjinë Elektrike; (2) Kjo praktikë e faturimit paraqet shkelje të së drejtës së pronës, të garantuar me nenin 46 të Kushtetutës dhe nenin 1 të Protokollit 1 të KEDNJ-së, si dhe sjell deri tek pasurimi i pabazë sipas neni 194 të Ligjit Nr. 04/L-077 për Marrëdhëniet e Detyrimeve; (3) Kjo praktikë e faturimit paraqet shkelje të së drejtës për të mos u diskriminuar, të garantuar me nenin 24 të Kushtetutës dhe Ligjin Nr. 05/L-021 për Mbrojtjen nga Diskriminimi; (4) Kjo praktikë e faturimit paraqet shkelje të të drejtave të konsumatorit, të garantuara me Ligjin Nr. 04/L-121 për Mbrojtjen e Konsumatorit.

Bazuar në konstatimet e mësipërme, Avokati i Popullit kishte dhënë rekomandimet vijuese: (1) ZRRE urgjentisht të ndalë praktikat e kundërligjshme të faturimit të energjisë elektrike të shpenzuar në veri të Republikës së Kosovës tek konsumatorët në pjesën tjetër të vendit; (2) Qeveria në bashkëpunim me ZRRE-në dhe KEDS-in, të gjejë një mënyrë alternative për t’iu shmangur humbjeve në veri të vendit, duke trajtuar të gjithë konsumatorët në mënyrë të barabartë sipas normave kushtetuese dhe ligjore kundër diskriminimit; (3) ZRRE-ja, në pajtim me Ligjin Nr. 05/L-084 për Rregullatorin e Energjisë, të nxjerrë një vendim me anë të të cilit do të miratohej zbritja e tarifave deri në atë masë që do të mundësonte kompensimin e konsumatorëve të cilët, padrejtësisht, janë faturuar, dhe vazhdojnë të faturohen, për energjinë elektrike të shpenzuar në katër komunat veriore.

Më 12 korrik 2017, Avokati i Popullit kishte pranuar një përgjigje nga ZRRE-ja lidhur me Raportin me Rekomandime të Avokatit të Popullit, me ç’rast ZRRE kishte kundërshtuar gjetjet e Avokatit të Popullit lidhur me faturimin e energjisë elektrike në veri të vendit.

Më 15 gusht 2017, duke mos u pajtuar me sqarimet e dhëna nga ana e ZRRE-së, nga shkresat e lëndës rezulton se pala e interesuar “Avokati i Popullit” në cilësi të paditësit kishte ushtruar padi në Gjykatën Themelore, për: (i) anulimin e vendimit [nr. V399_2022] të 6 shkurtit 2012 të ZRRE-së (parashtruesit të kërkesës), për reduktimin e humbjeve të shpërndarjes; si dhe (ii) ZRRE të obligohet që të bëjë kompensimin e konsumatorëve të cilët faturohen për shpenzimin e energjisë elektrike në katër komunat veriore të Republikës së Kosovës.

Avokati i Popullit theksonte në padi që Vendimi i ZRRE-së është i natyrës teknike dhe si i tillë është vështirë i kuptueshëm për qytetarët, të cilët në bazë të këtij vendimi, pa dijeninë e tyre, paguanin për të reduktuar humbjet dhe për të ulur nivelin e borxhit të keq nga katër komunat e veriut të Kosovës. Rrjedhimisht, sipas Avokatit të Popullit, vendimi nuk kishte mbështetje në ligj dhe se i njëjti cenonte të drejtën e qytetarëve për të mos u diskriminuar, të drejtën e pronës dhe të drejtën e konsumatorëve. (Shih për më shumë detaje Raportin: Ex officio Rasti Nr.265/2017; Raporti me Rekomandime i Avokatit të Popullit të Republikës së Kosovës në lidhje me Faturimin e energjisë elektrike të shpenzuar në katër komunat veriore të Republikës së Kosovës; Prishtinë, më 13 qershor 2017).

Në anën tjetër, parashtruesi i kërkesës dorëzoi përgjigje në padi duke kërkuar që të refuzohet si e pabazuar padia e Avokatit të Popullit për anulimin e vendimit [V _399_2012] të 6 shkurtit 2012, ndërsa për piken II, të kërkesëpadisë të hudhet poshtë padia si e palejueshme.

Më 15 shtator 2021, Gjykata Themelore përmes Aktgjykimit [A.nr. 1373/2017]: (I) Aprovoi si të bazuar kërkesëpadinë e paditësit-Avokatit të Popullit; (II) Anuloi si të kundërligjshëm Vendimin [V_399_2012] e 6 shkurtit 2012 të ZRRE-së, dhe detyroi parashtruesin e kërkesës që të ndërmarr veprime që e obligojnë shërbimin e shpërndarjes së Energjisë Elektrike në Kosovë Sh.A (KEDS), që të bëjë kthimin e shumës së faturuar, respektivisht kompensimin e dëmit konsumatorëve të cilët janë faturuar për shpenzimin e energjisë elektrike në katër komunat veriore të Republikës së Kosovës, dhe atë për periudhën kohore nga 6 shkurti 2012 e deri me 20 tetor 2017, në vlerën prej dyzet milionë e tetëqind e pesëdhjetë e pesë mijë e katërqind e tetëdhjetë euro (40.855.480.00 EUR), të gjitha këto në afat prej 15 ditësh nga dita e pranimit të këtij aktgjykimi nën pasojat e ekzekutimit me detyrim.

Kundër aktgjykimit të lartcekur, parashtruesi i kërkesës paraqiti ankesë për shkak të shkeljeve të dispozitave ligjore të Ligjit për Konfliktet Administrative dhe Ligjit të Procedurës Kontestimore; shkeljes së dispozitave ligjore të Ligjit për Rregullatorin e Energjisë dhe Ligjit për Energjinë Elektrike; konstatimin e gabuar dhe jo të plotë të gjendjes faktike dhe zbatimit të gabuar të së drejtës materiale, duke propozuar që Gjykata e Apelit t'a aprovoj ankesën si të bazuar, dhe ta anuloj aktgjykimin e Gjykatës Themelore dhe të njëjtin ta kthej në rigjykim dhe rivendosje.

Më 4 tetor 2022, Gjykata e Apelit përmes Aktgjykimit [AA.nr. 990/21] refuzoi si të pabazuar ankesën e të parashtruesit të kërkesës, ndërsa vërtetoi aktgjykimin e Gjykatës Themelore [A.nr.1373/17] të 15 shtatorit 2021. Ndër të tjera, Gjykata e Apelit kishte theksuar që nuk qëndrojnë pretendimet e parashtruesit të kërkesës sipas të cilave Avokati i Popullit kishte parashtruar padi jashtë afatit ligjor dhe se kishin kaluar afatet e parashkrimit relativ dhe absolut. Gjykata e Apelit kishte arsyetuar se në këtë rast kishim të bënim me shkelje të natyrës së vazhdueshme. Përveç kësaj, Gjykata e Apelit arsyetoi si në vijim: “Gjykata e shkallës së parë në çështjen konkrete juridike në mënyrë të plotë dhe të drejtë ka vërtetuar gjendjen faktike, e cila nuk vihet në dyshim me pretendimet ankimore. [...] gjykata e shkallës së parë për vlerësimin e vet ka dhënë arsye të mjaftuara dhe bindëse faktike dhe juridike mbi faktet relevante për të vendosur në këtë çështje juridike, të cilën në tërësi e aprovon edhe gjykata e shkallës së dytë, pasi që: Me Ligjin për Marrëdhëniet e Detyrimeve Nr.04/L-077, neni 194 është përcaktuar se: "1. Secili person që pasurohet pa bazë ligjore në dëm të një tjetrit, është i detyruar të kthej atë që ka marrë nga tjetri, ose ndryshe të kompensojë vlerën e fitimit të arritur. 2. Fjala pasurim po ashtu përfshin përvetësimin e fitimit përmes shërbimeve. 3. Detyrimi për kthim ose kompensim po ashtu lind edhe nëse një person pranon diçka në lidhje me një bazë që nuk është realizuar ose më pas zhduket". Në bazë të këtyre dispozitave, konsumatorëve të cilët pa dijeninë e tyre kanë paguar për energjinë e shpenzuar në veri të Republikës së Kosovës, u lind e drejta për kthimin e shumës që janë detyruar ta paguanin. E në këtë rast Shërbimi i Shpërndarjes së Energjisë Elektrike në Kosovë SH.A (KEDS) është pasuruar pa bazë ligjore, kur është bazuar në vendimin e saj dhe i ka faturuar konsumatorët jashtë katër komunave veriore të Kosovës për energjinë elektrike të shpenzuar, dhe se përgjegjësia civile bie pikërisht mbi të paditurin me Ligjin për Energji Elektrike, Ligjin për Mbrojtjen e Konsumatorit dhe Ligjin për Rregullatorin e Energjisë Elektrike.”

Në një datë të pacaktuar, parashtruesi i kërkesës dorëzoi kërkesë për rishqyrtim të jashtëzakonshëm të vendimit gjyqësor, përmes së cilës kontestonin aktgjykimet e Gjykatës Themelore dhe të Apelit për shkak të shkeljes së të drejtës materiale dhe shkeljes së dispozitave të procedurës, me propozim, që të aprovohet si e bazuar kërkesa, ndërsa të ndryshohen aktgjykimi i Gjykatës Themelore dhe aktgjykimi i Gjykatës së Apelit, nën pretendimin që të njëjtit janë nxjerrë me shkelje të dispozitave materiale dhe të procedurës

të cilat kanë ndikim në zgjidhjen e drejtë të çështjes, respektivisht kërkesa e të paditurës të aprovohet, ndërsa të anulohen aktgjykimet e kontestuara si më lartë dhe çështja t’i kthehet gjykatës së shkallës së parë në rigjykim.

Në anën tjetër, paditësi-Avokati i Popullit dorëzoi përgjigje në kërkesën për rishqyrtim të parashtruesit të kërkesës ZRRE, përmes së cilës i kundërshtoi në tërësi pretendimet e paraqitura kundër aktgjykimeve të instancave më të ulëta nga parashtruesi i kërkesës, dhe se kërkoi që kërkesa të refuzohet në tërësi si e pa bazuar.

Më 9 mars 2023, Gjykata Supreme përmes Aktgjykimit [ARJ.nr.116/2021] refuzoi si të pa bazuar kërkesën për rishqyrtim të jashtëzakonshëm të vendimit gjyqësor, e parashtruar nga parashtruesi i kërkesës ZRRE, kundër Aktgjykimit [AA nr. 990/2021] të 4 tetorit 2022, të Gjykatës së Apelit. Në arsyetimin e Aktgjykimit të saj, Gjykata Supreme ndër të tjera theksonte si në vijim:

Pretendimet ndër të tjera në kërkesë lidhur me zbatimin e gabuar të drejtës materiale nga gjykatat e instancave më të ulëta [...] kolegji i Gjykatës Supreme i shqyrtoi në tërësi në baza ligjore dhe vlerëson se, nuk është kontestuese kompetencat që burojnë për ZRRE sipas nenit 48 të LRrE lidhur me trajtimin e parametrave rregullative, dhe faturimin e kostos së rrymës së humbur në sistemin e transmisionit dhe shpërndarjes, dhe mbikëqyrjen lidhur me furnizimin e rregullt të konsumatorëve me energji elektrike si obligim ligjor, por këto pretendime janë jo relevante dhe të pa qëndrueshme lidhur me objektin e çështjes në shqyrtim, faturimin e qytetarëve të R. Kosovës, për rrymën e shpenzuar por të pa paguar në katër Komunat Veriore të Republikës së Kosovës, ashtu që nga KEDS rryma e shpenzuar atje bazuar në vendimin e ZRRE-së, u është faturuar qytetarëve të pjesëve të tjera në emër të kthimit kostove të tjera të humbjeve në sistemimin e transmisionit, pa të drejtë dhe bazë ligjore. Prandaj nuk janë të qëndrueshëm në pretendimet lidhur me arsyetimin e mos inkasimit në katër komunat e veriut me shkaqe sigurie dhe mos pasjes qasje në leximin e njehsorëve në atë pjesë, sepse nuk justifikohet që qytetarët terë për çdo arsye të ngarkohen me pagesën e energjisë elektrike të harxhuar pa një bazë ligjore. Prandaj me këtë faturim dhe pagesë është bërë trajtim jo i barabartë i qytetarëve të R. Kosovës e që bie ndesh me nenin 55 par. 4, të Kushtetutës, trajtim i pa barabartë, të cituar si në aktgjykimet e gjykatave të instancave më të ulëta, sepse është bërë kufizim i të drejtave të njeriut. Andaj bazuar në nenin 194 të LMD, konsumatorët të cilët pa bazë ligjore dhe pa dijeninë e tyre janë faturuar dhe kanë paguar për energjinë e shpenzuar në veri, u lindë e drejta për kthimin e shumës së paguar si kanë vendosur gjykatat e instancave më të ulëta.

Pretendimet e parashtruesit të kërkesës

Parashtruesi i kërkesës pretendon se vendimi i kontestuar, është nxjerrë në shkelje të të drejtave dhe lirive të tij kushtetuese, konkretisht nenin 31 [E Drejta për Gjykim të Drejtë dhe të Paanshëm] të Kushtetutës, në lidhje me nenin 6 (E Drejta për një proces të rregullt) të KEDNJ-së, për (i) shkak të zbatimit të gabuar të ligjit nga ana e gjykatave të rregullta, respektivisht Gjykata Supreme, Gjykata e Apelit dhe Gjykata Themelore dhe (ii) mungesës së arsyetimit të vendimit gjyqësor.

Për sa i përket pretendimit për zbatim të gabuar të së drejtës materiale parashtruesi i kërkesës konsideron se duke marrë parasysh faktin se zbatimi i gabuar i të drejtës procedurale dhe materiale, ka sjellur deri tek shkelja e të drejtave të mbrojtura me Kushtetutë, Gjykata ka për detyrë të lëshohet në gabimet e Gjykatës Supreme dhe dy (2) instancave tjera lidhur me zbatimin e gabuar të së drejtës procedurale dhe/ose materiale. Në ndërlidhje me këtë pretendim, parashtruesi i kërkesës i referohet rastit të Gjykatës KI195/20, me parashtrues të kërkesës Aigars Kesengfels.

Parashtruesi i kërkesës në kuadër të këtyre pretendimeve për zbatim të gabuar të së drejtës materiale, të njëjtat i ndërlidh me mos arsyetim të vendimit gjyqësor, ku theksonte që: “standardi ligjor është detyrim i përcaktuar shprehimisht me par. 4 të nenit 160 LPK-së, ku decidivisht përcaktohet se: ‘arsyetimi i aktgjykimit përmban: kërkesat e palëve, faktet që i kanë parashtruar dhe provat që i kanë propozuar, cilat nga faktet i ka vërtetuar, pse i ka vërtetuar ato fakte, e po që se i ka vërtetuar me anë të provave, cilat prova i ka shfrytëzuar dhe si i ka vlerësuar ato.’”

Si rezultat i mosdhënies së arsyetimit të mjaftueshëm të vendimit gjyqësor të gjykatave të rregullta, parashtruesi i kërkesës thekson që “gjykatat e tri shkallëve, kanë cenuar të drejtat bazike kushtetuese: të drejtën për barazi para ligjit, dhe të drejtën për gjykim të drejtë dhe të paanshëm, dhe në dëm të interesit publik. Kjo për faktin se gjykatat kanë vendosur në favor të palës kundërshtare, dhe rrjedhimisht, ia kanë mohuar parashtruesit të kërkesës të drejtën legjitime të paraparë me Kushtetutë, të drejtën në gjykim të drejt, dhe mbrojtjen e interesit publik, humanitar dhe të sovranitetit territorial të vendit.”

Në vijim, parashtruesi i kërkesës thekson se Aktgjykimi i Gjykatës Supreme “do të kishte me qenë i rregullt dhe juridikisht i pranueshëm sikur gjykata të kishte vepruar drejtë [...] duke marrë për bazë aplikimin e dispozitave materiale me të cilën është nxjerr vendimi V -399_2012 i dt. 06.02.2012 i cili është i bazuar në nenin 48 paragrafi 3 nën paragrafi 3.3 të Ligjit për Rregullatorin për Energji.”

Parashtruesi i kërkesës gjithashtu thekson se Gjykata Supreme kishte refuzuar kërkesën për rishqyrtim të vendimit gjyqësor edhe pse me kërkesë të njëjtit kanë theksuar se vendimi i kontestuar është i shfuqizuar, përmes Vendimit [V 1019_2018] të ZRRE-së të 20 gushtit 2018.

Në vijim, parashtruesi i kërkesës e ndërton rastin e tij në ngjashmëri me rastin KI11/2009, “ku Gjykata Kushtetuese në atë rast kishte caktuar masë të përkohshme për zbatimin e nenit 20.1 të Ligjit të RTK-së, deri në vendosjen e rastit dhe se Kuvendit të Kosovës i ishte rekomanduar që ta rishikoj natyrën e Nenit 20.1 dhe praktikat e bazuara në të, jo më larg se me 1 dhjetor 2009, ku pas shqyrtimit Kuvendi i Kosovës në seancën plenare të mbajtur më 28 janar 2010 ka miratuar Vendimin Nr.03/237 për financimin e përkohshëm të RTK-së prej 1 janarit 2010, dhe gjykata ka vërejtur që nga ajo datë asnjë tarifë nuk u ngarkohet apo arkëtohet drejtpërdrejt nga individët apo shtëpitë për ofrim të shërbimeve të RTK-së.”

Përveç pretendimeve të lartcekura, parashtruesi i kërkesës i referohet edhe disa paragrafëve të Aktgjykimit të Gjykatës në rastin KO93/21, me parashtrues Blerta Deliu-Kodra dhe 12 deputetë të tjerë të Kuvendit të Republikës së Kosovës, Vlerësim i kushtetutshmërisë së Rekomandimeve të Kuvendit të Republikës së Kosovës, Nr. 08-R-01, të 6 majit 2021, të cilët ishin relevantë gjatë trajtimit të atij rasti nga Gjykata Kushtetuese.

Pra, parashtruesi i kërkesës në parim thekson se “gjykatat e rregullta detyrohen t'i trajtojnë te gjitha provat e paraqitura nga palët ndërgjyqëse dhe me kujdes. Në çështjen juridiko administrative sipas padisë së Avokatit të Popullit kemi të bëjmë me kërkesën për anulimin e vendimit V.-399_2012, të 6 shkurt 2012, të iniciuar tek pas më shumë se 5 vite nga koha e nxjerrjes nga e paditura që ka rregulluar parametra rregullativ të të paditurës, lidhur me provat që vlerëson me rastin e marrjes se vendimit, gjykata obligohet të ofroj arsyetim të mjaftueshëm, përkatësisht t'i përfshijë në arsyetim të vendimit që merr. Ky standard është detyrim ligjor i përcaktuar shprehimisht në par. 4 te nenit 160 te LPK-së, i cili përcakton si ne vijim: ‘Arsyetimi i aktgjykimit përmban: kërkesat e palëve, faktet që i kanë parashtruar dhe provat që i kanë propozuar, cilat nga faktet e tilla i ka vërtetuar, pse dhe si i ka vërtetuar ato fakte, e po që se i ka vërtetuar me anë të provave, cilat prova i ka shfrytëzuar dhe si i ka vlerësuar ato’.”

Në anën tjetër, në thelb, parashtruesi i kërkesës pretendon se vendimi i kontestuar nuk i përmbush premisat e vendimit të arsyetuar gjyqësor, duke theksuar që “[...] meqenëse Gjykata Supreme ka refuzuar si të pa bazuar kërkesën për rishqyrtim të jashtëzakonshëm të vendimit gjyqësor, dhe ka lënë në fuqi Aktgjykimin e Apelit me të cilën është vërtetuar Aktgjykimi i Gjykatës Themelore në Prishtine, e njëjta ka qenë e detyruar që ta arsyetoj në detaje vendimin e saj për sa i përket çështjes meritore, ku akti i kontestuar është shfuqizuar nga parashtruesja e kërkesës, ndërsa për kompensimin fare nuk është dashur të vendoset në mungesë të fakteve vendimtare dhe provave materiale në të cilat ka mbështetur konstatimin e saj.”

Në kontekst të pretendimit për mos arsyetim të vendimit gjyqësor, parashtruesi i kërkesës thekson që Gjykata Supreme nuk i kishte adresuar pretendimet dhe provat e prezantuara nga ana e tij. Rrjedhimisht, sipas parashtruesit të kërkesës Aktgjykimi i kontestuar është vendim i padrejtë dhe i paligjshëm, që ka rezultuar në shkeljen e të drejtës për Gjykim të Drejtë dhe të Paanshëm.

Parashtruesi i kërkesës ka dorëzuar edhe kërkesë për masë të përkohshme pasiqë “bazuar ne elaboratin e mësipërm ka treguar rastin prima facie për meritat e kërkesës.”

Në lidhje me këtë pretendim, parashtruesi i kërkesës thekson që: “Zbatimi i Aktgjykimit të Gjykatës Supreme në lidhje me Aktgjykimin e Gjykatës së Apelit dhe të Gjykatës Themelore në Prishtinë për Çështje Administrative, do të shkaktoj dëme të pariparueshëm material dhe jo -material për parashtruesin e kërkesës, marrë për bazë detyrimin që parashtruesja e kërkesës të ndërmarr veprime që obligojnë Shërbimet e Shpërndarjes së Energjisë Elektrike në Kosovë KEDS Sh.A., që të bëj kthimin e shumës së faturuar, respektivisht kompensimin e dëmit konsumatorëve të cilët janë faturuar për energjinë shfrytëzuar, por jo të paguar nga konsumatorët e katër (4) komunat veriore të Republikës së Kosovës, duke vënë në pikëpyetje sigurinë juridike të definuar me Kushtetutë.

Përfundimisht, parashtruesi i kërkesës kërkon nga Gjykata që përmes Aktgjykimit: (I) të merre Vendim për masë të përkohshme, sipas së cilës do të: Lejoj masën e përkohshme në kohëzgjatjen e caktuar nga Gjykata Kushtetuese; (II) Të suspendoj menjëherë zbatimin e Aktgjykimit të Gjykatës Supreme [ARJ. nr. 116/2022] të 9 marsit 2023 dhe Aktgjykimin e Gjykatës së Apelit [AA. Nr. 990/21] të 4 tetorit 2022 dhe Aktgjykimin e Gjykatës Themelore [A. Nr. 1373/2017] të 15 shtatorit 2021; (III) Të shpall kërkesën të pranueshme; (IV) të konstatoj se ka pasur shkelje të nenit 31 (E drejta për gjykim të drejtë dhe të paanshëm) të Kushtetutës, Nenin 6 (E drejta për një proces të rregullt), të KEDNJ-së; (V) të konstatoj se ka pasur shkelje të Nenit 46 (Mbrojtja e pronës) të Kushtetutës; (VI) të shpall, të pavlefshëm, Aktgjykimin e Gjykatës Supreme [ARJ.nr. 116/2022] të 9 marsit 2023 dhe Aktgjykimin e Gjykatës së Apelit [AA Nr. 990/21] të 4 tetorit 2022 dhe Aktgjykimin e Gjykatës Themelore [A. Nr. 1373/2017] të 15 shtatorit 2021; (VII) të kthen, për rishqyrtim Aktgjykimin [CA. nr. 1373/2017) të Gjykatës Themelore, në pajtim me Aktgjykimin e Gjykatës Kushtetuese; (VIII) Të lejoj masën e përkohshme deri në kohën kur Gjykata Supreme e Kosovës të rivendos për çështjen meritore.

Dispozitat relevante kushtetuese dhe ligjore

Kushtetuta e Republikës Kosovës

Neni 31 [E Drejta për Gjykim të Drejtë dhe të Paanshëm]

1. Çdokujt i garantohet mbrojtje e barabartë e të drejtave në procedurë para gjykatave, organeve të tjera shtetërore dhe bartësve të kompetencave publike.

2. Çdokush gëzon të drejtën për shqyrtim publik të drejtë dhe të paanshëm lidhur me vendimet për të drejtat dhe obligimet ose për cilëndo akuzë penale që ngrihet kundër saj/tij brenda një afati të arsyeshëm, nga një gjykatë e pavarur dhe e paanshme, e themeluar me ligj.

3. Gjykimi është publik, me përjashtim të rasteve kur gjykata, në rrethana të veçanta, konsideron se, në të mirë të drejtësisë, është i domosdoshëm përjashtimi i publikut, ose i përfaqësuesve të medieve, sepse prania e tyre do të përbënte rrezik për rendin publik ose sigurinë kombëtare, interesat e të miturve, ose për mbrojtjen e jetës private të palëve në proces, në mënyrën e përcaktuar me ligj.

[...]

Konventa Evropiane për të Drejtat e Njeriut

Neni 6

(E drejta për një proces të rregullt)

Çdo person ka të drejtë që çështja e tij të dëgjohet drejtësisht, publikisht dhe brenda një afati të arsyeshëm nga një gjykatë e pavarur dhe e paanshme, e krijuar me ligj, e cila do të vendosë si për mosmarrëveshjet në lidhje me të drejtat dhe detyrimet e tij të natyrës civile, ashtu edhe për bazueshmërinë e çdo akuze penale në ngarkim të tij. Vendimi duhet të jepet publikisht, por prania në sallën e gjykatës mund t’i ndalohet shtypit dhe publikut gjatë tërë procesit ose gjatë një pjese të tij, në interes të moralit, të rendit publik ose sigurisë kombëtare në një shoqëri demokratike, kur kjo kërkohet nga interesat e të miturve ose mbrojtja e jetës private të palëve në proces ose në shkallën që çmohet tepër e nevojshme nga gjykata, kur në rrethana të veçanta publiciteti do të dëmtonte interesat e drejtësisë.

[...]

LIGJI Nr. 05/L-084 PËR RREGULLATORIN E ENERGJISË

Neni 48

Miratimi i tarifave

[...]

3. Gjatë miratimit apo caktimit të tarifave, Rregullatori do të sigurojë që të licencuarve t’iu mundësohet kthimi i të gjitha kostove të arsyeshme, duke përfshirë:

[...]

3.3. kostot e niveleve të arsyeshme të humbjeve të energjisë në sistemet e transmetimit dhe shpërndarjes;

LIGJI NR. 04/L-077 PËR MARRËDHËNIET E DETYRIMEVE

KREU 3

PASURIMI PA BAZË

NËNKREU 1

RREGULLAT E PËRGJITHSHME

Neni 194

Rregullat e përgjithshme

1. Secili person që pasurohet pa bazë ligjore në dëm të një tjetrit, është i detyruar të kthejë atë që ka marrë nga tjetri, ose ndryshe të kompensojë vlerën e fitimit të arritur.

2. Fjala pasurim po ashtu përfshinë përvetësimin e fitimit përmes shërbimeve.

3. Detyrimi për kthim ose kompensim po ashtu lind edhe nëse një person pranon diçka në lidhje me një bazë që nuk është realizuar ose më pas zhduket.

LIGJI Nr. 04/L-121 PËR MBROJTJEN E KONSUMATORIT

Neni 4

Të drejtat e konsumatorit

1. Ky ligj garanton këto të drejta themelore të konsumatorëve:

1.1. të drejtën për të mbrojtur interesat ekonomike të konsumatorit;

1.2. të drejtën për të mbrojtur nga rreziku jetën, shëndetin dhe pronën;

1.3. të drejtën për mbrojtje ligjore të konsumatorit;

1.4. të drejtën për tu ankuar;

1.5. të drejtën për kompensim në raste të caktuara edhe për dëmshpërblim;

1.6. të drejtën për informim dhe edukim të konsumatorit;

1.7. të drejtën për shfrytëzimin e shërbimeve publike;

1.8. të drejtën e organizimit në shoqata të konsumatorit për të mbrojtur interesat e tyre;

1.9. të drejtën për të përfaqësuar interesat e tyre;

1.10. të drejtën për të marr shërbime në gjuhën e tij në përputhje me ligjin për përdorimin e gjuhëve zyrtare sipas ligjit në fuqi.

Neni 29

Faturimi i energjisë, ujit dhe shërbimeve të telekomunikacionit

1. Faturimi i energjisë dhe i ujit llogaritet në bazë të konsumit real të lexuar në njehsorin e konsumatorit.

2. Mënyra e matjes dhe e llogaritjes të energjisë dhe ujit rregullohet me ligje dhe akte tjera nënligjore.

3. Furnizuesi detyrohet që konsumatorit t’ia mundësojë paraprakisht njoftimin me të gjitha kushtet e konsumit të energjisë dhe ujit.

4. Furnizuesi duhet të paraqesë në faturë shënimet që i mundësojnë konsumatorit kontrollin e sasisë dhe vlerës për konsumin e energjisë dhe ujit.

5. Furnizuesi është i detyruar t’u përmbahet standardeve të shkruara të cilësisë dhe vazhdueshmërisë së shërbimeve të energjisë dhe ujit.

6. Faturimi i energjisë dhe ujit duhet të llogaritet në bazë të konsumit real dhe vlerësohet nëpërmjet njësoreve të kalibruar.

LIGJI Nr. 05/L -021 PËR MBROJTJEN NGA DISKRIMINIMI

Neni 2

Fushëveprimi

1. Ky ligj zbatohet për të gjitha veprimet apo mosveprimet, të të gjitha institucioneve shtetërore dhe lokale, të personave fizik dhe juridik, të sektorit publik dhe privat, të cilët shkelin, kanë shkelur ose mund të shkelin të drejtat e çdo personi apo personave fizik dhe juridik, në të gjitha fushat e jetës, e posaçërisht që kanë të bëjnë me:

Neni 3

Koncepti i diskriminimit

1. Parimi i trajtimit të barabartë nënkupton se nuk do të ketë kurrfarë diskriminimi të drejtpërdrejtë apo të tërthortë sipas kuptimit të cilëdo nga bazat e përcaktuara në nenin një (1) të këtij Ligji.

2. Diskriminim është çdo dallim, përjashtim, kufizim ose preferencë në çfarëdo baze të përcaktuara në nenin një (1) të këtij Ligji, që ka për qëllim apo efekt të zhvleftësoj ose cënoj njohjen, gëzimin ose ushtrimin, në të njëjtën mënyrë me të tjerët, të të drejtave dhe lirive themelore të njohura nga Kushtetuta dhe ligjet tjera të aplikueshme në Republikën e Kosovës.

Pranueshmëria e kërkesës

Gjykata së pari vlerëson nëse parashtruesi i kërkesës i ka përmbushur kriteret e pranueshmërisë, të përcaktuara në Kushtetutë dhe të parashikuara më tej në Ligj dhe në Rregullore të punës.

Në këtë drejtim, Gjykata i referohet paragrafëve 1 dhe 7 të nenit 113 [Juridiksioni dhe Palët e Autorizuara] të Kushtetutës, në lidhje me paragrafin 4, të nenit 21 [Parimet e Përgjithshme] të Kushtetutës, që përcaktojnë:

Neni 113

[Juridiksioni dhe Palët e Autorizuara]

“1. Gjykata Kushtetuese vendos vetëm për rastet e ngritura para gjykatës në mënyrë ligjore nga pala e autorizuar.

[...]

7. Individët janë të autorizuar të ngrenë shkeljet nga autoritetet publike të të drejtave dhe lirive të tyre individuale, të garantuara me Kushtetutë, mirëpo vetëm pasi të kenë shteruar të gjitha mjetet juridike të përcaktuara me ligj”.

[...]

Neni 21

[Parimet e Përgjithshme]

[...]

4. “Të drejtat dhe liritë themelore të parashikuara në Kushtetutë, vlejnë edhe për personat juridikë, për aq sa janë të zbatueshme”.

Në këtë drejtim, Gjykata vëren se parashtruesi i kërkesës, në cilësinë e personit juridik, ka të drejtë të paraqesë ankesë kushtetuese, duke u thirrur në shkelje të pretenduara të të drejtave dhe lirive themelore të tij, që vlejnë për individët dhe personat juridikë (shih rastin e Gjykatës KI195/20, me parashtrues Aigars Kesengfelds, pronar i institucionit financiar jo-bankar “Monego”, Aktgjykim i Gjykatës i 19 prillit 2021, paragrafi 63; KI41/09, parashtruesi i kërkesës Universiteti AAB-RIINVEST L.L.C., Aktvendim për papranueshmëri i 3 shkurtit 2010, paragrafi 14).

Në vazhdim, Gjykata gjithashtu shqyrton nëse parashtruesi i kërkesës ka përmbushur kriteret e pranueshmërisë, siç përcaktohen me Ligj. Në lidhje me këtë, Gjykata së pari i referohet neneve, 47 (Kërkesa individuale), 48 (Saktësimi i kërkesës) dhe 49 (Afatet) të Ligjit, të cilët përcaktojnë:

Neni 47

[Kërkesa individuale]

“1. Çdo individ ka të drejtë të kërkojë nga Gjykata Kushtetuese mbrojtje juridike në rast se pretendon se të drejtat dhe liritë e tija individuale të garantuara me Kushtetutë janë shkelur nga ndonjë autoritet publik.

2. Individi mund ta ngritë kërkesën në fjalë vetëm pasi që të ketë shteruar të gjitha mjetet juridike të përcaktuara me ligj”.

Neni 48

[Saktësimi i kërkesës]

“Parashtruesi i kërkesës ka për detyrë që në kërkesën e tij të qartësoj saktësisht se cilat të drejta dhe liri pretendon se i janë cenuar dhe cili është akti konkret i autoritetit publik të cilin parashtruesi dëshiron ta kontestoj”.

Neni 49

[Afatet]

“Kërkesa parashtrohet brenda afatit prej katër (4) muajve. Afati fillon të ecë që nga dita kur parashtruesit i është dorëzuar vendimi gjyqësor. Në të gjitha rastet e tjera, afati fillon të ecë në ditën kur vendimi ose akti është shpallur publikisht ...”.

Sa i përket përmbushjes së këtyre kritereve, Gjykata konstaton se parashtruesi i kërkesës është palë e autorizuar, që konteston një akt të një autoriteti publik, përkatësisht Aktgjykimin [ARJ.nr. 116/2022] të 9 marsit 2023 të Gjykatës Supreme, pasi i ka shteruar të gjitha mjetet juridike të parapara me ligj. Parashtruesi i kërkesës gjithashtu i ka qartësuar të drejtat dhe liritë që pretendon se i janë shkelur në pajtim me kërkesat e nenit 48 të Ligjit dhe e ka dorëzuar kërkesën në pajtim me afatin e përcaktuar në nenin 49 të Ligjit.

Përveç kësaj, Gjykata shqyrton nëse parashtruesja e kërkesës ka përmbushur kriteret e pranueshmërisë të përcaktuara në rregullin 34 [Kriteret e pranueshmërisë] të Rregullores së punës. Rregulli 34 (2) i Rregullores së punës përcakton kriteret në bazë të së cilave Gjykata mund të shqyrtojë kërkesën, duke përfshirë kriterin që kërkesa të mos jetë qartazi e pabazuar. Specifikisht, rregulli 34 (2) përcakton që:

“Gjykata mund ta konsiderojë kërkesën të papranueshme, nëse kërkesa është qartazi e pabazuar, kur parashtruesi/ja nuk dëshmon dhe nuk mbështetë në mënyrë të mjaftueshme pretendimin e tij/saj.”

Duke pasur parasysh pretendimet e parashtruesit të kërkesës dhe argumentimit të tyre, Gjykata konsideron se kërkesa ngre çështje serioze kushtetuese dhe përcaktimi i tyre varet nga shqyrtimi i meritave të kërkesës. Po ashtu, kërkesa nuk mund të konsiderohet si qartazi e pabazuar brenda kuptimit të rregullit 39 të Rregullores së punës dhe nuk është krijuar asnjë bazë tjetër për ta shpallur atë të papranueshme (shih rastin e Gjykatës KI97/16, parashtrues IKK Classic, Aktgjykim i 4 dhjetorit 2017). Gjykata shpall kërkesën të pranueshme për shqyrtim në merita.

Meritat e kërkesës

Gjykata fillimisht sjell në vëmendje se çështja thelbësore në rrethanat e rastit konkret, ndërlidhet me pretendimin e parashtruesit të kërkesës lidhur me zbatimin e gabuar të ligjit dhe mungesës së arsyetimit të vendimit gjyqësor. Në rastin konkret, Gjykata sjell në vëmendje që Avokati i Popullit përmes Raportit me Rekomandime Ex officio Rasti Nr.265/2017, kishte konstatuar se: (i) faturimi i energjisë elektrike të shpenzuar në katër komunat veriore të Republikës së Kosovës tek konsumatorët e tjerë në pjesën tjetër të vendit, paraqet shkelje të Ligjit Nr. 05/L-084 për Rregullatorin e Energjisë dhe Ligjin nr. 05/L-085 për Energjinë Elektrike; (ii) kjo praktikë e faturimit paraqet shkelje të nenit 46 të Kushtetutës; (iii) shkelje të së drejtës për tu mos diskriminuar, të garantuar me nenin 24 të Kushtetutës, si dhe (iv) shkelje të të drejtave të konsumatorit. Në këtë drejtim, Avokati i Popullit kishte paditur ZRRE-në për (i) anulimin e Vendimit [nr. V399_2022] të 6 shkurtit 2012 të ZRRE-së, për reduktimin e humbjeve të shpërndarjes; si dhe (ii) ZRRE të obligohet që të bëjë kompensimin e konsumatorëve të cilët faturohen për shpenzimin e energjisë elektrike në katër komunat veriore të Republikës së Kosovës. Në anën tjetër, parashtruesi i kërkesës dorëzoi përgjigje në padi duke kërkuar që të refuzohet si e pabazuar padia Avokatit të Popullit për anulimin e vendimit [V _399_2012], ndërsa për pikën II, të kërkesëpadisë të hudhet poshtë padia si e palejueshme. Gjykata Themelore përmes Aktgjykimit (I) Aprovoi si të bazuar kërkesëpadinë e Avokatit të Popullit; si dhe (II) anuloi si të kundërligjshëm Vendimin [V_399_2012] e ZRRE-së, duke detyruar parashtruesin e kërkesës që të ndërmarr veprime që e obligojnë shërbimin e shpërndarjes së Energjisë Elektrike në Kosovë (KEDS), që të bëjë kthimin e shumës së faturuar, respektivisht kompensimin e dëmit konsumatorëve të cilët janë faturuar për shpenzimin e energjisë elektrike në katër komunat veriore të Republikës së Kosovës, dhe atë për periudhën kohore nga 6 shkurti 2012 e deri me 20 tetor 2017, në vlerën prej dyzet milionë e tetëqind e pesëdhjetë e pesë mijë e katërqind e tetëdhjetë euro (40.855.480.00 EUR), të gjitha këto në afat prej 15 ditësh nga dita e pranimit të këtij aktgjykimi nën pasojat e ekzekutimit me detyrim. Kundër aktgjykimit të lartcekur, parashtruesi i kërkesës paraqiti ankesë për shkak të shkeljeve të dispozitave ligjore të Ligjit për Konfliktet Administrative dhe Ligjit të Procedurës Kontestimore; shkeljes së dispozitave ligjore të Ligjit për Rregullatorin e Energjisë dhe Ligjit për Energjinë Elektrike; konstatimin e gabuar dhe jo të plotë të gjendjes faktike dhe zbatimit të gabuar të së drejtës materiale, duke propozuar që Gjykata e Apelit t'a aprovoj ankesën si të bazuar, dhe ta anuloj aktgjykimin e Gjykatës Themelore dhe të njëjtin ta kthej në rigjykim dhe rivendosje. Gjykata e Apelit përmes Aktgjykimit refuzoi si të pabazuar ankesën e parashtruesit të kërkesës. Parashtruesi i kërkesës dorëzoi kërkesë për rishqyrtim të jashtëzakonshëm të vendimit gjyqësor, ndërsa Avokati i Popullit dorëzoi përgjigje në kërkesën për rishqyrtim të parashtruesit të kërkesës, të cilën Gjykata Supreme e refuzoi si të pa bazuar.

Në këtë drejtim, Gjykata rikujton që parashtruesi i kërkesës i konteston konstatimet e gjykatave të rregullta para Gjykatës, duke pretenduar shkelje të nenit 31 [E Drejta për Gjykim të Drejtë dhe të Paanshëm] të Kushtetutës, si rezultat i (i) zbatimit të gabuar të ligjit dhe (ii) mungesës së arsyetimit të vendimit gjyqësor.

Në këtë aspekt, Gjykata fillimisht thekson se e drejta për një gjykim të drejtë dhe të paanshëm e garantuar me nenin 31 të Kushtetutës në lidhje me nenin 6 të KEDNJ-së dhe zbatimi i saj, është interpretuar gjerësisht nga GJEDNJ përmes praktikës së saj gjyqësore. Rrjedhimisht, sa i përket interpretimit të pretendimeve për shkeljen e së drejtës në gjykim të drejtë dhe të paanshëm si rezultat i "aplikimit dhe interpretimit qartazi të gabuar të ligjit" dhe mos arsyetimit të vendimit gjyqësor, Gjykata do t'i referohet praktikës gjyqësore të GJEDNJ-së. Për këtë qëllim, në vijim, Gjykata fillimisht do t’i shtjellojë parimet e përgjithshme përkitazi me “aplikimin dhe interpretimit qartazi të gabuar të ligjit" si dhe mos arsyetimit të vendimit gjyqësor përmes nenit të lartcekur të Kushtetutës dhe KEDNJ-së; dhe me pas, do t’i aplikojë të njëjtat në rrethanat e rastit konkret.

Pretendimet për shkelje të nenit 31 [E Drejta për Gjykim të Drejtë dhe të Paanshëm] të Kushtetutës

Parashtruesi i kërkesës pretendon që Vendimi i kontestuar është nxjerrë në shkelje të të drejtave të ndërlidhura me nenin 31 [E Drejta për Gjykim të Drejtë dhe të Paanshëm] të Kushtetutës në ndërlidhje me nenin 6 (E Drejta për një proces të rregullt) të KEDNJ-së, për (i) shkak të zbatimit të gabuar të ligjit nga ana e gjykatave të rregullta, respektivisht Gjykata Supreme, Gjykata e Apelit dhe Gjykata Themelore dhe (ii) mungesës së arsyetimit të vendimit gjyqësor.

Parashtruesi i kërkesës në kuadër të këtyre pretendimeve për zbatim të gabuar të së drejtës materiale, të njëjtat i ndërlidh me mos arsyetim të vendimit gjyqësor, prandaj në vijim Gjykata do ti trajtojë këto parime dhe do i zbatojë të njëjtat në rrethanat e rastit konkret.

(i) parimet e përgjithshme për sa i përket interpretim të gabuar të ligjit

Parashtruesi i kërkesës i konteston para Gjykatës konstatimet e gjykatave të rregullta, duke pretenduar në thelb shkelje që kanë të bëjnë me mënyrën e interpretimit dhe zbatimit të ligjit material, me ç’ rast pretendon se i janë shkelur garancitë procedurale të gjykimit të drejtë.

Në shqyrtimin e këtyre pretendimeve, Gjykata thekson se të njëjtat në esencë ndërlidhen me zbatimin e gabuar të ligjit të aplikueshëm nga gjykatat e rregullta, pretendime të cilat, Gjykata në përputhje me praktikën e saj gjyqësore dhe atë të GJEDNJ-së, i konsideron si "pretendime të shkallës së katërt”.

Në kontekst të kësaj kategorie pretendimesh, Gjykata thekson se bazuar në praktikën gjyqësore të GJEDNJ-së, por edhe duke marrë parasysh veçoritë e saj, siç janë përcaktuar përmes KEDNJ-së, parimin e subsidiaritetit dhe doktrinën e shkallës së katërt, ajo vazhdimisht e ka theksuar dallimin në mes të "kushtetutshmërisë" dhe "ligjshmërisë" dhe ka pohuar se nuk është detyrë e saj të merret me gabime të fakteve ose interpretimit dhe aplikimit të gabuar të ligjit, që pretendohet se janë bërë nga një gjykatë e rregullt, përveç dhe për aq sa gabimet e tilla mund të kenë shkelur të drejtat dhe liritë e mbrojtura me Kushtetutë dhe/ose me KEDNJ. (Shih, në këtë kontekst, ndër të tjera, rastet e Gjykatës KI96/21, parashtrues Xhelal Zherka, Aktvendim për Papranueshmëri i 23 shtatorit 2021, paragrafi 49; KI145/20, parashtrues Hafize Gashi, Aktvendim për Papranueshmëri i 22 prillit 2021, paragrafi 33; KI179/18, parashtrues Belgjyzar Latifi, Aktvendim për papranueshmëri i 23 korrikut 2020, paragrafi 68; KI49/19, parashtrues Shoqëria Aksionare Limak Kosovo International Airport SH.A., “Adem Jashari”, Aktvendim i 31 tetorit 2019, paragrafi 47; KI56/17, me parashtruese Lumturije Murtezaj, Aktvendim për papranueshmëri, i 18 dhjetorit 2017, paragrafi 35; dhe KI154/17 dhe KI05/18, me parashtrues, Basri Deva, Afërdita Deva dhe Shoqëria me përgjegjësi të kufizuar “Barbas”, Aktvendim për papranueshmëri, i 12 gushtit 2019, paragrafi 60).

Gjykata gjithashtu ka pohuar vazhdimisht se nuk është roli i kësaj Gjykate të rishikojë konkluzionet e gjykatave të rregullta në lidhje me gjendjen faktike dhe zbatimin e të drejtës materiale dhe se ajo nuk mund të vlerësojë vetë faktet të cilat e kanë bërë një gjykatë të rregullt të marrë një vendim e jo një tjetër. Në të kundërtën, Gjykata do të vepronte si gjykatë e “shkallës së katërt”, që do të rezultonte në shpërfilljen e kufijve të vendosur në juridiksionin e saj. (Shih, në këtë kontekst, rastin e GJEDNJ-së García Ruiz kundër Spanjës, Aktgjykim i 21 janarit 1999, paragrafi 28 dhe referencat e përdoruar aty; dhe shih, gjithashtu rastet e Gjykatës, KI145/20, cituar më lartë, paragrafi 34; KI49/19, cituar më lart, paragrafi 48; dhe KI154/17 dhe KI05/18, cituar më lart, paragrafi 61).

Megjithatë Gjykata thekson se praktika gjyqësore e GJEDNJ-së dhe e Gjykatës gjithashtu përcaktojnë rrethana nën të cilat duhet të bëhen përjashtime nga ky qëndrim. Siç u theksua më lart, përderisa gjykatat e rregullta kanë detyrë primare të zgjidhin problemet rreth interpretimit të ligjit të aplikueshëm, roli i Gjykatës është që të sigurohet apo të verifikojë që efektet e këtij interpretimi të jenë në përputhje me Kushtetutën dhe KEDNJ-në. (Shih rastin e GJEDNJ-së, Miragall Escolano dhe të tjerët kundër Spanjës, Aktgjykim i 25 janarit 2000, paragrafët 33-39; dhe shih, gjithashtu rastin e Gjykatës KI154/17 dhe KI05/18, cituar më lart, paragrafi 63). Në parim, një përjashtim i tillë, ndërlidhet me raste të cilat rezultojnë të jenë dukshëm arbitrare, duke përfshirë ato në të cilat, një gjykatë ka “aplikuar ligjin në mënyrë qartazi të gabuar” në një rast specifik dhe i cili mund të ketë rezultuar në “konkluzione arbitrare” apo “qartazi të paarsyeshme” për parashtruesin përkatës.

ii) parimet e përgjithshme për sa i përket vendimit të arsyetuar gjyqësor

Përkitazi me të drejtën për një vendim të arsyetuar gjyqësor të garantuar me nenin 31 të Kushtetutës në lidhje me nenin 6 të KEDNj-së, Gjykata fillimisht thekson se ajo tashmë ka një praktikë të konsoliduar gjyqësore. Kjo praktikë është ndërtuar duke u bazuar në praktikën gjyqësore të GJEDNj-së (përfshirë por duke mos u kufizuar në rastet Hadjianastassiou kundër Greqisë, nr.12945/87, Aktgjykim i 16 dhjetorit 1992; Van de Hurk kundër Holandës, nr. 16034/90, Aktgjykim i 19 prillit 1994; Hiro Balani kundër Spanjës, nr. 18064/91, Aktgjykim i 9 dhjetorit 1994; Higgins dhe të tjerët kundër Francës, nr. 20124/92, Aktgjykimi i 19 shkurtit 1998; Garcia Ruiz kundër Spanjës, nr. 30544/96, Aktgjykimi i 21 janarit 1999; Hirvisaari kundër Finlandës, nr. 49684/99, Aktgjykim i 27 shtatorit 2001; Suominen kundër Finlandës, nr. 37801/97, Aktgjykim i 1 korrikut 2003; Buzescu kundër Rumanisë, nr. 61302/00, Aktgjykim i 24 majit 2005; Pronina kundër Ukrainës, nr. 63566/00, Aktgjykim i 18 korrikut 2006; dhe Tatishvili kundër Rusisë, nr. 1509/02, Aktgjykimi i 22 shkurtit 2007. Për më tepër, parimet themelore sa i përket të drejtës për një vendim të arsyetuar gjyqësor janë elaboruar po ashtu në rastet e kësaj Gjykate, duke përfshirë por duke mos u kufizuar në KI22/16, parashtrues Naser Husaj, Aktgjykim i 9 qershorit 2017; KI97/16, parashtrues IKK Classic, Aktgjykim i 9 janarit 2018; KI143/16, parashtrues Muharrem Blaku dhe të tjerët, Aktvendim për papranueshmëri i 13 qershorit 2018; KI87/18, parashtrues i kërkesës IF Skadiforsikring, Aktgjykim, i 27 shkurtit 2019, dhe KI24/17, parashtrues Bedri Salihu, Aktgjykim, i 27 majit 2019, KI35/18, parashtrues Bayerische Versicherungsverbrand, Aktgjykim, i 11 dhjetorit 2019; si dhe rastin e Gjykatës KI230/19, parashtrues Albert Rakipi, Aktgjykim i 9 dhjetorit 2020, paragrafi 135).

Në parim, Gjykata thekson se garancitë e mishëruara në nenin 6 të KEDNj-së përfshijnë detyrimin që gjykatat të japin arsye të mjaftueshme për vendimet e tyre (shih, rastin e GJEDNj-së, H. kundër Belgjikës, nr. 8950/80, Aktgjykimi i 30 nëntorit 1987, paragrafi 53; si dhe shih rastin e Gjykatës KI230/19, parashtrues Albert Rakipi, të cituar më lart, paragrafi 139 dhe rastin KI87/18, parashtrues IF Skadiforsikring, cituar më lartë, paragrafi 44).

Gjykata po ashtu thekson se bazuar në praktikën e saj gjyqësore gjatë vlerësimit të parimit i cili i referohet administrimit të duhur të drejtësisë, vendimet e gjykatave duhet të përmbajnë arsyetimin mbi të cilin ato bazohen në vlerësimin dhe vendimmarrjen e tyre. Shkalla në të cilën zbatohet detyrimi për të dhënë arsye mund të ndryshojë varësisht nga natyra e vendimit dhe duhet të përcaktohet në dritën e rrethanave të rastit konkret. Janë argumentet thelbësore të parashtruesve të kërkesës që duhet të adresohen dhe arsyet e dhëna duhet të jenë të bazuara në ligjin e aplikueshëm (shih në mënyrë të ngjashme rastet e GJEDNj-së: Garcia Ruiz kundër Spanjës, cituar më lartë, paragrafi 29; Hiro Balani kundër Spanjës, cituar më lartë, paragrafi 27; dhe Higgins dhe të tjerët kundër Francës, cituar më lartë, paragrafi 42; shih, po ashtu, rastin e Gjykatës KI97/16, parashtrues IKK Classic, të cituar më lart, paragrafi 48; dhe rastin KI87/18 IF Skadeforsikring, të cituar më lart, paragrafi 48). Duke mos kërkuar një përgjigje të detajuar për secilën ankesë të ngritur nga parashtruesi i kërkesës, ky obligim nënkupton që palët në procedurë gjyqësore mund të presin që të pranojnë një përgjigje specifike dhe eksplicite ndaj pretendimeve të tyre që janë vendimtare për rezultatin e procedurës së zhvilluar (shih rastin Moreira Ferreira kundër Portugalisë (Nr.2), nr. 19867/12, Aktgjykim i 11 korrikut 2017, paragrafi 84 dhe të gjitha referencat e përdorura aty; si dhe rastin e Gjykatës KI230/19, parashtrues Albert Rakipi, Aktgjykim i 9 dhjetorit 2020, paragrafi 137).

Përveç kësaj, Gjykata i referohet edhe praktikës së saj gjyqësore ku ajo vlerëson se arsyetimi i vendimit duhet të theksojë raportin ndërmjet konstatimeve të meritës dhe shqyrtimit të provave nga njëra anë, dhe konkluzionet ligjore të gjykatës, nga ana tjetër. Aktgjykimi i gjykatës do të shkelë parimin kushtetues të ndalimit të arbitraritetit në vendimmarrje, në qoftë se arsyetimi i dhënë nuk i përmban faktet e vërtetuara, dispozitat ligjore dhe marrëdhënien logjike midis tyre (shih rastet e Gjykatës: KI72/12, Veton Berisha dhe Ilfete Haziri, Aktgjykimi i 17 dhjetorit 2012, paragrafi 61; KI135/14, IKK Classic, Aktgjykimi i 9 shkurtit 2016, paragrafi 58; KI97/16 IKK Classic, Aktgjykimi i 8 dhjetorit 2017; KI87/18 parashtrues IF Skadeforsikring, cituar më lartë, paragrafi 44; KI138/19 parashtrues Ibish Raci, cituar më lart, paragrafi 45; si dhe rastin e Gjykatës KI230/19, parashtrues Albert Rakipi, cituar më lartë, paragrafi 138).

(iii) Zbatimi i parimeve të përgjithshme në rrethanat e rastit konkret

Në kontekst të zbatimit të parimeve të lartcekura, Gjykata rikujton që parashtruesi i kërkesës pretendonte shkelje të nenit 31 të Kushtetutës në ndërlidhje me nenin 6 të KEDNJ-së, si rezultat i zbatimit të gabuar të së drejtës materiale, si dhe mos arsyetimit të vendimeve gjyqësore nga gjykatat e rregullta.

Për sa i përket pretendimeve të parashtruesit të kërkesës lidhur me zbatimin e gabuar të dispozitave ligjore, Gjykata thekson që Gjykata Themelore kishte arsyetuar si në vijim:

Gjykata vëren se i padituri me vendimin e kontestuar me padi nga i padituri ka vepruar në kundërshtim me Kushtetutën e Republikës së Kosovës, përkatësisht nenin 55 ku përcaktohet [...].

Sipas vlerësimit të Gjykatës praktika e faturimit nuk është në përputhje me Ligjin për Rregullatorin për Energjinë Elektrike. Ngase është bërë trajtim jo i barabartë i banorëve të katër komunave veriore të Kosovës në raport me banorët në pjesën tjetër të Republikës së Kosovës, dhe se i njëjti faturim nuk është i autorizuar me ligj dhe mbi këtë bazë është masë jo proporcionale sipas nenit 55 të Kushtetutës së Republikës së Kosovës.

Sipas paragrafit 4 të nenit 55 të Kushtetutës së Republikës së Kosovës […] Në këtë rast, kjo dispozitë kërkon që ZRRE-ja si dhe të gjitha institucionet kompetente për rregullimin ligjor të fushës së! energjisë elektrike, të shqyrtojë nëse qëllimi i pretenduar i praktikës aktuale të faturimit, qëllimi i mosrrezikimit të sistemit të energjisë elektrike në mbarë territorin e Republikës së Kosovës mund të arrihet me një trajtim të barabartë ndërmjet të gjithë banorëve të vendit.

Me Ligjin për Mbrojtjen e Konsumatorit Nr.04/L-121, neni 4 garantohen të drejtat themelore të konsumatorit siç janë e drejta për të mbrojtur interesat ekonomike të konsumatorit si dhe e drejta për të mbrojtur pronën. Ndërsa [...] Faturimi i energjisë dhe i ujit llogaritet në bazë të konsumit real të lexuar në njehsorin e konsumatorit [...] E nga provat e administruara në seancën e shqyrtimit kryesor, Gjykata vëren se nuk është bërë faturimi real i energjisë së shpenzuar nga qytetarët jashtë katër komunave veriore të Kosovës siç është përcaktuar nga ky ligj, përkatësisht janë ngarkuar për të paguar për energjinë të cilën në fakt nuk e kanë shpenzuar.

Me Ligjin për Mbrojtjen nga Diskriminimi Nr.05/L-021, [...] Pra Diskriminimi është çdo dallim, përjashtim, kufizim ose preferencë në çfarëdo baze të përcaktuara me nenin një të këtij ligji, që ka për qëllim apo efekt të zhvleftësojë ose cenoj njohjen, gëzimin ose ushtrimin, në të njëjtën mënyrë me të tjerët, të të drejtave dhe lirive themelore të njohura nga Kushtetuta e Republikës së Kosovës dhe ligjet e tjera të aplikueshme në Republikën e Kosovës, Njësoj si vendimet gjyqësore të GJEDNJ-së, ligji thekson se një trajtim jo i barabartë mund të justifikohet nëse ka "Një qëllim legjitim dhe ekziston një marrëdhënie e arsyeshme e proporcionalitetit ndërmjet mjeteve të përdorura dhe qëllimit të synuar". E në rastin konkret sipas vlerësimit të Gjykatës nuk kë pasur qëllim legjitim dhe proporcional ndërmjet mjeteve të përdorura dhe qëllimit të synuar", nga i padituri, kur duke u bazuar në vendimin e tij KEDS i ka detyruar qytetarët jashtë katër komunave veriore të Kosovës të paguajnë për energjinë e shpenzuar në veri.

Me Ligjin për Marrëdhëniet e Detyrimeve Nr.04/L-011 [...] konsumatorëve të Cilët pa dijen e tyre kanë paguar për energjinë e shpenzuar në veri të Republikës së Kosovës, u lind 0 drejta për kthimin e shumës që janë detyruar ta paguanin. E në këtë rast Shërbimi i Shpërndarjes së Energjisë Elektrike në Kosovë Sh. A (KEDS) në Prishtinë është pasuruar pa bazë ligjore, kur është bazuar në vendimin e të paditurit dhe i ka faturuar konsumatorët jashtë katër komunave veriore të Kosovës për energjinë elektrike të pa konsumuar.

Ndërsa me vendimin e të paditurës [V_ , 0 19_20 18] të datës 20 gusht 2018, me të cilin është aprovuar caku i reduktimit të humbjeve dhe lakorja e humbjeve të lejuara për periudhën e dytë 2018-2022 për rrjetin e transmetimit (OST) dhe rrjetin e shpërndarjes (OSSH) që do të filloj nga niveli i realizuar i humbjeve në vitin 2017. Ku në pikën IV të të njëjtit vendim është përcaktuar se “Caku i reduktimit të humbjeve dhe lakorja e humbjeve të lejuara nuk aplikohet për sasinë e energjisë së pa faturuar në katër (4) komunat e veriut të Republikës së Kosovës . Pra me këtë vendim i padituri cakun e reduktimit të humbjeve dhe lakores së humbjeve të lejuara ka vendosur të aplikohet vetëm në pjesën e Republikës së Kosovës në të cilën të licencuarit kanë kontroll, kurse me vendimin e kontestuar me padi, një përjashtim i tillë nuk ka ndodhur, fakt ky që e provon pretendimin e paditësit se vendimi i të paditurit mbi bazën e të cilit pastaj janë faturuar konsumatorët jashtë katër komunave veriore të Kosovës për energjinë e shpenzuar dhe të pa paguar në katër komunat e veriut të Kosovës është i kundërligjshëm.

Përfundimisht, bazuar në arsyetimet e mësipërme dhe në kontekst të zbatimit të drejtës materiale në rrethanat e rastit konkret, Gjykata Themelore kishte konkluduar si në vijim:

[...] nga provat e administruara në Seancën e shqyrtimit kryesor është provuar se i padituri ka vendosur në kundërshtim me 55.4 të Kushtetutës së Republikës së Kosovës, në kundërshtim me nenin 194 të Ligjit për Marrëdhëniet e Detyrimeve Nr. 04 L-077, në kundërshtim me nenin 4 dhe 12 të Ligjit për Mbrojtjen e Konsumatorit Nr.04/L-121, në kundërshtim me nenin 2. 3 dhe 4 të Ligjit për Mbrojtjen nga Diskriminimi Nr. 05/L-021, në kundërshtim me nenin 15, paragrafi 1, nënparagrafi 1.4 të Ligjit për Rregullatorin e Energjisë NR.05/L-084, si dhe në kundërshtim me nenin 5 të paragrafit 9 të Ligjit për Energjinë Elektrike, Nr.05/L-085.

Për sa i përket pretendimeve të parashtruesit të kërkesës lidhur me aplikimin e gabuar të dispozitave ligjore dhe mosdhënies së arsyetimit adekuat në kuadër të garancive të nenit 31 të Kushtetutës, Gjykata e Apelit përmes Aktgjykimit [A.A. nr.990/21] të 4 tetorit 2022, kishte arsyetuar duke theksuar si në vijim:

Nuk qëndrojnë pretendimet ankimore se me aktgjykimin e Gjykatës së shkallës së parë, nuk është zbatuar drejtë e drejta materiale, për shkak se duke marrë për bazë dispozitat materiale [...] drejtë është zbatuar edhe e drejta materiale, dhe gjykata e shkallës së parë për vlerësimin e vet ka dhënë arsye të mjaftuara dhe bindëse faktike dhe juridike mbi faktet relevante për të vendosur në këtë çështje juridike, të cilën në tërësi e aprovon edhe gjykata e shkallës së dytë, pasi që: Me Ligjin për Marrëdhëniet e Detyrimeve Nr.04/L-077, neni 194 është përcaktuar se: "1. Secili person që pasurohet pa bazë ligjore në dëm të një tjetrit, është i detyruar të kthejë atë që ka marrë nga tjetri, ose ndryshe të kompensojë vlerën e fitimit të arritur. 2. Fjala pasurim po ashtu përfshinë përvetësimin e fitimit përmes shërbimeve. 3. Detyrimi për kthim ose kompensim po ashtu lind edhe nëse një person pranon diçka në lidhje me një bazë që nuk është realizuar ose më pas zhduket". Në bazë të këtyre dispozitave, konsumatorëve të cilët pa dijeninë e tyre kanë paguar për energjinë e shpenzuar në veri të Republikës së Kosovës, u lind e drejta për kthimin e shumës që janë detyruar të paguanin. E në këtë çast Shërbimi i Shpërndarjes së Energjisë Elektrike në Kosovë SH.A (KEDS) është pasuruar pa baze ligjore, kur është bazuar në vendimin e saj dhe i ka faturuar konsumatorët jashtë katër komunave veriore të Kosovës për energjinë elektrike të shpenzuar, dhe se përgjegjësia civile bie pikërisht mbi të paditurën me Ligjin për Energji Elektrike, Ligjin për Mbrojtjen e Konsumatorit dhe Ligjin për Rregullatorin e Energjisë Elektrike.

Përfundimisht, Gjykata Supreme në Aktgjykimin [ARJ.nr.116/2022] në kontekst të refuzimit si të pabazuar të kërkesës për rishqyrtim të jashtëzakonshëm të vendimit gjyqësor, kishte arsyetuar si në vijim:

Pretendimet ndër të tjera në kërkesë lidhur me zbatimin e gabuar të drejtës materiale nga gjykatat e instancave më të ulëta [...] kolegji i Gjykatës Supreme i shqyrtoi në tërësi në baza ligjore dhe vlerëson se, nuk është kontestuese kompetencat që burojnë për ZRRE sipas nenit 48 të LRrE lidhur me trajtimin e parametrave rregullative, dhe faturimin e kostos së rrymës së humbur në sistemin e transmisionit dhe shpërndarjes, dhe mbikëqyrjen lidhur me furnizimin e rregullt të konsumatorëve me energji elektrike si obligim ligjor, por këto pretendime janë jo relevante dhe të pa qëndrueshme lidhur me objektin e çështjes në shqyrtim, faturimin e qytetarëve të R. Kosovës, për rrymën e shpenzuar por të pa paguar në katër Komunat Veriore të Republikës së Kosovës, ashtu që nga KEDS rryma e shpenzuar atje bazuar në vendimin e ZRRE-së, u është faturuar qytetarëve të pjesëve të tjera në emër të kthimit kostove të tjera të humbjeve në sistemimin e transmisionit, pa të drejtë dhe bazë ligjore. Prandaj nuk janë të qëndrueshëm në pretendimet lidhur me arsyetimin e mos inkasimit në katër komunat e veriut me shkaqe sigurie dhe mos pasjes qasje në leximin e njehsorëve në atë pjesë, sepse nuk justifikohet që qytetarët tjerë për çdo arsye të ngarkohen me pagesën e energjisë elektrike të harxhuar pa një bazë ligjore. Prandaj me këtë faturim dhe pagesë është bërë trajtim jo i barabartë i qytetarëve të R. Kosovës e që bie ndesh me nenin 55 par. 4, të Kushtetutës, trajtim i pa barabartë, të cituar si në aktgjykimet e gjykatave të instancave më të ulëta, sepse është bërë kufizim i të drejtave të njeriut. Andaj bazuar në nenin 194 të LMD, konsumatorët të cilët pa bazë ligjore dhe pa dijeninë e tyre janë faturuar dhe kanë paguar për energjinë e shpenzuar në veri, u lindë e drejta për kthimin e shumës së paguar si kanë vendosur gjykatat e instancave më të ulëta.

Në këtë aspekt, Gjykata konsideron se gjykatat e rregullta përmes vendimeve respektive kishin trajtuar dhe arsyetuar pretendimet e parashtruesit të kërkesës në cilësi të palës së paditur, duke përfshirë edhe ato që ndërlidhen me interpretimin e gabuar të dispozitave ligjore. Nën dritën e të lartcekurave, Gjykata vëren se gjykatat e rregullta kishin sqaruar se: (i) nuk janë kontestuese kompetencat që burojnë për ZRRE sipas nenit 48 të Ligjit për Rregullatorin e Energjisë lidhur me trajtimin e parametrave rregullative, dhe faturimin e kostos së rrymës së humbur në sistemin e transmisionit dhe shpërndarjes, dhe mbikëqyrjen lidhur me furnizimin e rregullt të konsumatorëve me energji elektrike si obligim ligjor; (ii) këto pretendime janë jo relevante dhe të pa qëndrueshme lidhur me faturimin e qytetarëve të Kosovës, për rrymën e shpenzuar por të pa paguar në katër (4) Komunat veriore të Republikës së Kosovës, ashtu që nga KEDS rryma e shpenzuar atje bazuar në vendimin e ZRRE-së, u është faturuar qytetarëve të pjesëve të tjera në emër të kthimit kostove të tjera të humbjeve në sistemimin e transmisionit, pa të drejtë dhe bazë ligjore; (iii) kjo ka rezultuar në trajtim të pabarabartë të qytetarëve të Kosovës, dhe për më tepër bie ndesh me dispozitat e Kushtetutës së Kosovës dhe Ligjit për Mbrojtjen nga Diskriminimi Nr.05/L-021, ngase nuk ka pasur qëllim legjitim dhe proporcionalitet ndërmjet mjeteve të përdorura dhe qëllimit të synuar nga ZRRE, ku qytetarët jashtë katër komunave të veriut të Kosovës ishin detyruar të paguajnë për energjinë e shpenzuar në veri; (iv) vendimi i ZRRE-së është në kundërshtim me dispozitat e neneve 4 dhe 12 të Ligjit për Mbrojtjen e Konsumatorit Nr.04/L-121, të cilat garantojnë të drejtat themelore të konsumatorit, e ku përfshihet edhe e drejta e mbrojtjes së interesave ekonomike të konsumatorit e ku përfshihet edhe e drejta për të mbrojtur pronën. Gjithashtu gjykatat e rregullta kishin sqaruar që faturimi i energjisë llogaritet në bazë të konsumit real të lexuar në njehsorin e konsumatorit; (v) vendimi i ZRRE-së bie ndesh me dispozitat e nenit 194 të Ligjit për Marrëdhëniet e Detyrimeve për sa i përket pasurimit të pabazë dhe detyrimit të parashtruesit të kërkesës që të bëjë kompensimin e dëmit konsumatorëve të cilët janë faturuar për shpenzimin e rrymës në katër komunat e veriut të Kosovës, përgjatë periudhës 6 shkurt 2012 deri më 20 tetor 2017.

Në vijim, për sa i përket ndërlidhjes së pretendimeve të Zyrës për Rregullatorin për Energji me të gjeturat e Gjykatës në Aktgjykimin KO93/21, me parashtrues Blerta Deliu-Kodra dhe 12 deputetë të tjerë, Aktgjykimi sqaron që ky rast dallon në mënyrë përmbajtësore nga rrethanat e rastit konkret, ndër tjerash, sepse në rastin KO93/21, Gjykata kishte vlerësuar kushtetutshmërinë e Rekomandimeve [Nr.08-R-01] të 6 majit 2021 të Kuvendit të Republikës së Kosovës, sipas të cilave (i) ishte autorizuar KOSTT që të mbulojë devijimet e energjisë elektrike në katër (4) komuna të Republikës së Kosovës, duke shfrytëzuar të hyrat nga buxheti vetanak, mjete këto të cilat do të kompensohen “nga dividenda apo ndonjë mekanizëm tjetër i mundshëm”; dhe (ii) ishte detyruar Qeveria e Kosovës, që brenda afatit gjashtë (6) mujor të sigurojë të gjithë procesin e futjes në sistemin e faturimit, sipas rregullave dhe ligjeve në fuqi, në bashkëpunim me palët përgjegjëse, për faturimin e konsumatorëve në katër (4) komunat përkatëse me energji elektrike. Sipas sqarimeve të dhëna në Aktgjykimin KO93/21, Gjykata, kishte konstatuar që akti i kontestuar i Kuvendit nuk është në kundërshtim me dispozitat përkatëse të Kushtetutës, ndër tjerash, sepse dallimi në trajtimin e konsumatorëve të energjisë elektrike në bazë të vendbanimit, (i) ndjekte qëllimin legjitim të zbatimit të marrëveshjes së Kyçjes me ENTSO-E, përkatësisht Rrjetin Evropian të Operatorëve të Sistemit të Transmisionit për Energjinë Elektrike; dhe (ii) ishte i natyrës së përkohshme. Marrë parasysh dispozitat ligjore, qëllimin legjitim dhe përkohshmërinë e aktit të kontestuar të Kuvendit, përfshirë detyrimin e Qeverisë që të adresojë çështjet që ndërlidhen me sistemin përkatës të faturimit, Gjykata kishte vlerësuar që i njëjti ishte proporcional me qëllimin e ndjekur.

Në këtë drejtim, Gjykata gjithashtu sjell në vëmendje që edhe Gjykata Supreme përmes vendimit të kontestuar, kishte arsyetuar si në vijim çështjen e pretendimit të parashtruesit të kërkesës për sa i përket lidhshmërisë me rastin KO93/21:

E Paditura në kërkesë i referohet edhe Aktgjykimit të Gjykatës Kushtetuese KO93/21, [...], bazuar në këtë aktgjykim jep komente nga përmbajtja e tij në kuptim të nenit 14 të Kushtetutës dhe qëndrimin e GJEDNJ përmes praktikës së saj përkitazi me nenin 1 të protokollit nr. 12, të KEDLNJ, dhe duke e ndërlidhur me të drejtat dhe obligimin e konsumatorëve për të pagesën e energjisë së harxhuar, tutje i referohet nenit 4, të Ligjit për Energjinë, obligimit për ofrimin e shërbimeve dhe nenit 55 të tij, për faturimin dhe pagesat dhe konkludon se, bazuar në këto dy dispozita rezulton që konsumatorët e energjisë elektrike të cilëve u ofrohet shërbimi i furnizimit e që janë futur në sistemin e faturimit janë të obliguar të paguajnë për konsumin e energjisë, në këtë kuptim i referohet edhe nenit 55 të Kushtetutës, lidhur me kufizimin e të drejtave dhe lirive themelore, konsumatorët në katër komunat veriore të cilët nuk janë të përfshirë në sistemin dhe as nuk paguajnë për konsumin e energjisë elektrike, duke arsyetuar se nuk bën të mohohet esenca e një të drejte të garantuar, dhe duke i marrë si shembuj dhe disa raste tjera të gjykatës kushtetuese etj, [...] Prandaj në këtë drejtim nuk mund të bëhet krahasimi dhe të përdoret në mënyrë analoge vendimi i Zyrës së Rregullatorit të Energjisë me vendimet që i merr Kuvendi i Republikës së Kosovës në interes të përgjithshëm, bazuar në Kushtetutë dhe Ligj, gjersa Ligji për Rregullatorin e Energjisë me asnjë dispozitë nuk e parasheh faturimin e energjisë qytetarëve të tjerë për energjinë e shpenzuar në veri, dhe këto shpenzime për tu llogaritur si nivel i arsyeshëm i humbjeve dhe për tu trajtuar si humbje të shkaktuara jashtë kontrollit të saj për shkak të mos arritjes së OSSH, për të pasur qasje në këtë pjesë të vendit. Andaj nuk janë të qëndrueshme pretendimet e të paditurës se vendimin e saj e ka mbështetur në parimet ligjore të cekura si më lartë, vendimet e gjykatës kushtetuese dhe të tjera, si në kërkesë dhe se ka ndjekur një qëllim legjitim përcaktuar me ligj, sepse Ligji për RrE, apo ndonjë akt tjetër i organit kompetent nuk e autorizon faturimin e qytetarëve pa dijeninë dhe miratimin e tyre, për energjinë elektrike të pa shpenzuar nga ata.

Në këtë kontekst, bazuar në arsyetimet e elaboruara më lartë të gjykatave të rregullta, Gjykata rikujton se ajo vet nuk mund të shndërrohet në gjykatë të faktit dhe t’u tregojë gjykatave të rregullta se cila do të ishte mënyra më e përshtatshme e zbatimit të së drejtës materiale, sepse një kompetencë e tillë, si rregull, i takon gjykatave të juridiksionit të rregullt që ta bëjnë. Gjykata thekson se ajo mund të ndërhyjë vetëm atëherë kur arsyetimi i vendimeve të gjykatave të rregullta është tejet arbitrar dhe i pajustifikueshëm, çfarë në rrethanat konkrete nuk kemi të bëjmë me vendime qartazi arbitrare ose të pajustifikuara.

Prandaj, lidhur me pretendimin e parashtruesit të kërkesës për zbatim të gabuar të drejtës materiale, Gjykata thekson se parashtruesi i kërkesës, përtej pretendimeve për shkelje të nenit 31 të Kushtetutës në lidhje me nenin 6 të KEDNJ-së, si rezultat i interpretimit të gabuar të ligjit, nuk mbështet mjaftueshëm dhe as nuk argumentoi para Gjykatës, se si ky interpretim i ligjit të aplikueshëm nga gjykatat e rregullta, mund të ketë qenë “qartazi i gabuar”, duke rezultuar në “konkluzione arbitrare” apo “qartazi të paarsyeshme” për parashtruesin e kërkesës apo se procedurat para gjykatave të rregullta, në tërësinë e tyre, mund të mos kenë qenë të drejta apo edhe arbitrare. Përveç kësaj, Gjykata vlerëson se Gjykata Supreme kishte marrë parasysh të gjitha faktet dhe rrethanat e rastit, pretendimet e parashtruesit kërkesës dhe i kishte arsyetuar të njëjtat (shih, në këtë kontekst, rastet e Gjykatës KI64/20, parashtrues, Asllan Meka, Aktvendim për papranueshmëri i 3 gushtit 2020, paragrafi 41; dhe KI37/21 parashtrues, Isa Tusha, Naser Tusha dhe Miradije Tusha, Aktvendim për papranueshmëri i 8 shtatorit 2021, paragrafi 67).

Nga sa më sipër, Gjykata konsideron se gjykatat e rregullta kanë adresuar dhe u janë përgjigjur të gjitha pretendimeve relevante të parashtruesit të kërkesës të ngritura përmes përgjigjes në padi, ankesës dhe kërkesës për rishqyrtim të jashtëzakonshëm të vendimit gjyqësor, në lidhje me çështjen e zbatimit të gabuar të së drejtës materiale, me ç’ rast ka vlerësuar se gjykatat kanë pasur prova të mjaftueshme dhe bindëse që mbështesin konkluzionin e tyre përkitazi me vendimmarrjen në çështjen e parashtruesit të kërkesës.

Gjykata dëshiron të rikujtojë gjithashtu se neni 31 i Kushtetutës dhe neni 6.1 i KEDNJ-së, i obligojnë gjykatat që të arsyetojnë vendimet e tyre, megjithatë, kjo nuk mund të interpretohet në mënyrë të tillë që nga ato të kërkohet përgjigje e hollësishme për secilin pretendim (shih rastet e GjEDNj-së, Van de Hurk kundër Holandës, cituar më lartë; Garcia Ruiz kundër Spanjës, cituar më lartë, paragrafi 26; Jahnke dhe Lenoble kundër Francës, nr. 40490/98, Vendim i 29 gushtit 2000, paragrafi 81).

Për sa më sipër, në vlerësimin e pretendimeve që ndërlidhen me shkelje të pretenduara të nenit 31 të Kushtetutës në lidhje me nenin 6.1 të KEDNj-së, Gjykata e konsideron të rëndësishme të ritheksojë qëndrimin e përgjithshëm se “drejtësia” e kërkuar nga nenet e lartpërmendura nuk është drejtësi “substanciale”, por drejtësi “procedurale”. Në rrafshin praktik, koncepti i “drejtësisë procedurale” nënkupton: (i) mundësinë e procedurave kontradiktore/parimi i kontradiktoritetit procedural; (ii) mundësinë e palëve që në faza të ndryshme të procedurës të paraqesin argumente dhe dëshmi që i konsiderojnë të rëndësishme për rastin përkatës; (iii) mundësinë e kontestimit efikas të argumenteve dhe dëshmive të paraqitura nga pala kundërshtare; dhe (iv) të drejtën që argumentet e tyre të cilat, shikuar në mënyrë objektive, janë të rëndësishme për zgjidhjen e rastit, të dëgjohen dhe shqyrtohen nga gjykatat e rregullta në mënyrë të duhur (shih, ndër të tjera, rastin e GjEDNj-së: Barbera, Messeque dhe Jabardo kundër Spanjës, nr. 10590/83, Aktgjykim i 6 dhjetorit 1988, paragrafi 68; dhe rastet e Gjykatës: KI128/19, parashtrues Artan Mala, Aktvendim për Papranueshmëri i 25 shkurtit 2021, paragrafi 58; dhe KI22/19, parashtrues Sabit Ilazi, Aktvendim për papranueshmëri, i 7 qershorit 2019, paragrafi 42).

Në këtë kontekst, Gjykata nga shtjellimet e mësipërme konsideron se parashtruesi i kërkesës thjeshtë është i pakënaqur me rezultatin e procedurës pranë gjykatave të rregullta, megjithatë pakënaqësia e tij nuk mund vetvetiu të ngrejë pretendim të argumentueshëm për shkeljen e të drejtave dhe lirive themelore të garantuara me Kushtetutë (shih, rastin e GjEDNj-së Mezotur-Tiszazugi Tarsulat kundër Hungarisë, kërkesa nr. 5503/02, Aktgjykimi i 26 korrikut 2005, paragrafi 21).

Përfundimisht, Gjykata konkludon se në rrethanat e rastit konkret, nuk ka pasur shkelje të nenit 31 [E Drejta për Gjykim të Drejtë dhe të Paanshëm] të Kushtetutës në lidhje me nenin 6.1 [E drejta për një proces të rregullt) të KEDNj-së.

Vlerësimi i kërkesës për masë të përkohshme

Gjykata vëren se parashtruesi i kërkesës ka kërkuar vendosjen e masës së përkohshme pasiqë pretendonte se “bazuar ne elaboratin e mësipërm ka treguar rastin prima facie për meritat e kërkesës.”

Megjithatë, ashtu siç është specifikuar si më lart, Gjykata konkludoi se vendimi i kontestuar i Gjykatës Supreme nuk është në kundërshtim me nenin 31 të Kushtetutës.

Prandaj, në pajtim me paragrafin 1 të nenit 27 (Masat e përkohshme) të Ligjit dhe pikën (a) dhe pikën (b) të paragrafit (2) të rregullit 45 (Vendimmarrja lidhur me kërkesën për masë të përkohshme) të Rregullores së punës, kërkesa e parashtruesit të kërkesës për masë të përkohshme duhet të refuzohet, sepse e njëjta nuk mund të jetë objekt shqyrtimi, pasiqë vendimi i kontestuar i Gjykatës Supreme nuk është në kundërshtim me nenin 31 të Kushtetutës.

PËR KËTO ARSYE

Gjykata Kushtetuese e Republikës së Kosovës, në pajtim me nenin 113.1 dhe 113.7 të Kushtetutës, nenet 20 dhe 27 të Ligjit dhe rregullat 45 (2) (b) dhe 48 (1) (a) të Rregullores së punës, në seancën e mbajtur më 23 janar 2024, njëzëri:

VENDOS

TË DEKLAROJË kërkesën të pranueshme;

TË KONSTATOJË që Aktgjykimi i Gjykatës Supreme [Arj.nr.116/2022] të 9 marsit 2023, nuk është në kundërshtim me paragrafin 1 të nenit 31 [E Drejta për Gjykim të Drejtë dhe të Paanshëm] të Kushtetutës së Republikës së Kosovës në lidhje me paragrafin 1 të nenit 6 (E drejta për një proces te rregullt) të Konventës Evropiane për të Drejtat e Njeriut;

TË REFUZOJË kërkesën për masë të përkohshme;

T'UA KUMTOJË këtë Aktgjykim palëve dhe, në pajtim me paragrafin 4 të nenit 20 të Ligjit, ta publikojë në Gazetën Zyrtare;

TË KONSTATOJË se ky Aktgjykim hyn në fuqi në ditën e shpalljes në Gazetën Zyrtare, në pajtim me paragrafin 5 të nenit 20 të Ligjit.

Gjyqtari raportues Kryetarja e Gjykatës Kushtetuese

Nexhmi Rexhepi Gresa Caka Nimani

Parashtruesit:

Zyra e Rregullatorit për Energji e Republikës së Kosovës

Lloji i kërkesës:

KI - Kërkesë individuale

Lloji i aktit:

Aktgjykim

Mosshkelje e të drejtave kushtetuese

Neni 31 - E Drejta për Gjykim të Drejtë dhe të Paanshëm

Lloji i procedurës së ndjekur para institucioneve tjera :

Administrative