Aktvendim për papranueshmëri
Prishtinë, më 4 mars 2024
Nr. Ref.:RK 2388/24
AKTVENDIM PËR PAPRANUESHMËRI
në
rastin nr. KI138/23
Parashtrues
Hanumshahe Paçarada
Vlerësim i kushtetutshmërisë së Aktgjykimit [CA. nr. 850/2021], të 21 nëntorit 2022, të Gjykatës se Apelit
GJYKATA KUSHTETUESE E REPUBLIKËS SË KOSOVËS
e përbërë nga:
Gresa Caka-Nimani, kryetare
Bajram Ljatifi, zëvendëskryetar
Selvete Gërxhaliu-Krasniqi, gjyqtare
Safet Hoxha, gjyqtar
Radomir Laban, gjyqtar
Remzije Istrefi-Peci, gjyqtare
Nexhmi Rexhepi, gjyqtar dhe
Enver Peci, gjyqtar
Parashtruesi i kërkesës
Kërkesa është dorëzuar nga Hanumshahe Paçarada (në tekstin e mëtejmë: parashtruesja e kërkesës), me vendbanim në Prishtinë, e përfaqësuar nga Myrvete Jashari, avokate.
Vendimi i kontestuar
Parashtruesja e kërkesës konteston Aktgjykimin [CA. nr. 850/2021], të 21 nëntorit 2022, të Gjykatës së Apelit të Republikës së Kosovës (në tekstin e mëtejmë: Gjykata e Apelit) në lidhje me Aktgjykimin [C. nr. 3641/19] të 13 tetorit 2020, të Gjykatës Themelore në Prishtinë (në tekstin e mëtejmë: Gjykata Themelore).
Parashtruesja e kërkesës vendimin e kontestuar e ka pranuar më 3 mars 2023.
Objekti i çështjes
Objekt i çështjes së kërkesës është vlerësimi i kushtetutshmërisë së aktgjykimit të kontestuar, me të cilin pretendohet se parashtruesit të kërkesës i janë shkelur të drejtat e garantuara me nenet: 21 [Parimet e Përgjithshme], 24 [Barazia para Ligjit], 31 [E Drejta për Gjykim të Drejtë dhe të Paanshëm], 46 [Mbrojtja e Pronës] të Kushtetutës së Republikës së Kosovës (në tekstin e mëtejmë: Kushtetuta), si dhe nenet 6 [E drejta për një proces të rregullt] të Konventës Evropiane për Mbrojtjen e të Drejtave të Njeriut dhe Lirive Themelore (në tekstin e mëtejmë: KEDNj).
Baza juridike
Kërkesa bazohet në paragrafin 7 të nenit 113 [Juridiksioni dhe Palët e Autorizuara] të Kushtetutës, në nenet 22 [Procedimi i kërkesës] dhe 47 [Kërkesa individuale] të Ligjit për Gjykatën Kushtetuese të Republikës së Kosovës, nr. 03/L-121 (në tekstin e mëtejmë: Ligji) dhe në rregullin 25 [Parashtrimi i kërkesave dhe përgjigjeve] të Rregullores së punës së Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Kosovës (në tekstin e mëtejmë: Rregullorja e punës).
Procedura në Gjykatën Kushtetuese
Më 17 qershor 2023, parashtruesja e kërkesës e dorëzoi kërkesën përmes postës, të cilën Gjykata Kushtetuese e Republikës së Kosovës (në tekstin e mëtejmë: Gjykata) e pranoi më 21 qershor 2023.
Më 27 qershor 2023, Kryetarja e Gjykatës përmes Vendimit [nr. Gjr. KI138/23] caktoi gjyqtaren Remzije Istrefi-Peci gjyqtare raportuese dhe Kolegjin shqyrtues, të përbërë nga gjyqtarët: Gresa Caka-Nimani (kryesuese), Radomir Laban dhe Nexhmi Rexhepi (anëtarë).
Më 26 qershor 2023, Gjykata e njoftoi parashtruesen e kërkesës për regjistrimin e kërkesës.
Më 26 qershor 2023, Gjykata ia dërgoi një kopje të kërkesës Gjykatës së Apelit.
Në të njëjtën ditë, Gjykata e njoftoi Gjykatën Themelore për regjistrimin e kërkesës dhe kërkoi nga ajo që të njoftojë Gjykatën lidhur me datën se kur parashtruesja e kërkesës e ka pranuar aktin e kontestuar.
Më 27 qershor 2023, Gjykata Themelore e dorëzoi në Gjykatë fletëkthesën e kërkuar.
Më 13 shkurt 2024, Kolegji shqyrtues e shqyrtoi raportin e gjyqtares raportuese dhe njëzëri i rekomandoi Gjykatës papranueshmërinë e kërkesës.
Përmbledhja e fakteve
Parashtruesja e kërkesës ishte e punësuar në Qendrën Klinike Universitare të Kosovës, përkatësisht në Klinikën e Neonatologjisë (në tekstin e mëtejmë: QKUK/punëdhënësi).
Parashtruesja e kërkesës kishte mbushur mbi 35 vite përvojë pune tek punëdhënësi dhe kishte pagën bazë në vlerë prej 425.00 euro.
Më 29 korrik 2019, parashtruesja e kërkesës paraqiti kërkesën [1965] tek punëdhënësi që t’ia paguaj tri paga në emër të shpërblimit jubilar.
Punëdhënësi nuk i ishte përgjigjur kërkesës së parashtrueses së kërkesës.
Më 24 tetor 2019, parashtruesja e kërkesës paraqiti padi në Gjykatën Themelore kundër punëdhënësit, dhe kërkoi që të detyrohet kjo e fundit që t’ ia paguaj shumën e përgjithshme prej 1, 486.98 euro me kamatë ligjore prej 8 % në vit.
Më 20 korrik 2020, punëdhënësi paraqiti përgjigje në padi në Gjykatën Themelore.
Më 13 tetor 2020, Gjykata Themelore përmes Aktgjykimit [C. nr. 3461/18] (i) aprovoi pjesërisht padinë e parashtrueses së kërkesës; (ii) detyroi QKUK-në që parashtrueses së kërkesës t’ ia paguaj tri paga mujore, në shumë të përgjithshme prej 1,275.00 euro me kamatë ligjore prej 8 % në vit, duke filluar nga data e marrjes se aktgjykimit deri në pagesën definitive, si dhe shpenzimet e procedurës në shumë prej 259.00 euro, të gjitha këto në afat prej 7 (shtatë) ditësh nga dita e marrjes së aktgjykimit; si dhe (iii) refuzoi si të pabazuar pjesën e kërkesëpadisë të parashtrueses mbi shumën e gjykuar, dhe atë në shumën prej 211.98 euro.
Gjykata Themelore përmes Aktgjykimit [C. nr. 3461/18] arsyetoi se parashtruesja e kërkesës, duke u bazuar në paragrafët 1, 2, 3 dhe 4 të nenit 17 të Marrëveshjes së Përgjithshme Kolektive të Kosovës, ka të drejtë në shpërblimin jubilar në vlerën e tri pagave mujore.
Më 4 nëntor 2020 , QKUK, përkatësisht punëdhënësi, brenda afatit ligjor parashtroi ankesë në Gjykatën e Apelit kundër Aktgjykimit [C. nr. 3461/18] të Gjykatës Themelore, për shkak të shkeljeve esenciale të dispozitave të Ligjit të Procedurës Kontestimore, vërtetimit të gabuar dhe jo të plotë të gjendjes faktike dhe zbatimit të gabuar të së drejtës materiale.
Në një datë të paspecifikuar, parashtruesja e kërkesës paraqiti përgjigje në ankesën e dorëzuar nga punëdhënësi.
Në një datë të paspecifikuar, parashtruesja e kërkesës paraqiti ankesë në Gjykatën e Apelit kundër Aktgjykimit [C. nr. 3461/19] të Gjykatës Themelore, për shkak të vërtetimit të gabuar dhe jo të plotë të gjendjes faktike dhe aplikimit të gabuar të të drejtës materiale, duke kontestuar pikën tre (3) të Aktgjykimit përmes së cilës Gjykata Themelore kishte refuzuar si të pabazuar pjesën e kërkesëpadisë të parashtrueses mbi shumën e gjykuar. Parashtruesja e kërkesës përmes ankesës kërkoi që të aprovohet në tërësi kërkesëpadia e saj dhe të detyrohet QKUK që t’ ia paguaj kompensimin e pagave jubilare në vlerë prej 1, 486.98 euro me kamatë prej 8% (përqind) nga data e paraqitjes së padisë deri në pagesën definitive.
Më 21 nëntor 2022, Gjykata e Apelit përmes Aktgjykimit [AC. nr. 850/2021] aprovoi si të themeltë ankesën e QKUK-së dhe ndryshoi Aktgjykimin [C. nr. 3641/19] e Gjykatës Themelore të 13 tetorit 2020, si në vijim:
“Refuzohet ankesa e paditëses Hanumsha Paçarada, e paraqitur nga përfaqësuesja e saj avo. Myrvete Hashani-Jashari, e paraqitur kundër aktgjykimit të Gjykatës Themelore në Prishtinë, C. nr. 3641/19 të datës 13.10.2020 si e pathemeltë.
Aprovohet ankesa e të paditurës Qendra Klinike Universitare e Kosovës, Klinika e Neonatologjisë në Prishtinë, e paraqitur nga përfaqësuesja Majlinda Sadikaj, ndërsa aktgjykimi i Gjykatës Themelore në Prishtinë c. nr. 3641/19 I DT. 13.10.2020, ndryshohet ashtu që gjykohet “Refuzohet kërkesëpadia e paditëses Hanumshah Paçarada, me të cilin ka kërkuar: Të detyrohet e paditura Qendra Klinike Universitare e Kosovës, Klinika e Neonatologjisë në Prishtinë, që në emër të shpërblimit jubilar për 30 vite të përvojës së punës, paditëses t’ia paguaj prej 1486.98 euro si dhe kërkesa për shpenzimet procedurale në shumën prej 259 euro” si e pathemeltë”.
Gjykata e Apelit, ndër të tjera, arsyetoi se parashtruesja kërkesën e saj për shpërblimin jubilar e ka mbështetur në Marrëveshjen e Përgjithshme Kolektive të Kosovës dhe se kushtin për shpërblim jubilar për 30 (tridhjetë) vite të përvojës së punës e ka arritur në vitin 2004, rrjedhimisht para hyrjes në fuqi të Marrëveshjes së Përgjithshme Kolektive të Kosovës, ndërsa e drejta për të kërkuar kompensimin në emër të pagave jubilare i ka lindur me hyrjen në fuqi të Marrëveshjes së Përgjithshme Kolektive të Kosovës, nga 1 janari 2015 dhe Kontrata Kolektive Sektoriale e Shëndetësisë e cila ka hyrë në fuqi nga 11 qershori 2018. Sipas Gjykatës së Apelit, në kohën kur parashtruesja kishte mbushur 30 vite të përvojës së punës, kjo marrëveshje nuk ka qenë në fuqi dhe nuk ka mundur të prodhoj efekt juridik dhe rrjedhimisht parashtrueses i mungon baza ligjore për realizimin e kërkesës së parashtruar në padi. Mbi këtë bazë, Gjykata e Apelit vendosi që të ndryshohet aktgjykimi i ankimuar dhe kërkesëpadia e paditësit të refuzohet në tërësi si e pabazuar.
Më 26 maj 2023, parashtruesja e kërkesës paraqiti propozim në Zyrën e Kryeprokurorit të Shtetit për inicimin e kërkesës për mbrojtjen e ligjshmërisë kundër Aktgjykimit [AC. nr. 850/2021] të Gjykatës së Apelit.
Më 31 maj 2023, Zyra e Kryeprokurorit të Shtetit përmes Njoftimit [KMLC. nr. 67/23] refuzoi propozimin e paraqitur si të pabazuar ligjërisht.
Pretendimet e parashtruesit të kërkesës
Parashtruesja e kërkesës pretendon se gjykatat e rregullta kanë shkelur të drejtat e saj të garantuara me nenet 21 [Parimet e Përgjithshme], 24 [Barazia para Ligjit], 31 [E Drejta për Gjykim të Drejtë dhe të Paanshëm], 46 [E drejta për Mbrojtja e Pronës] të Kushtetutës dhe me nenet 6 (E drejta për një proces të rregullt) të KEDNj-së.
Parashtruesja e kërkesës pretendon se gjykatat e rregullta kanë shkelur të drejtat e saj, duke i shkelur dispozitat e Kushtetutës së Republikës së Kosovës, veçanërisht nenet 21, 24, 31, 46 të Kushtetutës dhe nenin 6 të KEDNJ-së, me arsyetimin se kanë shkelur procedurat dhe standardet ligjore gjatë vlerësimit të faktorëve konkret dhe aplikimit të të drejtës materiale në rastin e saj, duke përfshirë një konstatim të gabuar të gjendjes faktike dhe zbatimin e një interpretimi të pasaktë të të drejtës materiale, përkatësisht duke mos zbatuar me saktësi dispozitat ligjore, përfshirë nenin 341 të LMD-së dhe nenin 52 të Marrëveshjes së Përgjithshme Kolektive të Kosovës.
Parashtruesja e kërkesës në esencë pretendon se shkeljet e lartcekura nga ana e gjykatave të rregullta, kanë shkaktuar pengesa të paligjshme përgjatë procesit gjyqësor në kundërshtim me praktikën gjyqësore, në mënyrë që t’ i realizoj kompensimin e pagave jubilare.
Në këtë aspekt, parashtruesja e kërkesës thekson se “Aktgjykimi i Gjykatës Themelore të Prishtinës , Departamenti i Përgjithshëm C. nr. 3641/2019 i dt. 13.10.2020 është ligjor dhe në harmoni me dispozitat e nenit 24, paragrafi 1 dhe 2 të Kushtetutës së Republikës së Kosovës, kurse Aktgjykimi i Gjykatës së Apelit Ac. nr. 850/2021 dt.21.11.2022, është në kundërshtim me dispozitat e nenit 24, paragrafi 1 dhe 2, nenit 31, paragrafi 1 si dhe neni 46, paragrafi 1 të Kushtetutës së Republikës së Kosovës”.
Parashtruesja e kërkesës tutje thekson: “Parashtruesit të kërkesës me Aktgjykimin e Gjykatës Themelore në Prishtinë, Departamenti i Përgjithshëm C.nr.3641/2019 i dt.13.10.2020, iu ka njohtë e drejta në shpërblimin jubilar të tri pagave, i cili aktgjykim me ankesë të Qendrës Klinike Universitare të Kosovës (QKUK) - Klinika e Neonatologjlisë, në Prishtinë, është ndryshuar nga Gjykata e Apelit me Aktgjykimin Ac. nr. 850/21 të dt.21.11.2022 dhe parashtruesit të kërkesës i është refuzuar kërkesëpadia si e pathemeltë me arsyetimin se: Marrëveshjen e Përgjithshme Kolektive e Kosovës e cila ka hyrë në fuqi nga dt.01.01.2015 si dhe Kontrata Kolektive Sektoriale e Shëndetësisë e cila ka hyrë në fuqi me dt.11.06.2018, nuk kanë dispozita për veprim retroaktiv, duke përshirë periudhën kohore kur paditësja në vitin 2004, i ka realizuar 30 vite të përvojës së punës, e që rezulton se kërkesëpadia e paditëses kundër të paditurës është pathemeltë, dhe si e tillë duhet refuzuar.”
Parashtruesja e kërkesës, në vazhdim, pretendon se “Me Aktgjykimin [Ac. nr. 850/2021] të dt. 21.11.2022, të Gjykatës së Apelit të Kosovës, janë shkelur të drejtat themelore të parashtruesit të kërkesës të parapara në Kapitullin II, neni 21 të Kushtetutës së Republikës së Kosovës, sepse ndaj parashtruesit të kërkesës nuk ka një gjykim të drejtë sikur te rastet e tjera ku kërkesat e tyre tërësisht identike janë aprovuar nga ana e gjykatave që nga viti 2015 e tutje”.
Në këtë kontekst, parashtruesja e kërkesës pretendon se “Nuk ka gjykim të drejt, barazi para ligjit, e as siguri juridike, kur në Gjykatën e Apelit si organ i shkallës, së II-të për çështje tërësisht identike kanë qëndrime diametralisht të kundërta dhe atë në relacionin shkalla e I-rë dhe e II-të dhe kolegjet e gjykatës së shkallës së II-të, ku njeri kolegj vendos ndryshe e tjetri ndryshe, për çështje tërësisht identik, veprime këto që janë shkelje të parimeve kushtetuese dhe diskriminuese ndaj atyre që u refuzohen kërkesat, me ç’ rast shkelen edhe parimet e Konventës Evropiane për të Drejtat e Njeriut”.
Parashtruesja e kërkesës përgjatë pretendimeve të saj, ndër të tjera, thekson se “Gjykata bazuar në dispozitat e nenit 2, paragrafi 2.2 të Ligjit të Procedurës Kontestimore nuk janë të lidhura për bazën juridike në të cilën thirren palët në procedurën por gjykojnë në bazë të akteve/juridike prej Kushtetutës, ligjeve e deri te aktet nënligjore dhe akteve normative të organeve, për rastin konkret të punëdhënësit, që do të thotë se kolegji i Gjykatës së Apelit i cili e ka refuzuar kërkesëpadinë e parashtruesit të kërkesës nuk ka pasur të drejt ta anashkaloj neni 52 të Marrëveshjes së Përgjithshme Kolektive në Kosovë, ku parashihen shpërblimet Jubilare, ku specifikohen se: [...] Si dhe neni 17 i Kontratës Kolektive Sektoriale të Shëndetësisë, paragrafi 3, nënparagrafi 3.3 i po këtij neni, ku po ashtu specifikohet se: për 30 vjet të përvojës në pune në institucione shëndetësore, të punëdhënësit i fundit i takojnë tri paga mujore të tij”.
Parashtruesja e kërkesës nënvizon se “E paditura QKUK-Klinika e Neonatolgjisë në Prishtinë, as në përgjigjen në padi e as në seancën e shqyrtimit gjyqësor nuk e ka kundërshtuar të drejtën e paditëses për përfitimin e të drejtës në tri pagat jubilare dhe e njëjta vetëm e ka sqaruar situatën e vështirë ekonomike dhe e ka njoftuar gjykatën se QKUK-ës, nuk i është ndarë buxhet për përmbushjen e këtyre detyrimeve. Po ashtu, e njëjta në përgjigjen në padi të dt.20.07.2020, sqaron se QKUK-ja planifikon se me ndarjen e buxhetit gjatë vitit 2020, të filloj me pagesën e këtyre obligimeve për të gjithë të punësuarit e QKUK-ës”.
Parashtruesja e kërkesës, përveç tjerash, pretendon se “Gjykata e Apelit, jashtë çdo norme e standardi të aplikuar në jurisprudencën kosovare për të tilla raste, jashtë çdo logjike juridike e faktike, në kundërshtim me krejt atë që dihet, thuhet e lexohet në teorinë juridike, madje në kundërshtim edhe me vet praktikën e saj, në mënyrë të tërthortë thirret në parashkrim, ashtu që shkel dispozitat e Ligjit të Marrëdhënieve të Detyrimeve të Kosovës, konkretisht nenin 341, par. 3 ku theksohet se: Gjykata nuk mund të merr parasysh parashkrimin, në qoftë se debitori nuk thirret në atë dhe mbi këtë bazë Gjykata e Apelit të Kosovës e refuzoi kërkesëpadinë e paditëses si të pathemeltë”.
Në këtë aspekt, parashtruesja e kërkesës thekson: “Pra, në rastin konkret gjykata e shkallës së dytë me aktgjykimin e ankimuar, ka vepruar në kundërshtim me nenin 341, par.1 të LMD-ës, ashtu që duke u thirrur në atë se as marrëveshja e përgjithshme kolektive e as marrëveshja kolektive sektoriale e shëndetësisë nuk përmbajnë dispozita për veprim retroaktiv, në mënyrë indirekte është thirrur në parashkrim, me ç’ rast e ka refuzuar të pathemeltë padinë dhe kërkesëpadinë e paditëses dhe në këtë rast ka shkelur të drejtën materiale në dëm të paditëses duke ia mohuar të drejtën në përfitimin e tri pagave jubilare dhe kjo me faktin se përderisa dy marrëveshjet e lartcekura nuk kanë qenë në fuqi, paditësja nuk ka pasur bazë ligjore për të kërkuar pagesën e tri pagave jubilare edhe pse kjo e drejt i ka takuar në bazë të përvojës së punës, ndërsa kur kanë hyrë në fuqi dy marrëveshjet të cilat të punësuarve u kanë garantuar të drejtën për përfitime jubilare nga e drejta e punës e njëjta e ka kërkuar këtë të drejtë, madje pikërisht ‘në kohën kur dy marrëveshjet kanë qenë në fuqi”.
Në lidhje me këtë, parashtruesja e kërkesës tutje thekson se “Me këtë vijmë në përfundim se paditësja të drejtën në përfitimin e tri pagave jubilare e ka të garantuar në bazë të dy marrëveshjeve të përgjithshme kolektive në Kosovë, ndërsa sa i përket dispozitave retroaktive është e ditur se asnjë ligj apo marrëveshje nuk vepron në mënyrë retroaktive, mirëpo gjykata e shkallës së dytë në mënyrë të tërthortë është thirrur në parashkrim, gjë të cilën pala e paditur nuk e ka bërë gjatë zhvillimit të këtij procesi gjyqësor civil nga marrëdhënia e punës, andaj në këtë rast gjykata e shkallës së dytë në mënyrë të kundërligjshme ia ka mohuar të drejtën për përfitimin e tri pagave jubilare paditëses”.
Parashtruesja e kërkesës gjithashtu thekson se “Përfaqësuesja e autorizuar e paditëses, konsideron së gjykata e shkallës së dytë, i ka tejkaluar autorizimet procedurale, që ia njeh ligji për të tilla raste, dhe i ka interpretuar tërësisht jashtë kontestit dispozitat e së drejtës materiale, kur është thirrur në retroaktivitetin e ligjit, konkretisht duke e marrë parasysh parashkrimin e padisë dhe kërkesëpadisë' së paditëses në mënyrë të tërthortë, pa u thirrur në të pala e paditur, në këtë rast QKUK-ja”.
Parashtruesja e kërkesës thekson: “Prandaj, për parashtruesen e kërkesës nuk është asnjë dilemë se është shkelur në mënyrë flagrante dispozita e nenit 24, paragrafët 1 dhe 2 të Kushtetutës së Republikës së Kosovës, sepse ajo nuk e ndien veten të barabartë para ligjit, pasi kolegët e saj të drejtën e shpërblimit jubilar e kanë realizuar, me kushte tërësisht identike dhe në bazë të njëjtave e dispozita ligjore dhe dy marrëveshjeve kolektive, si dhe aktgjykimeve të gjykatave, kurse ajo këtë të drejtë nuk mund ta realizoj as në procedurë administrative te e paditura, e as ‘në procedurë gjyqësore, sepse gjykatat nuk kanë qëndrim unifikues në trajtimin e barabartë të palëve para ligjit. Parashtruesi i kërkesës me të drejtë parashtron pyetjen a ka siguri juridike, kur gjykatat e nivelit të dytë, vendimet e të cilave janë të formës së prerë, janë kontradiktore në mes veti për të njëjtën çështje juridike, gjegjësisht tërësisht identike.”
Parashtruesja e kërkesës thekson se “Parashtruesja e kërkesës nuk e ka profesionin e investiguesit, por ka dijeni (nga kolegët e saj të sektorit të shëndetësisë) që për një numër të madh rastesh të punëtorëve të sektorit të shëndetësisë, gjykatat tona kanë vendos pozitivisht në dobi të palëve nga gjykatat dhe lind pyetja logjike sa duhet me qenë numri i rasteve që Gjykata Kushtetuese me vlerësuar se është shkelur dispozita e Kushtetutës të cekur më lart, apo duhet të gjitha atë raste me i identifikuar e me ia dërguar si shtojcë gjykatës, që për parashtruesin e kërkesës është e pamundur një gjë e tillë, por edhe e papranueshme, për faktin se kolegët e saj që kanë punuar së bashku me parashtruesen e kërkesës këtë të drejtë e kanë realizuar, dhe për të është papranueshme dhe e paimagjinueshme fakti se gjykata të drejtën e saj e ka mohuar, andaj kjo me të vërtetë është rëndë sepse me vendime kontradiktore të gjykatave tona, popullata e humb besimin te Sistemi Gjyqësor i Kosovës”.
Në lidhje me shkeljet e pretenduara kushtetuese, parashtruesja e kërkesës thekson “Gjithashtu nuk është kontestuese se te rasti i parashtrueses së kërkesës janë shkelur edhe dispozitat e nenit 31, paragrafi 1 dhe 2 të Kushtetutës së Republikës së Kosovës, pasi ndaj saj nuk është bërë një gjykim i drejtë dhe i njëanshëm, sepse bazuar në Marrëveshjen Kolektive të Përgjithshme dhe Kontratën Kolektive Sektoriale të Shëndetësisë, të drejtën në shpërblim jubilar të tri pagave e ka fituar me rastin e hyrjes në fuqi, e cila e drejtë nuk mund t'i mohohet në asnjë procedurë të mëvonshme me asnjë akt ligjor apo nënligjor”.
Në këtë kontekst, parashtruesja e kërkesës gjithashtu pretendon se “Te rasti i parashtruesit të kërkesës është shkelur edhe dispozita e nenit 46 të Kushtetutës, pasi që iu ka mohuar e drejta në shpërblim jubilar e që të hyrat nga marrëdhënia e punës konsiderohen pronë. Se të ardhurat nga marrëdhënia e punës trajtohen si pronë në kuptim të nenit 46 të Kushtetutës është shprehur Gjykata Kushtetuese e Republikës së Kosovës kur ka gjykuar rastet e pensionimit të parakohshëm një numri të ish- punëtorëve të punësuar nëpër ndërmarrje publike, me ç’ rast ka anuluar mbi 300 aktgjykime të Gjykatës Supreme, për faktin se është shkel e drejta e pronës”.
Në lidhje me juridiksionin e Gjykatës, parashtruesja e kërkesës thekson: “parashtruesja e kërkesës është në dijeni që Gjykata Kushtetuese e Kosovës nuk vepron shkallë e IV-të, por ka juridiksion kushtetues që ta prish-anuloj çdo akt juridik të cilitdo organ qoftë nëse gjen se ka shkelje të dispozitave ligjore dhe atyre kushtetuese, e që për rastin konkret nuk është fare kontestuese se janë shkelur dispozitat ligjore dhe ato kushtetuese të cekura më lart, konkretisht Gjykata e Apelit të Kosovës i ka tejkaluar autorizimet duke u thirrur në mënyrë indirekte në parashkrim, pa u thirr pala kundërshtare dhe kështu ka vepruar në kundërshtim me nenin 341, par. 3 të LMD-së”.
Parashtruesja e kërkesës përfundon duke pohuar që aktgjykimi i kontestuar “është marr me shkelje të dispozitave ligjore dhe kushtetuese dhe i njëjti të anulohet”.
Dispozitat relevante kushtetuese dhe ligjore
KUSHTETUTA E REPUBLIKËS SË KOSOVËS
Neni 3
[Barazia para Ligjit]
1. Republika e Kosovës është shoqëri shumetnike, e përbërë nga shqiptarët dhe komunitetet tjera, e cila qeveriset në mënyrë demokratike, me respektim të plotë të sundimit të ligjit, përmes institucioneve të veta legjislative, ekzekutive dhe gjyqësore.
2. Ushtrimi i autoritetit publik në Republikën e Kosovës bazohet në parimet e barazisë para ligjit të të gjithë individëve dhe në respektimin e plotë të të drejtave dhe lirive themelore të njeriut, të pranuara ndërkombëtarisht, si dhe në mbrojtjen e të drejtave dhe në pjesëmarrjen e të gjitha komuniteteve dhe pjesëtarëve të tyre.
Neni 24
[Barazia para Ligjit]
1. Të gjithë janë të barabartë para ligjit. Çdokush gëzon të drejtën e mbrojtjes së barabartë ligjore, pa diskriminim.
2. Askush nuk mund të diskriminohet në bazë të racës, ngjyrës, gjinisë, gjuhës, fesë, mendimeve politike ose të tjera, prejardhjes kombëtare a shoqërore, lidhjes me ndonjë komunitet, pronës, gjendjes ekonomike, sociale, orientimit seksual, lindjes, aftësisë së kufizuar ose ndonjë statusi tjetër personal.
3. Parimet e mbrojtjes së barabartë ligjore nuk parandalojnë vënien e masave të nevojshme për mbrojtjen dhe përparimin e të drejtave të individëve dhe grupeve që janë në pozitë të pabarabartë. Masat e tilla do të zbatohen vetëm derisa të arrihet qëllimi për të cilin janë vënë ato
Neni 31
[E Drejta për Gjykim të Drejtë dhe të Paanshëm]
1. Çdokujt i garantohet mbrojtje e barabartë e të drejtave në procedurë para gjykatave, organeve të tjera shtetërore dhe bartësve të kompetencave publike.
2. Çdokush gëzon të drejtën për shqyrtim publik të drejtë dhe të paanshëm lidhur me vendimet për të drejtat dhe obligimet ose për cilëndo akuzë penale që ngrihet kundër saj/tij brenda një afati të arsyeshëm, nga një gjykatë e pavarur dhe e paanshme, e themeluar me ligj.
3. Gjykimi është publik, me përjashtim të rasteve kur gjykata, në rrethana të veçanta, konsideron se, në të mirë të drejtësisë, është i domosdoshëm përjashtimi i publikut, ose i përfaqësuesve të mediave, sepse prania e tyre do të përbënte rrezik për rendin publik ose sigurinë kombëtare, interesat e të miturve, ose për mbrojtjen e jetës private të palëve në proces, në mënyrën e përcaktuar me ligj.
4. Çdokush i akuzuar për vepër penale ka të drejtë t'u bëjë pyetje dëshmitarëve dhe të kërkojë paraqitjen e detyrueshme të dëshmitarëve, të ekspertëve dhe të personave të tjerë, të cilët mund të sqarojnë faktet.
5. Çdokush i akuzuar për vepër penale, prezumohet të jetë i pafajshëm derisa të mos dëshmohet fajësia e tij/saj, në pajtim me ligjin.
KONVENTA EVROPIANE PËR TË DREJTAT E NJERIUT
Neni 6 (E drejta për një proces të rregullt)
Çdo person ka të drejtë që çështja e tij të dëgjohet drejtësisht, publikisht dhe brenda një afati të arsyeshëm nga një gjykatë e pavarur dhe e paanshme, e krijuar me ligj, e cila do të vendosë si për mosmarrëveshjet në lidhje me të drejtat dhe detyrimet e tij të natyrës civile, ashtu edhe për bazueshmërinë e çdo akuze penale në ngarkim të tij. Vendimi duhet të jepet publikisht, por prania në sallën e gjykatës mund t’i ndalohet shtypit dhe publikut gjatë tërë procesit ose gjatë një pjese të tij, në interes të moralit, të rendit publik ose sigurisë kombëtare në një shoqëri demokratike, kur kjo kërkohet nga interesat e të miturve ose mbrojtja e jetës private të palëve në proces ose në shkallën që çmohet tepër e nevojshme nga gjykata, kur në rrethana të veçanta publiciteti do të dëmtonte interesat e drejtësisë.
2. Çdo person i akuzuar për një vepër penale prezumohet i pafajshëm, derisa fajësia e tij të provohet ligjërisht.
LIGJI nr. 03/L-212 I PUNËS
Neni 90
Marrëveshja Kolektive
“[...]
4. Marrëveshja Kolektive mund të lidhet për një periudhë të caktuar me kohëzgjatje jo më shumë se tri (3) vjet”.
Ligji nr. 04/l-077 për Marrëdhëniet e Detyrimeve
Neni 341
Rregullat e përgjithshme
Me parashkrim shuhet e drejta e kërkimit të përmbushjes së detyrimit.
Parashkrimi krijohet kur të ketë kaluar afati i caktuar me ligj, brenda të cilit kreditori ka mundur të kërkojë përmbushjen e detyrimit.
Gjykata nuk mund të merr parasysh parashkrimin, në qoftë se debitori nuk thirret në atë.
MARRËVESHJEN E PËRGJITHSHME KOLEKTIVE TË KOSOVËS
Neni 52
Shpërblime jubilare
1. I punësuari, ka të drejtë në shpërblimin jubilar dhe atë:
1.1.për 10 vjet të përvojës në punë pandërprerë, te punëdhënësi i fundit, në vlerë të një page mujore të tij;
1.2.për 20 vjet të përvojës në punë pandërprerë, te punëdhënësi i fundit, në vlerë të dy pagave mujore të tij;
1.3.për 30 vjet të përvojës në punë pandërprerë, te punëdhënësi i fundit, në vlerë të tri pagave mujore të tij.
2.Punëdhënësi i fundit është ai që paguan shpërblime jubilare.
3.Shpërblimi jubilar, paguhet në afat prej një muaji, pas plotësimit të kushteve nga ky paragraf
[...]
Neni 82
1.Kjo Marrëveshje e Përgjithshme Kolektive e Kosovës (MPKK) e nënshkruar nga Partnerët në Këshillin Ekonomiko – Social të Kosovës, hyn në fuqi nga data 01.01.2015
Mendimi Juridik për Shpërblimin Jubilar i Gjykatës Supreme të Kosovës, i 27 shkurtit 2023
Marrëveshja/Kontratat e aplikueshme
“II. Marrëveshja e Përgjithshme Kolektive e Kosovës e lidhur me datë 18.03.2014, dhe nënshkruar nga Organizatat e punëdhënësve (Oda Ekonomike e Kosovës dhe Aleanca Kosovare e Biznesit), Organizatat e të punësuarve (Bashkimi i Sindikatave të Pavarura të Kosovës), si dhe Qeveria e Republikës së Kosovës, (Ministria e Punës dhe Mirëqenies Sociale), (në tekstin e mëtejmë: Marrëveshja e Përgjithshme Kolektive e Kosovës) aplikohet në periudhën kohore nga data 01.1.2015 - 31.12.2017”.
Kushtet për të fituar të drejtën e shpërblimit jubilar:
“VI. I punësuari në bazë të Marrëveshjes së Përgjithshme Kolektive të Kosovës, ka të drejtë në shpërblimin jubilar siç përcaktohet me nenin 52, të kësaj marrëveshje, nëse plotësohen këto kushte dhe atë: a) që viti jubilar i punësimit për 10, 20 dhe 30 vjet të arrihet në kohën kur kjo marrëveshje aplikohet si në pikën II, të këtij mendimi juridik, dhe b) përvoja e punës për 10, 20 dhe 30 vjet duhet të jetë e pandërprerë te punëdhënësi i fundit”.
Vlerësimi i pranueshmërisë së kërkesës
Gjykata së pari shqyrton nëse parashtruesja e kërkesës i ka përmbushur kriteret e pranueshmërisë, të përcaktuara me Kushtetutë dhe të specifikuara më tej me Ligj dhe me Rregullore të punës.
Në këtë drejtim, Gjykata i referohet paragrafëve 1 dhe 7 të nenit 113 [Juridiksioni dhe Palët e Autorizuara] të Kushtetutës, të cilët përcaktojnë:
“1. Gjykata Kushtetuese vendos vetëm për rastet e ngritura para gjykatës në mënyrë ligjore nga pala e autorizuar.
[…]
7. Individët janë të autorizuar të ngrenë shkeljet nga autoritetet publike të të drejtave dhe lirive të tyre individuale, të garantuara me Kushtetutë, mirëpo vetëm pasi të kenë shterur të gjitha mjetet juridike të përcaktuara me ligj”.
Gjykata më tej i referohet neneve 48 [Saktësimi i kërkesës] dhe 49 [Afatet] të Ligjit, që përcaktojnë:
Neni 48
[Saktësimi i kërkesës]
“Parashtruesi i kërkesës ka për detyrë që në kërkesën e tij të qartësoj saktësisht se cilat të drejta dhe liri pretendon se i janë cenuar dhe cili është akti konkret i autoritetit publik të cilin parashtruesi dëshiron ta kontestoj”.
Neni 49
[Afatet]
“Kërkesa parashtrohet brenda afatit prej katër (4) muajve. Afati fillon të ecë nga dita kur parashtruesit i është dorëzuar vendimi gjyqësor...”.
Sa i përket përmbushjes së këtyre kritereve, Gjykata konstaton se parashtruesja e kërkesës është palë e autorizuar, e cila konteston një akt të një autoriteti publik, përkatësisht Aktgjykimin [CA. nr. 850/2021] të 21 nëntorit 2022, të Gjykatës së Apelit, pasi i ka shteruar të gjitha mjetet juridike të parapara me ligj si dhe e ka dorëzuar kërkesën brenda afatit të përcaktuar me ligj.
Megjithatë, përveç këtyre kritereve, Gjykata po ashtu duhet të shqyrtojë nëse parashtruesja e kërkesës i ka përmbushur kriteret e pranueshmërisë, të përcaktuara në rregullin 34 [Kriteret e pranueshmërisë], përkatësisht nënrregullin (2) të Rregullores së punës, që përcakton:
“(2) Gjykata mund ta konsiderojë kërkesën të papranueshme, nëse kërkesa është qartazi e pabazuar, kur parashtruesi/ja nuk dëshmon dhe nuk mbështetë në mënyrë të mjaftueshme pretendimin e tij/saj”.
Bazuar në praktikën gjyqësore të GjEDNj-së, por edhe të Gjykatës, një kërkesë mund të shpallet e papranueshme si “qartazi e pabazuar” në tërësinë e saj ose vetëm përkitazi me ndonjë pretendim specifik që një kërkesë mund të ngërthejë. Në këtë drejtim, është më e saktë t’iu referohet të njëjtave si “pretendime qartazi të pabazuara”. Këto të fundit, bazuar në praktikën gjyqësore të GjEDNj-së, mund të kategorizohen në katër grupe të veçanta: (i) pretendime që kategorizohen si pretendime “të shkallës së katërt”; (ii) pretendime që kategorizohen me një “mungesë të dukshme ose evidente të shkeljes”; (iii) pretendime “të pambështetura apo të paarsyetuara”; dhe në fund, (iv) pretendime “konfuze dhe të paqarta” (shih, rastet e GjEDNj-së, Kemmachev kundër Francës, Kërkesa nr. 17621/91, kategoria (i), Mentzen kundër Letonia, Kërkesa nr. 71074/01, kategoria (ii) dhe Trofimchuk kundër Ukrainës, Kërkesa nr. 4241/03, kategoria (iii)).
Në kontekst të vlerësimit të pranueshmërisë së kërkesës, përkatësisht, në vlerësimin nëse kërkesa është qartazi e pabazuar në baza kushtetuese, Gjykata fillimisht do të rikujtojë pretendimet përkatëse të parashtrueses së kërkesës, në vlerësimin e të cilave, Gjykata do të aplikojë standardet e praktikës gjyqësore të GjEDNj-së, në harmoni me të cilën, në bazë të nenit 53 [Interpretimi i Dispozitave për të Drejtat e Njeriut] të Kushtetutës, ajo është e detyruar të interpretojë të drejtat dhe liritë themelore të garantuara me Kushtetutë.
Në këtë drejtim, Gjykata rikujton se parashtruesja e kërkesës pretendon se Aktgjykimi i kontestuar shkel të drejtat e saj kushtetuese të garantuara me nenet 21, 24, 31, 46 të Kushtetutës dhe nenin 6 të KEDNj-së.
Në dritën e kësaj, Gjykata vëren se thelbi i ankesës së parashtrueses së kërkesës ka të bëjë: (i) me mënyrën e interpretimit dhe zbatimit të ligjit material, sepse sipas parashtrueses së kërkesës nuk është interpretuar drejtë dhe për pasojë është zbatuar gabimisht dispozita ligjore me rastin e refuzimit të kërkesës së saj, si të parashkruar, dhe moszbatim të duhur të nenit 341 të LMD-së dhe nenit 52 të Marrëveshjes së Përgjithshme Kolektive të Kosovës, si dhe nenin 17 të Kontratës Kolektive Sektoriale (ii) pretendimi për shkelje të parimit të sigurisë juridike si rezultat i mungesës së konsistencës së Gjykatës së Apelit lidhur me vendimmarrjen në rastin e saj; si dhe (iii) pretendimet për shkelje të tjera të të drejtave kushtetuese.
Përkitazi me pretendimet për mënyrën e interpretimit dhe zbatimit të ligjit material
Gjykata fillimisht rikujton qëndrimin e saj të përgjithshëm se vërtetimi i drejtë dhe i plotë i gjendjes faktike, si dhe interpretimet përkatëse të dispozitave ligjore a ligjit, si rregull hyjnë brenda juridiksionit të gjykatave të rregullta. Roli i Gjykatës Kushtetuese është që të sigurojë respektimin e standardeve dhe të drejtave të garantuara me Kushtetutë dhe rrjedhimisht, ajo nuk mund të veprojë si gjykatë “e shkallës së katërt” (shih, në lidhje me doktrinën e “shkallës së katërt”, rastin e GjEDNj-së, Garcia Ruiz kundër Spanjës [DHM], nr. 30544/96, Aktgjykim i 21 janarit 1999, paragrafi 28).
Në lidhje me këtë, Gjykata thekson se interpretimi i së drejtës materiale dhe procedurale është detyrë parësore dhe bie brenda juridiksionit të gjykatave të rregullta (çështje e ligjshmërisë). Roli i Gjykatës Kushtetuese është vetëm të përcaktojë nëse efektet e interpretimit të tillë janë në përputhje me normativat dhe standardet kushtetuese.
Në këtë rast konkret, Gjykata i referohet pjesëve relevante të Aktgjykimit [CA. nr. 850/2021], të 21 nëntorit 2022, të Gjykatës së Apelit si instanca e fundit në këtë çështje civile, dhe vëren se e njëjta ka shpjeguar në detaje arsyet e refuzimit të kërkesave të ngritura në ankesë nga parashtruesja e kërkesës, duke arsyetuar se:
[...] Pra paditësja në këtë rast përvojën e punës 30 vjeçare e ka realizuar para 15 vitesh nga data e pensionimit (me datën 25.07.2019) përkatësisht në vitin 2004. Kolegji, konstaton se në vitin 2004, nuk kishte Marrëveshje e as Kontratë Kolektive Sektoriale, me të cilën e paditura ishte e detyruar që të paguaj shpërblimin jubilar sipas kërkesëpadisë së paditëses.”
Gjykata e Apelit përmes të njëjtit aktgjykim sqaroi gjithashtu se “Marrëveshja e përgjithshme kolektive e Kosovës e cila ka hyrë në fuqi nga data 01.01.2015 si dhe Kontrata Kolektive Sektoriale e Shëndetësisë e cila ka hyrë në fuqi nga data 11.06.2018, nuk kanë dispozita për veprim retroaktiv, duke përfshirë periudhën kohore kur paditësja në vitin 2004 ka realizuar 30 vite te përvojës se punës, e qe rezulton se kërkesëpadia e paditëses kundër te paditurës është e pa themelte, dhe si e tille duhej refuzuar”.
Tutje, Gjykata vëren se përkitazi me këtë arsyetim/vlerësim të cilin parashtruesja e konteston, Gjykata e Apelit erdhi në këtë përfundim pasi kishte administruar provat në mënyrë indirekte siç ishin: “lista e pagave; vërtetimi i lëshuar nga Drejtori i Klinikës dhe Shërbimit Spitalor dhe Klinik Universitar të Kosovës”, si dhe çështjet e tjera lidhur me konstatimin e gjendjes faktike sa i përket aplikueshmërisë së instrumenteve tjera ligjore, përkatësisht Marrëveshjes së Përgjithshme Kolektive të Kosovës dhe Kontratës Kolektive Sektoriale.
Nën dritën e të lartcekurave, Gjykata vëren se Gjykata e Apelit kishte sqaruar se: (i) parashtruesja e kërkesës kishte plotësuar kushtin për shpërblimin jubilar para 15 (pesëmbëdhjetë) vitesh, përkatësisht para hyrjes në fuqi të Marrëveshjes së Përgjithshme Kolektive të Kosovës dhe Kontratës Kolektive Sektoriale të Shëndetësisë (ii) Marrëveshja e Përgjithshme Kolektive e Kosovës ishte bërë e aplikueshme nga 1 janari 2015 (iii), ndërsa Kontrata Kolektive Sektoriale e Shëndetësisë kishte hyrë në fuqi më 11 qershor 2018; (iv) parashtruesja e kërkesës kishte arritur vitin jubilar, respektivisht 30 vite përvoje të punës në vitin 2004, respektivisht para hyrjes në fuqi të Marrëveshjes së Përgjithshme Kolektive të Kosovës dhe Kontratës Kolektive Sektoriale të Shëndetësisë; si dhe (v) instrumentet ligjore të lartcekura nuk përmbajnë dispozita për veprim retroaktiv sikurse në rastin e parashtrueses së kërkesës dhe rrjedhimisht kërkesa e saj ishte e pabazuar ligjërisht.
Prandaj, siç mund të vërehet nga arsyetimi i mësipërm, Gjykata vëren se Gjykata e Apelit i ka adresuar të gjitha pretendimet e parashtrueses së kërkesës, në përputhje me legjislacionin në fuqi, duke arsyetuar çështjen se përse në rastin e saj nuk mund të plotësohej kërkesa për kompensimin e pagave jubilare si rezultat i mungesës së bazës ligjore në kuptim të mosaplikueshmërisë së Marrëveshjes së Përgjithshme Kolektive të Kosovës dhe Kontratës Kolektive Sektoriale të Shëndetësisë, duke aplikuar dispozita përkatëse ligjore që ato i kishte konsideruar si relevante përkitazi me rrethanat e rastit konkret.
Nën dritën e analizës së lartcekur, vërehet se Gjykata e Apelit ka analizuar afatin kohor për plotësimin e kushteve për shpërblimin jubilar nga ana e parashtrueses së kërkesës. Megjithëse, parashtruesja ka paraqitur dokumentacionin e nevojshëm për të mbështetur pretendimin e saj, Gjykata vëren se Gjykata e Apelit ka sqaruar se koha e paraqitjes së kërkesës nuk korrespondon me periudhën e përcaktuar nga Marrëveshja e Përgjithshme Kolektive e Kosovës dhe Kontrata Kolektive Sektoriale e Shëndetësisë.
Për më tepër, Gjykata gjen se vendimmarrja e Gjykatës së Apelit në rrethanat faktike dhe juridike të rastit konkret, është në pajtueshmëri edhe me mendimin juridik për shpërblimin jubilar të nxjerrë nga mbledhja e përgjithshme e Gjykatës Supreme, e 27 shkurtit 2023. Në këtë drejtim, Gjykata do t’i referohet pjesës relevante të Mendimit Juridik të 27 shkurtit 2023 të Gjykatës Supreme, i cili përcakton: “I punësuari në bazë të Marrëveshjes së Përgjithshme Kolektive të Kosovës, ka të drejtë në shpërblimin jubilar siç përcaktohet me nenin 52, të kësaj marrëveshjeje, nëse plotësohen këto kushte dhe atë: a) që viti jubilar i punësimit për 10, 20 dhe 30 vjet të arrihet në kohën kur kjo marrëveshje aplikohet si në pikën II, të këtij mendimi juridik, dhe b) përvoja e punës për 10, 20 dhe 30 vjet duhet të jetë e pandërprerë te punëdhënësi i fundit”.
Gjykata vëren se parashtruesja e kërkesës pretendon se, “gjykata e shkallës së dytë me aktgjykimin e ankimuar, ka vepruar në kundërshtim më nenin 341, par.1 të LMD-ës, ashtu që duke u thirrur në atë se as marrëveshja e përgjithshme kolektive e as marrëveshja kolektive sektoriale e shëndetësisë nuk përmbajnë dispozita për veprim retroaktiv, në mënyrë indirekte është thirrur në parashkrim, me ç’ rast e ka refuzuar të pathemeltë padinë dhe kërkesëpadinë e paditëses dhe në këtë rast ka shkelur të drejtën materiale”.
Në këtë kontekst, Gjykata vëren se parashtruesja e kërkesës gjithashtu pretendon se gjykatat e rregullta në rastin e saj gabimisht kanë konstatuar gjendjen faktike dhe gabimisht e kanë interpretuar nenin 52 të Marrëveshjes së Përgjithshme Kolektive të Kosovës ne lidhje me nenin 17 të Kontratës Kolektive Sektoriale.
Gjykata thekson se Gjykata e Apelit ka bazuar vendimin e saj në mungesën e dispozitave për veprim retroaktiv në instrumentet ligjore të thirrura nga parashtruesja. Në këtë aspekt, Gjykata vëren se kjo ka çuar në një konkluzion ligjor se parashtruesja nuk ka arritur të paraqes një bazë ligjore të mjaftueshme para instancës së Apelit për të mbështetur pretendimin e saj për kompensim të pagave jubilare në kontekst të zbatueshmërisë së Marrëveshjes së Përgjithshme Kolektive të Kosovës dhe Kontratës Kolektive Sektoriale të Shëndetësisë.
Praktika gjyqësore e kësaj Gjykate tregon se ka pasur edhe raste të tjera kur janë kontestuar vendimet e gjykatave të rregullta lidhur me kërkesat për kompensimin e pagave jubilare, siç është rasti aktual, të cilat ishin refuzuar nga gjykatat e rregullta në mungesë të dispozitave për veprim retroaktiv në instrumentet ligjore të thirrura nga vet parashtruesit. Në rastet e tilla Gjykata, sikurse në rastin e tanishëm, është fokusuar vetëm në atë se a kanë përfituar parashtruesit nga një gjykim i drejtë dhe i paanshëm duke mos u lëshuar në çështje të ligjshmërisë dhe aspekteve të interpretimit të ligjit procedural dhe material duke qenë se prerogativa të tilla janë kompetencë e gjykatave të rregullta. Andaj, Gjykata rastet e tilla i ka shpallur të papranueshme si qartazi të pabazuara. (Shih rastet e Gjykatës KI205/22, parashtruesi i kërkesës Sefedin Smakolli, Aktvendim për papranueshmëri, i 12 prillit 2023; KI08/21, parashtrues Mirishahe Shala, Aktvendim për papranueshmëri, i 2 qershorit 2021)
Në këtë kontekst, Gjykata rikujton se ajo vet nuk mund të shndërrohet në gjykatë të faktit dhe t’u tregojë gjykatave të rregullta se cila do të ishte mënyra më e përshtatshme e zbatimit të së drejtës materiale, sepse një kompetencë e tillë, si rregull, i takon gjykatave të juridiksionit të rregullt që ta bëjnë. Gjykata thekson se ajo mund të ndërhyjë vetëm atëherë kur arsyetimi i vendimeve të gjykatave të rregullta është tejet arbitrar dhe i pajustifikueshëm, çfarë në rrethanat konkrete nuk kemi të bëjmë me vendime qartazi arbitrare ose të pajustifikuara.
Andaj, Gjykata nga shtjellimet e mësipërme konsideron se parashtruesja e kërkesës thjeshtë është e pakënaqur me rezultatin e procedurës pranë gjykatave të rregullta, megjithatë pakënaqësia e saj nuk mund vetvetiu të ngrejë pretendim të argumentueshëm për shkeljen e të drejtave dhe lirive themelore të garantuara me Kushtetutë (shih, rastin e GjEDNj-së Mezotur-Tiszazugi Tarsulat kundër Hungarisë, kërkesa nr. 5503/02, Aktgjykimi i 26 korrikut 2005, paragrafi 21).
Në këtë kuptim, Gjykata, shikuar procedurën si tërësi, në kuptim të së drejtës për “gjykim të drejtë”, këtë pretendim të parashtrueses së kërkesës e cilëson se i takon kategorisë së parë (i), pretendime “të shkallës së katërt”, andaj të njëjtin, Gjykata, si të tillë, në baza kushtetuese e deklaron qartazi të pabazuar dhe rrjedhimisht të papranueshme, në pajtim me rregullin 34 (2) të Rregullores së punës.
Përkitazi me pretendimet në lidhje me sigurinë juridike
Përveç kësaj, Gjykata vëren se parashtruesja e kërkesës pretendon shkelje të parimit të sigurisë juridike si rezultat i mungesës së konsistencës së Gjykatës së Apelit lidhur me vendimmarrjen në rastin e saj, me pretendimin për divergjencë në praktikën gjyqësore të Gjykatës së Apelit përkitazi me të drejtën për kompensimin e pagave jubilare.
Në këtë aspekt, parashtruesja e kërkesës thekson “[...] ndaj parashtruesit të kërkesës nuk ka një gjykim të drejtë sikur te rastet e tjera ku kërkesat e tyre tërësisht identike janë aprovuar nga ana e gjykatave që nga viti 2015 e tutje”.
Në këtë kontekst, parashtruesja e kërkesës pretendon se “Nuk ka gjykim të drejt, barazi para ligjit, e as siguri juridike, kur në Gjykatën e Apelit si organ i shkallës, së II-të për çështje tërësisht identike kanë qëndrime diametralisht të kundërta dhe atë në relacionin shkalla e I-rë dhe e II-të dhe kolegjet e gjykatës së shkallës së II-të, ku njeri kolegj vendos ndryshe e tjetri ndryshe, për çështje tërësisht identike, veprime këto që janë shkelje të parimeve kushtetuese dhe diskriminuese ndaj atyre që u refuzohen kërkesat, me ç’ rast shkelen edhe parimet e Konventës Evropiane për të Drejtat e Njeriut”.
Në mbështetje të këtij pretendimi, Gjykata vëren se parashtruesja e kërkesës thekson se “parashtruesja e kërkesës nuk e ka profesionin e investiguesit, por ka dijeni (nga kolegët e saj të sektorit të shëndetësisë) që për një numër të madh rastesh të punëtorëve të sektorit të shëndetësisë, gjykatat tona kanë vendos pozitivisht në dobi të palëve nga gjykatat dhe lind pyetja logjike sa duhet me qenë numri i rasteve që Gjykata Kushtetuese me vlerësuar se është shkelur dispozita e Kushtetutës së cekur më lart, apo duhet të gjitha ato raste me i identifikuar e me ia dërguar si shtojcë gjykatës, që për parashtruesin e kërkesës është e pamundur një gjë e tillë, por edhe e papranueshme, për faktin se kolegët e saj që kanë punuar së bashku me parashtruesen e kërkesës këtë të drejtë e kanë realizuar, dhe për të është e papranueshme dhe e paimagjinueshme fakti se gjykata të drejtën e saj e ka mohuar, andaj kjo me të vërtetë është rëndë sepse me vendime kontradiktore të gjykatave tona, popullata e humb besimin të Sistemi Gjyqësor i Kosovës”.
Gjykata, duke iu referuar edhe praktikës së vet gjyqësore, thekson se në raste të tilla, përkatësisht pretendimeve për shkeljen kushtetuese të të drejtave dhe lirive themelore si rezultat i divergjencave në praktikën gjyqësore, parashtruesit e kërkesave duhet t'i paraqesin Gjykatës argumentet përkatëse përkitazi me ngjashmërinë faktike dhe juridike të rasteve të cilat pretendojnë se janë zgjidhur ndryshe nga gjykatat e rregullta, duke rezultuar në vendime kundërthënëse në praktikën gjyqësore dhe e cila mund të ketë rezultuar në shkelje të të drejtave dhe lirive të tyre kushtetuese të garantuara me nenin 31 të Kushtetutës në lidhje me nenin 6 të KEDNj-së (shih rastin e cituar më lart KI35/18, parashtrues Bayerische Versicherungsverbrand, paragrafi 76). Shih 81/20 paragrafi 80).
Gjykata vëren se parashtruesja përmes kërkesës së saj nuk ka arritur të identifikojë dhe të paraqes ndonjë vendim specifik të Gjykatës së Apelit që do të mbështeste pretendimin e saj për divergjencë në interpretimin e ligjit përkitazi me kompensimin e pagave jubilare. Përballë mungesës së një referimi të drejtpërdrejtë ndaj një vendimi të caktuar të Gjykatës së Apelit që do të ilustronte kundërshtimin e vendimeve të mëparshme gjyqësore në raste të ngjashme, parashtruesja nuk i ka ofruar Gjykatës argumente konkrete të ndërtuara në bazë të një analize të detajuar të vendimeve të mëparshme gjyqësore. Kjo mungesë e ndonjë referimi specifik e bënë më të vështirë për Gjykatën të vlerësojë dhe të pranojë pretendimin e parashtrueses për divergjencë në interpretimin e ligjit nga Gjykata e Apelit.
Në anën tjetër, Gjykata nënvizon se roli i saj nuk përfshinë analizimin e një rasti duke u bazuar vetëm në një krahasim të vendimeve të tjera gjyqësore të gjykatave të rregullta. Ky vlerësim afirmohet duke u mbështetur në praktikën e GJEDNj-së për të ruajtur pavarësinë e gjykatave të rregullta dhe nevojën për respektimin e kompetencave në kuadër të kryerjes së detyrave të tyre, aspekt ky i rëndësishëm për ushtrimin e juridiksionit të gjykatave të rregullta dhe për ekzekutimin e kompetencave të tyre.
Gjykata konsideron se sqarimi i dhënë i Gjykatës së Apelit përmes Aktgjykimit të kontestuar lidhur me të drejtën e kompensimit të pagave jubilare është i qartë.
Përveç kësaj, Gjykata vëren se parashtrueses së kërkesës i është mundësuar zhvillimi i procedurës bazuar në parimin e kontradiktoritetit; se ajo ka mundur që gjatë fazave të ndryshme të procedurës të parashtronte argumente dhe dëshmi që ajo i ka konsideruar të rëndësishme për rastin e saj; dhe se të gjitha argumentet, shikuar objektivisht, që ishin relevante për zgjidhjen e rastit të saj janë dëgjuar e shqyrtuar në mënyrë të rregullt nga gjykatat; se arsyet faktike e ligjore ndaj vendimeve të goditura ishin shtruar hollësisht; dhe se, në përputhje me rrethanat e rastit, procedurat, shikuar në tërësinë e tyre, ishin të drejta. Si rrjedhojë, Gjykata konstaton se parashtruesi i kërkesës ka gëzuar garancitë procedurale të ngërthyera në konceptin e gjykimit të drejtë dhe të paanshëm (shih, mutatis mutandis, ndër të tjera, rastin e Gjykatës KI118/17, parashtrues Sani Kervan dhe të tjerët, Aktvendim për papranueshmëri, i 16 shkurtit 2018, paragrafi 35; po ashtu shih rastin e GJEDNj-së Garcia Ruiz kundër Spanjës, nr. 30544/96, Aktgjykim i 21 janarit 1999, paragrafi 29).
Prandaj, në këto rrethana, Gjykata duke u mbështetur në standardet e vendosura në praktikën e vet gjyqësore në raste të ngjashme dhe praktikën gjyqësore të GjEDNj-së, konstaton se edhe ky pretendim i parashtruesit të kërkesës bie në kategorinë e tretë (iii), pretendime “të pambështetura apo të paarsyetuara”, andaj Gjykata, si të tilla, në baza kushtetuese i deklaron qartazi të pabazuara dhe rrjedhimisht të papranueshme, në pajtim me rregullin 34 (2) të Rregullores së punës.
Përkitazi me pretendimet e tjera
Sa i përket pretendimeve të parashtrueses së kërkesës për shkelje të të drejtave të garantuara me nenet 21, 24, 46 të Kushtetutës, Gjykata rikujton se sipas praktikës së konsoliduar gjyqësore të GjEDNj-së, Gjykata e shpall kërkesën të papranueshme si qartazi të pabazuar në pajtim me kriterin (iii), pretendime “të pambështetura apo të paarsyetuara” kur plotësohet një nga dy kushtet karakteristike, përkatësisht:
kur parashtruesi i kërkesës thjesht citon një ose disa dispozita të Konventës apo të Kushtetutës, pa shpjeguar mënyrën se si ato janë shkelur, përveç nëse kjo është qartazi e dukshme në bazë të fakteve dhe rrethanave të rastit (shih, në këtë drejtim, rasti i GjEDNj-së Trofimchuk kundër Ukrainës (vendim) nr. 4241/03 i 31 majit 2005, shih, gjithashtu, Baillard kundër Francës (vendim) nr. 6032/04 i 25 shtatorit 2008);
kur parashtruesi i kërkesës nuk paraqet ose refuzon të paraqesë provat materiale me të cilat do t’i mbështeste pretendimet e tij (kjo posaçërisht vlen për vendimet e gjykatave ose të autoriteteve të tjera të brendshme), përveç rasteve kur ekzistojnë rrethana të jashtëzakonshme që janë jashtë kontrollit të tij dhe të cilat e pengojnë ta bëjë këtë (për shembull, kur administrata e burgut refuzon t’ia paraqes Gjykatës dokumentet nga dosja e një të burgosuri për të cilin bëhet fjalë) ose nëse Gjykata vet nuk vendos ndryshe (shih rastin KI166/20, parashtrues, Ministria e Punës dhe Mirëqenies Sociale, Aktvendim për papranueshmëri, i 5 janarit 2021, paragrafi 42).
Përkitazi me këto pretendime, Gjykata vëren se parashtruesja e kërkesës vetëm i përmend nenet përkatëse, por nuk shtjellon më tutje se si dhe përse ka ardhur deri te shkelja e këtyre neneve përkatëse të Kushtetutës. Gjykata rikujton se ajo ka theksuar vazhdimisht se vetëm referimi dhe përmendja e neneve të Kushtetutës dhe të KEDNj-së nuk është e mjaftueshme për të ndërtuar një pretendim të argumentuar për shkelje kushtetuese. Kur pretendohen shkelje të tilla të Kushtetutës, parashtruesit e kërkesës duhet të sigurojnë pretendime të arsyetuara dhe argumente bindëse (shih, në këtë kontekst, rastet e Gjykatës Kushtetuese KI136/14, parashtrues: Abdullah Bajqinca, Aktvendim për papranueshmëri, paragrafi 33; KI187/18 dhe KI11/19, parashtrues: Muhamet Idrizi, Aktvendim për papranueshmëri, i 29 korrikut 2019, paragrafi 73, dhe së fundmi rastin KI125/19 parashtrues: Ismajl Bajgora, Aktvendim për papranueshmëri, i 11 marsit 2020, paragrafi 63).
Gjykata, në fund, gjithashtu thekson se pakënaqësia e parashtrueses së kërkesës me rezultatin e procedurës nga gjykatat e rregullta nuk mund vetvetiu të ngrejë pretendim të argumentueshëm për shkeljen e të drejtave dhe lirive themelore të garantuara me Kushtetutë (shih, rastin e GJEDNJ-së, Mezotur-Tiszazugi Tarsulat kundër Hungarisë, nr. 5503/02, Aktgjykim i 26 korrikut 2005, paragrafi 21).
Prandaj, Gjykata konstaton se sa i përket pretendimeve të parashtrueses së kërkesës për shkelje të të drejtave të garantuara me këto nene të Kushtetutës, konkludon se kërkesa duhet të deklarohet qartazi e pabazuar, sepse këto pretendime cilësohen si pretendime që i takojnë kategorisë (iii), pretendime “të pambështetura ose të paarsyetuara”, sepse parashtruesja e kërkesës thjesht i përmend këto dispozita të Kushtetutës, pa shpjeguar se si janë shkelur ato.
Përfundim
Si përmbledhje, Gjykata konstaton se pretendimet e parashtrueses së kërkesës për shkelje të të drejtave të garantuara me nenet e sipërcekura të Kushtetutës dhe të KEDNj-së, janë qartazi të pabazuara, sepse të njëjtat cilësohen si pretendime që i takojnë kategorisë së parë (i) të “shkallës së katërt” dhe kategorisë së tretë (iii) pretendime “të pambështetura ose të paarsyetuara” në baza kushtetuese.
Prandaj, Gjykata konkludon se kërkesa, në tërësinë e saj, duhet të deklarohet qartazi e pabazuar dhe rrjedhimisht e papranueshme në baza kushtetuese, në pajtim me rregullin 34 (2) të Rregullores së punës.
PËR KËTO ARSYE
Gjykata Kushtetuese e Republikës së Kosovës, në pajtim me nenet 113.1 dhe 113.7 të Kushtetutës, nenin 20 të Ligjit dhe rregullin 34 (2) të Rregullores së punës, më 13 shkurt 2024, njëzëri
VENDOS
TË DEKLAROJË kërkesën të papranueshme;
T’UA KUMTOJË këtë aktvendim palëve;
TË PUBLIKOJË këtë aktvendim në Gazetën Zyrtare, në pajtim me nenin 20. 4 të Ligjit;
Ky aktvendim hyn në fuqi në ditën e shpalljes në Gazetën Zyrtare të Republikës së Kosovës në pajtim me paragrafin 5 të nenit 20 të Ligjit;
Gjyqtarja raportuese Kryetarja e Gjykatës Kushtetuese
Remzije Istrefi-Peci Gresa Caka-Nimani
Hanumshahe Paçarada
KI - Kërkesë individuale
Aktvendim për papranueshmëri
Kërkesa është qartazi e pabazuar
Civile