Aktgjykim
Prishtinë, më 28 shtator 2023
Nr. ref..: AGJ 2284/23
AKTGJYKIM
në
rastin nr. KI21/23
Parashtrues
“Kelkos Energy” SH.P.K
Vlerësim i kushtetutshmërisë së Aktgjykimit ARJ. UZVP. nr. 119/22
të Gjykatës Supreme të Kosovës të 16 dhjetorit 2022
GJYKATA KUSHTETUESE E REPUBLIKËS SË KOSOVËS
e përbërë nga:
Gresa Caka-Nimani, kryetare
Bajram Ljatifi, zëvendëskryetar
Selvete Gërxhaliu-Krasniqi, gjyqtare
Safet Hoxha, gjyqtar
Radomir Laban, gjyqtar
Remzije Istrefi-Peci, gjyqtare
Nexhmi Rexhepi, gjyqtar, dhe
Enver Peci, gjyqtar
Parashtruesi i kërkesës
Kërkesa është dorëzuar nga “Kelkos Energy” SH.P.K (në tekstin e mëtejmë: parashtruesi i kërkesës), përfaqësuar nga shoqëria e avokatëve “Koci & Vokshi” me seli në Prishtinë.
Vendimi i kontestuar
Parashtruesi i kërkesës konteston kushtetutshmërinë e Aktgjykimit të Gjykatës Supreme të Kosovës ARJ. UZVP. nr. 119/22 (në tekstin e mëtejmë: Gjykata Supreme) të 16 dhjetorit 2022.
Objekti i çështjes
Objekt i çështjes është vlerësimi i kushtetutshmërisë së Aktgjykimit të Gjykatës Supreme, përmes të cilit pretendohet se parashtruesit të kërkesës i janë shkelur të drejtat dhe liritë themelore të garantuara me nenet 31 [E Drejta për Gjykim të Drejtë dhe të Paanshëm] dhe 46 [Mbrojtja e Pronës] të Kushtetutës së Republikës së Kosovës (në tekstin e mëtejmë: Kushtetuta) në lidhje me nenin 6 (E drejta për një proces të rregullt) dhe nenin 1 (Mbrojtja e pronës) të Protokollit nr.1 të Konventës Evropiane për të Drejtat e Njeriut (në tekstin e mëtejmë: KEDNJ).
Parashtruesi i kërkesës po ashtu kërkon caktimin e masës së përkohshme në lidhje me Aktgjykimin [ARJ. UZVP. nr. 119/22] të 16 dhjetorit 2022 të Gjykatës Supreme për shkak se “me ekzekutimin e aktgjykimit të Gjykatës Supreme atij do t’i shkaktohej dëm i pariparueshëm material dhe jomaterial sepse i njëjti do të privohej nga e drejta për ushtrimin e veprimtarisë së ligjshme në bazë të lejes ujore dhe lejes mjedisore të lëshuar nga organet administrative”.
Baza juridike
Kërkesa bazohet në paragrafin 4 të nenit 21 [Parimet e Përgjithshme], dhe paragrafët 1 dhe 7 të nenit 113 [Juridiksioni dhe Palët e Autorizuara] të Kushtetutës, në nenet 22 (Procedimi i kërkesës) dhe 47 (Kërkesa Individuale) të Ligjit nr. 03/L-121 për Gjykatën Kushtetuese të Republikës së Kosovës (në tekstin e mëtejmë: Ligji) dhe në rregullin 25 (Parashtrimi i kërkesave dhe përgjigjeve) të Rregullores së punës të Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Kosovës (në tekstin e mëtejmë: Rregullorja e punës).
Më 7 korrik 2023, Rregullorja e punës së Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Kosovës nr. 01/2023, u publikua në Gazetën Zyrtare të Republikës së Kosovës dhe hyri në fuqi pesëmbëdhjetë (15) ditë pas publikimit të saj. Rrjedhimisht, gjatë shqyrtimit të kërkesës, Gjykata Kushtetuese u referohet dispozitave të Rregullores së lartcekur. Lidhur me këtë, në përputhje me rregullin 78 (Dispozitat kalimtare) të Rregullores së punës nr. 01/2023, përjashtimisht, dispozita të caktuara të Rregullores së punës Nr. 01/2018, do të vazhdojnë të zbatohen në lëndët e regjistruara në Gjykatë përpara shfuqizimit të saj, vetëm nëse dhe për aq sa janë më të favorshme për palët.
Procedura në Gjykatën Kushtetuese
Më 14 nëntor 2022, Gjykata Kushtetuese nxori aktgjykimin në rastin KI 202/21, parashtrues i kërkesës „Kelkos Energy“ Sh.P.K, vlerësim i kushtetutshmërisë së Aktgjykimit [ARJ. UZVP nr. 74/21] të Gjykatës Supreme të Kosovës të 28 korrikut 2021 (në tekstin e mëtejmë: Aktgjykimi i Gjykatës në rastin nr. KI202/21). Gjykata e shpalli të pavlefshëm Aktgjykimin [ARJ. UZVP. nr. 74/21] të Gjykatës Supreme të 28 korrikut 2021, pasi konstatoi se ky aktgjykim është marrë në kundërshtim me nenin 31 [E Drejta për Gjykim të Drejtë dhe të Paanshëm] të Kushtetutës në lidhje me nenin 6 (E drejta për një proces të rregullt) të KEDNJ-së.
Më 12 janar 2023, Gjykata Supreme njoftoi Gjykatën se kishte nxjerrë Aktgjykim të ri lidhur me rastin nr. KI202/21, respektivisht Aktgjykimin [ARJ. UZVP nr. 119/22], të 16 dhjetorit 2022,.
Më 2 shkurt 2023, parashtruesi i kërkesës dorëzoi në Gjykatë një kërkesë të re, të regjistruar si kërkesa nr. KI21/23, duke pretenduar se aktgjykimi i ri, përkatësisht Aktgjykimi [ARJ. UZVP nr. 119/22] i 16 dhjetorit 2022 i Gjykatës Supreme, i nxjerrë në lidhje me aktgjykimin e Gjykatës në rastin nr. KI202/21 vazhdon të cenojë të drejtën e tij për vendim të arsyetuar dhe të drejtën e pronës.
Më 9 shkurt 2023, Kryetarja e Gjykatës, me vendimin [Nr. GJR. KI21/23] caktoi gjyqtarin Radomir Laban Gjyqtar raportues dhe Kolegjin shqyrtues të përbërë nga gjyqtarët: Gresa Caka-Nimani (kryesuese), Bajram Ljatifi dhe Safet Hoxha (anëtarë).
Më 24 shkurt 2023, parashtruesi i kërkesës është njoftuar për regjistrimin e kërkesës dhe një kopje e kërkesës i është dërguar Gjykatës Supreme, Ministrisë së Ekonomisë dhe Zyrës së Rregullatorit për Energji (ZRRE).
Më 14 mars 2023, OJQ “Pishtarët” në cilësi të palës së interesuar “ndërhyrës” (në rastin ARJ. UZVP. nr. 119/22 të Gjykatës Supreme të 16 dhjetorit 2022) kërkoi nga Gjykata të që të njoftohet në lidhje me procedurën në Gjykatë përkitazi me këtë rast.
Më 16 mars 2023, OJQ „Pishtarët“ është njoftuar për regjistrimin e kërkesës.
Më 31 mars 2023, OJQ „Pishtarët dorëzoi në Gjykatë komentet e saj.
Më 29 gusht 2023, Kolegji shqyrtues e shqyrtoi raportin e propozuar nga Gjyqtari raportues dhe njëzëri i rekomandoi Gjykatës pranueshmërinë e kërkesës. Në të njëjtën datë, Gjykata vendosi (i) të deklarojë kërkesën të pranueshme; (ii) të konstatojë se ka pasur shkelje të nenit 31 [E Drejta për Gjykim të Drejtë dhe të Paanshëm] të Kushtetutës në lidhje me nenin 6 (E drejta për një proces të rregullt) të KEDNJ-së; (iii) të shpallë të pavlefshëm Aktgjykimin ARJ. UZVP. nr. 119/22 të Gjykatës Supreme të 16 dhjetorit 2022; (iv) të kthejë për rishqyrtim Aktgjykimin ARJ. UZVP. nr. 119/22 të Gjykatës Supreme të 16 dhjetorit 2022, në pajtim me Aktgjykimin e Gjykatës; (v) të konstatojë që Aktvendimi AA. nr. 320/21 i Gjykatës së Apelit i 26 prillit 2021, mbetet në fuqi deri në nxjerrjen e vendimit nga Gjykata Supreme; (vi) të refuzojë kërkesën për vendosjen e masës së përkohshme; (vii) të urdhërojë Gjykatën Supreme që ta njoftojë Gjykatën, në pajtim me rregullin 66 (5) të Rregullores së punës, deri më 31 janar 2024, për masat e ndërmarra për zbatimin këtij Aktgjykimi.
Në pajtim me rregullin 57 (Mendimet konkurruese) të Rregullores së punës, gjyqtari Radomir Laban ka përgatitur mendim konkurrues i cili do to publikohet së bashku me këtë Aktgjykim.
Përmbledhja e fakteve
Nga shkresat e lëndës rrjedh se parashtruesi i kërkesës, Kompania “Kelkos Energy” Sh.P.K., është pjesë e Kelag Group, kompani që merret me prodhimin e energjisë elektrike me seli në Austri.
Parashtruesi i kërkesës ka zhvilluar veprimtarinë e tij bazuar në vendimet përkatëse të organeve shtetërore, respektivisht ZRRE, e cila në vazhdimësi ka lëshuar vendime të cilat i kanë mundësuar parashtruesit të kërkesës investimin në kapacitetet gjeneruese të energjisë elektrike nëpërmjet ndërtimit të infrastrukturës për hidrocentrale. Bazuar në këtë investim, parashtruesi i kërkesës së paku nga viti 2019 ka filluar me gjenerimin e energjisë elektrike.
Parashtruesi i kërkesës në mënyrë që të finalizojë të gjithë investimin e tij ka aplikuar dhe ka siguruar lejet ujore, vendimet përkatëse për leje mjedisore si dhe licencat përkatëse për prodhimin e energjisë elektrike, të lëshuara nga Ministria e Ekonomisë dhe Ambientit (në tekstin e mëtejmë: MEA) dhe ZRRE, si në vijim: (i) Vendimi Leja Ujore për HC Belaja L.U. 13, 4981/20 dt. 03.11.2020; (ii) Vendimi LU për HC Deçan L.U. 14,4982/20 dt.04.11.2020; (iii) Vendimi për mjedisin (L.M) për HC Belaja 19,5837/ZSP dt. 06.11.2020; (iv) Vendimi për LM për HC Deçani 19,5837/ZSP dt. 06.11.2020; (v) Vendimi i ZRRE-së për HC Deçani V-1303-2020 i dt. 12.11.2020; (vi) Vendimi i ZRRE-së për HC Belaja V-1304-2020 dt. 12.11.2020; (vii) Licenca për prodhimin e energjisë elektrike për HC Deçani LJ-49/20 dt. 12.11.2020; dhe (viii) Licenca për prodhimin e energjisë elektrike për HC Belaja LI-50/20 dt. 12.11.2020.
Më 4 dhjetor 2020, F.S. (njëri nga palët paditëse) kishte iniciuar konflikt administrativ duke parashtruar padi ndaj MEA-së dhe ZRRE-së. Së bashku me këtë padi, bazuar në dispozitat e Ligjit për Konfliktet Administrative (në tekstin e mëtejmë: LKA), kishte parashtruar edhe kërkesën për shtyrje të ekzekutimit të vendimeve të kontestuara të MEA-së dhe ZRRE-së.
Procedurat gjyqësore të zhvilluara siç janë përmbledhur në tekstin e mëposhtëm kanë të bëjnë me procedurë paraprake përkatësisht me caktimin e masave të përkohshme nga gjykatat e rregullta me qëllim të pezullimit të prodhimit të energjisë elektrike nga parashtruesi i kërkesës derisa çështja të zgjidhet në merita.
Më 8 dhjetor 2020, Gjykata Themelore në Prishtinë përmes Aktvendimit [A.nr.2081/2020] përcaktoi: (i) APROVOHET i bazuar propozimi i paditësit/propozuesit F.S.; (ii) SHTYHET ekzekutimi i vendimeve të paditurës së parë-MEA-së, si vijon: 1.Leja ujore për HC Belaja, L.U. 13, 4981/20, i datës 03.11.2020; 2. Vendimi për leje ujore për HC Deçani, L.U. 14, 4982/20, i datës 04.11.2020; 3. Vendimi për leje mjedisore për HC Belaja, 19/5837/ZSP, i datës 06.11.2020 dhe 4. Vendim për Leje Mjedisore për HC Deçani, 19/5837/ZSP, i datës 06.11.2020, derisa gjykata të vendos me vendim përfundimtar gjyqësor përkitazi me padinë e paditësit; (iii) SHTYHET ekzekutimi i vendimeve të së paditurës së dytë Zyra e Rregullatorit për Energji, si në vijim: 1. Vendimi V_1303 _2020, i datës 12.11.2020; 2. Vendimi V_1304_ 2020, i datës 12.11.2020; 3. Licencë për Prodhimin e Energjisë E1ektrike për HC Deçani, Li_ 49/20, e datës 12.11.2020 dhe 4. Licencë për Prodhimin e Energjisë Elektrike për HC Belaja, Li_50/20, e datës 12.11.2020, derisa gjykata të vendos me vendim përfundimtar gjyqësor përkitazi me padinë e paditësit.
Parashtruesi i kërkesës dhe palët tjera të interesuara, përkatësisht ZRRE dhe Ministria e Mjedisit dhe Planifikimit Hapësinor (në tekstin e mëtejmë: MMPH) paraqitën ankesë për shkak të shkeljeve të dispozitave ligjore të LKA-së, shkeljen e dispozitave ligjore të Ligjit të Procedurës Kontestimore (në tekstin e mëtejmë: LPK) dhe vërtetimit të gabuar dhe jo të plotë të gjendjes faktike, me propozim që Gjykata e Apelit ta aprovoj ankesën të bazuar dhe Aktvendimin e Gjykatës Themelore në Prishtinë, përkatësisht [A. nr. 2081/2020] të 8 dhjetorit 2020, ta prish.
Pala paditëse po ashtu paraqiti përgjigje në ankesë, përmes së cilës propozoi që të refuzohen si të pabazuara ankesat e të paditurave dhe Aktvendimi i goditur të vërtetohet.
Më 14 janar 2021, Gjykata e Apelit përmes Aktvendimit [AA.nr.2/21] vendosi: (i) të APROVOHEN të bazuara ankesat e të paditurave ZRRE me seli në Prishtinë, dhe palëve të Interesit “Ministria e Mjedisit dhe Planifikimit Hapësinor” dhe parashtruesit të kërkesës “Kelkos Energy”; ndërsa (ii) të PRISHET Aktvendimi i Gjykatës Themelore në Prishtinë-Departamenti për Çështjet Administrative, A.nr.2081/20, i 8 dhjetorit 2020, dhe lënda i kthehet të njëjtës gjykatë në rishqyrtim dhe rivendosje.
Më 2 shkurt 2021, personat M.L., dhe Xh.K., iu drejtuan Gjykatës Themelore në Prishtinë duke kërkuar dhe deklaruar se i bashkohen paditësit fillestar F.S., në bashkëndërgjyqësi unike sipas padisë së këtij të fundit të parashtruar në atë gjykatë më 4 dhjetor 2020. Personat M.L., dhe Xh.K., me parashtresë të 8 shkurtit 2021, kanë zgjeruar e padinë në aspektin subjektiv dhe objektiv si dhe kërkesën për shtyrje të ekzekutimit sipas padisë së 4 dhjetorit 2020 me kërkesë plotësuese anulimin e Vendimit për leje ujore për HC Lumbardhi II, L.u. nr .prot 5058/20 lëshuar nga e paditura e parë MEA-ja më 03.02.2021 me propozim për shtyrjen e ekzekutimit të të njëjtit.
Më 10 shkurt, 2021, Gjykata Themelore në Prishtinë përmes Aktvendimit [A.nr.2081/20] konstatoi që: (i) APROVOHET e bazuar kërkesa e M.L., dhe Xh.K., me të cilën kanë kërkuar që të përfshihen dhe të bashkohen në procedurë së bashku me paditësin F.S., në cilësinë e bashkëndërgjyqësve unik; (ii) APROVOHET si i bazuar propozimi i përfaqësuesit të paditësve paraqitur me parashtresën e datës 08 shkurt2021 me të cilën ka kërkuar nga Gjykata zgjerimin e padisë në kuptimin subjektiv dhe objektiv dhe kërkesës për shtyrje të ekzekutimit të vendimeve sipas padisë së 4 dhjetorit 2020 me kërkesë plotësuese për shtyrjen dhe anulimin e Vendimit për leje ujore për HC Lumbardhi II, L.U. nr. prot. 5058/20 lëshuar nga e paditura e parë MEA-së më 03.02.2021; dhe (iii) bashkëndërgjyqësve si në pikën I të këtij dispozitivi, u njihet statusi i paditësve, u lejohet qasja në shkresat e lëndës dhe të njëjtët në të ardhmen të njoftohen me të gjitha parashtresat e gjykatës.
Gjykata Themelore në Prishtinë arsyetoi se kërkesat e palëve paditëse i ka aprovuar bazuar në nenet 257.1, 264.1 dhe 269.1 të LPK-së, që rregullojnë çështje të ndryshimit dhe zgjerimit të kërkesëpadisë dhe padisë së përbashkët të ndërgjyqësve.
Më 11 shkurt 2021, Gjykata Themelore në Prishtinë përmes Aktvendimit [A.nr.2081/20] vendosi që: (i) APROVOHET i bazuar propozimi i paditësit/propozuesit F.S.; (ii) SHTYHET ekzekutimi i vendimeve të së paditurës-kundërpropozueses së parë-MEA-së, si në vijim: 1. Leja ujore për HC Belaja, L.U. 13, 4981/20, i datës 03 nëntor 2020; 2. Vendimi për leje ujore për HC Deçani, .L.U; 14,4982/20, i datës 04 nëntor 2020; 3. Vendimi për leje mjedisore për HC Belaja, 19/5837/ZSP, i datës 06 nëntor 2020; 4. Vendimi për leje mjedisore për HC Deçani, 19/5837/ZSP, i datës 06 nëntor 2020; 5. Vendimi për leje ujore për HC Lumbardhi II, L.u.nr.prot. 5058/20 i datës 03 shkurt 2021, derisa Gjykata të vendos me vendim përfundimtar gjyqësor përkitazi me padinë e paditësve; (iii) SHTYHET ekzekutimi i vendimeve të së paditurës-kundërpropozueses së dytë-ZRRE-së si në vijim: 1. Vendimi V_1303_2020, i datës 12 nëntor 2020; 2. Vendimi V_1304_2020, i datës 12 nëntor 2020; 3. Licencë për Prodhimin e Energjisë Elektrike për HC Deçani, Li_ 49/20, e datës 12 nëntor 2020 dhe 4. Licencë për Prodhimin e Energjisë Elektrike për HC Belaja, Li_50/20, e datës 12 nëntor 2020, derisa gjykata të vendos me vendim përfundimtar gjyqësor përkitazi me padinë e paditësve.
Parashtruesi i kërkesës paraqiti ankesë për shkak të shkeljeve të dispozitave ligjore të LKA-së, shkeljen e dispozitave ligjore të LPK-së dhe vërtetimit të gabuar dhe jo të plotë të gjendjes faktike, me propozim që Gjykata e Apelit ta aprovoj ankesën të bazuar dhe aktvendimin e Gjykatës Themelore në Prishtinë A. nr. 2081/2020 të datës 11.12.2020 ta prish, ose ta refuzoj kërkesën të pabazuar.
Pala paditëse përmes përgjigjes në ankesë kishte propozuar që të refuzohen të pabazuara ankesat e të paditurave dhe aktvendimi i atakuar të vërtetohet.
Më 5 mars 2021, Grupi për Studime Politike dhe Juridike dhe Organizata Joqeveritare OJQ „Pishtaret“ dorëzuan kërkesë për t'u njohur si “ndërhyrës” në Gjykatën Themelore në Prishtinë.
Më 12 mars 2021, Gjykata Themelore në Prishtinë me aktvendimin A. nr. 2081/20 aprovoi kërkesën e Grupit për Studime Politike dhe Juridike dhe të Organizatës Joqeveritare OJQ “Pishtaret” që të njihen si “ndërhyrës”, u mundësoi qasje në të gjitha dokumentet e rastit dhe urdhëroi që të njëjtit të njoftohen për të gjitha parashtresat e reja në këtë rast.
Më 26 prill 2021, Gjykata e Apelit përmes Aktvendimit [AA.nr.320/21] vendosi: APROVOHEN të bazuara ankesat e të paditurave MEA dhe ZRRE, me seli në Prishtinë, dhe palës të interesit juridik “Kelkos Energy”,sh.p.k, me seli në Deçan, ndërsa NDRYSHOHET aktvendimi i Gjykatës Themelore në Prishtinë-Departamenti për Çështjet Administrative A.nr.2081/20, i 11 shkurtit 2021, dhe çështja gjykohet si në vijim: REFUZOHET propozimi i paditësve-propozuesve F.S.,M.L., dhe Xh.K., të gjithë nga Deçani, me të cilin kanë kërkuar që të shtyhet ekzekutimi i vendimeve të paditurës së parë Ministria e Ekonomisë dhe Ambientit, si në vijim: Leja Ujore për HC Belaja, LU. 13. 4981/20, i datës 03 nëntor 2020; vendimi për Leje Ujore për HC Deçani, L.U. 14,4982/20, i datës 04 nëntor 2020, vendimi për Leje-Mjedisore për HC Belaja, 19/5837/ZSP, i datës 06 nëntor 2020, vendimi për leje Mjedisore për HC Deçani, 19/5837/ZSP, i datës 06 nëntor 2020, dhe vendimi për Leje Ujore për HC Lumbardhi II, LU, nr:prot.5058/20 i datës 03 shkurt2021, si dhe vendimet e të paditurës së dytë Zyra e Rregullatorit për Energji me seli në Prishtinë, si në vijim: Vendimi V_ 1303_2020, i datës 12.11.2020, vendimi V_1304_2020, i datës 12 nëntor.2020, Licenca për Prodhimin e Energjisë Elektrike për HC Deçani, Li_ 49/20 e datës 12.11.2020, si dhe Licenca për Prodhimin e Energjisë Elektrike për HC Belaja, Li_50/20, e datës 12.11.2020, derisa gjykata të vendos me vendim përfundimtar gjyqësor përkitazi me padinë e paditësve.
Paditësit F.S., dhe M.L., paraqitën kërkesë për rishqyrtim të jashtëzakonshëm të vendimit gjyqësor në Gjykatën Supreme, me të cilin e kontestuan ligjshmërinë e aktvendimit të Gjykatës se Apelit duke pretenduar aplikim të gabuar të së drejtës materiale dhe shkeljes së dispozitave të procedurës, me propozim që kërkesa të aprovohet, të prishet aktvendimi i goditur i Gjykatës së Apelit dhe lënda t'i kthehet gjykatës së shkallës së dytë në rishqyrtim apo që Gjykata Supreme të nxjerrë vendim meritor.
Paditësit F.S. dhe M.L., pretenduan: (i) aktvendimi i Gjykatës së Apelit është marrë në shkelje esenciale të dispozitave të procedurës kontestimore (neni 182 lidhur me nenin 7,paragrafi 2 dhe 8 të LPK-së) të zbatueshme në kuptim të nenit 63 të LKA-së; (ii) Gjykata e Apelit me rastin e gjykimit të kësaj çështje juridike, ka kryer shkelje thelbësore të dispozitave të procedurës kontestimore për faktin se gjatë procedurës nuk e ka bërë drejtë, në mënyrë të barabartë dhe të kujdesshme vlerësimin e provave në bazë të rezultateve të procedimit; (iii) Gjykata e Apelit në arsyetimin e Aktvendimit të atakuar nuk ka dhënë asnjë arsye se pse provat e paraqitura nga propozuesit të cilat i ka administruar Gjykata Themelore në procedurë nuk përmbajnë bazë të mjaftueshme për shtyrjen e ekzekutimit të vendimeve kontestuese; (iv) pretendimet e Gjykatës së Apelit se Gjykata Themelore gabimisht ka aplikuar dispozitat e të drejtës materiale kur ka vendosur ta aprovoj kërkesën e paditësve-propozuesve dhe të shtyj ekzekutimin e vendimeve kontestuese, janë të paqëndrueshme sepse Gjykata e Apelit vetëm se ka cituar paragrafët e nenit 22 të LKA-së pa dhënë shpjegime se cila dispozitë konkrete është aplikuar gabimisht nga Gjykata Themelore; (v) është fakt i pa kontestueshëm se kërkesa e paditësve për shtyrjen e ekzekutimit të vendimeve të MEA-së dhe ZRRE-së nuk është në kundërshtim me interesin publik përkundrazi mbrojtja e burimeve të ujit siç ka vlerësuar edhe Gjykata Themelore me rastin e aprovimit të kërkesës për shtyrje përbën edhe interes shtetëror.
Parashtruesi i kërkesës duke qenë palë me interes në këtë çështje paraqiti përgjigjen ndaj kërkesës për rishqyrtim të jashtëzakonshëm të vendimit gjyqësor të paditësit me propozimin që e njëjta të refuzohet si e pabazuar si dhe të mbetet në fuqi Aktvendimi i Gjykatës së Apelit.
Më 28 korrik 2021, Gjykata Supreme me Aktgjykimin [ARJ. UZVP nr. 74/2021] vendosi: (i) aprovohet si e bazuar kërkesa e paditësve F.S., Xh.K. dhe M.L. për shqyrtim të jashtëzakonshëm të vendimit gjyqësor të paraqitur kundër aktvendimit të Gjykatës së Apelit AA. nr. 320/21, të 26 prillit 2021; (ii) anulohet aktvendimi i Gjykatës së Apelit AA. nr. 320/21, i 26 prillit 2021; (iii) aktvendimi i Gjykatës Themelore në Prishtinë - Departamenti për Konteste Administrative A-U nr. 208/20 i 1 shkurtit 2021 mbetet në fuqi..
Më 10 nëntor 2021, parashtruesi i kërkesës parashtroi kërkesë në Gjykatë, duke kontestuar aktgjykimin e sipërpërmendur të Gjykatës Supreme. Kjo kërkesë është regjistruar si rasti nr. KI202/21 (shih: aktgjykimi në rastin KI202/21, parashtrues i kërkesës: “Kelkos Energy” Sh.P.K., vlerësim i kushtetutshmërisë së aktgjykimit të Gjykatës Supreme të Kosovës ARJ. UZVP. nr. 74/2021 të 28 korrikut 2021).
Parashtruesi i kërkesës pretendoi se ky aktgjykim i Gjykatës Supreme ishte marrë në kundërshtim me nenin 31 [E Drejta për Gjykim të Drejtë dhe të Paanshëm] të Kushtetutës në lidhje me nenin 6 (E drejta për një proces të rregullt) të KEDNJ-së dhe nenin 46 [Mbrojtja e Pronës] të Kushtetutës në lidhje me nenin 1 të Protokollit 1 të KEDNJ-së. Parashtruesi i kërkesës pretendoi, ndër të tjera, se aktgjykimi i Gjykatës Supreme karakterizohej nga mungesa e arsyetimit në lidhje me pretendimet e tij thelbësore, si dhe nga shkelje e së drejtës pronësore.
Më 14 nëntor 2022, Gjykata me aktgjykimin në rastin nr. KI202/21 konstatoi se ka pasur shkelje të të drejtave të garantuara me Kushtetutë për shkak se aktgjykimi [ARJ. UZVP nr. 74/2021] i Gjykatës Supreme i 28 korrikut 2021 nuk është arsyetuar në mënyrë adekuate dhe nuk i plotëson kriteret e një gjykimi të drejtë të garantuar me nenin 31 të Kushtetutës në lidhje me nenin 6 (1) të KEDNJ-së.
Përmes Aktgjykimit të Gjykatës në rastin nr. KI202/21 u konstatua se aktgjykimi i Gjykatës Supreme [ARJ. UZVP nr. 74/2021] i 28 korrikut 2021 nuk i plotëson standardet e vendimit të arsyetuar dhe me aktgjykimin [KI202/21] përmblodhi pretendimet e parashtruesit të kërkesës, të cilat i konsideronte të rëndësishme, dhe për këtë arsye kërkoi një përgjigje nga Gjykata Supreme me qëllim të respektimit të të drejtave të parashtruesit të kërkesës dhe për të përmbushur standardet e së drejtës për një vendim të arsyetuar.
Në fakt, përmes Aktgjykimit të Gjykatës në rastin nr. KI202/21 është konstatuar se me aktgjykimin e parë të Gjykatës Supreme [ARJ. UZVP. nr. 74/2021] të 28 korrikut 2021, nuk janë adresuar plotësisht dhe në mënyrë të qartë (i) faktet vendimtare dhe kushtet ligjore lidhur me lejimin e shtyrjes së ekzekutimit të vendimeve të MEA-së dhe ZRRE-së; si dhe (ii) as nuk është dhënë përgjigje specifike në pretendimin e parashtruesit të kërkesës lidhur me mungesën e legjitimitetit procedural të palës paditëse. Të dy këto aspekte, reflektojnë pretendime thelbësore dhe përcaktuese të parashtruesve të kërkesës, dhe të cilat, bazuar në praktikën gjyqësore të Gjykatës dhe GJEDNJ-së, duhet që domosdoshmërisht të adresohen dhe arsyetohen nga gjykatat, në mënyrë që të respektohen garancitë procedurale të përcaktuara në nenin 31 të Kushtetutës në lidhje me nenin 6 të KEDNJ-së (shih rastin e Gjykatës Kushtetuese KI202/21, parashtrues i kërkesës: “Kelkos Energy” Sh.P.K., aktgjykim i 28 korrikut 2021, paragrafi 139).
Më 16 dhjetor 2022, pas aktgjykimit të Gjykatës në rastin nr. KI202/21, Gjykata Supreme nxori Aktgjykimin e saj të ri [ARJ. UZVP. nr. 119/22] të 16 dhjetorit 2022, përmes të cilit përsëriti konstatimet nga Aktgjykimi i parë [ARJ. UZVP. nr. 74/2021] të 28 korrikut 2021, duke konsideruar se kërkesa për rishqyrtim të jashtëzakonshëm të vendimit të gjykatës e paraqitur kundër aktvendimit [AA. nr. 320/21 ] të Gjykatës së Apelit të 26 prillit 2021 është e bazuar, anuloi aktvendimin [AA. nr. 320/21] të 26 prillit 2021 të Gjykatës së Apelit dhe la në fuqi Aktvendimin [A-U. nr. 208/20] e Gjykatës Themelore në Prishtinë - Departamenti për Konteste Administrative të o1 shkurtit2021.
Në përgjigje ndaj fakteve vendimtare dhe kushteve ligjore lidhur me lejimin e vonesës së ekzekutimit të vendimeve dhe përgjigjen ndaj pretendimeve thelbësore të parashtruesit të kërkesës, siç theksohet në vendimin e Gjykatës në rastin nr. KI202/21, Gjykata Supreme me Aktgjykimin e dytë [ARJ. UZVP. nr. 119/22] të 16 dhjetorit 2022 u përgjigj duke shtuar tekstin e mëposhtëm në paragrafin ekzistues:
“[…] Kolegji i kësaj gjykate vlerëson gjithashtu se paditësit-propozuesit, me padinë dhe kërkesën për rishqyrtim të jashtëzakonshëm të vendimit të gjykatës, kanë dhënë arsye mjaft të besueshme që tregojnë se ekzekutimi i vendimit të organit të paditur para se të vlerësohet ligjshmëria e të njëjtit, do të shkaktonte dëm që do të ishte i vështirë për t'u riparuar, dhe do të ishte në interes publik shtyrja e ekzekutimit të vendimit të organit të paditur. Kolegji gjithashtu vlerëson se në këtë rast bëhet fjalë për një investim material për ndërtimin e një hidrocentrali dhe nëse me vendim meritor në këtë rast do të vendosej ndryshe, do të ishte e vështirë të parandalohej riparimi i dëmeve të mundshme. Prandaj, shtyrja e ekzekutimit të vendimit të organit të paditur deri në marrjen e vendimit përfundimtar meritor, nuk është në kundërshtim me interesin publik, përkundrazi, sepse nuk dëshmohet se palës kundërshtare apo palës së interesuar do t'i shkaktohej dëm i madh ose i pariparueshëm, ndërsa, nga ana tjetër, do të evitoheshin pasojat e mundshme, pavarësisht se si do të vendosej në merita gjatë vlerësimit të ligjshmërisë së bazës ligjore të vendimit të anuluar me padinë e paditësve, në përfundim procedurës gjyqësore”.
Pretendimet e parashtruesit të kërkesës
Parashtruesi i kërkesës pretendon se përmes aktgjykimit të kontestuar të Gjykatës Supreme i janë shkelur të drejtat dhe liritë themelore të tij të garantuara nenet 31 [E Drejta për Gjykim të Drejtë dhe të Paanshëm të Kushtetutës në lidhje me nenin 6 (E drejta për një proces të rregullt)si dhe nenin 46 [Mbrojtja e Pronës] të Kushtetutës në lidhje me nenin 1 të Protokollit nr. 1 (Mbrojtja e pronës) të KEDNJ-së.
Parashtruesi i kërkesës paraqiti pretendime të detajuara lidhur me:
zbatueshmërinë e nenit 31 të Kushtetutës në lidhje me nenin 6 të KEDNJ-së në rrethanat e rastit konkret;
pretendimin për shkeljen e nenit 31 të Kushtetutës në lidhje me nenin 6 të KEDNJ-së si rezultat i (a) mungesës së arsyetimit të aktgjykimit të kontestuar dhe (b) zbatimit të gabuar të ligjit nga ana e Gjykatës Supreme; dhe
pretendimin për shkeljen e së drejtës së mbrojtjes së pronës të garantuar me nenin 46 të Kushtetutës në lidhje me nenin 1 të Protokollit nr. 1 të KEDNJ-së; si dhe
kërkesën për caktimin e masës së përkohshme
Parashtruesi i kërkesës deklaroi se Gjykata tashmë është marrë me faktet dhe shkeljet kushtetuese që ai ngriti në aktgjykimin e kontestuar në Aktgjykimin KI 202/21 të 14 nëntorit 2022, ku parashtruesi i kërkesës e kontestoi aktgjykimin [ARJ-UZVP. nr. 74/21] të Gjykatës Supreme të 28 korrik 2021. Se Gjykata në këtë rast ka konstatuar se ky aktgjykim i Gjykatës Supreme është marrë në kundërshtim me garancitë procedurale të përcaktuara në nenin 31 të Kushtetutës në lidhje me nenin 6 të Konventës Evropiane për të Drejtat e Njeriut, për shkak të mungesës së vendimit gjyqësor të arsyetuar, duke e kthyer çështjen në Gjykatën Supreme për rishqyrtim.
Parashtruesi i kërkesës gjithashtu pretendon se Gjykata Supreme në procedurën e përsëritur nxori Aktgjykimin [ARJ-UZVP. nr. 119/2022], të 16 dhjetorit 2022 të cilin parashtruesi i kërkesës e konteston në këtë rast dhe për të cilin pretendon se është nxjerrë me arsyetim identik, prandaj, në këtë rast, parashtruesi i kërkesës pretendon shkelje të parimit Res Judicata dhe parimit të sigurisë juridike. Më tej, parashtruesi i kërkesës pretendon se “vendimi i kontestuar i Gjykatës Supreme përfaqëson një situatë krejtësisht të re në sistemin juridik të brendshëm, ku Gjykata Supreme konteston dhe injoron hapur vendimet e Gjykatës Kushtetuese”.
(i) Arsyetim lidhur me zbatueshmërinë e nenit 31 të Kushtetutës në lidhje me nenin 6 të KEDNJ-së
Parashtruesi i kërkesës konsideron se kërkesa e tij përmbushë të gjitha kriteret e pranueshmërisë dhe se Gjykata duhet ta pranojë ketë rast për shqyrtim të meritave në bazë të kritereve të përcaktuara në Aktgjykimin e GJEDNJ-së në rastin Micallef kundër Maltës (kërkesa nr. 17056/06, aktgjykimi i 15 tetorit 2009), por edhe rastet e Gjykatës KI112/17 parashtrues i kërkesës, Ceska Exportni Banka A.S., Aktgjykim i 30 prillit 2018) dhe KI195/20 (parashtrues i kërkesës Aigars Kesengfelds, Aktgjykim i 19 prillit 2021).
Parashtruesi i kërkesës pohon se është i vetëdijshëm se neni 6 i KEDNJ-së, në pjesën civile, zbatohet në procedurat që përcaktojnë të drejtat ose detyrimet civile dhe po ashtu, kupton se Aktgjykimi i Gjykatës Supreme për të cilin pretendon se është i përfshirë në shkelje të të drejtave të njeriut nuk ka të bëjë me meritat e rastit, por ka të bëjë me një procedurë paraprake, respektivisht me caktimin e masës së përkohshme. Në këtë drejtim, parashtruesi i kërkesës shton se edhe Gjykata Kushtetuese në rastin nr. KI122/17 ka konstatuar se mund të ketë raste ku procedurat paraprake mund të jenë vendimtare për të drejtat dhe detyrimet civile të parashtruesit të kërkesës.
Duke iu referuar rastit Micallef kundër Maltës, parashtruesi i kërkesës thekson: “Përjashtimi i masave të përkohshme nga fushëveprimi i Nenit 6 deri tani është justifikuar me faktin që ato, në parim, nuk përcaktojnë detyrime dhe të drejta civile. Megjithatë, në kushtet kur shumë Shteteve Kontraktuese u duhet të përballen me një akumulim të konsiderueshëm çështjesh për shkak të mbingarkesës së sistemeve të tyre të drejtësisë, gjë që çon në procese të tej zgjatura, vendimi i një gjyqtari për një urdhër ndalues shpesh ndodh që është i barasvlershëm me një vendim për themelin e çështjes për një kohë të konsiderueshme, nganjëherë dhe përgjithmonë. Rrjedhimisht, shumë herë ndodh që procedurat për masa provizore dhe ato në lidhje me veprimin ligjor kryesor vendosin për të njëjtat “detyrime dhe të drejta civile” dhe japin të njëjtat efekte afatgjata apo edhe të përhershme.”
Duke iu referuar rastit të Gjykatës nr. KI122/17, parashtruesi i kërkesës shton: “Gjykata në këtë Aktgjykim i përcakton dy (2) kritere të cilat duhet të vlerësohen lidhur me atë se “a mund të mbulohen masat e përkohshme me nenin 6 të KEDNJ-së”. Gjithnjë sipas këtij gjykimi, kushti i parë është (i) kualifikimi i të drejtës ne fjale si “civile”, dhe kushti i dytë (ii) duhet të vlerësohet natyra e masës së përkohshme, se a konsiderohet një masë e tille e asaj rëndësie që përcakton në mënyrë efektive të drejtën civile ose detyrimin në fjalë.”
Parashtruesi i kërkesës pretendon se në rrethanat e rastit të tij “Të dyja kushtet plotësohen në mënyrë kumulative në rastin në fjalë. Sa i përket kushtit të parë: (i) parashtrojmë se licencat përkatëse për prodhimin e energjisë elektrike, të dhëna nga Zyra e Rregullatorit të Energjisë bazuar në lejet ujore dhe lejet mjedisore të dhëna nga Ministria e Ekonomisë dhe Ambientit, me të cilat Parashtruesi ka disponuar përbëjnë të “drejta civile” në formën e autorizimit për të prodhuar energji elektrike në kuadër të hidrocentraleve ekzistuese në komunën e Deçanit dhe për të shitur atë energji tek ndërmarrja shtetërore KOSST. GJEDNJ ka një praktikë të gjatë të cilësimit të “licencës” si e drejtë civile, ngase licenca ngërthen në vete interesa ekonomike. (Shih Aktgjykimin e Gjykatës Evropiane për të Drejtat e Njeriut të 24 shkurtit 2006, Capital Bank AD kundër Bullgarisë, nr. 49429/99, i cili qartazi e ka trajtuar licencën sitë drejtë civile”.
Parashtruesi i kërkesës shton se aprovimi apo mosaprovimi i kërkesës për shtyrjen e ekzekutimit të vendimit, ka ndikim thelbësor në të drejtën civile të parashtruesit të kërkesës. Kjo ngase marrë parasysh se Gjykata Themelore e Prishtinës - Departamenti Administrativ është tejet i ngarkuar me lëndë, me të drejtë, nuk pritet që vendimi lidhur me çështjen kryesore të merret brenda një periudhe prej së paku tre (3) viteve. Në lidhje me këtë të fundit, parashtruesi i kërkesës specifikon se ”Bazuar në informatat publike të ndara nga Gjykata Komerciale, kjo e fundit ka shkallën e efikasitetit më të ulëten ndër Gjykatat e rregullta të vendit, me vetëm 38% efikasitet në krahasim me mesataren prej 68% të efikasitetit të Gjykatave të tjera të Rregullta. Gjykata Komerciale ende nuk është konsoliduar, është tejet e ngarkuar me lëndë dhe nuk mund të parashihet se sa shpejtë do të vendoset për kërkesën meritore. Megjithatë bazuar në shkallën e efikasitetit të përmendur më lartë - kohëzgjatja mund të jetë më e gjatë se 3 vite — sa ishte mesatarja e trajtimit të rasteve në Departamentin Administrativ. Në një situatë të tillë, edhe sikur që vendimi përfundimtar të jetë pozitiv për Parashtruesin e Kërkesës, dëmi për parashtruesin e kërkesës “Kelkos Energy” SHPK tanimë do të ishte i pariparueshëm, ngase krahas dëmit material të shkaktuar, një pezullim kaq i gjatë i veprimtarisë së kësaj ndërmarrjeje, do të rrezikonte seriozishtvet ekzistencën e kësaj Kompanie (më shumë lidhur me këtë do të elaborohet në vijim të kësaj kërkese). Andaj, vendimi i gjykatës për shtyerjen e ekzekutimit të vendimeve dhe licencave të dhëna nga MEA dhe ZRRE është vendimtar për mbrojtjen e të drejtave të parashtruesit të kërkesës Pretendimi lidhur me mungesën e legjitimitetit aktiv të palës paditëse.”
Në dritën e sa më sipër, parashtruesi i kërkesës gjithashtu pretendon: “Gjykata Kushtetuese, në rastin KI202/21, me parashtrues “Kelkos Energy” sh.p.k. në rast krejtësisht identik me pretendime identike të shkeljeve kushtetuese të një vendimi identik të Gjykatës Supreme me palë të njëjta, ka gjetur se Parashtruesi i Kërkesës (i) gëzon një të drejtë civile” që vë në lëvizje garancitë procedurale të nenit 31 të Kushtetutës në lidhje me nenin 6 të KEDNJ-së; (ii) kërkesa e parashtruesit të kërkesës përkitazi me pretendimin për shkelje të nenit 31 të Kushtetutës, në lidhje me nenin 6 KEDNj-së është ratione materiae në pajtim me Kushtetutën; dhe, se (iii) garancitë procedurale të nenit 31 të Kushtetutës në lidhje me nenin 6 të KEDN.I-së janë të aplikueshme në rastin e tij.” Andaj, parashtruesi i kërkesës me respekt parashtron se asgjë nuk ka ndryshuar me Vendimin kontestues të Gjykatës Supreme, e rrjedhimisht kërkesa është e pranueshme.”
Pretendimi për shkeljen e nenit 31 të Kushtetutës në lidhje me nenin 6 të KEDNJ-së
Parashtruesi i kërkesës pretendon se ka pasur shkelje të së drejtës së tij për gjykim të drejtë dhe të paanshëm, të garantuar me nenin 31 të Kushtetutës në lidhje me nenin 6 të KEDNJ-së, për shkak të (a) zbatimit të gabuar të ligjit nga Gjykata Supreme dhe b) mungesës së arsyetimit të vendimit gjyqësor të kontestuar.
Parashtruesi i kërkesës më tej pretendon se “Gjykata Kushtetuese në Aktgjykimin KI202/21, ka gjetur se garancitë e mishëruara në nenin 31 të Kushtetutës dhe nenin 6 të KEDNJ-së përfshijnë detyrimin që gjykatat të japin arsye të mjaftueshme për vendimet e tyre. Më tutje, në këtë Aktgjykim, Gjykata konstaton se arsyetimi i vendimit duhet të theksoj raportin ndërmjet konstatimeve të meritave dhe reflektimeve kur të merren parasysh provat e propozuara nga njëra anë dhe konkluzionet ligjore të gjykatës nga ana tjetër. Poashtu, Gjykata ka gjetur se gjykatat është e detyruar të justifikoj aktivitetet dhe vendimmarrjen e saj duke dhënë arsyet përkatëse [.. .], ashtu që t'ju mundësoj palëve të shfrytëzojnë në mënyrë efektive çdo të drejtë ekzistuese të ankesës dhe t'u tregon palëve se çështja e tyre është dëgjuar me të vërtetë.”
Parashtruesi i kërkesës pretendon Gjykata në aktgjykimin KI 202-21 ka deklaruar se Gjykata Supreme në procedurën e përsëritur duhet të adresojë argumentet thelbësore të parashtruesve të kërkesës dhe arsyet e dhëna duhet të jenë në bazuara në ligjin e aplikueshëm, dhe se palët në procedurë gjyqësore mund të presin që të pranojnë një përgjigje specifike dhe eksplicite ndaj pretendimeve të tyre që janë vendimtare për rezultatin e procedurës së zhvilluar.
Parashtruesi i kërkesës është i vetëdijshëm se këto pretendime i referohen çështjeve juridike dhe faktike, por që në rastin e tij bëhet fjalë për një vlerësim arbitrar të fakteve dhe për një zbatim arbitrar dhe të pabazuar të ligjit. Në mbështetje të këtij pretendimi, parashtruesi i referohet aktgjykimit të Gjykatës në rastin KI195/20 [cituar më lart], duke theksuar si në vijim: “Sipas praktikës tanimë të krijuar të GJEDNJ — Gjykata Kushtetuese duhet të sigurohet dhe të ndërmarrë masa kur vëre në se një gjykatë ka aplikuar ligjin në mënyrë qartazi të gabuar në një rast specifik e që mund të ketë rezultuar në “konkluzione arbitrare” apo “qartazi të paarsyeshme” për parashtruesin e kërkesës.”
Lidhur me zbatimin e gabuar të ligjit procedural dhe dispozitave ligjore, parashtruesi i kërkesës ka dy grupe pretendimesh, përkatësisht (a) mungesën e legjitimitetit aktiv të paditësve; (b) mosplotësimi i kushteve nga neni 22, paragrafi 1, i Ligjit për Konfliktet Administrative për caktimin e masës së përkohshme.
Pretendimi lidhur me mungesën e legjitimitetit aktiv të palës paditëse
Parashtruesi i kërkesës pretendon se padia dhe kërkesa për shtyrjen e ekzekutimit të vendimit është paraqitur nga persona që iu mungon legjitimiteti aktiv.
Në këtë drejtim, parashtruesi i kërkesës pretendon: “Sipas logjikës ligjore që rrjedh nga Nenet 10 dhe 18 të Ligjit për Konfliktet Administrative (në tekstin e mëtejmë: LKA), personat fizik dhe juridik që paraqiten si paditës në kapacitetin e tyre personal në Konflikt Administrativ, duhet të dëshmojnë shkeljen e interesave të tyre direkte dhe/apo indirekte. Në këtë frymë, Kërkesa për shtyrjen e ekzekutimit të vendimit, kur paraqitet nga një person fizik, duhet të mbështetet nga prova konkrete të cilat dëshmojnë që atij/asaj është duke iu shkaktuar dëm i madh i cili vështirë se do të riparohej. Në rastin konkret, standardi minimal për të pretenduar se një person fizik është duke u dëmtuar nga vendimet e atakuara është që të ofrojë prova konkrete se si ai apo ajo personalisht është duke u dëmtuar në aspektin e kualitetit apo kuantitetit të ujit të pijshëm.”
Për të përforcuar pretendimin se palës paditëse i mungon legjitimiteti aktiv, parashtruesi i kërkesës citon konstatimin përkatës të Gjykatës së Apelit: “Gjykata e shkallës së parë nuk ka dhënë asnjë arsyetim dhe nuk e ka shpjeguar raportin që Paditësi e ka me të Paditurat me qëllim që të vërtetohet drejtë legjitimiteti aktiv i palës paditëse dhe interesi i tij” [...] Gjykata e Apelit me të drejtë ka gjetur se [... ] nuk dihet në çfarë cilësie Paditësi flet edhe në emër të banorëve pasi që nuk është i autorizuari i tyre dhe nuk është dëshmuar se i njëjti i përfaqëson ata.”
Parashtruesi i kërkesës pretendon se Gjykata Supreme e as Gjykata Themelore nuk kanë treguar ndonjë referencë apo provë materiale për të vërtetuar faktin se me zbatimin e vendimeve të kontestuara të MEA-së dhe ZRRE-së, paditësve u është cenuar uji i pijes.
Parashtruesi i kërkesës pohon: (i) paditësi F.S., nuk ka paraqitur prokurën se përfaqëson qytetarët e Deçanit dhe as nuk ka ofruar fletën poseduese se është pronar i tokës në afërsi të hidrocentraleve apo edhe ndonjë hulumtim shkencor që tregon dëmin që pretendohet se shkaktojnë hidrocentralet; (ii) Gjykata Themelore ka konstatuar se paditësi M.L., ka legjitimitet aktiv sepse është pronar i tokës ku është ndërtuar HC Bellaja ndërsa nuk ka marrë parasysh provën e parashtruesit të kërkesës gjegjësisht aktgjykimin e Gjykatës Supreme AC-I-16- 0183-A0001, me çka atij i ishte refuzuar padia e ushtruar ndaj palëve që pretendonte se i kanë penguar të drejtën në gëzimin e asaj prone; (iii) sa i përket paditësit Xh.K., gjykata nuk i është referuar asnjë prove materiale për të dëshmuar shtrirjen e gypave të hidrocentralit përkatës të “Kelkos Energy” në pronën e tij 159-0, ndërsa parashtruesi i kërkesës ka ofruar prova materiale për të vërtetuar të kundërtën e këtij pretendimi, ndër të tjera: a) pamjen nga gjeoportali i parcelës 159-0 dhe b) shtegun e ndërtuar të kanalit, sipas të cilave është bërë shtrirja e gypave të hidrocentralit duke shmangur parcelën private 159-0.
Parashtruesi i kërkesës më tej pretendon: “parashtruesit të kërkesës i është cenuar e Drejta në gjykim të drejtë dhe të paanshëm, duke qenë se Gjykata Supreme me vendimin e saj, me të cilin ka aprovuar kërkesën për masë të përkohshme të palëve të paautorizuara, ka pezulluar veprimtarinë e ligjshme të parashtruesit të kërkesës “Kelkos Energy” për prodhimin e energjisë elektrike, të ushtruar bazuar në lejet dhe licencat e dhëna nga organet administrative-MEA dhe ZRRE, duke e privuar në këtë mënyrë parashtruesin e kërkesës-në cilësinë e investitorit të huaj, nga zhvillimi i veprimtarisë së ligjshme ekonomike.”
Parashtruesi i kërkesës pohon se të gjitha këto çështje janë ngritur nga ana e parashtruesit të kërkesës pranë Gjykatës Supreme, mirëpo që Gjykata Supreme i ka shpërfillur dhe nuk ju ka referuar fare as argumenteve e as provave të parashtruesit të kërkesës.
(b) Pretendimi se nuk janë plotësuar kushtet nga neni 22 paragrafi 1 i LKA-së për caktimin e masës se përkohshme ndaj vendimeve të MEA-së dhe ZRRE-së
Parashtruesi i kërkesës pretendon se nuk janë plotësuar kushtet nga neni 22, paragrafi 1 i LKA-së për caktimin e masës së përkohshme, respektivisht nuk janë plotësuar kushtet kumulative për shtyrjen e ekzekutimit të vendimeve të MEA-së dhe ZRRE-së.
Parashtruesi i kërkesës pretendon për aprovimin e kërkesës për shtyrjen e ekzekutimit të vendimit në kuptimin e Ligjit për Konfliktet Administrative duhet të plotësohen tri (3) kushte: (a) se me ekzekutimin e vendimit paditësit do t’i shkaktohej dëm që vështirë do të riparohej; (b) se shtyrja nuk është do të ishte në kundërshtim me interesin publik; dhe (c) se shtyrja nuk do t’i sillte dëm të madh palës kundërshtare apo personit të interesuar.
Lidhur me kushtin e parë, parashtruesi i kërkesës pretendon se vendimet e Gjykatës Supreme dhe të Gjykatës Themelore nuk i janë referuar ndonjë prove materiale me të cilën do të dëshmohej pretendimi i paditësve për dëmin e pariparueshëm që do t’u shkaktohej, duke saktësuar se në çfarë mase po iu reduktohet furnizimi me ujë dhe se si po ju cenohet e drejta në pronë.
Lidhur me kushtin e dytë, parashtruesi i kërkesës pretendon shtyrja e ekzekutimit të vendimeve të kontestuara të MEA-së dhe ZRRE-së është në kundërshtim me interesin e përgjithshëm ngase parashtruesi i kërkesës i posedon të gjitha vendimet, lejet dhe licencat me të cilat ka marrë për obligim që me rastin e prodhimit të energjisë elektrike t’iu përmbahet kushteve për mbrojtjen e ambientit, ujit dhe kushteve të tjera të përcaktuara sipas kornizës ligjore të Kosovës.
Lidhur me kushtin e tretë, parashtruesi i kërkesës pretendon: “[...] as kushti i tretë për shtyrjen e ekzekutimit të vendimeve të kontestuara të MEA-së dhe ZRRE-së nuk është i përmbushur. Kompania “Kelkos Energy” Sh.P.K.. është pjesë e Kelag Group. Ky i fundit është një ndër kompanitë lidere në prodhimin e energjisë elektrike nga burimet e ripërëtërishme në Evropë. Kelkos Sh.P.K., momentalisht është një nga investitorët më të mëdhenjë në Kosovë dhe ka investuar më shumë se 60 milion Euro në krijimin e infrastrukturës së nevojshme për prodhimin e energjisë elektrike nga burimet e ripërëtërishme. Aktiviteti i vetëm i investitorit është prodhimi i energjisë se ripërëtërishme elektrike.”
Në këtë drejtim, parashtruesi i kërkesës pretendon: “në rast se vendimi i Gjykatës Supreme mbetet në fuqi deri në vendosjen meritore të kërkesës kryesore, parashtruesit të kërkesës do t’i shkaktohet dëm i madh dhe i pariparueshëm material nga humbjet në prodhimin e energjisë, si dhe dëm jo-material ndaj reputacionit të tij. Humbjet në prodhim të energjisë kalkulohen bazuar në shifrat e përgjithshme të prodhimit, ndërsa dëmi jo-material ndaj reputacionit si një investitor i njohur i kalon shifrat e dëmit material.”
Andaj, parashtruesi i kërkesës konkludon se Gjykata Supreme duke zbatuar gabimisht dispozitat ligjore dhe duke vërtetuar gabimisht gjendjen faktike, nxori vendim të padrejtë dhe të paligjshëm, që ka rezultuar në shkeljen e të drejtës në gjykim të drejtë dhe të paanshëm të parashtruesit të kërkesës.
(c) Pretendimi për mungesë të vendimit të arsyetuar
Parashtruesi i kërkesës pretendon se meqenëse Gjykata Supreme ka ndryshuar vendimin e Gjykatës së Apelit, e njëjta ka qenë e detyruar që të arsyetojë në detaje vendimin e saj për caktimin e masës së përkohshme, duke i saktësuar qartë arsyet për faktet vendimtare dhe provat materiale në të cilat ka mbështetur konstatimet e saj.
Parashtruesi i kërkesës më tutje pretendon se: “kjo është hera e dytë që një vendim identik i Gjykatës Supreme përfundon në Gjykatën Kushtetuese. Parashtruesi i Kërkesës ka parashtruar një kërkesë të ngjashme për vlerësimin e Kushtetuetshmërisë të një vendimi identik të Gjykatës Supreme. Është fjala për kërkesën për vlerësimin e kushtetuetshmërisë të Aktgjykimi i kontestuar i Gjykatës Supreme [ARJ.UZVP.Nr.74/21], i 28 korrikut 2021, ku Gjykata Kushtetuese e Kosovës, me datën 14 Nëntor 2022 ka nxjerrë Aktgjykimin me numër të referencës: AGj 2076/22 me të cilën konstaton se Aktgjykimi i Gjykatës Supreme është nxjerrë në kundërshtim me garancitë procedurale të përcaktuara me nenin 31 të Kushtetutës në lidhje me nenin 6 të Konventës Evropiane për të Drejtat e Njeriut, për shkak të mungesës së vendimit të arsyetuar gjyqësor, duke e kthyer çështjen për rishqyrtim në Gjykatën Supreme.”
Në mbështetje të pretendimeve për vendimin e arsyetuar, parashtruesi i kërkesës i referohet aktgjykimeve të Gjykatës Kushtetuese në raste KI75/21, dhe KI202/21 duke pretenduar: “Gjykata ka theksuar rëndësinë që vendosja e masave të përkohshme, përkatësisht pezullimi i ekzekutimit të vendimeve deri në zgjidhjen meritore të 9ështjeve, duhet të jetë e arsyeshme, proporcionale dhe e bazuar në arsyetim të detajuar të plotësimit të kritereve të përcaktuara në këtë kontekst në dispozitat respektive të Ligjit për Konfliktet Administrative”.
Parashtruesi thekson se “arsyetimi i Aktgjykimit të atakuar të Gjykatës Supreme, është identik me arsyetimin e Aktgjykimit të anuluar të Gjykatës Supreme [ARI.UZVP.Nr.74/21], i 28 korrikut 2021. Gjykata Kushtetuese në Aktgjykimin nr. KI 202/21 ka gjetur se (paragrafi 132) Gjykata Supreme nuk ka spjeguar: (i) raportin ndërmjet palës paditëse dhe palës së paditur; (ii) nuk ka spjeguar se si palës paditëse si persona fizik u është shkelur ndonjë e drejtë apo interes ligjor; (iii) nuk ka dhënë asnjë shpjegim se si pala paditëse mbron interesin publik dhe nëse të njëjtit mund të legjitimohen si të tillë, në pajtim me paragrafët 1 dhe 2 të nenit 10 të LKA-së. Më tutje, Gjykata Kushtetuese thekson se Aktgjykimi i Gjykatës Supreme nuk i ofron garancitë e mishëruara në nenin 31 të Kushtetutës dhe nenin 6 të KEDNJ-së që ngërthejnë në vetë detyrimin që gjykatat të japin arsye të mjaftueshme për vendimet e tyre.”
Parashtruesit e kërkesës theksojnë se Gjykata Supreme, përkundër udhëzimeve të qarta të Gjykatës Kushtetuese në aktgjykimin e saj KI 202/21 lidhur me shtyrjen e ekzekutimit të vendimeve të MEA-së dhe ZRRE-së, për shkak të mungesës së vendimit të arsyetuar gjyqësor, nuk plotëson kriteret e një gjykimi të drejtë të garantuar me nenin 31 të Kushtetutës në lidhje me nenin 6 (1) të KEDNJ-së, për çka e kthen këtë vendim në rivendosje në Gjykatën Supreme.
Në dritën e sa më sipër, parashtruesi i kërkesës pretendon se, “Gjykata Supreme e Kosovës, në rivendosje vepron thuajse Aktgjykimi nr. KI 202/21 i Gjykatës Kushtetuese nuk ekziston. Gjykata Supreme e Kosovës në rivendosje, e merr Aktgjykimin e njëjtë me arsyetim identik sikurse në Aktgjykimin [ARJ. UZVP. Nr. 74/21], të 28 korrikut 2021 dhe jo vetëm që nuk adreson asnjërën nga të gjeturat e Gjykatës Kushtetuese, por ajo në mënyrë shpërfillëse nuk bënë fare referencë në këto konstatime duke i quajtur të njëjtat jo në terminologjinë e saktë por duke i trajtuar si “pretendime” të Gjykatës Kushtetuese, duke theksuar si në vijim (faqe 6 par. 2 i Aktgjykimit të kontestuar): “Duke vendosur sipas kërkesës së paditësve [...], pas shqyrtimit të pretendimeve në kërkesë, të aktvendimit të kontestuar të Gjykatës së Apelit [...] dhe pretendimeve në aktgjykimin e theksuar të Gjykatës Kushtetuese [...] kjo gjykatë ka konstatuar si vijon.’ [...]”. Pra, vet ky deklarim është i Gjykatës qartazi dëshmon se 1) Gjykata Supreme konstatimet e Gjykatës Kushtetuese i shpërfi11 krejtësisht, madje duke i quajtur ato si “pretendime”; dhe 2) Në listën e dokumenteve referuese mbi të cilat bazohet ky Aktgjykim fare nuk përmendet përgjigja e Kelkos Energy në Kërkesën e Paditësve për Rishqytim të Jashtëzakonshëm të Vendimit, që nënkupton se as në këtë Vendim Gjykata Supreme nuk merr fare parasysh argumentet dhe provat e dorëzuara nga Kelkos Energy.”
Përveç kësaj, parashtruesi i kërkesës konsideron se “Gjykata Supreme nuk bënë as përpjekje minimale të plotësoj arsyetimin e saj sipas kërkesave të Gjykatës Kushtetuese. Gjykata Supreme në fakt, pikërisht në pjesën ku i artikulon arsyet për vendosje sipas dispozitivit përdor tekstin identik me atë të cilin e kishte përdorur në Aktgjykimin e anuluar nga ana e Gjykatës Supreme, duke theksuar si në vijim: “paditësit — propozuesit me padi dhe me shkresën e datës 02.02.20221 kane prezantuar prova bindëse me të cilat vërtetohen faktet se me ekzekutimin e vendimit do t 'u shkaktohej dëm qytetarëve të cilët janë në pronat e tyre dhe jetojnë në atë mjedis ku është paraparë puna e këtyre hidrocentraleve me ç‘rast do t’u shkaktohej dëm i pariparueshëm të njëjtëve. Kjo gjykatë po ashtu ka konstatuar se ekzekutimi i vendimeve deri në marrjen e vendimit përfundimtar meritor nuk do të ishte në kundërshtim me interesin publik dhe shtyrja nuk do t'i shkaktonte ndonjë humbje më të madhe palës kundërshtare gjegjësisht palës së interesuar” [...].
Parashtruesi i kërkesës në “frymën” e nenit 31 të Kushtetutës në lidhje me nenin 6 (1) të KEDNJ-së, pretendon: “Në frymën e këtyre dispozitave, është obligim i Gjykatave që të vlerësojnë në mënyrë të paanshme pretendimet e të gjitha palëve - gjë e cila në rastin konkret nuk ka ndodhur. Gjykata Supreme në rastin konkret nuk ka ekzaminuar fare çështjet e ngritura nga ana e Parashtruesit të Kërkesës. Parashtruesi i Kërkesës në të gjitha parashtrimet e tij me shkrim, para të gjitha instancave gjyqësore kishte argumentuar në detaje lidhur me secilin pretendim të Paditësve. Për me tepër, Parashtruesi i Kërkesës kishte shkuar edhe përtej kësaj duke argumentuar dhe provuar se në fakt aprovimi i kërkesës për shtyrjen e ekzekutimit të vendimeve do të ishte në kundërshtim me interesin publik. Për me tepër, me vëmendje të shtuar duhet të analizohet përgjigja në kërkesën për rishqyrtim të jashtëzakonshëm të vendimit gjyqësor e cila mban datën 9 korrik 2021 e cila është parashtruar nga ana e parashtruesit të kërkesës. Në këtë parashtresë është kundër argumentuar në mënyrë të detajuar secili pretendim i Paditësve. Gjykata Supreme nuk i adreson fare çështjet e ngritura dhe përgjigjet e dhëna nga ana e parashtruesit të kërkesës.”
Në linjë me shkeljet e mësipërme të nenit 6 të KEDNJ-së dhe nenin 31 të Kushtetutës, parashtruesi i kërkesës konsideron se aktgjykimi i Gjykatës Supreme nuk i përmbush kriteret minimale të arsyetimit të një vendimi — meqë e njëjta nuk ka respektuar standardin e arsyetimit të vendimeve gjyqësore, dhe si i tillë bie në kundërshtim me garancitë e veshura në nenin 6 të KEDNJ-së dhe nenin 31 të Kushtetutës (shih, mutatis mutandis, rastin KI 202/21, parashtrues i kërkesës “Kelkos Energy” Sh.P.K. si dhe KI138/15, parashtrues i kërkesës “Sharr Beteiligungs GmbH” SH.P.K., Aktgjykim, i 20 dhjetorit 2017).
Parashtruesi i kërkesës shton se Gjykata Supreme ka dështuar për të nxjerrë një vendim të arsyetuar edhe nga pikëpamja e nenit 160 paragrafët (1) dhe (4) të LPK-së, që përcaktojnë strukturimin e një aktgjykimi si dhe obligimin e gjykatave për adresimin e provave dhe fakteve të paraqitura nga palët ndërgjyqëse.
Në këtë drejtim, parashtruesi i kërkesës shton: “Gjykata Supreme në asnjë moment nuk e ka marrë mundin për të argumentuar asnjë nga faktet vendimtare apo për të cituar ndonjë nga provat materiale në të cilat ka mbështetur konstatimet e saj. Po ashtu, Gjykata Supreme nuk i ka adresuar fare argumentet dhe provat e prezantuara nga ana e Parashtruesit të Kërkesës. Kështu, Aktgjykimi i Gjykatës Supreme është vendim i padrejtë dhe i paligjshëm në raport me Parashtruesin e kërkesës, që ka rezultuar në shkeljen e të Drejtës në Gjykim të Drejtë dhe të Paanshëm.”
(iii) Pretendimi për të drejtën për mbrojtje të pronës e garantuar me nenin 46 të Kushtetutës në lidhje me nenin 1 të Protokollit nr. 1 të KEDNJ-së
Parashtruesi i kërkesës pretendon se me aktgjykimin e kontestuar të Gjykatës Supreme, përmes të cilit shtyhet ekzekutimi i licencës për prodhimin e energjisë elektrike nga kjo kompani, konsiston në ndërhyrje të drejtpërdrejtë në të drejtën e pronës së parashtruesit të kërkesës, të garantuar me nenin 46 të Kushtetutës. në lidhje me nenin 1 të Protokollit nr. 1 të KEDNJ-së. Parashtruesi i kërkesës në lidhje me pretendimin e tij për shkeljen e të drejtës së tij në pronë i referohet praktikës gjyqësore të Gjykatës Evropiane për të Drejtat e Njeriut (në tekstin e mëtejmë: GJEDNJ), përkatësisht rasteve Tre Traktorer AB kundër Suedisë, Pressos Compania Naviera SA et al kundër Belgjikës; Capital Bank AD kundër Bullgarisë; Lönnroth kundër Suedisë dhe Salib kundër Maltës.
Parashtruesi i kërkesës pretendon se duke pasur parasysh të gjitha aktet juridike dhe normat imperative, fondamentale që ato përmbajnë në lidhje me të drejtën në pronë e sidomos përcaktimin e Kushtetutës në lidhje me këtë të drejtë-shihet qartë se-e drejta në pronë është e drejtë fundamentale dhe e pacenueshme e njeriut. Kjo shihet edhe nga fakti se në Kushtetutë, e drejta në pronë është vënë në pjesën ku gjenden të drejtat dhe liritë themelore të njeriut.
Parashtruesi i kërkesës pretendon: “Duke pasur për bazë jurisprudencën e GJEDNJ-së-nëpërmjet Nenit 53 të Kushtetutës-duhet pasur parasysh se koncepti i pronësisë është shume gjerë i interpretuar. Sipas jurisprudencës së GJEDNJ-së ky koncept nuk përfshin vetëm pronën dhe të drejtën mbi të-në kuptim material dhe klasik të fjalës, por përfshinë një gamë të gjerë të të drejtave monetare-të drejta që rrjedhin nga, ndër të tjera, licencat e po ashtu edhe të drejtat që rrjedhin nga drejtimi i një biznesi [...] Madje, duke shkuar edhe më larg, në Pressos Compania Naviera SA et al V. Belgium, GJEDNJ përfundoi se edhe një kërkesë për kompensim mund te konsiderohet si aset - ne kuptim të pasurisë dhe gëzon mbrojtje sipas Nenit 1, të Protokollit 1, të KEDNJ-së kur provohet mjaftueshëm nga pala se ekziston pritja legjitime që një kërkese e tillë mund të realizohet.”
Parashtruesi i kërkesës thekson se bazuar në praktikën gjyqësore të GJEDNJ-së pajisja me licencë përbën pritje legjitime që ai ta kryen veprimtarinë e tij në mënyrë të papenguar për shkak se ai i ka plotësuar kushtet ligjore në çastin kur është pajisur me licencë, prandaj, pritja legjitime e parashtruesit të kërkesës gëzon mbrojtje nga neni 46 i Kushtetutës në lidhje me nenin 1 të Protokollit nr.1 të KEDNJ-së.
Sipas parashtruesit të kërkesës, “Licencat për prodhimin e energjisë elektrike qe i janë dhënë parashtruesit të kërkesës “Kelkos Energy” nga ana e ZRRE, janë esenciale për aktivitetin e kësaj kompanie, ngase në momentin e zbatimit të një vendimi gjyqësor me të cilin ndalohet përkohësisht operimi mbi bazën e asaj licence, kompania është detyruar të ndalojë në tërësi veprimtarinë e saj deri në vendosjen meritore të çështjes nga gjykata. Marrë parasysh mbi ngarkesën e gjykatave me lëndë, një vendim meritor për çështjen në fjalë pritet të merret pas më shumë se tre (3) viteve.”
Në mbështetje të pretendimit të mëparshëm, parashtruesi i kërkesës specifikon: “Për të vërtetuar dëmin që i shkaktohet Parashtruesit të Kërkesës mjafton vetëm të shikohet prodhimi i energjisë elektrike nga burimet e ripërtëritshme për vitet 2017-2020 nga ana e këtij të fundit. Sipas vet raporteve të KOSTT, energjia elektrike e prodhuar dhe e lëshuar në rrjet nga ana e Parashtruesit të Kërkesës për vitin 2019 është 46,526 MWh energji elektrike, nga gjithsejtë 191, 700 MWh të prodhuara nga burimet e ripërtëritshme në Kosovë. Po ashtu, për vitin 2020 (si vit i pandemisë) Parashtruesi i Kërkesës ka prodhuar 35, 744.51 MWh energji të pastër elektrike. Këto te dhëna dëshmojnë se Parashtruesi i Kërkesës me pamundësinë e prodhimit të energjisë elektrike do t’i shkaktohet dëm jashtëzakonisht i madh.”
Parashtruesi i kërkesës pretendon se “Përveç dëmit monetar, i njëjti po ashtu është i pariparueshëm. Parashtruesi i kërkesës thekson se duke qenë pjesë e korporatës multinacionale Kelkos Energy është pjesë e Kellag Grou), struktura e financimit dhe instrumentet financiare për financimin e projekteve investuese është e komplikuar. Në rast se nuk fillohet me kthimin e mjeteve të investuara për një periudhë të gjatë, kjo do të rezultonte në pamundësinë financiare për të mbijetuar dhe parashtruesit të kërkesës do t’i kanosej seriozisht likuidimi”.
Parashtruesi i kërkesës më tej i referohet edhe parimit të pritjes legjitime, për të cilin thotë se dispozitat e nenit 1 të Protokollit nr. 1 KEDNJ-së “nuk mund t’ia dobësojë të drejtën shtetit për të sjellë ligje që vlerësohen si të nevojshme për të kontrolluar përdorimin e pronës në përputhje me interesin e përgjithshëm ose për të siguruar pagesën e tatimit ose kontributeve tjera apo gjobave.”. Në vijim të sa më sipër, parashtruesi i kërkesës, duke iu referuar çështjes Lonnroth kundër Suedisë, thekson se GJEDNJ: “ka vendosur tre (3) parime bazë, që aplikohen sa i përket intervenimit/kufizimit të së drejtës në pronë — sipas nenit 1, të Protokollit 1, të KEDNJ dhe ato janë si në vijim: (i) Parimi i ligjshmërisë; (ii) parimi i ekzistimit të qëllimit legjitim në mbrojtjen e interesit publik dhe (iii) parimi i një baraspeshe të drejtë në mes të mbrojtjes së interesit publik dhe të drejtës në pronë të personit të caktuar (proporcionaliteti)”.
Parashtruesi i kërkesës specifikon se çdo ndërhyrje me pronë mund të justifikohet vetëm “nëse është i mbështetur në ligj [i referohet rastit Saliba kundër Maltës], është i mbështetur në një qëllim legjitim e që është në interesin publik ose të përgjithshëm dhe kufizimi i kësaj të drejte duhet të jetë i bazuar në parimin e proporcionalitetit, përkatësisht — të mos privohet askush po që se nëpërmjet mjeteve/masave tjera (më të lehta) mund të arrihet mbrojtje e interesit të përgjithshëm”.
Duke iu referuar rastit të GJEDNJ-së, Capital Bank AD kundër Bullgarisë, parashtruesi i kërkesës shton: “GJEDNJ në rastin Capital Bank AD kundër Bullgarisë, ka gjetur se kriteri i ligjshmërisë, supozon, ndër të tjera që ligji vendor duhet të ofroj mekanizëm për mbrojtje kundër ndërhyrjeve arbitrare nga ana e autoriteteve publike. Më tutje, Gjykata thekson se “koncepti i ligjshmërisë dhe i sundimit të ligjit në shoqëri demokratike kërkon që masat të cilat afektojnë të drejtat e njeriut, të mund të jenë objekt shqyrtimi para organeve të pavarura gjyqësore”. Andaj, sipas GJEDNJ-së, “çdo ndërhyrje në gëzimin paqësor të pronës duhet të përcjellët me garanci procedurale që i mundësojnë individëve apo subjekteve juridike që të prezantojnë rastin e tyre para autoriteteve përgjegjëse në mënyrë që të sfidojnë seriozisht hapat me të cilat është ndërhyrë në të drejtat e garantuara sipas kësaj dispozite.”
Parashtruesi i kërkesës po ashtu pretendon se Gjykata Supreme ka shkelur nenin 119 (4) [Parimet e Përgjithshme] të Kushtetutës që obligon Republikën e Kosovës që të promovojë mirëqenie dhe zhvillim ekonomik të qëndrueshëm sepse “Marrë parasysh kapacitetet energjetike ekzistuese të Republikës së Kosovës, dhe faktin se përveç mungesës së theksuar të kapaciteteve prodhuese, edhe kriza globale energjetike, dhe rritja enorme e çmimeve të importit, Aktgjykimi i Gjykatës Supreme, është në kundërshtim të drejtpërdrejtë me Nenin 119, paragrafi 4, pasi që ky Aktgjykim dekurajon zhvillimin e qëndrueshëm ekonomik.”
Parashtruesi i kërkesës pretendon se duke pasur parasysh zbatimin e gabuar të së drejtës procedurale dhe mungesën e arsyetimit bindës në vendimin e Gjykatës Supreme, nuk ka pasur garanci të mjaftueshme ndaj arbitraritetit të Gjykatës Supreme çka ka rezultuar me shkelje të nenit 46 të Kushtetutës në lidhje me nenin 1 të Protokollit nr. 1 të KEDNJ-së.
(iv) Pretendimi për caktim të masës së përkohshme
Parashtruesi i kërkesës fillimisht thekson se ka treguar rastin prima facie për meritat e kërkesës, duke përsëritur se “fakti se prima facie, Parashtruesi ka dëshmuar meritat e kërkesës vërtetohet nëpërmjet Aktgjykimit nr. KI 202/21 i Gjykatës Kushtetuese. Ashtu siç u elaborua në kërkesën kryesore, kjo është hera e dytë që një vendim identik i Gjykatës Supreme përfundon në Gjykatën Kushtetuese. Siç u elaborua më lart, Parashtruesi i Kërkesës ka parashtruar një kërkesë të ngjashme për vlerësimin e Kushtetuetshmërisë të një vendimi identik të Gjykatës Supreme. Është fjala për kërkesën për vlerësimin e kushtetuetshmërisë të Aktgjykimi i kontestuar i Gjykatës Supreme [ARJ.UZVP.Nr.74/21], i 28 korrikut 2021, ku Gjykata Kushtetuese e Kosovës, me datën 14 Nëntor 2022 ka nxjerrë Aktgjykimin me numër të referencës: AGj 2076/22 me të cilën konstaton se Aktgjykimi i Gjykatës Supreme është nxjerrë në kundërshtim me garancitë procedurale të përcaktuara me nenin 31 të Kushtetutës në lidhje me nenin 6 të Konventës Evropiane për të Drejtat e Njeriut, për shkak të mungesës së vendimit të arsyetuar gjyqësor, duke e kthyer çështjen për rishqyrtim në Gjykatën Supreme.”
Së dyti, parashtruesi i kërkesës specifikon se: “Zbatimi i Aktgjykimit të Gjykatës Supreme do të shkaktojë dëm të pariparueshëm material për Parashtruesin e Kërkesës, pasi që ai do të privohet nga e drejta në ushtrimin e veprimtarisë së ligjshme bazuar në licencat e dhëna nga organet administrative, pa iu ofruar atij në çështjen e konfliktit administrativ një procedurë e drejtë që i garantohet me Kushtetutë, duke e vënë në pikëpyetje sigurinë juridike për të gjithë qytetarët, e posaçërisht për investitorët e huaj siç është Parashtruesi i kërkesës.”
Parashtruesi i kërkesës më tej pretendon se: “Tarifa nxitëse (çmimi) për blerje të energjisë elektrike të gjeneruar nga hidrocentralet, nga Operatori i Sistemit, Transmisionit dhe Tregut të Energjisë Elektrike të Kosovës (KOSTT), sipas Vendimit V 810/2016 të Zyrës së Rregullatorit është EUR 67.47 për MWh. Në këtë kuptim, marrë parasysh kohëzgjatjen e trajtimit të rasteve në Gjykatën Kushtetuese (rasti KI 202/21 ka marrë kohë afërsisht një vit deri në marrjen e vendimit nga data e parashtrimit të kërkesës), dëmi që do t’i shkaktohej Parashtruesit të Kërkesës mund të shkoj deri në dhjetë million EUR. Kjo me një kalkulim të thjeshtë ku 17.86 MW do të prodhoheshin për një orë do të shiteshin me 9mimin e përcaktuar prej 67.47 EUR për MW. Me këtë rast, dëmet vetëm për një orë të humbur do të mund të arrinin në vlerën prej 1,205 EUR, ndërsa vlera maksimale e dëmit ditorë do të ishte 28, 920 EUR. Ky dëm është i pariparueshëm për faktin se energjia elektrike e cila prodhohet brenda një periudhe kohore, nuk mund të zëvendësohet me një sasi me të njëjtë prodhimi në të ardhmen. Kjo nënkupton se nuk ekziston një sistem i cili siguron deponimin e energjisë elektrike për qëllime të gjenerimit dhe shitjes së mëvonshme të saj. Rrjedhimisht, energjia e cila nuk shfrytëzohet për prodhim të menjëhershëm të energjisë elektrike, humbet pasi që nuk mund të akumulohet, deponohet e të prodhohet në një fazë të mëvonshme — andaj ky dëm është i pariparueshëm. Se dëmi që mund të shkaktohet éshtë i pariparueshëm dëshmohet nga fakti se Parashtruesit të Kërkesës i kanoset rreziku serioz i falimentimit, si pasojë e mos-realizimit të të ardhurave nga ushtrimi i veprimtarisë së ligjshme. Pasqyrat financiare të Kelkos Energy SH.P.K. dëshmojnë se borxhi i saj kreditorëve të ndryshëm arrin vlerën prej EUR 47,981,000. Prandaj, pamundësimi i zhvillimit të veprimtarisë afariste të Kelkos Energy do i pamundësonte asaj kthimin e borxhit ndaj kreditorëve të saj.”
Parashtruesi i kërkesës gjithashtu pretendon se aktgjykimi i kontestuar i Gjykatës Supreme sjell pasoja “substancialisht” të dëmshme për interesin publik.
Duke iu referuar nenit 10 të Ligjit Nr. 04/L-2020 për Investimet e Huaja, që flet për të drejtën e investitorëve që t’iu drejtohen gjykatave për kompensim të dëmit në rast të shkeljes së ligjit në dëm të tyre, parashtruesi i kërkesës pretendon: “investitori [...] ka të drejtë t’i drejtohet gjykatës ose arbitrazhit për kompensim për dëmet dhe harxhimet e krijuara si pasojë e çdo veprimi apo mosveprimi që është e drejtuar kundër investitorit të huaj dhe që është një shkelje e ligjit të aplikueshëm në Republikën e Kosovës apo të normave të përgjithshme të së drejtës ndërkombëtare dhe që i atribuohen Republikës së Kosovës.” Rasti në fjalë është duke u vëzhguar me kujdes nga investitorë të mëdhenjë nga e gjithë Evropa. Nëse përfundon në arbitrazh, kjo do të dërgojë një sinjal katastrofik për investitorët e huaj potencial në të gjithë botën. Një gjë e tillë e konfirmon përshtypjen që në Kosovë nuk ka siguri juridike për investitor serioz.”
Në vijim, parashtruesi i kërkesës pretendon se “Aktgjykimi i sfiduar është kundër interesit të përgjithshëm në Kosovë edhe në një aspekt tjetër. Duke pasur parasysh se procesi i pajisjeve me leje për dy hidrocentralet e kontestuara të Kelkos Energy është ekzekutuar nga institucionet përgjegjëse brenda kornizës ligjore — investitori është i lirë nga çfarëdo përgjegjësie si pasojë e intervenimit të palëve të treta. Rrjedhimisht, shtyerja e ekzekutimit të vendimeve është me rrezik të madh për interesin publik të Kosovës, meqë investitori pa vonesë do të përdorte instrumentet ligjore kundër Republikës së Kosovës për kompenzimin e dëmit. Kjo kërkesë për kompenzim kundër Republikës së Kosovës mund të jetë e lartë sa vlera e përgjithshme e investimit”.
Në fund, parashtruesi i kërkesës pretendon se “është edhe një aspekt tjetër po aq i rëndësishëm që parashtron nevojën e aprovimit të kërkesës për masë të përkohshme. Ashtu siç kemi theksuar më sipër, kjo është hera e dytë që një vendim identik i Gjykatës Supreme përfundon në Gjykatën Kushtetuese. Gjykata Kushtetuese herën e parë kishte vendosur në favor të Parashtruesit të Kërkesës duke konstatuar shkelje në Aktgjykimin e Gjykatës Supreme. Aktgjykimi i sërishëm i Gjykatës Supreme është identik me aktgjykimin e anuluar, e që e bënë të njëjtin kundërkushtetues. Rrjedhimisht, mosaprovimi i masës së përkohshme do të prodhonte një pasojë ku një vendim kundërkushtetues (i konstatuar nga vet Gjykata Kushtetuese) do të vazhdonte të jetë në fuqi. Në këtë mënyrë, do të kishim shkelje të vazhdueshme të të drejtave kushtetuese të Parashtruesit të Kërkesës, e që është në kundërshtim me interesin publik të Kosovës.”
Lidhur me kërkesën për caktim të masës së përkohshme, parashtruesi i kërkesës kërkon nga Gjykata që të:
VENDOSË masën e përkohshme dhe të ndaloj ekzekutimin e Aktgjykimit ARJ. UZVP. Nr.1 19/2022 i 16.12.2022 të Gjykatës Supreme të Republikës së Kosovës deri në vendimin përfundimtar të Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Kosovës në lidhje me këtë kërkesë kushtetuese..
Në vijim, parashtruesi i kërkesës kërkon nga Gjykata që:
TË SHPALL kërkesën të pranueshme;
TË KONSTATOJË se ka pasur shkelje të Nenit 31 [e Drejta në Gjykim të Drejtë dhe të Paanshëm] të Kushtetutës dhe të Nenit 6 [E drejta për një Proces të Rregullt] të KEDNJ-së;
TË KONSTATOJË se ka pasur shkelje të Nenit 46 [Mbrojtja e Pronës] të Kushtetutës dhe të Nenit 1 të Protokollit 1 [Mbrojtja e pronës] të Konventës Evropiane për të Drejtat e Njeriut;
TË SHPALL të pavlefshëm Aktgjykimin e Gjykatës Supreme ARJ. UZVP. Nr.1 19/2022 i dt. 16.12.2022;
TË KTHEN Aktgjykimin e Gjykatës Supreme ARJ. UZVP. Nr.1 19/2022 i dt. 16.12.2022 në rivendosje, në përputhje me aktgjykimin e Gjykatës Kushtetuese;
Komentet e OJQ “Pishtarët” si palë e interesuar “ndërhyrëse”
OJQ “Pishtarët”, në përgjigjen e saj lidhur me kërkesën e parashtruesit të kërkesës, thekson se kërkesa e parashtruesit të kërkesës është e paqëndrueshme dhe rrjedhimisht e papranueshme, dhe në mënyrë të përmbledhur, në esencë, theksojnë si në vijim:
Lejet Ujore të lëshuara nga autoritetet përgjegjëse janë në kundërshtim të plotë me Ligjin për Ujërat;
OJQ “Pishtarët” dhe personave tjerë sipas nenit 10 të LKA, iu njeh te drejtën e palës në procedurë të konfliktit administrativ, rrjedhimisht legjitimitetin aktiv, edhe etniteteve që mbrojnë interesin publik, përfshirë organizatat e shoqërisë civile. Më saktësisht, neni 10, paragrafi 2 LKA decidivisht përcakton se: “Organi i administratës, Avokati i Popullit, shoqatat dhe organizatat e tjera, të cilat veprojnë! në mbrojtje të interesave publike mund të fillojnë konfliktin administrativ.” Një rregullim i tillë është interpretim progresiv i prezumimit logjikisht të mbështetshëm, se organizatat e shoqërisë civile - jo qeveritare, me qëllim të mbrojtjes së interesit të përgjithshëm, kanë të drejtë të iniciojnë konfliktin administrativ; Kërkesa për shtyrjen e ekzekutimit të vendimeve të kontestuara është bërë në bazë të nenit 22, paragrafi 2 dhe 6 te LKA, duke pasur parasysh rrethanat e rastit, natyrën e dëmeve të shkaktuara dhe kohëzgjatjen e procedurave për shqyrtimin e çështjes kryesore;
Kompania investuese ka rrezikuar në mënyrë të drejtpërdrejtë ujin e pijes, duke humbur një burim të ujit të pijes, si dhe ka shkaktuar degradim i mjedisit. Sa i përket këtyre çështjeve, pala e interesuar - kompania "Kelkos Energy" Sh.P.K nuk ka ofruar asnjë dëshmi se ka revitalizuar dhe ka intervenuar në përmirësimin e gjendies në mjedis dhe evitimin e rrezikut për prishjen/dëmtimin e qasjes në uië të pijshëm, për çka vlerësohet se dëmi që do t'iu shkaktohet paditëseve dhe palës ndërhyrëse - të cilët mbrojnë interesin publik është i pariparueshëm, në rast të ekzekutimit të vendimeve të kontestuara. Po ashtu vazhdimi i operimit të hidrocentraleve, të cilat kane dëmtuar burimet e ujit të pijshëm si dhe kanë degraduar masivisht mjedisin në këtë zonë, është tërësisht në kundërshtim me interesin publik. Prandaj, në këndvështrimin tonë, zhvillimi i çfarëdo aktiviteti, i cili rrezikon burimet ujore dhe shkakton dëme të tilla mjedisore, duhet të pezullohet deri në vendimin përfundimtar të gjykatës kompetente;
përfshirë rrezikimin e mundshëm të qasjes në ujë për qytetarët e Deçanit, në kombinim me kapacitetin tejet të ulët të hidrocentraleve në mbulimin e nevojave energjetike të Kosovës, në asnjë rrethanë nuk mund të interpretohet se paraqet veprim në kundërshtim me interesin publik. Përkundrazi, pezullimi i ekzekutimit të vendimeve nga ana e Gjykatës Supreme të Kosovës, paraqet vendim krejtësisht të drejtë dhe balancim të duhur të interesave të palëve ndërgjyqëse. Ky balancim shpërfaqet në faktin se dëmi që iu është shkaktuar, dhe rrjedhimisht po iu shkaktohet paditësve dhe palëve ndërhyrës - që në këtë rast përfaqësojnë interesin e qytetarëve të Deçanit duke u bazuar ne dispozitat ligjore te LKA, ne raport me rrezikun e vazhdueshëm dhe permanent për mohim të qasjes në ujëra për nevoja personale dhe ekonomike, mbisundon çfarëdo interesi ekonomik që mund të ketë një subjekt i vetëm siç është investitori Kelkos Energy Sh.P.K.
Gjykata Supreme e Kosovës, me vendimin për të cilin është parashtruar kërkesa nga ana e Kelkos Energy Sh.P.K, qartazi ka potencuar se në asnjë formë nuk prejudikohet vendimi themeltar për këtë proces gjyqësor, dhe se masa e përkohshme në këtë fazë nuk nënkupton konstatimin e kundërligjshmërisë së vendimeve të kontestuara. Në këtë drejtim, marrë parasysh se Kelkos Energy Sh.P.K, ndonëse me shume shkelje ligjore, ka siguruar leje dhe licenca me kohëzgjatje deri në 40 vite (licenca për operim nga ZRRE - shih piken 4), pezullimi i lejeve deri në përfundimin e procedurës gjyqësore në mënyrë meritore, nuk do ti shkaktonte dëm të madh i cili do të ishte i pariparueshëm për te si palë kundërshtare - palë e interesuar. Ky argument fuqizohet edhe më tepër, kur tanimë palët ndërgjyqëse veçse janë fituar për seancë gjyqësore dhe se procedura pritet të vazhdojë me ritëm më të shpejtë.
Në raport me dëmtimin e reputacionit si një nga pretendimet e parashtruesit të kërkesës. vlen të theksohet qasja mospërfillëse ndaj të drejtave të njeriut te kësaj kompanie. Kelkos Energy Sh.P.K e ka keqpërdorur sistemin gjyqësor për të tentuar të heshtë aktivistet mjedisore dhe kritikën e tyre të vlefshme ndaj Kelkos për rrezikimin dhe dëmin që po i shkaktohet mjedisit;
Prandaj, në këndvështrimin tonë, Gjykata Supreme e Kosovës, me rastin e vendosjes së masës së pezullimit të ekzekutimit të vendimeve të kontestuara, ka vepruar në përputhshmëri me dispozitat ligjore procedurale, duke rezultuar në një vendim të drejtë dhe të ligjshëm përmes vërtetimit të plotë të gjendjes faktike në raport me masën e përkohshme. Andaj, në këndvështrimin tone, janë të paqëndrueshëm pretendimet e parashtruesit se ka pasur shkelje procedurale nga kjo gjykatë, që kanë rezultuar në shkeljen e të drejtës për gjykim të drejtë e paraparë me nenin 6 të KEDNj dhe nenin 31 të Kushtetutës së Republikës së Kosovës.
DISPOZITAT RELEVANTE KUSHTETUESE DHE LIGJORE
KUSHTETUTA E REPUBLIKËS SË KOSOVËS
Neni 31
[E Drejta për Gjykim të Drejtë dhe të Paanshëm]
“1. Çdokujt i garantohet mbrojtje e barabartë e të drejtave në procedurë para gjykatave, organeve të tjera shtetërore dhe bartësve të kompetencave publike.
2. Çdokush gëzon të drejtën për shqyrtim publik të drejtë dhe të paanshëm lidhur me vendimet për të drejtat dhe obligimet ose për cilëndo akuzë penale që ngrihet kundër saj/tij brenda një afati të arsyeshëm, nga një gjykatë e pavarur dhe e paanshme, e themeluar me ligj.
Neni 46
[Mbrojtja e Pronës]
1. E drejta e pronës është e garantuar.
2. Shfrytëzimi i pronës rregullohet me ligj, në pajtim me interesin publik.
3. Askush nuk do të privohet në mënyrë arbitrare nga prona. Republika e Kosovës ose autoriteti publik i Republikës së Kosovës mund të bëj ekspropriimin e pronës nëse ky ekspropriim është i autorizuar me ligj, është i nevojshëm ose i përshtatshëm për arritjen e qëllimit publik ose përkrahjen e interesit publik, dhe pasohet me sigurimin e kompensimit të menjëhershëm dhe adekuat për personin ose personat prona e të cilave ekspropriohet.
KONVENTA EVROPIANE PËR TË DREJTAT E NJERIUT
Neni 6
(E Drejta për një proces të rregullt)
1. Çdo person ka të drejtë që çështja e tij të dëgjohet drejtësisht, publikisht dhe brenda një afati të arsyeshëm nga një gjykatë e pavarur dhe e paanshme, e krijuar me ligj, e cila do të vendosë si për mosmarrëveshjet në lidhje me të drejtat dhe detyrimet e tij të natyrës civile, ashtu edhe për bazueshmërinë e çdo akuze penale në ngarkim të tij. Vendimi duhet të jepet publikisht, por prania në sallën e gjykatës mund t’i ndalohet shtypit dhe publikut gjatë tërë procesit ose gjatë një pjese të tij, në interes të moralit, të rendit publik ose sigurisë kombëtare në një shoqëri demokratike, kur kjo kërkohet nga interesat e të miturve ose mbrojtja e jetës private të palëve në proces ose në shkallën që çmohet tepër e nevojshme nga gjykata, kur në rrethana të veçanta publiciteti do të dëmtonte interesat e drejtësisë.
[...]”
Protokolli nr. 1 i Konventës Evropiane për të Drejta të Njeriut
Neni 1
Mbrojtja e pronës
1. Çdo person fizik ose juridik ka të drejtën e gëzimit paqësor të pasurisë së tij. Askush nuk mund të privohet nga prona e tij, përveçse për arsye të interesit publik dhe në kushtet e parashikuara nga ligji dhe nga parimet e përgjithshme të së drejtës ndërkombëtare.
LIGJI Nr. 03/L-202 PËR KONFLIKTET ADMINISTRATIVE
Neni 6
Parimi i shqyrtimit verbal
“Në konfliktin administrativ, gjykata vendosë në bazë të shqyrtimit verbal, të drejtpërdrejt dhe publik.”
Neni 10
[Pa titull]
“1. Të drejtë për të nisur konfliktin administrativ ka personi fizik si dhe personi juridik, nëse vlerëson se me aktin administrativ përfundimtar në procedurën administrative, i është shkelur ndonjë e drejt apo interes ligjor.
2. Organi i administratës, Avokati i Popullit, shoqatat dhe organizatat e tjera, të cilat veprojnë në mbrojtje të interesave publike mund të fillojnë konfliktin administrativ.
3. Organi ka të drejtë të iniciojë konfliktin administrativ, kundër vendimit, që është marrë në bazë të ankesës në procedurën administrative, nëse ai/ajo konsideron se është shkelur ndonjë e drejtë ose interes i tij.
4. Nëse me aktin administrativ është shkelur ligji në favor të personit fizik, personit juridik, konfliktin mund ta iniciojë prokurori publik kompetent ose organi tjetër i autorizuar me ligj. Organet e administratës kanë për detyrë që, kur të kenë mësuar për to, të njoftojnë prokurorin publik kompetent ose organin e autorizuar me ligj.
5. Konfliktin administrativ mund ta iniciojë edhe prokurori publik kompetent ose personi i autorizuar nëse me aktin administrativ është shkelur ligji në dëm të organeve të qeverisjes qendrore dhe të organeve të tjera në varësi të tyre, të organeve të vetëqeverisjes lokale dhe të organeve në varësi të tyre, kur janë shkelur të drejtat pronësore të këtyre organeve.”
Neni 22
[Pa titull]
“2. Me kërkesën e paditësit, organi, akti i të cilit ekzekutohet, gjegjësisht organi që është kompetent për ekzekutim, mund ta shtyjë ekzekutimin deri në vendimin definitiv gjyqësor, nëse ekzekutimi do t’i sillte dëm paditësit, i cili vështirë do të riparohej, kurse shtyrja nuk është në kundërshtim me interesin publik, e as që shtyrja do t’i sillte ndonjë dëm të madh palës kundërshtare përkatësisht personit të interesuar.
[...]
6. Paditësi mund të kërkojë edhe nga gjykata shtyrjen e ekzekutimit të aktit administrativ deri në marrjen e vendimit gjyqësor, sipas kushteve të parapara në paragrafin 2. të këtij neni.”
Neni 34
[Pa titull]
“1. Gjykata e hedh poshtë padinë me vendim, nëse konstaton se:
1.1. padia është paraqitur pas kalimit të afatit ose është e parakohshme;
[...]
1.3. është e qartë se me aktin administrativ, që kontestohet me padi, nuk preken të drejtat e paditësit ose interesi i tij i drejtpërdrejtë i bazuar në ligj;
Neni 63
[Dispozita të tjera të procedurës]
“Nëse ky ligj nuk përmban dispozita për procedurën në konfliktet administrative, do të zbatohen përshtatshmërisht dispozitat e ligjit për procedurën kontestimore.”
LIGJI NR. 03/L-006 PËR PROCEDURËN KONTESTIMORE
Neni 160
[Pa titull]
160.1 Aktgjykimi i përpiluar me shkrim duhet ta ketë: pjesën hyrëse, dispozitivin, arsyetimin dhe udhëzimin mbi të drejtën e ankimit kundër aktgjykimit.
160.2 Pjesa hyrëse e aktgjykimit përmban: emrin e gjykatës, emrin dhe mbiemrin e gjyqtarit, emrin dhe mbiemrin, vendbanimin, gjegjësisht vendqëndrimin e palëve, të përfaqësuesve të tyre ligjor dhe me prokurë, tregimin e shkurtër të objektit të kontestit dhe vlerën e tij, ditën e përfundimit të shqyrtimit kryesor, tregimin e palëve, të përfaqësuesve të tyre ligjor dhe me prokurë që kanë qenë të pranishëm në seancën për shqyrtimin e tillë si dhe ditën kur është dhënë aktgjykimi.
160.3 Dispozitivi i aktgjykimit përmban: vendimin me të cilin aprovohen apo refuzohen kërkesat e veçanta që kanë të bëjnë me çështjen kryesore dhe kërkesat aksesore, vendimin për ekzistimin apo mosekzistimin e kërkesës së parashtruar me qëllim kompensimi të saj me kërkesëpadinë si dhe vendimin mbi shpenzimet procedurale.
160.4 Arsyetimi i aktgjykimit përmban: kërkesat e palëve, faktet që i kanë parashtruar dhe provat që i kanë propozuar, cilat nga faktet e tilla i ka vërtetuar, pse dhe si i ka vërtetuar ato fakte, e po që se i ka vërtetuar me anë të provave, cilat prova i ka shfrytëzuar dhe si i ka vlerësuar ato.
160.5 Gjykata posaçërisht tregon se cilat dispozita të së drejtës materiale i ka zbatuar me rastin e vendosjes mbi kërkesat e palëve. Kur është nevoja gjykata deklarohet edhe lidhur me qëndrimet e palëve për bazën juridike të kontestit, si dhe për propozimet dhe prapësimet e tyre, për të cilat gjykata nuk ka bërë arsyetime të vendimeve që i ka dhënë me herët gjatë procesit gjyqësor.
160.6 Në pjesën arsyetuese të aktgjykimit kontumacional, aktgjykimit në bazë të pohimit, aktgjykimit në bazë të heqjes dorë nga kërkesëpadia, apo të aktgjykimit për shkak të mungesës, jepen vetëm arsyet që e justifikojnë dhënien e aktgjykimeve të këtilla.
Neni 175
[Pa titull]
“Dispozitat e neneve 146, 153, 160 dhe 169 paragrafi 2 të këtij ligji në mënyrë të përshtatshme aplikohen edhe kur kem të bëjmë me aktvendimet.”
Neni 194
Kufijtë e ekzaminimit të aktgjykimit të shkallës së parë
“Gjykata e ankimit ekzaminon aktgjykimin e shkallës së parë në atë pjesë në të cilën është goditur me ankesë dhe atë brenda kufijve të shkaqeve të treguara në ankesë, duke u kujdesur sipas detyrës zyrtare për zbatimin e së drejtës materiale si dhe për shkeljen e dispozitave të procedurës kontestimore nga neni 182 paragrafi 2, pika b), g), j), k) dhe m) të këtij ligji.”
Neni 257
Ndryshimi i padisë
“257.1 Ndryshim të padisë përbënë ndryshimi i njëjtësisë së kërkesëpadisë, zmadhimi i kërkesëpadisë apo parashtrimi edhe i një kërkese tjetër krahas asaj ekzistuese.
257.2 Padia nuk quhet e ndryshuar po që se paditësi e ka ndryshuar bazën juridike të kërkesëpadisë, po që se e ka zvogëluar kërkesëpadinë, apo po që se i ka ndryshuar, plotësuar apo përmirësuar, thëniet e caktuara në padi.”
Neni 264
Bashkëndërgjyqësia
“264.1 Padia mund të ngrihet bashkërisht nga shumë paditës ose kundër shume të pa diturve (bashkëndërgjyqesia) në rast se:
a) në pikëpamje të objektit të kontestit janë në bashkësi juridike apo nëse të drejtat e tyre, përkatësisht detyrimet, burojnë nga e njëjta bazë faktike apo juridike (bashkëndërgjyqësia materiale);
b) objekt kontesti janë kërkesat, përkatësisht detyrimet e të njëjtit lloj që mbështeten në bazën faktike dhe juridike esencialisht të njëjtë dhe po që se ekziston kompetenca lëndore dhe territoriale e të njëjtës gjykatë për secilën kërkesë dhe për secilin të paditur (bashkëndërgjyqësia formale);
c) një gjë e këtillë parashikohet me ndonjë ligj tjetër. 264.2 Deri ne përfundimin e seancës përgatitore, përkatësisht të seancës për shqyrtimin kryesor të çështjes, po që se seanca përgatitore nuk është caktuar fare, paditësit mund t’i bashkohet, nën kushtet e paragrafit 1 të këtij neni, edhe një paditës tjetër apo të zgjerohet padia edhe në një të paditur tjetër, duke u marrë pëlqimi i këtij.
264.2 Deri ne përfundimin e seancës përgatitore, përkatësisht të seancës për shqyrtimin kryesor të çështjes, po që se seanca përgatitore nuk është caktuar fare, paditësit mund t’i bashkohet, nën kushtet e paragrafit 1 të këtij neni, edhe një paditës tjetër apo të zgjerohet padia edhe në një të paditur tjetër, duke u marrë pëlqimi i këtij.
264.3 Personi që i bashkohet paditësit, përkatësisht personi në të cilin zgjerohet padia duhet ta pranoj procedurën në gjendjen në të cilën ndodhet në momentin kur ai hyn në të.”
KREU XXI SIGURIMI I KËRKESËPADISË
Neni 269
[Pa titull]
“269.1 Në qoftë se sipas ligjit ose për shkak të natyrës së raportit juridik kontesti mund të zgjidhet vetëm në mënyrë të njëjtë ndaj të gjithë bashkëndërgjyqësve (bashkëndërgjyqësia unike), atëherë ata të gjithë konsiderohen si një palë ndërgjyqëse e vetme, kështu që në rastin kur ndonjëri nga bashkëndërgjyqësit nuk e kryen ndonjë veprim procedural, efekti i veprimeve procedurale të kryera nga bashkëndërgjyqësi tjetër shtrihet edhe në ata që nuk i kanë kryer veprimet e tilla.
269.2 Po që se bashkëndërgjyqësit kryejnë veprime procedurale që dallohen mes tyre, atëherë gjykata e merr në konsiderim atë veprim procedural që është për të gjithë ata më i favorshmi.”
Neni 297
[Pa titull]
“297.1 Masa e sigurimit mund të caktohet:
a) në qoftë se propozuesi i sigurimit e bënë të besueshme ekzistimin e kërkesës apo të së drejtës subjektive të tij , dhe
b) në qoftë se ekziston rreziku se pa caktimin e masës së këtillë pala kundërshtare do të mund ta pamundësonte apo vështirësonte dukshëm realizimin e kërkesës, sidomos me tjetërsimin e pasurisë së vet, me fshehjen e saj, me ngarkimin apo me ndonjë mënyrë tjetër, me të cilën do ta ndryshonte gjendjen ekzistuese të gjërave, ose në ndonjë mënyrë tjetër do të ndikonte negativisht në të drejtat e propozuesit të sigurimit.
297.2 Po që se nuk është përcaktuar ndryshe me ligj, gjykata e cakton masën e sigurimit vetëm nën kushtet që propozuesi i sigurimit, brenda afatit të caktuar nga gjykata, ashtu siç parashihet me Ligjin mbi Procedurën Përmbarimore, jep garanci në masën dhe në llojin e caktuar nga gjykata, për dëmin që mund t’i shkaktohet palës kundërshtare me caktimin dhe ekzekutimin e masës së sigurimit.
297.3 Po që se propozuesi nuk jep garanci brenda afatit të caktuar gjykata e refuzon propozimin për caktimin e masës së sigurimit. Me kërkesën e propozuesit gjykata mund ta liroj atë nga detyrimi i dhënies së garancisë po që se konstatohet se nuk ka mundësi financiare për një gjë të tillë.
297.4 Bashkësitë e pushtetit lokal janë të përjashtuara nga detyrimi i paragrafit 3 të këtij neni.”
LIGJI NR. 05/L-081 PËR ENERGJINË
Neni 15
Caqet e energjisë nga burimet e ripërtërishme
1. Qeveria i cakton caqet vjetore dhe afatgjata të energjisë së ripërtërishme për konsum të energjisë elektrike, të energjisë termike të prodhuar nga burime të ripërtërishme të energjisë dhe nga bashkëprodhimi, si dhe të energjisë nga burime të ripërtërishme që shfrytëzohet në transport. Qeveria do ta miratojë planin shtetëror të veprimit për energji të ripërtërishme për arritjen e cakut që 25% e konsumit të gjithmbarshëm bruto të energjisë në vitin 2020 të mbulohet nga energjia e ripërtërishme. Plani shtetëror i veprimit për energji të ripërtërishme, pas miratimit do t’i dorëzohet Sekretariatit të Komunitetit të Energjisë.
2. Me arritjen e cakut të mbulimit të 25% të konsumit të gjithmbarshëm bruto të energjisë në vitin 2020 nga energjia nga burimet e ripërtërishme, Kosova do të mund t’i qaset mekanizmave bashkëpunues me Palët tjera Kontraktuese të Komunitetit të Energjisë apo me Shtetet Anëtare të Bashkimit Evropian. Korniza e këtij mekanizmi bashkëpunues do të miratohet nga Qeveria me akt të veçantë nënligjor.
3. Caqet afatgjate të energjisë së ripërtërishme hartohen për një periudhë dhjetë (10) vjeçare, në pajtim me metodologjinë e përcaktuar me akte nënligjore, të miratuar nga Ministria.
4. Ministria përgatit dhe nxjerrë akte nënligjore që përfshijnë masat që synojnë përmbushjen e caqeve të energjisë së ripërtërishme dhe propozimet e tilla marrin parasysh si në vijim:
4.1. parimet e tregut konkurrues të energjisë; dhe
4.2. karakteristikat e llojeve të burimeve të ripërtërishme të energjisë.
5. Ministria harton dhe publikon raportin mbi realizimin e caqeve vjetore afatgjate për burimet e ripërtërishme të energjisë si pjesë e raportit mbi zbatimin e Planit shtetëror të Veprimit për Energji të Ripërtërishme dhe Programit për Strategjinë sipas nenit 7 paragrafi 7 këtij ligji. Raporti duhet të përfshijë një analizë të progresit për realizimin e caqeve të burimeve të ripërtërishme të energjisë, veçanërisht duke marrë për bazë ndikimin e faktorëve klimatikë. Kjo analizë paraqet shtrirjen e masave për realizimin e caqeve të burimeve të ripërtërishme të energjisë dhe masat e mundshme përmirësuese për të qenë në rrugë të mirë në arritjen e caqeve të tilla.
6. Rregullatori certifikon prejardhjen e energjisë të prodhuar nga burimet e ripërtërishme të energjisë sipas kritereve objektive, transparente dhe jodiskriminuese në përputhje me dispozitat e Ligjit për Rregullatorin e Energjisë.
7. Institucionet e përfshira në promovimin e burimeve të ripërtërishme të energjisë do të sigurohen se informatat mbi masat përkrahëse do t’i vëhen në dispozicion të gjithë akterëve relevantë, siç janë: konsumatorët, ndërtimtarët, instaluesit, arkitektët dhe furnizuesit e pajisjeve të ngrohjes, ftohjes dhe energjisë elektrike që shfrytëzojnë energji nga burimet e ripërtërishme.
8. Autoritetet lokale dhe rajonale do të sajojnë programe përkatëse informative, vetëdijësuese, udhëzuese dhe trajnuese, me qëllim të informimit të qytetarëve mbi përfitimet dhe praktikalitetet e zhvillimit dhe shfrytëzimit të energjisë nga burimet e ripërtërishme.
LIGJ NR. 04/L-147 PËR UJËRAT E KOSOVËS
Neni 70
(Fitimi dhe kushtet e fitimit të së drejtës ujore)
1. Fitimi i së drejtës ujore, sigurohet:
1.1. me leje ujore; 1
.2. me koncesion.
2. Bartësi i të drejtës ujore shfrytëzon ujin sipas kritereve të përcaktuara me aktin për fitimin e së drejtës ujore.
3. Koncesioni, përkatësisht partneriteti publik dhe privat kryhet në kushte, mënyra dhe procedura për ndarjen e koncesionit për shfrytëzimin e ujërave të caktuara me këtë ligj dhe legjislacionin në fuqi.
Neni 71
(Procedurat për lëshimin e lejes ujore)
1. Procedura për fitimin e lejes ujore është:
1.1. Kushtet ujore;
1.2. Pëlqimi ujor;
1.3. Leja ujore.
1.4. Urdhëresa Ujore
2. Procedura për kushtet ujore, pëlqim ujor, leje ujore dhe urdhëresë ujore do të rregullohet me akt nënligjor të nxjerrë nga Ministria.
Neni 72
(Leja ujore)
1. Leja ujore lëshohet për:
1.1. nxjerrje të ujit për konsum të përgjithshëm;
1.2. shkarkim të ujërave të ndotura;
1.3. ndërtimin, rindërtimin ose demolimin e objekteve dhe pajisjeve që ndikojnë në regjimin ujor;
1.4.aktivitetet e minierave dhe punimet gjeologjike të cilat ndikojnë në regjimin e ujërave;
1.5. për hulumtime hidrogjeologjike dhe grumbullimin e të dhënave;
1.6. eksploatimin e rërës, zhavorrit, gurit dhe argjilit;
1.7. përdorimi i ujërave me qëllim të shfrytëzimit të energjisë elektrike dhe gjeotermale; dhe 1.8. aktivitete tjera që mund të ndikojnë në regjimin ujor.
2. Leja ujore nuk është e nevojshme për: shfrytëzimin e puseve, burimeve, cisternave dhe objekteve të ngjajshme për furnizimin e një amvisërie me ujë të pijshëm, fikjen e zjarreve dhe ndërmarrjen e masave urgjente sanitare dhe masave tjera në rast të rrezikut të përgjithshëm. 3. Me Lejen Ujore përcaktohet destinimi, mënyra dhe kushtet e shfrytëzimit të ujit, shkarkimi i ujërave të ndotura, regjimi i punës së objekteve dhe impianteve, deponimi i mbeturinave të ngurta dhe të lëngëta si dhe kushtet tjera.
4. Leja Ujore, sipas këtij ligji, për shfrytëzimin e ujërave ndërkufitare dhe shkarkimin e ujërave të ndotura në ujërat ndërkufitare jepet në pajtim me marrëveshjen ose konventën ndërkombëtare.
5. E drejta e shfrytëzimit ose shkarkimit të ujërave të ndotura, e fituar në bazë të lejës ujore, nuk mund të bartet në persona tjerë, pa pëlqimin e autoritetit kompetent.
6. Ministria lëshon lejet ujore me akt nënligjor, Ministria mund të delegojë kompetenca për të cilat komunat dhe Autoriteti, mund të lëshojnë leje ujore.
7. Leja Ujore rishqytohet së paku në çdo pesë (5) vjet.
8. Bartësi i të drejtës ujore, detyrohet t’a informojë lëshuesin e lejës, në rast të ndryshimit në veprim, teknologji dhe shfrytëzim të ujit apo në raste tjera, kur mund të kenë ndikim të rëndësishëm në regjimin ujor.
LIGJI BR. 03/L-025 PËR MBROJTJEN E MJEDISIT
Neni 31
(Leja Mjedisore)
1. Lëshimi në punë i objektit të ndërtuar apo i stabilimenteve dhe pajisjeve që kanë qenë objekt i vlerësimit të ndikimit në mjedis, nuk mund të filloj veprimtarinë pa marrjen e lejes mjedisore.
2. Leja mjedisore lëshohet për periudhën pesë vjeçare, sipas procedurës së përcaktuar për pranim teknik të objekteve dhe stabilimenteve ose pas kryerjes së punës provuese deri në gjashtë muaj, por gjithsesi para lëshimit në punë.
3. Ministria, me akt nënligjor, përcakton aktivitetet e nevojshme për lëshimin e lejes mjedisore, formën e aplikimit, përmbajtjen e lejes mjedisore, revokimin e lejes, vazhdimin e vlefshmërisë si dhe regjistrin e lejeve të lëshuara.
UDHËZIMI ADMINISTRATIV (MZHE) Nr. 05/2017 CAQET E ENERGJISË NGA BURIMET E RIPËRTËRITSHME [MINISTRIA E ZHVILLIMIT EKONOMIK] (miratuar më 23 qershor 2017)
Neni 3
(Caku obligativ dhe indikativ i energjisë nga burimet e ripërtëritshme)
1. Shprehjet specifike që përdoren në këtë Udhëzim Administrativ kanë domethënie si në vijim:
1.1. Caku obligativ i energjisë nga burimet e ripërtëritshme deri në vitin 2020, është 25% i konsumit përfundimtar bruto te energjisë ,siç është përcaktuar ne nenin 4 te Vendimet te Këshillit Ministror te Komuniteti te Energjisë Nr.D/2012/04/MC-EnC;
[...]
1.3. Caku indikativ i energjisë nga burimet e ripërtëritshme për vitin 2020 është 29.89% e konsumit përfundimtar bruto të energjisë;
[...]
UDHËZIM ADMINISTRATIV MMPH-NR. 03/2018 PËR PROCEDURAT PËR LEJE UJORE [MINISTRIA E MJEDISIT DHE PLANIFIKIMIT HAPËSINOR] (miratuar më 24 gusht 2018)
II.3 Leja Ujore
Neni 15
(Sigurimi i lejes ujore dhe dokumentacioni)
Leja ujore sigurohet për të gjitha objektet edhe aktivitetet me të cilat me dispozita ligjore është përcaktuar lëshimi i pëlqimit ujorë, me përjashtim të nxjerrjes së materialit nga ujë rrjedhat dhe rregullimi i ujë rrjedhave dh ujërave të tjera.
[...]
Neni 17
(Kohëzgjatje dhe vazhdimi i lejes ujore)
1. Kohëzgjatja e lejes ujore është rregulluar me nenin 73 të Ligjit.
[...]
UDHËZIMI ADMINISTRATIV MMPH-NR 07/2017 PËR LEJE MJEDISORE [MINISTRIA E MJEDISIT DHE PLANIFIKIMIT HAPËSINOR] (miratuar më 9 qershor 2017 dhe i shfuqizuar me Udhëzimin Administrativ MMPH 04/2022 për Leje Mjedisore të 3 qershorit 2022)
Neni 11
(pa titull)
1. Në bazë të propozim vendimit të komisionit, Ministria e lëshon apo e refuzon kërkesën për Leje Mjedisore në afat prej 15 ditësh dhe për vendimin e marrë e njofton me shkrim aplikuesin dhe Komunë/Komunat.
2. Nëse operatori i plotëson kushtet teknike dhe mjedisore i lëshohet Leja Mjedisore.
[...]
4.Leja Mjedisore lëshohet për periudhën pese (5) vjeçare.
Vlerësimi i pranueshmërisë së kërkesës
Gjykata së pari shqyrton nëse kërkesa i ka përmbushur kriteret e pranueshmërisë, të përcaktuara me Kushtetutë, të parashikuara me Ligj dhe të specifikuara më tej me Rregullore të punës.
Në këtë drejtim, Gjykata i referohet paragrafit 4 të nenit 21 [Parimet e Përgjithshme] dhe paragrafëve 1 dhe 7 të nenit 113 [Juridiksioni dhe Palët e Autorizuara] të Kushtetutës, i cili përcakton:
Neni 21
“[…]
Të drejtat dhe liritë themelore të parashikuara në Kushtetutë, vlejnë edhe për personat juridikë, për aq sa janë të zbatueshme.”
Neni 113
“1. Gjykata Kushtetuese vendos vetëm për rastet e ngritura para Gjykatës në mënyrë ligjore nga pala e autorizuar.
[...]
7. Individët janë të autorizuar të ngrenë shkeljet nga autoritetet publike të të drejtave dhe lirive të tyre individuale, të garantuara me Kushtetutë, mirëpo vetëm pasi të kenë shteruar të gjitha mjetet juridike të përcaktuara me ligj.”
[...]
Në vazhdim, Gjykata gjithashtu shqyrton nëse parashtruesi i kërkesës ka përmbushur kriteret e pranueshmërisë, siç përcaktohen me Ligj. Në lidhje me këtë, Gjykata së pari i referohet neneve, 47 [Kërkesa individuale], 48 [Saktësimi i kërkesës] dhe 49 [Afatet] të Ligjit, të cilët parashohin:
Neni 47
[Kërkesa individuale]
“1. Çdo individ ka të drejtë të kërkojë nga Gjykata Kushtetuese mbrojtje juridike në rast se pretendon se të drejtat dhe liritë e tija individuale të garantuara me Kushtetutë janë shkelur nga ndonjë autoritet publik.
2. Individi mund ta ngritë kërkesën në fjalë vetëm pasi që të ketë shteruar të gjitha mjetet juridike të përcaktuara me ligj”.
Neni 48
[Saktësimi i kërkesës]
“Parashtruesi i kërkesës ka për detyrë që në kërkesën e tij të qartësoj saktësisht se cilat të drejta dhe liri pretendon se i janë cenuar dhe cili është akti konkret i autoritetit publik të cilin parashtruesi dëshiron ta kontestoj”.
Neni 49
[Afatet]
“Kërkesa parashtrohet brenda afatit prej katër (4) muajsh. Afati fillon të ecë nga dita kur parashtruesit i është dorëzuar vendimi gjyqësor...”.
Në këtë drejtim, Gjykata vëren se parashtruesi i kërkesës ka të drejtë të dorëzojë ankesë kushtetuese, duke iu referuar shkeljeve të pretenduara të të drejtave dhe lirive themelore, që vlejnë për individët dhe personat juridikë (shih rastet e Gjykatës nr. KI41/09, parashtrues Universiteti AAB-RIINVEST L.L.C., Aktvendim për papranueshmëri i 3 shkurtit 2010, paragrafi 14; dhe nr. KI35/18, parashtrues Bayerische Versicherungsverbrand, Aktgjykim i 11 dhjetorit 2019, paragrafi 40).
Në vlerësimin e përmbushjes së kritereve të pranueshmërisë siç janë cekur më lart, Gjykata vëren se parashtruesi i kërkesës ka specifikuar se konteston një akt të një autoriteti publik, përkatësisht Aktgjykimin e Gjykatës Supreme ARJ. UZVP. nr. 119/22 të 16 dhjetorit 2021, pas shterimit të të gjitha mjeteve juridike të përcaktuara me ligj. Parashtruesi i kërkesës gjithashtu ka qartësuar të drejtat dhe liritë që ai pretendon se janë shkelur, në pajtim me kriteret e nenit 48 të Ligjit dhe ka dorëzuar kërkesën në pajtim me afatin e përcaktuar në nenin 49 të Ligjit.
Në vijim, Gjykata do të vlerësojë nëse në rrethanat e rastit konkret janë të aplikueshëm neni 31 i Kushtetutës, në lidhje me nenin 6 të KEDNJ-së, si dhe neni 46 i Kushtetutës në lidhje me nenin 1 të Protokollit nr. 1 të KEDNJ-së. Përkatësisht, Gjykata do të vlerësojë nëse kërkesa e parashtruesit të kërkesës, e cila ndërlidhet me procedurën paraprake gjyqësore për pezullimin apo shtyrjen e ekzekutimit të vendimeve të Ministrisë përgjegjëse për lëshimin e lejes ujore dhe lejes mjedisore, në kuptim të pretendimeve për shkelje të së drejtës për gjykim të drejtë dhe të paanshëm dhe të drejtës së tij në pronë është ratione materiae me Kushtetutën.
Lidhur me zbatueshmërinë e nenit 31 të Kushtetutës në lidhje me nenin 6 të KEDNJ në procedurën paraprake
Në kontekst të rrethanave të rastit konkret, duke marrë parasysh që vendimet e kontestuara ndërlidhen me vendime përkitazi me masa të sigurisë, përkatësisht “procedura paraprake”, Gjykata bazuar në praktikën e saj gjyqësore dhe të Gjykatës Evropiane për të Drejtat e Njeriut (në tekstin e mëtejmë: GJEDNJ), duhet të vlerësojë aplikueshmërinë e garancive të nenit 31 të Kushtetutës në lidhje me nenin 6 të KEDNJ-së. Në këtë kontekst, Gjykata i referohet pikës (b) të paragrafit (3) të rregullit 39 të Rregullores së punës, sipas së cilës, Gjykata mund të konsiderojë një kërkesë të papranueshme nëse e njëjta nuk është ratione materiae në pajtim me Kushtetutën.
Prandaj, në kontekst të kësaj të fundit, vlerësimi i këtij kriteri në rrethanat e rastit, është i rëndësishëm sepse procedurat e zhvilluara para gjykatave të rregullta hyjnë në fushëveprimin e “procedurave paraprake”, përkatësisht Aktgjykimi i kontestuar i Gjykatës Supreme ndërlidhet me Aktvendimin e Gjykatës Themelore në Prishtinë për shtyrjen e ekzekutimit të vendimeve për lejeve mjedisore të lëshuara nga MEA-ja dhe licencave për prodhim të energjisë elektrike të lëshuara nga ZRRE-ja, derisa padia për anulimin e vendimeve të MEA-së dhe ZRRE-së derisa Gjykata Themelore të vendos me vendim përfundimtar (shqyrtim të meritave) lidhur me padinë e palëve paditëse. Rrjedhimisht, Gjykata do të vlerësojë nëse neni 31 i Kushtetutës, në lidhje me nenin 6 të KEDNJ-së është i zbatueshëm në rrethanat e rastit të parashtruesit të kërkesës.
Në këtë kontekst specifik, Gjykata vëren se çështja e aplikueshmërisë së nenit 6 të KEDNJ-së në procedura paraprake është interpretuar nga GJEDNJ përmes praktikës së saj gjyqësore, në harmoni me të cilën Gjykata, në pajtim me nenin 53 [Interpretimi i Dispozitave për të Drejta e Njeriut] të Kushtetutës, është e obliguar të interpretoje të drejtat e njeriut dhe liritë themelore të garantuara me Kushtetutë.
Gjykata vë po ashtu në pah, se kriteret për aplikueshmërinë e nenit 31 të Kushtetutës përkitazi me procedurat paraprake janë përcaktuar po ashtu edhe në rastet e kësaj Gjykate, duke përfshirë por duke mos u kufizuar në rastet KI122/17, parashtrues, Česká Exportní Banka A.S., Aktgjykim i 30 prillit 2018; KI150/16, parashtrues, Mark Frrok Gjokaj, Aktgjykim i 31 dhjetorit 2018; KI81/19, parashtrues, Skender Podrimqaku, Aktvendim për papranueshmëri i 9 nëntorit 2019; KI107/19, parashtrues, Gafurr Bytyqi, Aktvendim për papranueshmëri, i 11 marsit 2020; KI195/20, parashtrues, Aigars Kesengfelds, Aktgjykim, i 29 marsit 2021. Parimet e përgjithshme të vendosura përmes vendimeve të lartcekura të Gjykatës janë bazuar në rastin e GJENDJ-së, Micallef kundër Maltës, nr. 17056/06, Aktgjykim i 15 tetorit 2009.
Rrjedhimisht, për të konstatuar nëse në rastin konkret aplikohet neni 31 i Kushtetutës dhe neni 6 i KEDNJ-së, Gjykata do t’iu referohet parimeve të përgjithshme të përcaktuara përmes praktikës gjyqësore të GJEDNJ-së dhe të Gjykatës për sa i përket aplikueshmërisë së garancive procedurale të nenit 31 të Kushtetutës, në lidhje me nenin 6 të KEDNJ-së dhe më pas të njëjtat do t’i aplikojë në rrethanat e rastit konkret.
Bazuar në praktikën gjyqësore të saj dhe të GJEDNJ-së, Gjykata vëren se jo të gjitha masat e sigurisë apo masat e përkohshme përcaktojnë të drejtat ose detyrimet civile dhe në mënyrë që neni 6 i KEDNJ-së të konsiderohet i zbatueshëm, GJEDNJ përcaktoi kriteret mbi bazën e të cilave duhet të vlerësohet aplikueshmëria e nenit 6 të KEDNJ-së në “proceduarat paraprake” (shih, rastin e GJEDNJ-së, Micallef kundër Maltës, cituar më lart, paragrafët 83-86).
Sipas kritereve të përcaktuara në rastin Micallef kundër Maltës, të cilat kritere edhe kjo Gjykatë i pranoi përmes praktikës gjyqësore. Së pari, e drejta në fjalë duhet të jetë “civile” si në shqyrtimin gjyqësor ashtu edhe në procedurat lidhur me masën e sigurisë, brenda kuptimit autonom të këtij nocioni sipas nenit 6 të KEDNJ-së dhe; së dyti, kjo procedurë duhet të përcaktojë në mënyrë efektive të drejtën civile përkatëse (shih, në këtë kontekst, rastin e GJEDNJ-së, Micallef kundër Maltës, cituar më lart, paragrafët 84 dhe 85 dhe referencat e përmendura aty, si dhe shih rastet e Gjykatës KI122/17, parashtrues, Česká Exportní Banka A.S., të cituar më lart, paragrafët 130 dhe 131; KI81/19, parashtrues, Skender Podrimqaku, të cituar më lart, paragrafët 47 dhe 48; KI107/19, parashtrues, Gafurr Bytyqi, të cituar më lart, paragrafi 53).
Gjykata rikujton që rrethanat e rastit konkret parashtruesi i kërkesës i referohet vendimeve për leje ujore, mjedisore dhe licencave për prodhim të energjisë elektrike të lëshuara nga MEA-ja dhe ZRRE-ja që ndërlidhen me ndërtimin e hidrocentraleve në territorin e komunës së Deçanit. Palët paditëse kishin iniciuar konflikt administrativ duke parashtruar padi ndaj MEA-së dhe ZRRE-së. Së bashku me këtë padi, palët paditëse, kishin parashtruar edhe kërkesën për shtyrje të ekzekutimit të vendimeve të kontestuara të MEA-së dhe ZRRE-së me arsyetimin se hidrocentralet e ndërtuara në territorin e komunës së Deçanit e dëmtojnë cilësinë e ujit të pijes dhe të ujitjes. Shtyrja e ekzekutimit të vendimeve të kontestuara të MEA-së dhe ZRRE-së si masë e përkohshme bazuar në dispozitat e LKA-së do të nënkuptonte pezullimin e prodhimit të energjisë elektrike nga parashtruesi i kërkesës “Kelkos Energy” nëpërmjet tri (3) hidrocentraleve ekzistuese në komunën e Deçanit, deri në marrjen e vendimit meritor lidhur me çështjen nga Gjykata Themelore në Prishtinë.
Rrjedhimisht, kërkesa për shtyrjen e ekzekutimit të vendimeve administrative, si në rrethanat e rastit konkret, në procedurë të konfliktit administrativ është paraparë në nenin 22 të LKA-së. Ky vendim për shtyrje të ekzekutimit, bazuar në ligjin e aplikueshëm, mund të merret deri në vendosjen në merita të rastit nga gjykatat e rregullta. Pajisja e parashtruesit të kërkesës me leje dhe licenca përkatëse nga MEA-ja dhe ZRRE-ja ndërlidhet me (i) ndërtimin dhe funksionimin e hidrocentraleve si burim i ripërtërishëm për prodhimin e energjisë elektrike në territorin e komunës së Deçanit; dhe, (ii) parashtruesi i kërkesës së qysh nga viti 2019 ka filluar me gjenerimin e energjisë elektrike nëpërmjet hidrocentraleve.
Nga sa më sipër, Gjykata konstaton se parashtruesi i kërkesës:
gëzon në mënyrë të pakontestueshme një të “drejtë civile” që vë në lëvizje se parashtruesi i kërkesës garancitë procedurale të nenit 31 të Kushtetutës në lidhje me nenin 6 të KEDNJ-së;
kërkesa e parashtruesit të kërkesës përkitazi me pretendimin për shkelje të nenit 31 të Kushtetutës, në lidhje me nenin 6 të KEDNJ-së është ratione materiae në pajtim më Kushtetutën; dhe, se
garancitë procedurale të nenit 31 të Kushtetutës në lidhje me nenin 6 të KEDNJ-së janë të aplikueshme në rastin e tij.
Përfundim në lidhje me pranueshmërinë e kërkesës
Në fund, dhe pas shqyrtimit të kërkesës së parashtruesit të kërkesës, Gjykata vlerëson se kërkesa nuk mund të konsiderohet as qartazi e pabazuar në baza kushtetuese, siç përcaktohet në paragrafin (2) të rregullit 34 të Rregullores së punës, dhe rrjedhimisht, kërkesa deklarohet e pranueshme për shqyrtim në merita.
Meritat e kërkesës
Gjykata rikujton që parashtruesi i kërkesës pretendon se i janë shkelur të drejtat dhe liritë themelore të garantuara nenet 31 [E Drejta për Gjykim të Drejtë dhe të Paanshëm] dhe 46 [Mbrojtja e Pronës] të Kushtetutës në lidhje me nenin 6 (1) [E drejta për një proces të rregullt] dhe nenin 1 të Protokollit nr. 1 [Mbrojtja e pronës] të KEDNJ-së. Parashtruesi i kërkesës pretendon në radhë të parë se me aktgjykimin e dytë, përkatësisht me aktgjykimin e kontestuar të Gjykatës Supreme i janë cenuar e drejta për gjykim të drejtë dhe e drejta e pronës, sepse argumentet e tij thelbësore, përfshirë ato të parashtruara dhe të trajtuara përmes aktgjykimit të Gjykatës në rastin nr. KI202/21, nuk janë trajtuar në vendimin e kontestuar.
Gjykata thekson se thelbi i rastit ndërlidhet me të drejtën e parashtruesit të kërkesës për zhvillimin e veprimtarisë së prodhimit të energjisë elektrike bazuar në vendimet, lejet dhe licencat përkatëse të MEA-së dhe ZRRE-së, të cilat i kanë mundësuar parashtruesit të kërkesës investimin në kapacitetet gjeneruese të energjisë elektrike nëpërmjet ndërtimit të infrastrukturës për hidrocentrale. Ndërkohë palët paditëse, F.S., M.L., dhe XH.K., kishin iniciuar konflikt administrativ duke parashtruar padi ndaj MEA-së dhe ZRRE-së, me ç’ rast kishin paraqitur kërkesë për shtyrje të ekzekutimit të vendimeve të kontestuara të MEA-së dhe ZRRE-së. Gjykata Themelore e aprovoi si të bazuar propozimin e palës paditëse dhe vendosi që të shtyhet ekzekutimi i vendimeve të MEA-së dhe ZRRE-së, derisa Gjykata Themelore të vendos me vendim përfundimtar përkitazi me padinë e palës paditëse. Parashtruesi i kërkesës, si dhe MEA-ja dhe ZRRE-ja, paraqitën ankesë në Gjykatën e Apelit. Gjykata e Apelit vendosi që t’i aprovojë të bazuara ankesat e të paditurave ZRRE, MEA dhe parashtruesit të kërkesës “Kelkos Energy”, ndërsa prishi aktvendimin e Gjykatës Themelore dhe lëndën ia ktheu të njëjtës gjykatë në rishqyrtim dhe rivendosje. Gjykata Themelore sërish vendosi që të aprovojë të bazuar propozimin e palës paditëse si dhe të shtyjë ekzekutimin e vendimeve të MEA-së dhe ZRRE-së derisa Gjykata Themelore të vendos me vendim përfundimtar përkitazi me padinë e palës paditëse. Parashtruesi i kërkesës, MEA-ja dhe ZRRE-ja sërish paraqitën ankesë në Gjykatën e Apelit. Gjykata e Apelit sërish vendosi që të aprovojë të bazuara ankesat e të paditurave MEA dhe ZRRE dhe parashtruesit të kërkesës, ndërsa ndryshoi aktvendimin e Gjykatës Themelore duke refuzuar propozimin e palës paditëse me të cilin kanë kërkuar që të shtyhet ekzekutimi i vendimeve të të paditurave MEA dhe ZRRE, derisa Gjykata Themelore të vendos me vendim përfundimtar përkitazi me padinë e palës paditëse. Palët paditëse paraqitën kërkesë për rishqyrtim të jashtëzakonshëm të vendimit gjyqësorë në Gjykatës Supreme, ndërsa parashtruesi i kërkesës ofroi përgjigje ndaj kërkesës së palës paditëse. Gjykata Supreme vendosi që të aprovohet si e bazuar kërkesa e palës paditëse për rishqyrtim të jashtëzakonshëm të vendimit gjyqësorë parashtruar kundër Aktvendimit të Gjykatës së Apelit dhe prishi Aktvendimin e Gjykatës së Apelit duke lënë në fuqi Aktvendimin e Gjykatës Themelore, përkatësisht masën e përkohshme, duke pezulluar të gjitha aktivitetet e parashtruesit të kërkesës deri në zgjidhjen në merita të çështjes pranë Gjykatës Themelore. Pas kësaj, parashtruesi i kërkesës parashtroi kërkesë në Gjykatë për vlerësimin e kushtetutshmërisë së aktgjykimit të Gjykatës Supreme, e cila e aprovoi kërkesën e parashtruesit si të bazuar, e anuloi aktgjykimin e Gjykatës Supreme dhe e ktheu për rivendosje për shkak të mungesës së arsyetimit të vendimit gjyqësor. Në procedurën e përsëritur, Gjykata Supreme vendosi sërish ta aprovojë si të bazuar kërkesën e palës paditëse për rishqyrtim të jashtëzakonshëm të vendimit gjyqësor të paraqitur kundër aktvendimit të Gjykatës së Apelit dhe anuloi aktvendimin e Gjykatës së Apelit, duke lënë në fuqi aktvendimin e Gjykatës Themelore, përkatësisht masën e përkohshme, duke pezulluar të gjitha aktivitetet e parashtruesit të kërkesës deri në zgjidhjen meritore të lëndës në Gjykatën Themelore.
Gjykata vëren se parashtruesi i kërkesës, pranë gjykatave të rregullta, ka ngritur pretendime të detajuara lidhur me: (i) mungesën e legjitimitetit aktiv të palës paditëse; (ii) zbatimin arbitrar të ligjit dhe vlerësimin arbitrar të fakteve lidhur me interpretimin dhe zbatimin e nenit 22 të LKA-së ndaj rrethanave të rastit të tij; (iii) pretendim për shkelje të së drejtës për një vendim të arsyetuar sidomos në procedurën e zhvilluar në Gjykatën Supreme; (iv) pretendimin për shkelje të së drejtës për mbrojtje të pronës; dhe, (v) pretendimin për caktim të masës së përkohshme nga Gjykata kundër vendimeve të gjykatave të rregullta për shtyrjen e ekzekutimit të vendimeve të MEA-së dhe ZRRE-së.
Gjykata gjithashtu vëren se parashtruesi i kërkesës pretendon se Gjykata Supreme në procedurën e përsëritur përsëri nxori një vendim identik, duke mos marrë parasysh rekomandimet e Gjykatës.
Gjykata në tekstin e mëposhtëm të këtij Aktgjykimi pretendimet për zbatim arbitrar të nenit 22 të LKA-së dhe për mungesë të legjitimitetit aktiv të palës paditëse do t’i vlerësojë në kuadër të së drejtës për një vendim të arsyetuar siç garantohet me nenin 31 të Kushtetutës në lidhje me nenin 6 (1) të KEDNJ-së.
Gjatë vlerësimit të bazueshmërisë së këtyre pretendimeve, Gjykata gjithashtu do të zbatojë standardet e praktikës gjyqësore GJEDNJ-së, në harmoni me të cilën, Gjykata në bazë të nenit 53 [Interpretimi i Dispozitave për të Drejtat e Njeriut] të Kushtetutës është e detyruar të interpretojë të drejtat dhe liritë themelore të garantuara me Kushtetutë në harmoni me vendimet gjyqësore të GJEDNJ-së.
Në vijim, Gjykata do të fillojë me shqyrtimin e pretendimeve të parashtruesit të kërkesës në lidhje me pretendimet e tij për shkeljen e të drejtës së tij për gjykim të drejtë dhe të paanshëm, të garantuar me nenin 31 të Kushtetutës në lidhje me nenin 6 të KEDNJ-së.
I. Lidhur me pretendimin për shkelje të nenit 31 të Kushtetutës në lidhje me nenin 6 të KEDNJ-së
Vlerësimi i pretendimit për mungesë të vendimit të arsyetuar
Parimet e përgjithshme lidhur me të drejtën për një vendim të arsyetuar
Garancitë e mishëruara në nenin 6, paragrafin 1 të KEDNJ-së, përfshijnë edhe detyrimin e gjykatave që të paraqesin arsyetim të mjaftueshëm për vendimet e tyre (shih: rastin e GJEDNJ-së, H. kundër Belgjikës, nr. 8950/80, Aktgjykim i 30 nëntorit 1987, paragrafi 53). Vendimi i arsyetuar gjyqësor u tregon palëve se rasti i tyre është shqyrtuar me të vërtetë.
Përkundër faktit që gjykata e brendshme ka një liri të caktuar të vlerësimit lidhur me përzgjedhjen e argumenteve dhe vendosjes për pranueshmërinë e dëshmive, ajo është e detyruar të justifikojë veprimet e saj duke arsyetuar të gjitha vendimet e saj (shih, rastet e GJEDNJ-së: Suominen kundër Finlandës, nr. 37801/97, aktgjykim i 24 korrikut 2003, paragrafi 36; si dhe rastin Carmel Saliba kundër Maltës, nr. 24221/13, aktgjykim i 24 prillit 2017, paragrafi 73).
Gjykata më e ulët ose autoriteti shtetëror, nga ana tjetër, duhet të japin arsye dhe arsyetime të tilla të cilat do t'u mundësojnë palëve të shfrytëzojnë në mënyrë efektive çdo të drejtë ekzistuese të ankesës (shih: rastin e GJEDNJ-së Hirvisaari kundër Finlandës, nr. 49684/99, i 25 dhjetorit 2001, paragrafi 30).
Neni 6 paragrafi 1 i detyron gjykatat të japin arsye për vendimet e tyre, por kjo nuk do të thotë se kërkohet përgjigje e detajuar lidhur me secilin argument (shih rastet e GJEDNJ-së, Van de Hurk kundër Holandës, nr. 16034/90, aktgjykim i 19 prillit 1994, paragrafi 61; García Ruiz kundër Spanjës, nr. 30544/96, aktgjykim i 29 janarit 1999, paragrafi 26; Perez kundër Francës, nr. 47287/99, aktgjykim i 12 shkurtit 2004, paragrafi 81).
Nga natyra e vendimit që merr gjykata varet nëse Gjykata është e detyruar ta arsyetojë atë, dhe kjo mund të vendoset vetëm në dritën e rrethanave të rastit në fjalë: është e nevojshme të merren parasysh, ndër të tjera, llojet e ndryshme të parashtresave që një palë mund t'i paraqesë gjykatës, si dhe dallimet që ekzistojnë midis sistemeve juridike të vendeve në lidhje me dispozitat ligjore, rregullat zakonore, pozicionet juridike dhe paraqitjen dhe hartimin e aktgjykimeve (shih rastet e GJEDNJ KI202/21, nr. 18390/91, aktgjykim i 9 dhjetorit 1994, paragrafi 29; Hiro Balani kundër Spanjës, nr. 18064/91, aktgjykim i 9 dhjetorit 1994, paragrafi 27).
Megjithatë, nëse parashtresa e një pale është vendimtare për rezultatin e procedurës, ajo kërkon që t'i përgjigjet në mënyrë specifike dhe pa vonesë (shih rastet e GJEDNJ-së, Ruiz Toria kundër Spanjës, të cituar më lart, paragrafi 30; Hiro Balani kundër Spanjës , të cituar më lart, paragrafi 28).
Prandaj, gjykatat janë të obliguara që:
të shqyrtojnë argumentet kryesore të palëve (shih rastet e GJEDNJ-së, Buzescu kundër Rumanisë, nr. 61302/00, Aktgjykim i 24 gushtit 2005, paragrafi 67; Donadze kundër Gruzisë, nr. 74644/01,Aktgjykim i 7 qershorit 2006, paragrafi 35); dhe
të shqyrtohen me shumë rigorozitet dhe kujdes të veçantë kërkesat në lidhje me të drejtat dhe liritë e garantuara me Kushtetutë, KEDNJ dhe Protokollet e saj (shih rastet e GJEDNJ-së: Fabris kundër Francës, 16574/08, aktgjykim i 7 shkurtit 2013, paragrafi 72; Wagner i JMWL kundër Luksemburgut, nr. 76240/01, Aktgjykim i 28 qershorit 2007, paragrafi 96).
Neni 6, paragrafi 1, nuk kërkon që Gjykata Supreme të japë një arsyetim më të detajuar kur ajo thjesht zbaton një dispozitë të caktuar ligjore lidhur me bazën ligjore për refuzimin e ankesës sepse ajo ankesë nuk ka një perspektivë për sukses (shih rastet e GJEDNJ-së, Burg dhe të tjerët kundër Francës, nr. 34763/02; vendim i 28 janarit 2003; Gorou kundër Greqisë (nr. 2), nr. 12686/03, vendim i 20 marsit 2009, paragrafi 41).
Në mënyrë të ngjashme, në një rast ku bëhet fjalë për një kërkesë që të lejohet parashtrimi i ankesës, që është një parakusht për procedurën te një gjykatë më e lartë, si dhe për një vendim të mundshëm, neni 6, paragrafi 1, nuk mund të interpretohet në atë kuptim që të urdhëron një arsyetim të detajuar të vendimit për refuzimin e kërkesës për parashtrimin e ankesës (shih rastet e GJEDNJ-së, Kukkonen kundër Findlandës (nr. 2),nr. 47628/06, aktgjykim i 13 prillit 2009, paragrafi 24; Bufferne kundër Francës, nr. 54367/00, vendimi i 26 shkurtit 2002).
Përveç kësaj, kur refuzon një ankesë, gjykata e apelit, në parim, thjesht mund të pranojë arsyetimin e vendimit të dhënë nga gjykata më e ulët (shih rastin e GJEDNJ-së, García Ruiz kundër Spanjës, cituar më lart, paragrafi 26; shih, në kundërshtim me këtë, Tatishvili kundër Rusisë, nr. 1509/02, aktgjykim i 09 korrikut 2007, paragrafi 62). Megjithatë, koncepti i procedurës së drejtë nënkupton që gjykata vendase që ka dhënë një shpjegim të ngushtë për vendimet e saj, qoftë duke përsëritur arsyetimet e dhëna më parë nga një gjykatë më e ulët ose në ndonjë mënyrë tjetër, në fakt merrej me çështje të rëndësishme brenda juridiksionit të saj, që do të thotë se nuk i pranoi thjesht dhe pa përpjekje shtesë konkluzionet e arritura nga gjykata më e ulët (shih rastin e GJEDNJ-së, Helle kundër Finlandës , nr. (157/1996/776/977), aktgjykim i 19 dhjetorit 1997, paragrafi 60). Kjo kërkesë është aq më e rëndësishme nëse pala në kontest nuk ka pasur mundësi t'i paraqesë argumentet e saj gojarisht në procedurën para gjykatës vendase.
Megjithatë, gjykatat e apelit (në shkallën e dytë) të cilat kanë juridiksion për të hedhur poshtë ankesat e pabazuara dhe për të zgjidhur çështjet faktike dhe juridike në procedurën kontestimore, janë të obliguara të arsyetojnë se përse refuzuan të vendosin për ankesën (shih, rastin e GJEDNJ-së, Hansen kundër Norvegjisë, nr. 15319/09, aktgjykim i 2 janarit 2015, paragrafët 77–83).
Përveç kësaj, GJEDNJ nuk përcaktoi se ishte shkelur e drejta në një rast në të cilin nuk është dhënë një sqarim specifik në lidhje me një pohim që i referohej një aspekti të parëndësishëm të rastit, përkatësisht mungesës së nënshkrimit dhe vulës, që është një gabim i një natyre më shumë formale sesa materiale dhe ai gabim u korrigjua menjëherë (shih rastin e GJEDNJ-së, Mugoša kundër Malit të Zi, nr. 76522/12, aktgjykim i 21 shtatorit 2016, paragrafi 63).
Zbatimi i parimeve të përgjithshme në rrethanat e rastit konkret
Parashtruesi i kërkesës pretendon se edhe përkundër aktgjykimit të dytë të Gjykatës Supreme [ARJ. UZVP. nr. 119/22] të 16 dhjetorit 2021, pretendimet e tij thelbësore nuk ishin adresuar apo arsyetuar me aktgjykimin në fjalë.
Gjatë procedurës pranë Gjykatës Supreme si dhe para Gjykatës në rastin KI 202/21, parashtruesi i kërkesës paraqiti përgjigje të detajuar si në vijim : (i) Gjykata e Apelit me të drejtë ka konstatuar mos përmbushjen nga ana e paditësve të kritereve të përcaktuara në nenin 22, paragrafi 2 të LKA-së-kritere që përbejnë kushte të pakalueshme për aprovimin e kërkesës për shtyrjen e ekzekutimi (ii) se paditësit nuk kanë ofruar as edhe një dokument zyrtar, hulumtim shkencor, profesional, kombëtar apo ndërkombëtar që do të provonte se ekzekutimi i vendimeve të MEA-së dhe ZRRE-së do ta dëmtonte kualitetin e ujit dhe qasjen ne ujë të pijshëm dhe ujitje; (iii) se kualiteti i ujit mbetet i pacenuar duke qenë se procesi i gjenerimit të energjisë elektrike përmes hidrocentraleve “runoff” shfrytëzon një infrastrukture (marrje, pendë, turbinë), e cila e izolon ujin e lumit prej çdo kontakti me substanca tjera të cilat mund të ndikojnë në kualitetin e ujit; (iv) Kelkos Energy ka ri-konstruktuar komplet sistemin e ujit të pijshëm për qytetin e Deçanit dhe fshatrat përreth si pjesë e një marrëveshje me Komunën e Deçanit në vitin 2015 dhe se “Hidrodrini”, në mënyrë të suksesshme e operon këtë sistem që nga viti 2015 dhe mban përgjegjësinë për kualitetin e ujit dhe menaxhimin me të; (v) Raporti vjetor i kualitetit të ujit i përpiluar nga “Hidrodrini” për vitet 2017, 2018 dhe 2019, tregon që “Hidrodrini” është i ranguar më së miri sa i përket kënaqshmërisë së konsumatorëve me ujë të pijshëm; (vi) sistemi i ujit në Deçan e ka një kanal të veçantë të mbledhjes nga shtrati i lumit, që ndodhet afër “urës së KFOR-it” dhe se kjo pikë ndodhet poshtë lumit ku gjendet instalimi i fundit i Kelkos Energy dhe rrjedhimisht ka qasje të plotë në ujin e lumit të Deçanit për gjatë gjithë vitit; (vii) në përgjithësi, operimi i hidrocentraleve në lumin e Deçanit nuk e afekton sasinë e ujit në asnjë mënyrë sepse e njëjta sasi e ujit që hyn në sistem nëpërmjet tubit, del jashtë dhe rrjedhë prapë në lum pas turbinave; qëndrimi në sistem i një sasie të ujit është më pak se një (1) orë; (viii) paditësit paraqesin prova çorientuese-fotografi-që i përkasin periudhës sa hidrocentralet ishin duke u ndërtuar (ndërtimi i të cilave ka përfunduar në vitin 2015, dhe që nga atëherë është bërë rehabilitimi i gjerë i cili është kryer në mënyrë te suksesshme) dhe se ka një arsye të mirë që paditësit dështojnë të ofrojnë prova reale lidhur me gjendjen momentale të ambientit përreth-tani që është i rehabilituar; (ix) MEA-ja ka kërkuar që në kontekst të lejeve mjedisore të ofrohet një dokumentim nëpërmjet fotografive, të cilat shërbejnë për të krahasuar situatën gjatë fazës së ndërtimit (2013-2015) dhe statusit të rehabilitimit 2020; (x) vendimet e lejeve ujore përmbajnë dispozita të qarta, përfshirë monitorimin e minimumit të nivelit të ujit, bazuar në kornizën e aplikueshme ligjore dhe administrative, që specifikojnë formula precize për kalkulimin e minimumit të nivelit të ujit në çdo periudhe të vitit për çdo segment të lumit; (xi) një kusht që është paraparë në licencë, është mbrojtja e mjedisit dhe po ashtu obligimi i përvitshëm për raportim lidhur me aktivitetin mjedisor pranë ZRRE-së [Neni 14 i Licencave për Prodhimin e Energjisë Elektrike]; (xii) sipas nenit 22, paragrafi 2, të LKA-së, qartazi kërkohet që të provohet-dhe jo vetëm të supozohet-që shtyrja e ekzekutimit të vendimeve nuk e dëmton interesin publik.
Gjykata në aktgjykimin e saj në rastin nr. KI202/21 pranoi pretendimet e parashtruesit të kërkesës të tilla që kërkojnë zgjidhje dhe vlerësoi se Gjykata Supreme nuk vendosi baraspeshë të drejtë ndërmjet palëve ndërgjyqëse në këtë procedurë për shkak se ajo nuk iu përgjigj asnjë prej pretendimeve dhe argumenteve thelbësore të parashtruesit të kërkesës, të cilat do të siguronin administrimin e duhur të drejtësisë. Gjykata theksoi veçanërisht se bazuar në natyrën dhe rrethanat specifike të rastit, Gjykata Supreme nuk ka dhënë përgjigje dhe arsyetime për çështjet kryesore të mëposhtme për të marrë një vendim që plotëson standardet e së drejtës për një vendim të arsyetuar të garantuar me nenin 31 të Kushtetutës në lidhje me nenin 6 të KEDNJ-së: (i) faktet vendimtare dhe kushtet ligjore lidhur me lejimin e shtyrjes së ekzekutimit të vendimeve të MEA-së dhe ZRRE-së; si dhe (ii) as nuk është dhënë përgjigje specifike në pretendimin e parashtruesit të kërkesës lidhur me mungesën e legjitimitetit procedural të palës paditëse.” (shih: Aktgjykimi i Gjykatës KI202/21, paragrafi 139).
Gjykata vëren se Gjykata Supreme në Aktgjykimin e saj të dytë [ARJ. UZVP nr. 119/22], të 16 dhjetorit 2022, respektivisht vendimin e kontestuar deklaroi se “Me aktgjykimin e Gjykatës Kushtetuese të Kosovës është konstatuar se aktgjykimi i Gjykatës Supreme ARJ.UZVP nr. 74 2021, i 28.07.2021 është i pavlefshëm dhe aktgjykimi i lartpërmendur i Gjykatës Supreme i është kthyer kësaj gjykate për rishqyrtim, në pajtim me pretendimet e bëra në aktgjykimin e Gjykatës Kushtetuese”.
Në të vërtetë, në përpjekje për të adresuar pretendimet e parashtruesit të kërkesës dhe Aktgjykimin e Gjykatës në rastin nr. KI202/21, Gjykata Supreme në arsyetimin ekzistues shtoi “Kolegji i kësaj gjykate vlerëson gjithashtu se paditësit-propozuesit, me padinë dhe kërkesën për rishqyrtim të jashtëzakonshëm të vendimit të gjykatës, kanë dhënë arsye mjaft të besueshme që tregojnë se ekzekutimi i vendimit të organit të paditur para se të vlerësohet ligjshmëria e të njëjtit, do të shkaktonte dëm që do të ishte i vështirë për t'u riparuar, dhe do të ishte në interes publik shtyrja e ekzekutimit të vendimit të organit të paditur. Kolegji gjithashtu vlerëson se në këtë rast bëhet fjalë për një investim material për ndërtimin e një hidrocentrali dhe nëse me vendim meritor në këtë rast do të vendosej ndryshe, do të ishte e vështirë të parandalohej riparimi i dëmeve të mundshme. Prandaj, shtyrja e ekzekutimit të vendimit të organit të paditur deri në marrjen e vendimit përfundimtar meritor, nuk është në kundërshtim me interesin publik, përkundrazi, sepse nuk dëshmohet se palës kundërshtare apo palës së interesuar do t'i shkaktohej dëm i madh ose i pariparueshëm, ndërsa, nga ana tjetër, do të evitoheshin pasojat e mundshme, pavarësisht se si do të vendosej në merita gjatë vlerësimit të ligjshmërisë së bazës ligjore të vendimit të anuluar me padinë e paditësve, në përfundim procedurës gjyqësore”.
Nga si më lart, Gjykata kontaton se, Gjykata Supreme përmes vendimit të kontestuar vetëm përsërit dhe parafrazon arsyetimin e mëparshëm pa dhënë përgjigje dhe arsyetim konkret për (i) faktet vendimtare në lidhje me kushtet ligjore në nenin 22, paragrafi 2 të LKA-së, për lejimin e shtyrjes së ekzekutimit të vendimit të MEA-së dhe ZRRE -së; dhe (ii) nuk iu dha përgjigje konkrete pretendimit të parashtruesit të kërkesës, i cili i referohet mungesës së legjitimitetit procedural të palës paditëse sipas nenit 34 të LKA-së. Përkatësisht, vendimi i Gjykatës Supreme nuk zgjidh pretendimet thelbësore të parashtruesit të kërkesës dhe nuk jep arsyetim adekuat lidhur me pretendimet e ngritura nga parashtruesi i kërkesës.
Gjykata po ashtu vlerëson, veçanërisht duke pasur parasysh pretendimet e palës paditëse se mbrojnë edhe interesat e banorëve tjerë të komunës së Deçanit-çka në të vërtetë dhe në thelb-janë pretendime për mbrojtje të interesit publik që sipas dispozitave ligjore të lartpërmendura të LKA-së, mund të mbrohet vetëm nga organi i administratës, Avokati i Popullit, shoqatat dhe organizatat tjera. Pra, edhe në këtë aspekt, Gjykata vlerëson se Gjykata Supreme nuk ka dhënë asnjë shpjegim se si pala paditëse mbron interesin publik dhe se si të njëjtit mund të legjitimohen si të tillë në pajtim me paragrafët 1 dhe 2 të nenit 10 të LKA-së.
Thënë ndryshe, Gjykata Supreme nuk ka shpjeguar: (i) raportin ndërmjet palës paditëse dhe palës së paditur; (ii) nuk ka shpjeguar se si palës paditëse si persona fizikë u është shkelur ndonjë e drejtë apo interes ligjor; (iii) nuk ka dhënë asnjë shpjegim se si pala paditëse mbron interesin publik dhe nëse të njëjtit mund të legjitimohen si të tillë, në pajtim me paragrafët 1 dhe 2 të nenit 10 të LKA-së.
Gjykata thekson që leximi i përbashkët i neneve 10, 22 dhe 34 të LKA-së, saktëson (i) personat që kanë të drejtë të fillojnë konfliktin administrativ kundër një akti administrativ; (ii) nëse ekzekutimi i aktit administrativ do t’i sillte dëm paditësit, i cili vështirë do të riparohej kurse shtyrja nuk do t’i sillte dëm të madh palës kundërshtare; dhe, (iii) të hedhë poshtë padinë, nëse është e qartë se me aktin administrativ të kontestuar nuk preken të drejtat e paditësit.
Duke qenë se parashtruesi i kërkesës nuk ka pranuar përgjigje konkrete ndaj pretendimeve specifike dhe thelbësore përfshirë edhe çështjen e legjitimitetit aktiv të palës paditëse, Gjykata vlerëson se Aktgjykimi i Gjykatës Supreme nuk i ofron garancitë e mishëruara në nenin 31 të Kushtetutës dhe nenin 6 të KEDNJ-së që ngërthejnë detyrimin që gjykatat të japin arsye të mjaftueshme për vendimet e tyre (shih, rastin e GJEDNJ-së, H. kundër Belgjikës, cituar më lart, paragrafi 53; si dhe shih rastet e Gjykatës KI230/19, parashtrues Albert Rakipi, cituar më lart, paragrafi 139 dhe KI87/18, parashtrues IF Skadiforsikring, cituar më lart, paragrafi 44).
Gjykata rikujton se GJEDNJ-ja në praktikën e saj të konsoliduar gjyqësore ka përcaktuar se gjykatat me juridiksion apeli nuk kanë nevojë të japin arsyetim të detajuar në rastet kur pajtohen me arsyetimin e dhënë nga gjykatat e instancës së parë, përkundër faktit që të njëjtat po ashtu duhet të jenë mjaftueshëm të arsyetuar (shih Garcia Ruiz kundër Spanjës, cituar më lart, paragrafi 31). Mirëpo, në rrethanat e rastit nën shqyrtim, Gjykata vëren se Gjykata Supreme ka prishur Aktvendimin e Gjykatës së Apelit-çka nënkupton- se Gjykata Supreme ka pasur për obligim që të ofrojë arsyetim shprehimor dhe specifik për të gjitha pretendimet qendrore të ngritura nga parashtruesi i kërkesës dhe të shtjelluara nga Gjykata e Apelit. Gjykata vlerëson se kriteret thelbësore të së drejtës për një vendim të arsyetuar-në një mënyrë ose tjetrën-përcaktojnë se Gjykata Supreme ka pasur për obligim që t’i adresojë pretendimet qendrore të parashtruesit të kërkesës dhe jo që t’i shpërfillë ato në tërësi ose që disa prej tyre t’i adresojë vetëm me një arsyetim të shkurtër dhe të përgjithësuar (shih, mutatis mutandis, rastin e GJEDNJ-së, Lindner dhe Hammermayer kundër Rumanisë, nr. 35671/97, Aktgjykim i 3 dhjetorit 2002, paragrafi 33).
Nga sa më sipër, Gjykata rithekson se Gjykata Supreme ka prishur vendimin e Gjykatës së Apelit dhe në atë situatë nuk ka mundur që vetëm me një arsyetim të përmbledhur t’i adresojë çështjet thelbësore të rastit para saj. Gjykata përsëritë se Gjykata Supreme ka pasur për obligim që t’i adresojë të gjitha çështjet thelbësore të parashtruesit të kërkesës, çka në rrethanat e rastit konkret nuk ka ndodhur (shih, mutatis mutandis, rastet e GJEDNJ-së, Ruiz Torija kundër Spanjës, cituar më lart, paragrafi 30; Hiro Balani kundër Spanjës, cituar më lart, paragrafi 28 dhe po ashtu shih anasjelltas Petroviq dhe të tjerët kundër Malit të Zi, nr. 18116/15, Aktgjykim i 17 korrikut 2018, paragrafi 43).
Gjykata rikujton se Gjykata Supreme lidhur me kërkesën e palës së interesuar për shtyrje të ekzekutimit të vendimeve të MEA-së dhe ZRRE-së, vetëm sa kishte cituar dhe përshkruar dispozitat relevante të LKA-së përkitazi me kushtet për shtyrjen e ekzekutimit të vendimeve të MEA-së dhe ZRRE-së, duke theksuar se paditësit kanë ofruar “prova bindëse” të cilat vërtetojnë faktin se ekzekutimi i vendimeve të MEA-së dhe ZRRE-së deri në vendosjen meritore të çështjes, do t’iu shkaktonte dëm të pariparueshëm e as që shtyrja do t’i sillte ndonjë dëm parashtruesit të kërkesës, pa dhënë asnjë arsyetim dhe pa shtjellim të “provave bindëse” që do të provonin se përse ato kushte ligjore ishin plotësuar në rastin konkret (shih rastin e Gjykatës KI75/21, parashtrues “Abrazen LLC”, “Energy Development Group Kosova LLC”, “Alsi & Co. Kosovë LLC” dhe “Building Construction LLC”, cituar më lart, paragrafi 88).
Në këtë drejtim, Gjykata konsideron se Gjykata Supreme përtej përshkrimit të dispozitave ligjore dhe konstatimit se kushtet e lartpërmendura janë plotësuar nuk ka shpjeguar: (i) cili është dëmi që i shkaktohet paditësve nga ekzekutimi i vendimeve të kontestuara dhe pse ai dëm është i pariparueshëm; (ii) me cilat prova që janë vlerësuar dhe konstatuar se shtyrja e vendimeve të MEA-së dhe ZRRE-së nuk është në kundërshtim me interesin publik; (iii) pse parashtruesit të kërkesës nuk i shkaktohet ndonjë dëm, meqenëse ai ka pretenduar se i shkaktohet dëm dhe ka argumentuar përmes provave këtë pretendim; (iv) vendimi i Gjykatës Supreme nuk përmban fare arsyetim lidhur me pretendimet qendrore të ngritura nga parashtruesi i kërkesës; dhe, (v) mungesën e legjitimitetit aktiv të palës paditëse (shih rastin e Gjykatës KI75/21, parashtrues “Abrazen LLC”, “Energy Development Group Kosova LLC”, “Alsi & Co. Kosovë LLC” dhe “Building Construction LLC”, cituar më lart, paragrafi 89).
Nga sa më sipër, Gjykata vlerëson se me Aktgjykimin e kontestuar të Gjykatës Supreme nuk janë adresuar plotësisht dhe në mënyrë të qartë (i) faktet vendimtare dhe kushtet ligjore lidhur me lejimin e shtyrjes së ekzekutimit të vendimeve të MEA-së dhe ZRRE-së; si dhe (ii) as nuk është dhënë përgjigje konkrete në pretendimin e parashtruesit të kërkesës lidhur me mungesën e legjitimitetit procedural të palës paditëse. Të dy këto aspekte, reflektojnë pretendime thelbësore dhe përcaktuese të parashtruesve të kërkesës, dhe të cilat, bazuar në praktikën gjyqësore të Gjykatës dhe GJEDNJ-së, duhet që domosdoshmërisht të adresohen dhe arsyetohen nga gjykatat, në mënyrë që të respektohen garancitë procedurale të përcaktuara në nenin 31 të Kushtetutës në lidhje me nenin 6 të KEDNJ-së (shih rastin e Gjykatës KI75/21, parashtrues “Abrazen LLC”, “Energy Development Group Kosova LLC”, “Alsi & Co. Kosovë LLC” dhe “Building Construction LLC”, cituar më lart, paragrafi 90).
Gjykata rithekson se drejtësia procedurale kërkon që pretendimeve thelbësore të ngritura nga palët në gjykatat e rregullta duhet dhënë përgjigje në mënyrën e duhur-posaçërisht nëse kanë të bëjnë me pretendimet vendimtare që në rastin konkret i referohen (i) fakteve vendimtare dhe kushteve ligjore lidhur me lejimin e shtyrjes së ekzekutimit të vendimeve të MEA-së dhe ZRRE-së; si dhe (ii) mosdhënies së një përgjigjeje specifike në pretendimin vendimtar lidhur me mungesën e legjitimitetit procedural të palës paditëse (shih rastin e Gjykatës KI75/21, parashtrues “Abrazen LLC”, “Energy Development Group Kosova LLC”, “Alsi & Co. Kosovë LLC” dhe “Building Construction LLC”, cituar më lart, paragrafi 91).
Shikuar në tërësi, Gjykata vlerëson se Gjykata Supreme nuk gjetur baraspeshën e drejtë ndërmjet palëve ndërgjyqëse në këtë procedurë për shkak se nuk ka adresuar asnjë nga pretendimet dhe argumentet thelbësore të parashtruesit të kërkesës çka do të siguronte administrimin e drejtë të drejtësisë (shih, mutatis mutandis, rastin e GJEDNJ-së, Magomedov dhe të tjerët kundër Rusisë, nr. 33636/09, 34493/09 35940/09 37441/09 38237/09 28480/13 28506/13 Aktgjykim i 28 marsit 2017, paragrafët 94-95).
Nga sa më sipër, Gjykata konstaton që Aktgjykimi i Gjykatës Supreme lidhur me shtyrjen e ekzekutimit të Vendimeve të MEA-së dhe ZRRE-së, për shkak të mungesës së vendimit të arsyetuar gjyqësor, nuk plotëson kriteret e një gjykimi të drejtë të garantuar me nenin 31 të Kushtetutës në lidhje me nenin 6 (1) të KEDNJ-së. Gjykata po ashtu thekson se Aktvendimi i Gjykatës së Apelit [AA. nr. 320/21] i 26 prillit 2021, mbetet në fuqi deri në nxjerrjen e vendimit nga Gjykata Supreme sipas mënyrës së përcaktuar në dispozitivin e këtij Aktgjykimi.
B. Vlerësimi i pretendimit për interpretim të gabuar të ligjit
Gjykata fillimisht rikujton pretendimin e parashtruesit të kërkesës, i cili në kuptim të kritereve të përcaktuar me nenin 22 të LKA-së për shtyrje të ekzekutimit të vendimit thekson se duhet të plotësohen tri (3) kushte, përkatësisht: (a) me ekzekutimin e vendimit paditësit do t'i shkaktohej dëm që vështire do të riparohej; (b) shtyrja nuk është në kundërshtim me interesin publik; dhe (c) shtyrja nuk do t'i sillte dëm të madh palës kundërshtare apo personit të interesuar.
Sipas parashtruesit të kërkesës asnjëri nga këto tri (3) kushte nuk janë plotësuar, dhe në lidhje me këtë të fundit ai pretendon se në rastin konkret Aktgjykimi i kontestuar i Gjykatës Supreme është i përfshirë me interpretim dhe zbatim të gabuar të ligjit.
Gjykata fillimisht vë në dukje se në mbështetje të pretendimit të tij për interpretim dhe zbatim të gabuar të dispozitave të LKA-së, parashtruesi i kërkesës ngritë ndër të tjera çështje që ndërlidhen me mungesë të arsyetimit të vendimit apo mungesë të dhënies së arsyetimit nga ana e Gjykatës Supreme në lidhje me plotësimin e secilit kriter të përcaktuar në nenin 22 të LKA-së. Në lidhje me pretendimin për mungesë të arsyetimit të vendimit gjyqësor, Gjykata tashmë ka konstatuar se Aktgjykimi i kontestuar i Gjykatës Supreme nuk ka respektuar standardin e një vendimi të arsyetuar gjyqësor ashtu siç është përcaktuar përmes praktikës gjyqësore të GJEDNJ-së, praktikë kjo e afirmuar edhe përmes vet praktikës gjyqësore të Gjykatës.
Prandaj, Gjykata duke marrë për bazë rrethanat e rastit konkret, gjegjësisht pretendimet e ngritura nga ana e parashtruesit të kërkesës në parashtresat e tij para gjykatave të rregullta dhe përpara vet Gjykatës, pretendimin e tij për interpretim dhe zbatim qartazi të gabuar të ligjit do ta shqyrtojë në dritën e konstatimeve të Gjykatës në lidhje me arsyetimin e Gjykatës Supreme e që ndërlidhen me plotësimin e kritereve të përcaktuara me nenin 22 të LKA-së. Thënë këtë, Gjykata do të shqyrtojë dhe vlerësojë nëse interpretimi dhe zbatimi i gabuar i nenit 22 të LKA-së ka rezultuar në konkluzione arbitrare për parashtruesin e kërkesës.
Gjatë shtjellimit të pretendimit të lartcekur që ndërlidhej me shkeljen e së drejtës në gjykim të drejtë dhe të paanshëm të parashtruesit të kërkesës si rezultat i “interpretimit dhe zbatimit qartazi të gabuar te ligjit", ajo do t’i referohet praktikës së saj gjyqësore dhe asaj të GJEDNJ-së.
Parimet e përgjithshme
Duke u ndërlidhur me pretendimet në rastin konkret, Gjykata fillimisht thekson se si rregull i përgjithshëm, pretendimet për interpretimin e gabuar të ligjit që pretendohet të jetë bërë nga gjykatat e rregullta, kanë të bëjnë me fushën e ligjshmërisë dhe si të tilla, nuk janë në juridiksionin e Gjykatës, dhe për këtë arsye, ne parim, Gjykata nuk mund t'i shqyrtojë ato (shih rastet e Gjykatës: KI06/17, parashtrues L.G. dhe pesë të tjerët, Aktvendim për papranueshmëri, i 25 tetorit 2016, paragrafi 36; KI122/16, parashtrues Riza Dembogaj, Aktgjykim i 30 majit 2018, paragrafi 56; KI75/17, parashtrues X, Aktvendim për papranueshmëri, i 6 dhjetorit 2017; KI154/17 dhe KI05/18, parashtrues te kërkesës, Basri Deva, Afërdita Deva dhe Shoqëria me përgjegjësi të kufizuar "Barbas", Aktvendim për papranueshmëri i 28 gushtit 2019, paragrafi 60; KI119/19, parashtrues: Agjencia Kosovare e Privatizimit (AKP), Aktvendimin për papranueshmëri i 2 shtatorit 2020, paragrafi 58).
Megjithatë, Gjykata, thekson se praktika gjyqësore e GJEDNJ-së dhe ajo e Gjykatës gjithashtu përcaktojnë rrethana në të cilat duhet të bëhen përjashtime nga ky qëndrim. GJEDNJ ka theksuar se përderisa autoritet vendore, përkatësisht në rrethanat konkrete gjykatat, kane detyrë primare të zgjidhin problemet rreth interpretimit të legjislacionit; roli i Gjykatës është që të sigurohet apo të verifikojë që efektet e këtij interpretimi të jenë në pajtueshmëri me KEDNJ-në (shih rastin e GJEDNJ-së, Miragall Escolano dhe te tjerët kundër Spanjës, kërkesa nr. 38366/97 dhe 9 të tjera, Aktgjykim i 25 majit 2000, paragrafët 33-39; si dhe shih rastin e Gjykatës KI119/19, parashtrues: Agjencia Kosovare e Privatizimit (AKP) Aktvendimin për papranueshmëri i 2 shtatorit 2020, paragrafi 61). Rrjedhimisht, Gjykata ka theksuar se është kryesisht roli i gjykatave të rregullta që të merren me çështjen e interpretimit të ligjit, përderisa roli i Gjykatës Kushtetuese është që të verifikojë nëse pasojat e një interpretimi të tillë janë në pajtim me Kushtetutën (shih rastin e cituar më lart KI75/17, parashtrues X, paragrafi 58).
Në këtë kuptim, Gjykata në pajtim me praktikën gjyqësore të GJEDNJ-së ka theksuar se edhe pse roli i Gjykatës është i kufizuar në aspektin e vlerësimit të interpretimit të ligjit, ajo duhet të sigurohet dhe të ndërmarrë masa kur vëren se një gjykatë ka aplikuar ligjin në mënyrë qartazi të gabuar në një rast specifik e që mund të ketë rezultuar në “konkluzione arbitrare” apo “qartazi të paarsyeshme” për parashtruesin përkatës (shih rastet e GJEDNJ-së, Anheuser-Busch Inc., kërkesa nr. 73049/01, Aktgjykim, i 11 janarit 2007, paragrafi 83, Kuznetsov dhe të tjerët kundër Rusisë, kërkesa nr. 184/02 Aktgjykim, i 11 janarit 2007, paragrafët 70-74 dhe 84; Păduraru kundër Rumanisë, nr. 63252/00, Aktgjykim, i 1 dhjetorit 2005, paragrafi 98; Sovtransavto Holding kundër Ukrainës, kërkesa nr. 48553/99, Aktgjykim, i 25 korrikut 2007, paragrafët 79, 97 dhe 98; Beyeler kundër Italisë [DHM] i cituar më lart, paragrafi 108; shih gjithashtu, rastin e cituar më lart KI122/16, parashtrues Riza Dembogaj, paragrafi 57; rastet KI154/17dhe 05/18, parashtrues Basri Deva, Afërdita Deva dhe Shoqëria me Përgjegjësi të Kufizuar "BARBAS", paragrafët 60 deri në 65; si dhe rastin KI121/19, parashtrues Ipko Telecomunications, Aktvendim për papranueshmëri i 29 korrikut 2020, paragrafi 58, dhe referencat e përdorura aty).
(ii) Zbatimi i parimeve të lartcekura në rrethanat e rastit konkret
Gjykata tashmë ka konstatuar se parashtruesit të kërkesës i është shkelur e drejta për gjykim të drejtë dhe të paanshëm, si rezultat i mungesës së arsyetimit të Aktgjykimit të Gjykatës Supreme. Gjykata në vijim, do të shqyrtojë nëse parashtruesit të kërkesës i është shkelur e drejta për gjykim të drejtë dhe të paanshëm, si rezultat i interpretimit qartazi të gabuar të ligjit. Gjatë aplikimit të parimeve të përgjithshme në rrethanat e rastit konkret, Gjykata do të marrë për bazë edhe atë nëse mungesa e arsyetimit të vendimit gjyqësor ka ndikuar në interpretimin dhe zbatimin e gabuar të ligjit, e cila për pasojë mund të ketë rezultuar në konkluzione arbitrare.
Në vijim, Gjykata rithekson se bazë specifike ligjore në procedurën paraprake të zhvilluar në kuadër të procedurës administrative, të iniciuar sipas kërkesës së paditësve/propozuesve është neni 22, paragrafët 2 dhe 6 të LKA-së, të cilat dispozita përcaktojnë kriteret që duhet plotësuar në mënyrë që gjykata të lejojë shtyrjen e ekzekutimit të një vendimi administrativ, siç është rasti me Vendimet e Ministrisë përkatëse për Mjedis për lëshimin e lejes ujore, të 5 qershorit 2020 dhe Vendimin për Lëshimin e Lejes Mjedisore, të 26 qershorit 2020.
Në vijim dhe në kontekst të kësaj, paragrafët 2 dhe 6 të nenit 22 të LKA-së, përcaktojnë që:
[...]
2. Me kërkesën e paditësit, organi, akti i të cilit ekzekutohet, gjegjësisht organi që është kompetent për ekzekutim, mund ta shtyjë ekzekutimin deri në vendimin definitiv gjyqësor, nëse ekzekutimi do t’i sillte dëm paditësit, i cili vështirë do të riparohej, kurse shtyrja nuk është në kundërshtim me interesin publik, e as që shtyrja do t’i sillte ndonjë dëm të madh palës kundërshtare përkatësisht personit të interesuar.
[...]
6. Paditësi mund të kërkojë edhe nga gjykata shtyrjen e ekzekutimit të aktit administrativ deri në marrjen e vendimit gjyqësor, sipas kushteve të parapara në paragrafin 2. të këtij neni.
Lidhur me interpretimin dhe zbatimin e nenit 22 të LKA-së, Gjykata vlerëson se Gjykata Supreme në mënyrë të përgjithësuar ka konstatuar se: “paditësit – propozuesit përmes padisë dhe provave të bashkëngjitura me padi, kanë ofruar prova bindëse me të cilat vërtetohen faktet se ekzekutimi i vendimeve do të sillte dëm qytetareve të cilët jetojnë në pronat tyre dhe jetojnë në atë mjedis ku është paraparë puna e këtyre hidrocentraleve, me çfarë do të shkaktohej dëm i pakompensueshëm atyre”.
Bazuar në arsyetimin e dhënë në Aktgjykimin e Gjykatës Supreme, Gjykata vëren se përkundër rekomandimeve të qarta të Gjykatës në aktgjykimin KI 202/21, dhe që kishin të bënin me mangësitë e aktgjykimit të kontestuar në atë rast, respektivisht me mangësitë në përmbajtjen dhe në cilësinë e arsyetimit, Gjykata Supreme, duke shpërfillur tërësisht rekomandimet e Gjykatës të dhëna në Aktgjykimin KI202/21, nxori aktgjykim identik [ARJ. UZVP. nr. 119/22 të 16 dhjetorit 2022], të cilin parashtruesi i kërkesës e konteston në këtë rast. Gjykata Supreme në aktgjykimin e ri, respektivisht në aktgjykimin e kontestuar nuk ka shqyrtuar dhe nuk ka dhënë arsyetim për plotësimin e secilit kriter të përcaktuar me nenin 22 të LKA-së, në mënyrë që kjo e fundit të jetë në gjendje të konstatojë se të gjitha kriteret e përcaktuara me këtë dispozitë janë plotësuar në mënyrë kumulative.
Prandaj, Gjykata konsideron se mungesa e arsyetimit të vendimit, e cila në mënyrë të drejtpërdrejtë ndërlidhet edhe me interpretimin dhe zbatimin e ligjit, përkatësisht kritereve të përcaktuara me paragrafin 2 të nenit 22 të LKA-së ka rezultuar në konkluzione arbitrare për parashtruesin e kërkesës.
Përfundimisht, bazuar në elaborimin si më sipër dhe duke aplikuar parimet e praktikës së Gjykatës dhe asaj të GJEDNJ-së përkitazi me interpretimin dhe aplikimin qartazi të gabuar të ligjit, Gjykata konsideron se interpretimi dhe zbatimi i nenit 22 të LKA-së është “qartazi i gabuar”, dhe për pasojë ka rezultuar në “konkluzione arbitrare” apo “qartazi të paarsyeshme” për parashtruesin e kërkesës.
Rrjedhimisht, Gjykata konstaton se Aktgjykimi [ARJ-UZVP.nr. 119/2022] i 16 dhjetorit 2022 i Gjykatës Supreme, në kuptim të interpretimit dhe aplikimit të ligjit nuk është në pajtueshmëri me të drejtën për gjykim të drejtë dhe të paanshëm, të garantuar me nenin 31 të Kushtetutës në lidhje me nenin 6 të KEDNJ-së.
II. Përkitazi me pretendimet e parashtruesit të kërkesës lidhur me shkeljet e pretenduara të të drejtave të parashtruesit të garantuara me nenin 46 [Mbrojtja e Pronës] të Kushtetutës në lidhje me nenin 1 [Mbrojtja e pronës] të Protokollit nr. 1 të KEDNJ-së
Gjykata, siç u theksua më lart, konstatoi se Aktgjykimi [ARJ-UZVP. nr. 119/22] i 16 dhjetorit 2022 i Gjykatës Supreme nuk është në përputhje me të drejtën e parashtruesit të kërkesës për një gjykim të drejtë dhe të paanshëm, të garantuar me nenin 31 të Kushtetutës në lidhje me nenin 6 të KEDNJ-së, dhe për rrjedhojë nuk e konsideron të nevojshme të shqyrtojë veçmas pretendimet e tij për shkeljen e të drejtës së pronës, të garantuar me nenin 46 të Kushtetutës në lidhje me nenin 1 të Protokollit nr. 1 KEDNJ-së.
Në fund, Gjykata thekson se ky aktgjykim ka të bëjë vetëm me procedurën lidhur me pezullimin e vendimeve të kontestuara për dhënien e lejeve ujore dhe mjedisore nga Ministria përgjegjëse për mjedisin, pranë gjykatave të rregullta, derisa këto të fundit të vendosin për meritat e padisë. Çështja e ligjshmërisë së vendimeve të kontestuara të Ministrisë përgjegjëse për mjedisin jetësor është duke u shqyrtuar para gjykatave të rregullta dhe aktgjykimi i Gjykatës në këtë rast në asnjë mënyrë nuk e paragjykon vendimmarrjen e tyre lidhur me padinë kundër vendimeve të kontestuara të ministrisë në fjalë.
Kërkesa për masë të përkohshme
Gjykata i referohet nenit 116.2 [Efekti Juridik i Vendimeve] të Kushtetutës dhe nenit 27 [Masat e përkohshme] të Ligjit, që përcaktojnë:
Neni 116
[Efekti Juridik i Vendimeve]
“[...]
2.Përderisa procedura të mos përfundojë para Gjykatës Kushtetuese, ajo mund të suspendojë përkohësisht veprimin ose ligjin e kontestuar, derisa të merret vendimi i Gjykatës, nëse konsideron që aplikimi i veprimit a ligjit të kontestuar, mund të shkaktoj dëme të pariparueshme.
[...]
Neni 27
[Masat e përkohshme]
1. Gjykata Kushtetuese sipas detyrës zyrtare ose me kërkesë të palës mund të vendos përkohësisht masa te përkohshme ndaj një çështjeje që është objekt i procedurës, nëse këto masa janë të nevojshme për të evituar rreziqe ose dëme të pariparueshme, ose nëse marrja e këtyre masave të përkohshme është në interes publik.
2. Kohëzgjatja e masave të përkohshme duhet të jetë e arsyeshme dhe proporcionale.”
Gjykata po ashtu i referohet rregullit 45 (2) (b) [Vendimmarrja lidhur me kërkesën për masë të përkohshme] të Rregullores së punës që specifikon: “(2) arsyetimin për pranimin ose refuzimin e kërkesës për masë të përkohshme bazuar në kriteret e përcaktuara në nenin 27 (Masat e përkohshme) të Ligjit”.
Gjykata veçse ka vendosur për meritat e kërkesës dhe ka konstatuar shkelje të nenit 31 të Kushtetutës në lidhje me nenin 6 të KEDNJ-së, prandaj, vendosja e masës së përkohshme është e panevojshme.
Për këto arsye, kërkesa për masë të përkohshme duhet të refuzohet.
PËRFUNDIM
Si përmbledhje, Gjykata konstaton se Aktgjykimi [ARJ. UZVP. nr. 119/22], i 16 dhjetorit 2022 i Gjykatës Supreme nuk e plotëson kushtin për „gjykim të drejtë“ në pajtim me paragrafin 1 të nenit 31 të Kushtetutës në lidhje me nenin 6, paragrafi 1, të KEDNJ-së për shkak të mungesës së arsyetimit adekuat të vendimit dhe interpretimit të ligjit që nuk është në pajtim me Kushtetutën.
Përveç kësaj, Gjykata konstaton që, duke marrë parasysh se ka konstatuar se me aktgjykimin e kontestuar [ARJ. UZVP nr. 119/2022] të datës 16 dhjetor 2022 të Gjykatës Supreme është shkelur e drejta e parashtruesit të kërkesës për gjykim të drejtë dhe të paanshëm të garantuar me nenin 31 të Kushtetutës në lidhje me nenin 6 të KEDNJ-së, rrjedhimisht nuk e konsideron të nevojshme të shqyrtojë veçmas pretendimet e tij për shkelje të së drejtës së pronës të garantuar me nenin 46 të Kushtetutës në lidhje me nenin 1 të Protokollit nr. 1 të KEDNJ-së.
Në fund, Gjykata konsideron se duke marrë parasysh faktin se Gjykata tashmë ka vendosur për meritat e kërkesës dhe ka konstatuar shkelje të nenit 31 të Kushtetutës në lidhje me nenin 6 të KEDNJ-së, rrjedhimisht, vendosja e masës së përkohshme është e panevojshme.
PËR KËTO ARSYE
Gjykata Kushtetuese, në pajtim me nenet 21 (4), 113 (1) dhe (7) dhe 116 (2) të Kushtetutës, me nenet 20, 27 dhe 47 të Ligjit dhe me rregullat 45 (2) (b) dhe 48 (1) (b) të Rregullores së punës, në seancën e mbajtur më 30 gusht 2023, njëzëri
VENDOS
TË DEKLAROJË kërkesën të pranueshme;
TË KONSTATOJË se ka pasur shkelje të nenit 31 [E Drejta për Gjykim të Drejtë dhe të Paanshëm] të Kushtetutës të Republikës së Kosovës, dhe nenit 6 (E drejta për një proces të rregullt) të Konventës Evropiane për të Drejtat e Njeriut;
TË SHPALLË të pavlefshëm Aktgjykimin [ARJ. UZVP. nr. 119/22] e Gjykatës Supreme të 16 dhjetorit 2022;
TË KTHEJË për rishqyrtim Aktgjykimin [ARJ. UZVP. nr. 119/22] e Gjykatës Supreme të 16 dhjetorit 2022, në pajtim me Aktgjykimin e kësaj Gjykate;
TË KONSTATOJË se Aktvendimi i Gjykatës së Apelit [AA. nr. 320/21] i 26 prillit 2021, mbetet në fuqi deri në nxjerrjen e vendimit nga Gjykata Supreme sipas pikës IV të dispozitivit të këtij Aktgjykimi.
TË REFUZOJË kërkesën për vendosjen e masës së përkohshme;
TË URDHËROJË Gjykatën Supreme që ta njoftojë Gjykatën, në pajtim me rregullin 60 (5) të Rregullores së punës, deri më 31 janar 2024, për masat e ndërmarra për zbatimin këtij Aktgjykimi;
TË MBETET e përkushtuar në këtë çështje në pajtim me këtë urdhër;
T’UA KUMTOJË këtë Aktgjykim palëve dhe, në pajtim me nenin 20.4 të Ligjit, ta publikojë në Gazetën Zyrtare;
TË KONSTATOJË që ky Aktgjykim hyn në fuqi në ditën e shpalljes në Gazetën Zyrtare të Republikës së Kosovës në pajtim me paragrafin 5 të nenit 20 të Ligjit.
Gjyqtari raportues Kryetarja e Gjykatës Kushtetuese
Radomir Laban Gresa Caka-Nimani
“Kelkos Energy” sh.p.k.
KI - Kërkesë individuale
Aktgjykim
Shkelje e të drejtave kushtetuese
Neni 31 - E Drejta për Gjykim të Drejtë dhe të Paanshëm
Administrative