Gjykata Kushtetuese

Prishtinë, më​​ 12​​ dhjetor 2022

Nr. ref.:RK 2094/22

​​ 

AKTVENDIM PËR PAPRANUESHMËRI​​ 

në

rastin nr. KI74/21

Parashtrues

Halim Krasniqi

Vlerësim i kushtetutshmërisë së Dekretit nr.165/2020, të 25 nëntorit 2020 të u.d. të ​​ Presidentes së Republikës së Kosovës

GJYKATA KUSHTETUESE E REPUBLIKËS SË KOSOVËS

e përbërë nga:

Gresa Caka-Nimani, kryetare

Bajram Ljatifi, zëvendëskryetar

Selvete Gërxhaliu-Krasniqi, gjyqtare

Safet Hoxha, gjyqtar

Radomir Laban, gjyqtar

Remzije Istrefi-Peci, gjyqtare dhe

Nexhmi Rexhepi, gjyqtar​​ 

Parashtruesi i kërkesës

• Kërkesa është dorëzuar nga Halim Krasniqi nga komuna e Malishevës, i cili përfaqësohet para Gjykatës nga Bahrie Besimi, avokate nga Prizreni (në tekstin e mëtejmë: parashtruesi i kërkesës). ​​ 

Vendimi i kontestuar

• Parashtruesi i kërkesës konteston kushtetutshmërinë e Dekretit nr.165/2020 të 25 nëntorit 2020,​​ të u.d. Presidentes së Republikës së Kosovës,​​ tani Presidente ​​ e Republikës se Kosovës (në tekstin e mëtejmë: Presidentja e Republikës se Kosovës)​​ lidhur me shkarkimin e tij nga pozita e Konsullit të Përgjithshëm në Tiranë në Republikën e Shqipërisë.​​ 

Objekti i çështjes

• Objekt i çështjes është vlerësimi i kushtetutshmërisë së Dekretit nr.165/2020 të 25 nëntorit 2020, të Presidentes së Republikës së Kosovës, (në tekstin e mëtejmë: Dekreti i kontestuar)​​ lidhur me shkarkimin e tij nga pozita e Konsullit të Përgjithshëm në Tiranë, përmes të cilit sipas pretendimeve të parashtruesit të kërkesës janë shkelur të drejtat e garantuara me nenet 7 [Vlerat], 24 [Barazia para Ligjit] dhe 53 [Interpretimi i Dispozitave për të Drejtat e Njeriut] të Kushtetutës së Republikës së Kosovës.  ​​ ​​​​ 

Baza juridike

• Kërkesa bazohet në paragrafët 1 dhe 7 të nenit 113 [Juridiksioni dhe Palët e Autorizuara] të Kushtetutës së Republikës së Kosovës (në tekstin e mëtejmë: Kushtetuta), nenet 22​​ [Procedimi i kërkesës]​​ dhe 47​​ [Kërkesa individuale]​​ të Ligjit për Gjykatën Kushtetuese të Republikës së Kosovës nr. 03/L-121 (në tekstin e mëtejmë: Ligji) dhe në rregullin 32 [Parashtrimi i kërkesave dhe i përgjigjeve] të Rregullores së punës të Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Kosovës (në tekstin e mëtejmë:​​ Rregullorja e punës).

Procedura në Gjykatën Kushtetuese

• Më 20 prill 2021, parashtruesi i kërkesës dorëzoi kërkesën në Gjykatën Kushtetuese të Republikës së Kosovës.​​ 

• Më 22 prill 2021, Kryetarja e Gjykatës Arta Rama-Hajrizi caktoi gjyqtaren Gresa Caka-Nimani Gjyqtare raportues dhe Kolegjin shqyrtues, të përbërë nga gjyqtarët: ​​ Bajram Ljatifi (kryesues), Safet Hoxha dhe Radomir Laban.​​ 

• Më 29 prill 2021, Gjykata kërkoi nga përfaqësuesja e parashtruesit të kërkesës që në pajtim me rregullin​​ 32 [Parashtrimi i kërkesave dhe përgjigjeve] që të dorëzoje​​ autorizimin për përfaqësim të parashtruesit të kërkesës. ​​ 

• Më 11 maj 2021, përfaqësuesja e parashtruesit të kërkesës dorëzoi autorizimin që vërteton se është përfaqësuese e parashtruesit të kërkesës në procedurën e iniciuar në Gjykatën Kushtetuese.

• Më 17 maj 2021, bazuar në paragrafin 5 të nenit 114 [Përbërja dhe Mandati i Gjykatës Kushtetuese] të Kushtetutës dhe rregullit 12 (Zgjedhja e Kryetarit dhe e Zëvendëskryetarit) të Rregullores së punës, Gjyqtarja Gresa Caka-Nimani u zgjodh Kryetare e Gjykatës Kushtetuese. Bazuar në paragrafin 4 të rregullit 12 të Rregullores së punës dhe Vendimit të Gjykatës KK-SP 71-2/21, u përcaktua që gjyqtarja Gresa Caka-Nimani, detyrën e Kryetares së Gjykatës e merr pas përfundimit të mandatit të Kryetares aktuale të Gjykatës Arta Rama-Hajrizi, më 26 qershor 2021.

• Më 25 maj 2021, bazuar në pikën 1.1 të paragrafit 1 të nenit 9 (Përfundimi i mandatit para kohës) të Ligjit dhe Rregullit 7 (Dorëheqja e gjyqtarëve) të Rregullores së Punës, Gjyqtari Bekim Sejdiu paraqiti dorëheqjen e tij nga pozita e gjyqtarit pranë Gjykatës Kushtetuese.​​ 

• Më 8 qershor 2021, Kryetarja e Gjykatës Arta Rama-Hajrizi, përmes Vendimit Nr. GJR.KI74/21, caktoi gjyqtaren Remzije Istrefi-Peci Gjyqtare raportuese në vend gjyqtares Gresa Caka-Nimani. ​​ 

• Më 26 qershor 2021, bazuar në paragrafin 4 të rregullit 12 të Rregullores së punës dhe Vendimit të Gjykatës KK-SP 71-2/21, gjyqtarja Gresa Caka-Nimani mori detyrën e Kryetares së Gjykatës, ndërsa bazuar në pikën 1.1 të paragrafit 1 të nenit 8 (Përfundimi i mandatit) të Ligjit, Kryetarja Arta Rama-Hajrizi përfundoi mandatin e Kryetares dhe të gjyqtares së Gjykatës Kushtetuese.

• Më 24 shtator 2021, nga një kopje e kërkesës iu dërgua Presidentes së Republikës së Kosovës, Zyrës së Kryeministrit të Republikës së Kosovës dhe Ministrisë së Punëve të Jashtme dhe Diasporës(MPJD).

• Më 9 qershor 2022, Gjykata i parashtroi disa pyetje Forumit të Komisionit të Venecias lidhur me efektshmërinë e mjeteve juridike kundër dekreteve të Kreut të Shtetit, parimin e subsidiaritetit dhe obligimin për shterim të mjeteve juridike në rastet ku kontestohen dekretet e Kreut të Shtetit.​​ Përmbajtja e pyetjeve që iu drejtuan Forumit të Komisionit të Venecias është pasqyruar si më poshtë:

• A përcakton Kushtetuta dhe/ose Ligji përkatës, mjete juridike efektive, kundër Dekreteve të Presidentit, me të cilat Presidenti shkarkon ose liron nga detyra: një ambasador, konsull, apo zyrtar shtetëror, që mbajnë pozita të rëndësishme shtetërore?; Nëse përgjigja në pyetjen e mësipërme është po, cili është fushëveprimi i vlerësimit të kushtetutshmërisë së një akti të tillë?;

• Në rast se Dekreti i Presidentes është me karakter individual, pra përcakton të drejtat dhe detyrimet e individit, a obligohet individi në fjalë që-bazuar në parimin e subsidiaritetit së pari t’i shterojë mjetet juridike pranë gjykatave të rregullta para se t’i drejtohet Gjykatës Kushtetuese? Apo individi i prekur nga Dekreti i Presidentes mund t’i drejtohet Gjykatës Kushtetuese pa pasur nevojë që t’i shterojë mjetet juridike pranë gjyqësorit të rregullt? ​​ 

• Kush e ka kompetencën parësore për të vlerësuar kushtetutshmërinë e aktit/dekretit të Presidentit – gjykatat e rregullta dhe më pas Gjykata Kushtetuese pasi të jenë shteruar mjetet juridike, apo vetëm Gjykata Kushtetuese?

• Në praktikën tuaj gjyqësore, a keni pasur kërkesa të natyrës së tillë, nëse po, si janë vendosur ato?​​ 

• Më 14 qershor dhe deri me 7 gusht 2022, Gjykata pranoi​​ dhjetë (10)​​ përgjigje nga​​ gjykatat​​ kushtetuese ose supreme me juridiksion kushtetues, ​​​​  ​​​​ anëtare të Forumit të Komisionit të Venecias, respektivisht nga: Gjykata Federale Kushtetuese e Gjermanisë, Gjykata Supreme e Meksikos, Gjykata Supreme e Holandës, Gjykata Kushtetuese e Lihtenshtajnit, Gjykata Kushtetuese e Maqedonisë së Veriut,​​ Gjykata Supreme e Suedisë, Gjykata Kushtetuese e Rumanisë,​​ Gjykata Kushtetuese e Çekisë,​​ Gjykata Kushtetuese e Bullgarisë dhe Gjykata Kushtetuese e Sllovakisë. ​​ Përgjigjet e pranuara nga Forumi i Komisionit të Venecias janë reflektuar në tekstin e mëposhtëm të këtij vendimi. ​​ 

• Më​​ ​​ 27 tetor​​ 2022,​​ Kolegji shqyrtues e shqyrtoi raportin e Gjyqtares raportuese dhe njëzëri i rekomandoi Gjykatës papranueshmërinë e kërkesës.​​ 

Përmbledhje e fakteve

• Më 4 shtator 2020, ish-Presidenti i Republikës së Kosovës Hashim Thaçi me Dekret nr. 120/2020, riemëroi parashtruesin e kërkesës Konsull i Përgjithshëm i Republikës së Kosovës në Tiranë, Republika e Shqipërisë.​​ Bazuar në Dekretin e kontestuar, MPJD-ja ngarkohet​​ që të ndërmerr të gjitha veprimet e nevojshme për zbatimin e këtij Dekreti.

• Më 5 nëntor 2020, ish-Presidenti i Republikës së Kosovës Hashim Thaçi dha dorëheqje ndërsa në po të njëjtën ditë Vjosa Osmani-Sadriu bëhet u.d. Presidente e Republikës së Kosovës.  ​​ ​​​​ 

• Më 25 nëntor 2020, ​​ u.d. Presidentja e Republikës së Kosovës Vjosa Osmani-Sadriu nxori Dekretin e kontestuar ​​ nr.165/2020, me te cilin përcaktoi: (i) parashtruesi i kërkesës lirohet nga pozita e Konsullit të Përgjithshëm të Republikës së Kosovës në Tiranë, Republika e Shqipërisë; (ii) shfuqizohet Dekreti nr. 120/2020, i 4 shtatorit 2020, për riemërimin e parashtruesit të kërkesës Konsull i Përgjithshëm i Republikës së Kosovës në Tiranë, Republika e Shqipërisë; (iii) Ngarkohet MPJD-ja, që të ndërmerr të gjitha veprimet e nevojshme për zbatimin e këtij Dekreti.  ​​ ​​​​ 

• Më 10 dhjetor 2020, MPJD-ja me Vendim nr. 984/2020 vendosi: (i) parashtruesi i kërkesës lirohet nga pozita e ​​ Konsullit të Përgjithshëm të Republikës së Kosovës në Tiranë, Republika e Shqipërisë, me qëllim të zbatimit të Dekretit të kontestuar të u.d. Presidentes së Republikës së Kosovës; (ii) kthimi i parashtruesit të kërkesës i shprehur si në pikën (i) të këtij Vendimi, bëhet më së largu më 15 janar 2020; (iii) obligohet Zyra e Sekretarit të Përgjithshëm, Drejtori i Përgjithshëm dhe Departamenti për Financa dhe Shërbime të Përgjithshme, për zbatimin e këtij vendimi.  ​​ ​​ ​​​​ 

• Më 22 dhjetor 2020, parashtruesi i kërkesës dorëzoi në MPJD një parashtresë të titulluar “kundërshtim i vendimit antikushtetues” me​​ ç ‘rast​​ kishte pohuar: (i) MPJD-ja kishte zbatuar një vendim përkatësisht dekret të paligjshëm të u.d. Presidente e Republikës së Kosovës Vjosa Osmani-Sadriu në kundërshtim me nenin 22 të Ligjit nr. 03/L-122 për Shërbimin e Jashtëm të Republikës së Kosovës ndryshuar me ligjin nr. 03/L-207; dhe (ii) Aktgjykimin e Gjykatës Kushtetuese në rastet nr. KO29/12 dhe KO48/12, ku mes tjerash, Gjykata Kushtetuese kishte përcaktuar se u.d. President i Republikës së Kosovës nuk ka kompetencë për emërimin dhe shkarkimin e shefave të misioneve diplomatike të Republikës së Kosovës.  ​​​​ 

• Më 30 dhjetor 2020, MPJD-ja, iu përgjigj parashtruesit të kërkesës duke theksuar se bazuar në Dekretin e kontestuar, MPJD-ja ngarkohet që të ndërmarrë të gjitha veprimet e nevojshme për zbatimin e Dekretit të kontestuar dhe se në harmoni me legjislacionin në fuqi, vetëm ka zbatuar Dekretin e kontestuar.  ​​ ​​​​ 

• Më 5 janar 2021, parashtruesi i kërkesës iu drejtua u.d. Presidente e Republikës së Kosovës Vjosa Osmani-Sadriu me një parashtresë të titulluar “eliminimi i të gjitha pasojave juridike të ardhura nga akti real i paligjshëm, dekret nr.165/2020 datë 25.11.2020” ​​ me ç ‘rast, mes tjerash, kishte pohuar: (i) ​​ Aktgjykimi i Gjykatës Kushtetuese në rastet nr. KO29/12 dhe KO48/12, kishte përcaktuar se u.d. President i Republikës së Kosovës nuk ka kompetencë për emërimin dhe shkarkimin e shefave të misioneve diplomatike të Republikës së Kosovës; dhe (ii) Dekreti i kontestuar bie ndesh me nenin 139 të Ligjit nr. 02/L-28 për Procedurën Administrative, që shprehimisht sanksionon që në rastet kur administrata publike ushtron pushtet diskrecional, ky​​ pushtet ushtrohet vetëm në pajtim me kornizën kushtetuese dhe frymën e legjislacionit në fuqi.

• Nga shkresat e lëndës ​​ kuptohet se parashtruesi i kërkesës më 14 janar 2021, i ishte drejtuar Institucionit të Avokatit të Popullit me ç ‘rast atij i ishte rekomanduar që t’i drejtohet Gjykatës me kërkesë individuale për vlerësim kushtetues të Dekretit të kontestuar​​ (Sqarim: Gjykata ​​ nuk ​​ e posedon shkresën në fjalë por vetëm ka reflektuar pohimin e parashtruesit të kërkesës).  ​​ ​​ ​​ ​​ ​​ ​​ ​​ ​​ ​​​​ 

Pretendimet e parashtruesit të kërkesës

• Parashtruesi i kërkesës pretendon shkelje të neneve 7 [Vlerat], 24 [Barazia para Ligjit] dhe 53 [Interpretimi i Dispozitave për të Drejtat e Njeriut] të Kushtetutës.

• Fillimisht, parashtruesi i kërkesës thekson “U.d. Presidentja e Republikës se Kosovës me 25 nëntor 2020 ka nxjerre dekretin Nr. 165/2020, përmes te cilit ka liruar parashtruesin e kërkesës nga pozita e Konsullit te Përgjithshëm. Përmes këtij dekreti, është shfuqizuar dekreti Nr.12012020.​​ Ky dekret nuk përmban fare arsyetim”.​​ 

• Duke ju referuar përmbajtjes se nenit 22 [Kohëzgjatja në misionet diplomatike], dhe nenit 23 [Tërheqja e parakohshme nga misioni diplomatik] te Ligjit Nr.03/L-122​​ për​​ Shërbimin e Jashtëm te Republikës se Kosovës, ​​ nenit 8 [Kohëzgjatja e​​ Detyrës], të​​ Rregullores Nr.02/2009 për Shërbimin e Jashtëm, paragrafët 3 dhe 8, thekson se​​ “Vendimi i kontestuar nuk flet për asnjë prej këtyre rrethanave, si arsye për lirim nga detyra te parashtruesit te kërkesës.​​ Sipas parashtruesit te kërkesës: ​​​​ “vendimi përmban vetëm dispozitiv, dhe nuk përmban fare arsyetim. Duke vepruar ne këtë mënyrë, pa asnjë nga rrethanat objektive qe ndërlidhen me punën institucionale, apo rrethanave subjektive qe ndërlidhen me punën e parashtruesit te kërkesës, vendimi i kontestuar ne mënyre arbitrare ndalon mandatin katër (4) vjeçar te parashtruesit te kërkesës, ligjshmëria e fitimit te te cilit mandat, asnjëherë nuk është kontestuar. Duke vepruar në këtë mënyrë, parashtruesi i kërkesës është përballur me një (1) vendim arbitrar ne drejtim te tij, siguria juridike ne te cilën është cenuar seriozisht.”

• Përkitazi me shkeljet e pretenduara të nenit 7 të Kushtetutës

• Parashtruesi i kërkesës pretendon se neni 7 [Vlerat] të Kushtetutës është shkelur në dëm të tij për shkak se ai nuk e di përse i është shkurtuar mandati si Konsull i Përgjithshëm në Tiranë. Parashtruesi i kërkesës pretendon se ai nuk ka pasur ndonjë sjellje që ka mundur të ndikojë në shkurtimin e mandatit të tij dhe kësisoj Dekreti i kontestuar bie ndesh me parimin e sundimit të ligjit, vlerë e parashikuar me nenin 7 të Kushtetutës.

• Parashtruesi i kërkesës pohon se vlerat që garantohen me nenin 7 i Kushtetutës janë sundimi i ligjit, siguria juridike dhe parashikueshmëria çka nënkupton se individët duhet të rregullojnë sjelljet e tyre në pajtim me ligjin në fuqi. Në këtë drejtim, parashtruesi i kërkesës pretendon se shkurtimi i mandatit të tij nuk ka qenë i parashikueshëm dhe se është në kundërshtim me sundimin e ligjit si vlerë e garantuar me nenin 7 të Kushtetutës.

(ii) Përkitazi me shkeljet e pretenduara të nenit 24 të Kushtetutës ​​​​ 

• Duke u thirrur në përmbajtjen e nenit 3 të Kushtetutës, parashtruesi i kërkesës pohon se​​ “krahas parimit” ​​ barazia ​​ para ligjit listohet edhe si ​​ e drejtë dhe liri ​​ themelore me nenin 24 të kapitullit II të Kushtetutës dhe se kjo e drejtë garantohet përmes​​ institucioneve legjislative, ekzekutive dhe gjyqësore, gjë që, parashtruesi i kërkesës, pretendon se nuk ka ndodhur në rastin e tij.

(iii) Përkitazi me shkeljet e pretenduara të nenit 53 të Kushtetutës

• Parashtruesi i kërkesës pohon se bazuar në nenin 53 të Kushtetutës të drejtat dhe liritë themelore të njeriut interpretohen në harmoni me vendimet gjyqësore të Gjykatës Evropiane për të Drejtat e Njeriut.

​​ 

• Parashtruesi i kërkesës pohon se në rastin​​ Lykourezos kundër Greqisë, GJEDNJ-ja kishte konstatuar shkelje të pritshmërive të ankuesit pasi që me ndryshime ligjore ai kishte humbur mandatin si anëtar i kuvendit. Parashtruesi i kërkesës pretendon se rasti i tij është i ngjashëm me rastin​​ Lykourezos kundër Greqisë​​ me dallimin që mandati i tij është shkurtuar me akt nënligjor që “nuk është i mbështetur fare në ligjet bazë, qoftë për nga materia qoftë për nga forma.”

• Parashtruesi i kërkesës shton se në rastin nr. KO29/12 dhe KO48/12, Gjykata Kushtetuese kishte konstatuar se amendamenti i propozuar për shkurtimin e mandatit të Presidentes nuk mund të procedohej për miratim në Kuvendin e Republikës së Kosovës, pasi që i njëjti pakësonte të drejtat dhe liritë themelore të garantuara në kapitullin II të Kushtetutës. Prandaj, parashtruesi i kërkesës pretendon se përderisa Gjykata Kushtetuese në rastin nr. KO29/12 dhe KO48/12 ​​ nuk ka lejuar shkurtimin e mandatit të Presidentes as me amendamente kushtetuese, atij jashtë procedurave të rregullta i është shkurtuar mandati me një akt nënligjor që është i kundërligjshëm si për nga forma ashtu edhe për nga materia. Parashtruesi i kërkesës pretendon: “Thënë ndryshe, atë që Kuvendi i Republikës së Kosovës nuk ka mundur ta bëj përmes ndryshimeve kushtetuese, ​​ e ka bërë u.d. Presidentja e Republikës së Kosovës përmes vendimit të kontestuar.”

(iv) Përkitazi me ligjshmërinë e Dekretit të kontestuar

• Parashtruesi i kërkesës pretendon se dekreti i kontestuar cenon parimin e legalitetit pasi që i njëjti nuk është nxjerrë në pajtim me rrethanat e tërheqjes së parakohshme nga misioni diplomatik të parashikuara në nenin 23 të Ligjit nr.03/L-122 për Shërbimin e Jashtëm të Republikës së Kosovës.  ​​ ​​ ​​​​ 

• Parashtruesi i kërkesës pretendon se dekreti i kontestuar cenon parimin e proporcionalitetit pasi që i njëjti nuk trajton fare qëllimet e përcaktuara me ligj për tërheqjen e parakohshme të Konsullit të Përgjithshëm. Parashtruesi i kërkesës shton se “arbitrariteti i lartë i dekretit të kontestuar e pamundëson edhe detektimin e qëllimit të synuar.” ​​ 

• Parashtruesi i kërkesës pretendon se dekreti i kontestuar është akt administrativ i paligjshëm në kundërshtim me nenin 52 të Ligjit nr.05/L-031 i Procedurës së Përgjithshme Administrative pasi që i njëjti është nxjerrë në kundërshtim me elementet detyruese materiale dhe formale që përbëjnë një vendim administrativ. Parashtruesi i kërkesës pohon se dekreti i kontestuar “krahas cenimit të vlerave të rendit kushtetues kosovar dhe parimit të barazisë para ligjit, i njëjti cenon edhe pritshmëritë legjitime të parashtruesit të kërkesës.”

​​ (v)​​ Përkitazi me pranueshmërinë e kërkesës

• Lidhur me shterimin e mjeteve juridike, parashtruesi i kërkesës thekson: “Mjetin juridik në dispozicion, pra për tu drejtuar tek institucioni i autorizuar me Kushtetutë tek rasti i dekreteve, e kemi shfrytëzuar për të cilin kemi pranuar vendim negativ me​​ propozim për t’iu drejtuar Gjykatës Kushtetuese në mënyrë individuale për të bërë vlerësimin e përputhshmërisë me Kushtetutën të Dekretit nr. 165/2020.”

• Lidhur me shterimin e mjeteve juridike në procedurë administrative, parashtruesi i kërkesës pretendon: “Mjet tjetër juridik në dispozicion është edhe konflikti administrativ në Gjykatën Themelore në Prishtinë. Arsyeja se pse nuk është shfrytëzuar ky mjet ka të bëj me efektivitetin e tij. Pra, për t’u shterur, mjetet juridike duhet të jenë adekuate dhe efektive, pra jo të jenë iluzore, ashtu që pala ankuese të këtë mundësi në tërësinë e tyre të mënjanoj shkeljet e lirive dhe të drejtave kushtetuese të kryera nga organet tjera para se çështja​​ te ngrihet ne Gjykaten Kushtetuese.​​ Këtë standard Gjykata Kushtetuese e ka zbatuar që nga dita e parë e punës së saj, duke u bazuar në precedentin Selmouni v France (ECHR 28 korrik 1999).”

• Parashtruesi i kërkesës pohon se Gjykata Kushtetuese në praktikën e saj po ashtu ka përcaktuar se nuk ka nevojë që të shterohen mjetet juridike që nuk janë efektive dhe adekuate. Në këtë drejtim, parashtruesi i kërkesës iu referohet rasteve të Gjykatës siç janë KI56/09, ​​ KI06/10, KI99/14 dhe KI100/14, KI34/17 dhe KI55/17.

(vi) Përkitazi me zgjidhjen e kërkuar

• Parashtruesi i kërkesës kërkon nga Gjykata që të vendos: (i) të deklarojë kërkesën të pranueshme; (ii) të konstatoj se ka pasur shkelje të neneve 7, 24 dhe 53 të Kushtetutës; (iii) të shpallë të pavlefshëm dekretin e kontestuar; (iv) të urdhëroj Presidencën zbatimin e dekretit nr. 120/2020 të 4 shtatorit 2020; (v) të urdhëroj MPJD-në kthimin e parashtruesit të kërkesës në vendin e punës.  ​​ ​​ ​​ ​​ ​​​​ 

Dispozita relevante Kushtetuese dhe Ligjore

Kushtetuta e Republikës së Kosovës

Neni 7

​​ [Vlerat]

“1. Rendi kushtetues i Republikës së Kosovës bazohet në parimet e lirisë, paqes, demokracisë, barazisë, respektimit të të drejtave dhe lirive të njeriut dhe sundimit të ligjit, mosdiskriminimit, të drejtës së pronës, mbrojtjes e mjedisit, drejtësisë sociale, pluralizmit, ndarjes së pushtetit shtetëror dhe ekonomisë së tregut.

2. Republika e Kosovës siguron barazinë gjinore si vlerë themelore për zhvillimin demokratik të shoqërisë, mundësi të barabarta për pjesëmarrje të femrave dhe meshkujve në jetën ​​ politike, ekonomike, sociale, kulturore dhe në fushat të tjera të jetës shoqërore.”

Neni 24

​​ [Barazia para Ligjit]

“1.Të gjithë janë të barabartë para ligjit. Çdokush gëzon të drejtën e mbrojtjes së barabartë ligjore, pa diskriminim.

2.Askush nuk mund të diskriminohet në bazë të racës, ngjyrës, gjinisë, gjuhës, fesë, mendimeve politike ose të tjera, prejardhjes kombëtare a shoqërore, lidhjes me ndonjë komunitet, pronës, gjendjes ekonomike, sociale, orientimit seksual, lindjes, aftësisë së kufizuar ose ndonjë statusi tjetër personal.

3.Parimet e mbrojtjes së barabartë ligjore nuk parandalojnë vënien e masave të nevojshme për mbrojtjen dhe përparimin e të drejtave të individëve dhe grupeve​​ që janë në pozitë të pabarabartë. Masat e tilla do të zbatohen vetëm derisa të arrihet qëllimi për të cilin janë vënë ato.”

Neni 31​​ 

[E Drejta për Gjykim të Drejtë dhe të Paanshëm]

“1. Çdokujt i garantohet mbrojtje e barabartë e të drejtave në procedurë para gjykatave, organeve të tjera shtetërore dhe bartësve të kompetencave publike.

2. Çdokush gëzon të drejtën për shqyrtim publik të drejtë dhe të paanshëm lidhur me vendimet për të drejtat dhe obligimet ose për cilëndo akuzë penale që ngrihet kundër saj/tij brenda një afati të arsyeshëm, nga një gjykatë e pavarur dhe e paanshme, e themeluar me ligj.”

Neni 32

​​ [E Drejta për Mjete Juridike]​​ 

“Secili person ka të drejtë të përdorë mjetet juridike kundër vendimeve gjyqësore dhe administrative të cilat cenojnë të drejtat ose interesat e saj/tij në mënyrën e përcaktuar me ligj.”

Neni 53 [Interpretimi i Dispozitave për të Drejtat e Njeriut]

“Të drejtat njeriut dhe liritë themelore të garantuara me këtë Kushtetutë, interpretohen në harmoni me vendimet gjyqësore të Gjykatës Evropiane për të Drejtat e Njeriut.”

Konventa Evropiane për të Drejtat e Njeriut

Neni 6

(E drejta për një proces të rregullt)

“1.Çdo person ka të drejtë që çështja e tij të dëgjohet drejtësisht, publikisht dhe brenda një afati të arsyeshëm nga një gjykatë e pavarur dhe e paanshme, e krijuar me ligj, e cila do të vendosë si për mosmarrëveshjet në lidhje me të drejtat dhe detyrimet e tij të natyrës civile, ashtu edhe për bazueshmërinë e çdo akuze penale në ngarkim të tij. Vendimi duhet të jepet publikisht, por prania në sallën e gjykatës mund t’i ndalohet shtypit dhe publikut gjatë tërë procesit ose gjatë një pjese të tij, në interes të moralit, të rendit publik ose sigurisë kombëtare në një shoqëri demokratike, kur kjo kërkohet nga interesat e të miturve ose mbrojtja e jetës private të palëve në proces ose në shkallën që çmohet tepër e nevojshme nga gjykata, kur në rrethana të veçanta publiciteti do të dëmtonte interesat e drejtësisë.”

[...]

Neni 13

(E drejta për zgjidhje efektive)

“Çdokush, të cilit i janë shkelur të drejtat dhe liritë e përcaktuara në këtë Konventë, ka të drejtën e një zgjidhjeje efektive para një organi kombëtar, pavarësisht se shkelja është kryer nga persona që veprojnë në përmbushje të funksioneve të tyre zyrtare.”

LIGJI Nr. 03/L-122​​ PËR SHËRBIMIN E JASHTËM TË REPUBLIKËS SË KOSOVËS

Neni 22

Kohëzgjatja në misionet diplomatike

Përfaqësuesit diplomatikë qëndrojnë në shërbim në të njëjtin mision diplomatik për një periudhe katër (4) vjeçare, ose ndryshe siç kërkohet për të përmbushur nevojat e Ministrisë dhe në diskrecion të Ministrit të Punëve të Jashtme.

Neni 23

Tërheqja e parakohshme nga misioni diplomatik

​​ 

1. Presidenti i Republikës së Kosovës urdhëron tërheqjen e një ambasadori apo shefi të misionit nga misioni diplomatik përpara mbarimit të afatit të caktuar, për arsyet e mëposhtme:​​ 

1.1. për nevoja pune në Ministrinë e Punëve të Jashtme;​​ 

1.2. në bazë të kërkesës së vetë përfaqësuesit diplomatik;​​ 

1.3. për arsye të vlerësimit negativ të punës së përfaqësuesit diplomatik;​​ 

1.4. për shkelje të dispozitave të këtij ligji ose të akteve të tjera ligjore dhe nënligjore në fuqi;​​ 

1.5. kur një gjë e tillë kërkohet nga shteti pranues.​​ 

2. Tërheqja e të gjithë përfaqësueseve të tjerë diplomatikë, duke mos e përfshirë shefin e misionit, për të njëjtat arsye të përcaktuara në paragrafin 1 të këtij neni, bëhet me urdhërin e Ministrit të Punëve të Jashtme.

RREGULLORE Nr.02/2009 PËR SHËRBIMIN E JASHTËM

Neni 10

Kohëzgjatja e Detyrës

[...]

3. Zyrtarët e Lartë Konsullorë (Konsulli i Përgjithshëm, Konsulli) zakonisht caktohen në detyrë për një kohëzgjatje katër (4) vjeçare.

[...]

8. Kohëzgjatja në detyrë për zyrtarët e angazhuar në shërbim jashtë vendit mund të ndryshojë sipas nevojave të shërbimit ose për shkak të rrethanave të detyruese personale, siç janë sëmundja ose vuajtja. ​​ 

LIGJI NR. 03/L-202 PËR KONFLIKTET ADMINISTRATIVE

Neni 2

Qëllimi

Qëllimi i këtij ligji është sigurimi i mbrojtjes gjyqësore të të drejtave dhe interesave juridike të personave fizik, juridik dhe palëve të tjera, të cilat të drejta dhe interesa janë cenuar me vendime individuale ose me veprimet e organeve të administratës publike.

Neni 3

Përkufizimet

1. Shprehjet e përdorura në këtë ligj kanë këtë kuptim:

1.1. Organ - organet e administratës publike, organet e qeverisjes qendrore dhe organet e tjera në varësi të tyre, organet e vetëqeverisjes lokale dhe organet në varësi të tyre, kur në ushtrimin e autorizimeve publike vendosin në çështjet administrative.

1.2. Akt administrativ - çdo vendim të organit të paraparë në nën-paragrafin 1.1. të këtij paragrafi, i cili merret në fund të një procedure administrative në ushtrimin e autorizimeve publike dhe që prek, në mënyrë të favorshme ose jo të favorshme të drejtat e njohura ligjërisht, liritë ose interesat e personave fizikë ose juridikë përkatësisht palës tjetër në vendosjen e çështjes administrative.

1.3. Çështja administrative - sipas këtij ligji është situata e veçantë e pakontestueshme e me interes publik, në të cilën drejtpërdrejti nga dispozitat juridike, rezulton nevoja që sjellja e ardhshme e palës, të përcaktohet në mënyrë juridike –autoritative.​​ 

Neni 10

[pa titull]

1. Të drejtë për të nisur konfliktin administrativ ka personi fizik si dhe personi juridik, nëse vlerëson se me aktin administrativ përfundimtar në procedurën administrative, i është shkelur ndonjë e drejtë apo interes ligjor.

2. Organi i administratës, Avokati i Popullit, shoqatat dhe organizatat e tjera, të cilat veprojnë në mbrojtje të interesave publike mund të fillojnë konfliktin administrativ.

[...]

Neni 13

Konflikti administrativ

• Konflikti administrativ mund të fillojë vetëm kundër aktit administrativ të nxjerrë në procedurën administrative në shkallë të dytë.

• Konflikti administrativ mund të fillohet edhe kundër aktit administrativ të shkallës së parë, kundër të cilit në procedurën administrative ankimi nuk është i lejuar.

Neni 16

[pa titull]

1. Akti administrativ përfundimtar mund të kundërshtohet:

​​ 1.1. për shkak se nuk janë aplikuar fare ose nuk janë aplikuar drejt dispozitat ligjore;

​​ 1.2 . për shkak se akti është nxjerrë nga organi jo kompetent;

1.3. për shkak se në procedurë, që i ka paraprirë aktit, nuk është vepruar sipas rregullave të procedurës, nuk është vërtetuar drejt gjendja faktike, apo nëse nga faktet e vërtetuara është nxjerrë konkluzioni jo i drejtë në pikëpamje të gjendjes faktike;

1.4. për shkak se me aktin përfundimtar administrativ i nxjerrë sipas vlerësimit të lirë, organi i ka tejkaluar kufijtë e autorizimit ligjor ose akti i tillë nuk është nxjerrë në pajtim me qëllimin e këtij ligji;

1.5. për shkak se pala e paditur e ka nxjerrë përsëri aktin e vetë të mëhershëm, më parë të anuluar më aktgjykimin e formës së prerë të gjykatës kompetente.

2. Akti administrativ nuk mund të kundërshtohet për aplikim jo të drejtë të dispozitave, kur organi kompetent ka vendosur sipas vlerësimit të lirë në bazë të autorizimeve dhe në kuadrin e kufijve që i janë dhënë me dispozitat ligjore, në pajtim me qëllimin për të cilin i është dhënë autorizimi.

Neni 18

[pa titull]

Paditës në konfliktin administrativ mund të jetë personi fizik, personi juridik, Avokati i Popullit, shoqatat dhe organizatat e tjera, të cilat veprojnë në mbrojtje të interesit publik, që konsideron se me aktin administrativ i është shkelur ndonjë e drejtë apo ndonjë interes i drejtpërdrejtë ose i tërthortë, i bazuar në ligj.

Neni 22

[pa titull]

[...]

2. Me kërkesën e paditësit, organi, akti i të cilit ekzekutohet, gjegjësisht organi që është kompetent për ekzekutim, mund ta shtyjë ekzekutimin deri në vendimin definitiv gjyqësor, nëse ekzekutimi do t’i sillte dëm paditësit, i cili vështirë do të riparohej, kurse shtyrja nuk është në kundërshtim me interesin publik, e as që shtyrja do t’i sillte ndonjë dëm të madh palës kundërshtare përkatësisht personit të interesuar.

[...]

7. Për kërkesën, gjykata vendos brenda tri (3) ditëve nga data e marrjes së kërkesës.

Neni 27

[pa titull]

1. Padia paraqitet brenda tridhjetë (30) ditësh, që nga data e dorëzimit të aktit administrativ përfundimtar palës.

2. Ky afat aplikohet edhe për organin e autorizuar për paraqitjen e padisë, nëse i është dorëzuar akti administrativ. Nëse akti administrativ nuk i është dorëzuar, mund të paraqesë padinë brenda gjashtëdhjetë (60) ditësh nga data e dorëzimit të aktit administrativ palës, në favor të së cilës është nxjerrë akti.

Neni 63​​ 

Dispozita të tjera të procedurës

Nëse ky ligj nuk përmban dispozita për procedurën në konfliktet administrative, do të zbatohen përshtatshmërisht dispozitat e ligjit për procedurën kontestimore.

Neni 65

Karakteri i detyrueshëm i aktgjykimit

Kur gjykata e anulon aktin, kundër të cilit ka filluar konflikti administrativ, lënda kthehet në gjendjen në të cilin ishte para se të ishte nxjerrë akti i anuluar. Nëse sipas karakterit të çështjes, që ka qenë objekt i konfliktit, duhet që, në vend të aktit të anuluar administrativ, të nxirret një tjetër, organi kompetent ka për detyrë ta nxjerrë pa shtyrje, jo më vonë se brenda tridhjetë (30) ditësh nga data e dërgimit të aktgjykimit.

Organi kompetent, në këtë rast, është i obliguar nga pikëpamja juridike e gjykatës, si dhe nga vërejtjet e gjykatës lidhur me procedurën.

LIGJI ​​ Nr. 03/L-006 PËR ​​ PROCEDURËN ​​ KONTESTIMORE

KTHIMI NE GJENDJEN E MËPARSHME

Neni 129

(Pa titull)

129.1 Ne qoftë se pala nuk shkon në seancë fare apo e humbë afatin për kryerjen e ndonjë veprimi procedural dhe për këtë shkak e humbë të drejtën që më vonë të kryejë veprimin procedural të lidhur me afat, gjykata do t’i lejojë kësaj pale, me propozimin e saj, ta kryejë më vonë këtë veprim, po që se e konstaton se ekzistojnë shkaqe të arsyeshme të cilat nuk kanë mundur të parashikohen e as të evitohen.​​ 

129.2 Kur lejohet kthimi në gjendje të mëparshme procesi kontestimor kthehet në atë gjendje në të cilën ​​ ndodhej para mosveprimit dhe prishen te gjitha vendimet që i ka dhënë gjykata për shkak të mosveprimit.​​ 

Neni 130

(Pa titull)

130.1 Propozimi për kthimin në gjendje të mëparshme i paraqitet gjykatës në të cilën është dashur të kryhet veprimi procedural i pakryer.​​ 

130.2 Propozimi duhet të paraqitet brenda afatit shtatë (7) ditor nga dita kur ka pushuar shkaku i mosveprimit, e po që se pala më vonë ka mësuar për mosveprimin, atëherë afati llogaritet nga dita kur ka mësuar për mosveprimin.​​ 

130.3 Pas kalimit të gjashtëdhjetë (60) ditëve nga dita e mosveprimit nuk mund të kërkohet kthimi në gjendjen e mëparshme.​​ 

130.4 Po që se kthimi në gjendje të mëparshme kërkohet për shkak të mos ruajtjes së afatit për kryerjen e veprimit procedural, propozuesi ka për detyrë që propozimit t’ia bashkëngjisë veprimin e shkruar procedural të pakryer me kohë.​​ 

Vlerësimi i pranueshmërisë së kërkesës

• Gjykata së pari shqyrton nëse parashtruesi​​ i​​ kërkesës i ka përmbushur kriteret e pranueshmërisë, të përcaktuar me Kushtetutë, të parashikuara me Ligj dhe të specifikuara më tej me Rregullore të punës.​​ 

• Gjykata i referohet paragrafëve 1 dhe 7 të nenit 113 [Juridiksioni dhe Palët e Autorizuara] të Kushtetutës, që përcaktojnë:

“1. Gjykata Kushtetuese vendos vetëm për rastet e ngritura para gjykatës në mënyrë ligjore nga pala e autorizuar.

[...]

7.​​ Individët janë të autorizuar të ngrenë shkeljet nga autoritetet publike të drejtave dhe lirive të tyre individuale, të garantuara me Kushtetutë, mirëpo vetëm pasi të kenë shteruar të gjitha mjetet juridike të përcaktuara me ligj”.​​ 

• Bazuar në këtë dispozitë kushtetuese, janë dy kritere themelore që e përcaktojnë pranueshmërinë e një kërkese, përkatësisht (i) që kërkesa të jetë parashtruar nga një individ i cili është i autorizuar për të ngritur shkelje të pretenduara nga autoritetet publike të të drejtave individuale; dhe (ii) që një kërkesë e tillë, mund të parashtrohet në Gjykatën Kushtetuese, vetëm pasi të jetë shteruar të gjitha mjetet juridike të përcaktuara me ligj. Në vijim, Gjykata do të vlerësojë përmbushjen e këtyre dy kritereve, duke u bazuar edhe në dispozitat e Ligjit dhe Rregullores së punës.​​ 

Për sa i përket palës së autorizuar

• Për sa i përket përmbushjes së këtyre kritereve, Gjykata vë në pah se parashtruesi i kërkesës në rastin KI74/21 e dorëzoi​​ kërkesën​​ në cilësinë e palës së autorizuar, duke e​​ kontestuar​​ Dekretin nr.165/2020, të 25 nëntorit 2020 të u.d. Presidentes së Republikës së Kosovës.​​ Rrjedhimisht, Gjykata konstaton se parashtruesi i kërkesës është palë ​​ e autorizuar ​​ i cili konteston një akt të një autoriteti publik.​​ 

Për sa i përket shterimit të mjeteve juridike​​ 

• Përkitazi me shterimin e mjeteve juridike, Gjykata i referohet paragrafëve 1 dhe 7 të nenit 113 të Kushtetutës, të cituar më lart; paragrafit 2 të nenit 47 të Ligjit; dhe pikës (b) të paragrafit (1) të rregullit 39 të Rregullores së punës, të cilët përcaktojnë:

Neni 47

[Kërkesa individuale]

“Çdo individ ka të drejtë të kërkojë nga Gjykata Kushtetuese mbrojtje juridike në rast se pretendon se të drejtat dhe liritë e tija individuale të garantuara me Kushtetutë janë shkelur nga ndonjë autoritet publik.

“Individi mund ta ngritë kërkesën në fjalë vetëm pasi që të ketë shteruar të gjitha mjetet juridike të përcaktuara me ligj”.

• Gjykata po ashtu i referohet rregullit 39 (1) (b) të Rregullores së punës, që specifikon:

​​ “(1) Gjykata mund ta konsiderojë një kërkesë të pranueshme nëse:​​ 

​​ [...]

​​ (b) janë shteruar të gjitha mjetet efektive të përcaktuara me Ligj kundër  ​​​​ aktgjykimit ose vendimit të kontestuar.”

• Në vijim, Gjykata do të vlerësojë nëse parashtruesi i kërkesës ka plotësuar kriterin e shterimit të mjeteve juridike, siç përcaktohet përmes paragrafit 7 të nenit 113 të Kushtetutës, paragrafit 2 të nenit 47 të Ligjit dhe pikës (b) të paragrafit (1) të rregullit 39 (Kriteret e pranueshmërisë)​​ të Rregullores së punës.​​ 

• Gjykata rikujton se në lidhje me shterimin e mjeteve juridike, parashtruesi i kërkesës theksoi​​ “Mjetin juridik në dispozicion, pra për tu drejtuar tek institucioni i autorizuar me Kushtetutë në rastet e dekreteve, e kemi shfrytëzuar për të cilin kemi pranuar Vendim negativ me propozim për tu drejtuar Gjykatës Kushtetuese në mënyrë individuale për të bërë vlerësimin e përputhshmërisë me Kushtetutën të Dekretit nr.​​ 16512020.” Ndërsa, lidhur me shterimin e mjeteve juridike në procedurë administrative, parashtruesi i kërkesës theksoi: “Mjet tjetër juridik në dispozicion është edhe konflikti administrativ në Gjykatën Themelore në Prishtinë. Arsyeja se pse nuk është shfrytëzuar ky mjet ka të bëj me efektivitetin e tij. Pra, për t’u shterur, mjetet juridike duhet të jenë adekuate dhe efektive, pra jo të jenë iluzore, ashtu që pala ankuese të këtë mundësi në tërësinë e tyre të mënjanoj shkeljet e lirive dhe të drejtave kushtetuese të kryera nga organet tjera para se çështja​​ te ngrihet në Gjykatën Kushtetuese.​​ Këtë standard Gjykata Kushtetuese e ka zbatuar që nga dita e parë e punës së saj, duke u bazuar në precedentin​​ Selmouni kundër ​​ Francës, nr. 25803/94, Aktgjykim i 28 korrikut 1999.”​​ Parashtruesi i kërkesës pohon se Gjykata Kushtetuese në praktikën e saj po ashtu ka përcaktuar se nuk ka nevojë që të shterohen mjetet juridike që nuk janë efektive dhe adekuate. Në këtë drejtim, parashtruesi i kërkesës iu referohet rasteve të Gjykatës siç janë​​ KI56/09,​​ ​​ KI06/10,​​ KI99/14 dhe KI100/14,​​ KI34/17​​ dhe​​ KI55/17.

• Marrë parasysh pretendimin, përkatësisht kërkesën e parashtruesit të kërkesës për t’u liruar nga detyrimi i shterimit të mjeteve juridike, përkatësisht, në rrethanat e rastit konkret, “padisë për konflikt administrativ” si mjet juridik i përcaktuar me ligj, Gjykata në vijim do të paraqesë: (i) parimet e përgjithshme të GJEDNJ-së dhe të Gjykatës për sa i takon shterimit të mjeteve juridike; (ii) parimet e shtjelluara përmes opinioneve dhe raporteve të Komisionit të Venecias, të cilat, ndër tjerash, reflektojnë edhe analiza krahasimore lidhur me kriterin e shterimit të mjeteve juridike, si një ndër kriteret e pranueshmërisë në shqyrtimin e kërkesave para gjykatave kushtetuese të shteteve anëtare të Këshillit të Evropës;​​ (iii)​​ përgjigjet e pranuara nga Forumi i Komisionit të Venecias lidhur me vlerësimin kushtetues të dekreteve presidenciale,​​ ​​ dhe më pas, (iv) do t’i aplikojë të njëjtat në rrethanat e rastit​​ konkret.​​ 

• Parimet e lartcekura dhe më pas aplikimi i tyre, do të paraqiten në mënyrë që Gjykata të vlerësojë, nëse në rrethanat e rastit konkret, parashtruesi i kërkesës do të mund të lirohej nga detyrimi i shterimit të mjeteve juridike,​​ kërkesë kjo e përcaktuar përmes paragrafit 7 të nenit 113 të Kushtetutës. Në kontekst të kësaj të fundit, Gjykata duke u bazuar në parimet e përgjithshme, duke përfshirë praktikën e saj të mëhershme gjyqësore dhe parimet e Komisionit të Venecias, duhet të vlerësojë nëse (i)​​ mjetet juridike të cilat parashtruesi i kërkesës nuk i ka shteruar, nuk janë “mjaftueshëm të sigurta jo vetëm në teori, por edhe në praktikë” sepse të njëjtat nuk mund “të ofrojnë zgjidhje përkitazi me pretendimet e një parashtruesi” dhe “të ofrojnë një mundësi të arsyeshme për sukses”; dhe (ii) nuk janë në “dispozicion, të qasshme dhe efektive”. Për më tepër, Gjykata, bazuar në të njëjtën praktikë gjyqësore, gjithashtu duhet të vlerësojë nëse parashtruesi i kërkesës​​ “ka bërë gjithçka që mund të pritet në mënyrë të arsyeshme nga ai që të shterojë mjetet juridike”, duke marrë parasysh gjithashtu se “dyshimet e thjeshta” te një parashtruesi rreth joefikasitetit të një mjeti juridik, nuk vlejnë si arsye për ta liruar një parashtrues nga detyrimi për shterimin e mjeteve juridike të përcaktuar me Kushtetutë.

• Parimet e përgjithshme përkitazi me shterimin e mjeteve juridike  ​​​​ 

• Parimet e përgjithshme në lidhje me shterimin e mjeteve juridike sipas praktikës gjyqësore të GJEDNJ-së dhe të Gjykatës​​ 

• Kushtet për të vlerësuar nëse është përmbushur detyrimi për të shteruar të gjitha mjetet juridike “efektive” janë përcaktuar mirë në praktikën gjyqësore të Gjykatës Evropiane për të Drejta të Njeriut (në tekstin e mëtejmë: GJEDNJ), në pajtim me të cilën, sipas nenit 53 [Interpretimi i Dispozitave për të Drejtat e Njeriut] të Kushtetutës, Gjykata është e detyruar të interpretojë të drejtat dhe liritë themelore, të garantuara me Kushtetutë. Të njëjtat parime janë shtjelluar edhe në praktikën gjyqësore të Gjykatës, duke përshirë por duke mos u kufizuar në rastet​​ KI57/22 dhe KI79/22, parashtrues​​ Shqipdon Fazliu dhe Armend Hamiti, Aktvendim për papranueshmëri i 4 korrikut 2022, paragrafi 88;​​ KI147/18, parashtrues​​ Arbër Hadri, Aktvendim për papranueshmëri, i 11 tetorit 2019;​​ KI211/19, parashtrues​​ Hashim Gashi, Selajdin Isufi, B.K., H.Z., M.H., R.S., R.E., S.O., S.H., H.I., N.S., S.I., dhe S.R,​​ Aktvendim për papranueshmëri, i 11 nëntorit 2020;​​ KI43/20, parashtruese​​ Fitore Sadikaj, Aktvendim për papranueshmëri, i 31 gushtit 2020; ​​ KI42/20, parashtrues​​ Armend Hamiti, Aktvendim për papranueshmëri, i 31 gushtit 2020; ​​ dhe​​ KI09/21, parashtrues​​ Sadat Lekiqi,​​ Aktvendim për papranueshmëri, i 28 prillit 2021.​​ 

• Siç është sqaruar përmes praktikës gjyqësore, bazuar në parimin e subsidiaritetit, qëllimi dhe arsyetimi i detyrimit për të shteruar mjetet juridike ose rregulli i shterimit, është t'u ofrojë autoriteteve përkatëse, para së gjithash gjykatave të rregullta, mundësinë për të parandaluar ose për të korrigjuar shkeljet e pretenduara të​​ Kushtetutës. Ai bazohet në supozimin që pasqyrohet në nenin 32 të Kushtetutës dhe në nenin 13 të KEDNJ-së, se rendi juridik i Republikës së Kosovës siguron mjete efektive për mbrojtjen e të drejtave dhe lirive themelore të garantuara me Kushtetutë (shih, ndër tjerash, rastet e GJEDNJ-së​​ Ëeis kundër Sllovenisë, nr.37169/03, Vendim i 14 shkurtit 2012; dhe​​ Aksoy kundër Turqisë, nr. 21987/93, Aktgjykimi i 18 dhjetorit 1996, paragrafi 51 dhe ​​ KI57/22 dhe KI79/22, parashtrues​​ Shqipdon Fazliu dhe Armend Hamiti, cituar më lart, paragrafi 70).

• Gjykata në vazhdimësi e respekton parimin e subsidiaritetit, duke konsideruar se të gjithë parashtruesit e kërkesave duhet të shterojnë të gjitha mundësitë procedurale në procedurat para gjykatave të rregullta, me qëllim që të parandalojnë shkeljen e Kushtetutës ose, nëse ka, të korrigjojnë shkeljen e tillë të një të drejte themelore të garantuar me Kushtetutë. Gjykata po ashtu ka pohuar në vazhdimësi se parashtruesit e kërkesës janë përgjegjës kur rastet e tyre përkatëse shpallen të papranueshme nga Gjykata, nëse nuk kanë shfrytëzuar procedurën e rregullt ose nuk kanë raportuar shkelje të Kushtetutës në procedurat e rregullta (shih, ndër të tjera, rastet e Gjykatës:​​ KI57/22 dhe KI79/22, parashtrues​​ Shqipdon Fazliu dhe Armend Hamiti, cituar më lart, paragrafi 71;​​ KI89/15, parashtrues​​ Fatmir Koci, Aktvendim për papranueshmëri i 22 marsit 2016, paragrafi 35; dhe shih, gjithashtu, ndër tjerash, rastin e GJEDNJ-së​​ Vučković dhe të tjerët kundër Serbisë, nr. 17153/11 dhe 29 të tjerë, Aktgjykim i 25 marsit 2014, paragrafi 70).

• Bazuar në të njëjtën praktikë gjyqësore, lirimi nga detyrimi për të shteruar mjetet juridike, bëhet vetëm përjashtimisht dhe vetëm në raste specifike me rastin e analizimit të këtij kriteri të pranueshmërisë në dritën e rrethanave faktike, juridike dhe praktike të një rasti konkret (shih, në këtë kontekst, rastet e Gjykatës në të cilat është aplikuar një përjashtim i tillë:​​ KI56/09,​​ parashtrues​​ Fadil Hoxha dhe 59 të tjerë, Aktgjykim i 22 dhjetorit 2010, paragrafët 44-46;​​ KI06/10, parashtrues​​ Valon Bislimi, Aktgjykim i 30 tetorit 2010, paragrafët 50-56 dhe paragrafi 60;​​ KI41/12,​​ parashtrues​​ Gëzim dhe Makfire Kastrati,​​ Aktgjykim i 25 janarit 2013, paragrafët 64-74;​​ KI99/14 dhe KI100/14,​​ cituar më lart, paragrafët 47-50;​​ KI34/17,​​ parashtruese​​ Valdete Daka, Aktgjykim i 1 qershorit 2017, paragrafët 68-73; dhe​​ KI55/17, parashtruese​​ Tonka Berisha, Aktgjykim i 5 korrikut 2017, paragrafët 53-58).​​ 

• Në parim, rregulli i shterimit duhet të zbatohet me një “shkallë të fleksibilitetit dhe pa formalizëm të tepruar”, duke pasur parasysh kontekstin e mbrojtjes së të drejtave dhe lirive themelore të njeriut. Në këtë drejtim, GJEDNJ gjithashtu ka përvetësuar konceptin e “rrethanave të veçanta”, përmes të cilit e bënë vlerësimin, nëse në rastin konkret ka ndonjë bazë të veçantë që e liron parashtruesin përkatës nga përmbushja e detyrimit të shterjes së mjetit juridik. Megjithatë, në të gjitha rastet e bazuara në praktikën gjyqësore të Gjykatës dhe GJEDNJ-së, në vlerësimin nëse janë shteruar mjetet relevante juridike apo nuk janë “efektive”, zbatohet testi i “barrës së të provuarit”, proces ky i përcaktuar qartë në praktikën e saj gjyqësore dhe në bazë të të cilit, në parim, parashtruesi përkatës i kërkesës duhet të deklarojë se i ka shteruar mjetet juridike apo se ato nuk kanë qenë “efektive” në rrethanat e rastit përkatës (shih, ndër të tjera, rastin e Gjykatës ​​ KI57/22 dhe KI79/22,​​ parashtrues​​ Shqipdon Fazliu dhe Armend Hamiti, cituar më lart, paragrafi 69;​​ KI09/21,​​ parashtrues​​ Sadat Lekiqi,​​ cituar më lart;​​ KI43/20,​​ parashtruese​​ Fitore Sadikaj, cituar më lart;​​ KI42/20,​​ parashtrues​​ Armend Hamiti, cituar më lart; ​​ KI211/19, parashtrues​​ Hashim Gashi, Selajdin Isufi, B.K., H.Z., M.H., R.S., R.E., S.O., S.H., H.I., N.S., S.I., dhe S.R, ​​ ​​​​ cituar më lart, paragrafët 56, 59 dhe 60 dhe referencat e përdorura aty).​​ 

• Opinionet dhe raportet e Komisionit të Venecias dhe analizë krahasimore përkitazi me shterimin e mjeteve juridike

• Në kontekst të kriterit të shterimit të mjeteve juridike, për aq sa është relevante në rrethanat e rastit konkret, Gjykata do t’i referohet edhe dokumenteve të miratuara dhe publikuara nga Komisioni Venecias si në vijim: (i)​​ Dokumentit [CDL-PI(2020)004, i 14 prillit 2020] të Komisionit të Venecias që përmban përmbledhjen e opinioneve, raporteve dhe studimeve përkitazi me drejtësinë kushtetuese; (ii) Studimit [nr. [38/2009, i publikuar më 27 janar 2011] përkitazi me qasjen individuale në drejtësinë kushtetuese, miratuar nga Komisioni i Venecias në mbledhjen e saj plenare të 85-të (17-18 dhjetor 2010); dhe (iii) Raportit të ndryshuar [CDL-AD(2021)001] përkitazi me qasjen individuale në drejtësi kushtetuese, i miratuar nga Komisioni i Venecias në mbledhjen e saj plenare të 125-të (11-12 dhjetor 2020).

• Gjykata fillimisht vëren se në konkluzionet e Studimit përkitazi me qasjen individuale në drejtësinë kushtetuese [nr.38/2009], përkatësisht në paragrafin 150 të tij, theksohet se:

​​ “150. [...] Së pesti, për të siguruar efektivitetin e qasjes individuale në drejtësinë kushtetuese, palët duhet të veprojnë në mirëbesim, duke shmangur kërkesat abuzive dhe duke vepruar vetëm pasi të jenë shteruar mjetet e tjera të mundshme juridike. Shterimi i mjeteve juridike është i nevojshëm në vendet me kontroll të përqendruar të kushtetutshmërisë për të shmangur mbingarkesën e gjykatës kushtetuese. Së gjashti, duhet të sigurohet që mjeti juridik në dispozicion është i përshtatshëm për të zgjidhur ankesën e parashtruesit të kërkesës. Ndër parimet procedurale të zbatueshme për vlerësimin e kushtetutshmërisë, ekzistojnë sisteme kontradiktore, në të cilat palëve në procedurën e mëparshme u jepet mundësia të paraqesin pikëpamjet e tyre. Gjykata Kushtetuese gjithashtu duhet të jetë në gjendje të miratojë vendimin e saj në kohën e duhur dhe pa vonesa të panevojshme; respektimi i afateve të sakta kohore nuk duhet të lejohet të rrezikojë efektivitetin e procedurës.”

• Përderisa Raporti i ndryshuar [Nr. 1004/2020] përkitazi me qasjen individuale në drejtësi kushtetuese, i miratuar nga Komisioni i Venecias në mbledhjen e saj plenare të 125-të (11-12 dhjetor 2020) i publikuar më 22 shkurt 2021, paraqet një analizë krahasimore të shteteve anëtare të Këshillit të Evropës përkitazi me detyrimin për shterimin e mjeteve juridike, e reflektuar në paragrafët 86-88 të këtij Raporti si në vijim:

“86. Në mënyrë tipike, individi mund të bëjë një ankesë kushtetuese të plotë ose normative vetëm pasi të ketë shteruar të gjitha mjetet e tjera juridike (p.sh., Shqipëria, Andorra, Armenia, Azerbajxhani, Brazili, Kroacia, Republika Çeke, Gjermania, Hungaria, Republika e Koresë, Letonia, Lihtenshtajni , Malta, Mali i Zi, Maqedonia e Veriut, Polonia, Portugalia, Sllovakia, Sllovenia, Spanja, ​​ Zvicra dhe Turqia). Kështu, kompetencat e gjykatës kushtetuese janë të kufizuara nga parimi i subsidiaritetit, përkatësisht gjykata kushtetuese mund të vendosë për aktet e kontestuara vetëm pasi të gjitha instancat e gjykatave të rregullta janë deklaruar ose kur nuk është e mundur ankesa në një gjykatë të rregullt [duke iu referuar, përmbledhjes Amicus curiae për Gjykatën Kushtetuese të Gjeorgjisë mbi efektet e vendimeve të Gjykatës Kushtetuese në vendimet përfundimtare në çështjet civile dhe administrative, paragrafi 26]. Shterimi i mjeteve juridike mund të ketë kuptime të ndryshme në dritën e kontekstit specifik ligjor vendas.

87. Parakushti i shterimit për ngritjen e një ankese kushtetuese ekziston vetëm në vendet me sisteme të përqendruara të vlerësimit. Në vendet me shqyrtim të përhapur, një individ mund të kontestojë një akt individual ose normativ për shkak të shkeljes së kushtetutës në çdo fazë të procedurës.

88. Në rastet kur kërkesa e shterimit të të gjitha mjeteve juridike mund të shkaktojë dëme të pariparueshme për individin, zakonisht nuk kërkohet shterimi i mjeteve juridike (p.sh., Austri, Azerbajxhan, Kroaci, Republika Çeke, Gjermani, Letoni, Mal të Zi, Sllovaki, Slloveni dhe Zvicër). Komisioni i Venecias vlerëson se një përjashtim nga kërkesa për shterimin e mjeteve juridike duhet të parashikohet për të gjitha rastet kur respektimi i këtij rregulli mund të shkaktojë dëme të pariparueshme për individin.”

• Në vijim, në po të njëjtin Raport të lartcekur të Komisionit të Venecias, është elaboruar edhe çështja e parimit apo karakterit subisidiar të GJEDNJ-së në lidhje me detyrimin për shterimin e mjeteve juridike. Paragrafët 198-199 të këtij dokumenti theksojnë se:

“198. Kompetencat e GJEDNJ-së janë të kufizuara nga parimi i subsidiaritetit. Kjo do të thotë, ajo mund të vendosë lidhur me aktin e kontestuar vetëm pasi të jenë shteruar të gjitha instancat e sistemit ligjor vendas. Deklarata e Interlakenit, e cila insiston në natyrën subsidiare të mekanizmit të Konventës: “4. Konferenca rikujton se është përgjegjësi para së gjithash e shteteve palë të garantojnë aplikimin dhe zbatimin e Konventës dhe rrjedhimisht u bën thirrje shteteve palë që të angazhohen që: … d) të sigurojnë, nëse është e nevojshme, duke futur mjete të reja juridike, qofshin ato të një karakteri specifik apo të përgjithshëm, se çdo person me një pretendim të diskutueshëm se të drejtat dhe liritë e tij të përcaktuara në Konventë janë shkelur, ka në dispozicion një mjet juridik efektiv përpara një autoriteti kombëtar që ofron kompensim adekuat aty ku është e përshtatshme;

199. Përveç kësaj, Protokolli nr. 15 (ende jo në fuqi) për ndryshimin e Konventës Evropiane për të Drejtat e Njeriut gjithashtu i referohet parimit të subsidiaritetit në nenin 1 që ndryshon parathënien në preambulën e Konventës si më poshtë: “Duke pohuar se Palët e Larta Kontraktuese, në përputhje me parimin e subsidiaritetit, kanë përgjegjësinë kryesore për të siguruar të drejtat dhe liritë e përcaktuara në këtë Konventë dhe në Protokollet e saj, dhe që duke vepruar kështu ata gëzojnë një hapësirë​​ ​​vlerësimi, duke iu nënshtruar juridiksionit mbikëqyrës të Gjykatës Evropiane për të Drejta të Njeriut të përcaktuar me këtë Konventë”.

• Përderisa Dokumenti i Komisionit të Venecias që përfshin përmbledhjen e opinioneve, raporteve dhe studimeve përkitazi me drejtësinë kushtetuese [CDL-PI(2020)004, i 14 prillit 2020] në lidhje me kriterin e shterimit të mjeteve juridike i referohet:

(i) paragrafit 26 të përgjigjes​​ Amicus Curiae​​ CDL-AD(2018)012 të Komisionit të Venecias për Gjykatën Kushtetuese të Gjeorgjisë, përkitazi me efektet e vendimeve të Gjykatës Kushtetuese në lidhje me vendimet finale në çështje civile dhe ato administrative, i cili specifikon se:​​ “5.2.3 Shterimi i mjeteve juridike “Individi mund të ngrejë procedurë të plotë ankimore individuale kushtetuese vetëm pasi të ketë shteruar të gjitha mjetet e tjera juridike. Pra, kompetencat e gjykatës kushtetuese kufizohen nga parimi i subsidiaritetit, përkatësisht, gjykata kushtetuese mund të vendosë për aktet e kontestuara vetëm pasi të gjitha instancat e gjykatave të rregullta të jenë deklaruar ose kur nuk është e mundur ankesa në një gjykatë të rregullt.”;​​ (ii)​​ paragrafit 9 të Opinionit të Komisionit të Venecias në Draft-Ligjin për Gjykatën Kushtetuese të Republikës së Azerbajxhanit, ku theksohet se:​​ “Neni 33 zgjidh çështjet që u ngritën në opinionin e përkohshëm: Gjykata Kushtetuese mund të pranojë ankesa edhe pa shterimin e mjeteve të tjera, nëse këto mjete nuk mund të parandalojnë dëmin e pariparueshëm për ankuesin”;​​ (iii) paragrafit 50 të Opinionit [CDL-AD(2008)03 për Draft-Ligjin për Gjykatën Kushtetuese të Malit të Zi, ku theksohet se:​​ “Mund të ketë mjete të rregullta juridike, të cilat janë të përcaktuara me ligj, por që janë joefektive, sepse mund të mos jenë të përshtatshme për të shmangur pasoja të dëmshme të pakthyeshme për parashtruesin e kërkesës​​ në dritën e jurisprudencës së vazhdueshme të gjykatave të rregullta. Në raste të tilla të rralla dhe të jashtëzakonshme, Gjykata Kushtetuese duhet të ketë mundësinë të pranojë ankesa individuale edhe para shterimit të këtyre mjeteve juridike joefektive.”;​​ (iv) paragrafit 54(4) të Opinionit [CDL-AD(201] Ligjin e Gjykatës Kushtetuese të Hungarisë:​​ “Përjashtimi nga kërkesa për shterimin e mjeteve juridike duhet të parashikohet për të gjitha rastet kur respektimi i këtij rregulli mund të shkaktojë dëme të pariparueshme për individin.”;​​ dhe​​ (v) paragrafit 32 të Opinionit [CDL-AD(2015)027] përkitazi me amendamentet e propozuara në Kushtetutën e Ukrainës për gjyqësorin, ku është nënvizuar se:​​ “Opinioni paraprak rekomandoi të sqarohej se një ankesë kushtetuese mund të parashtrohet vetëm “pas shterimit të mjeteve të brendshme juridike”. Kjo është bërë tani në amendamentet e rishikuara dhe është për t'u përshëndetur.”

(iii) Përgjigjet e pranuara nga Forumi i Komisionit të Venecias lidhur me vlerësimin kushtetues të dekreteve presidenciale​​ 

• Në këtë drejtim, Gjykata​​ ​​ rithekson​​ se ka pranuar​​ dhjete (10)​​ përgjigje nga gjykatat kushtetuese ose gjykata ekuivalente me jurisdiksion kushtetues të shteteve anëtare të Forumit të Komisionit të Venecias siç janë Gjermania, Meksika, Holanda, Çekia, Lihtenshtajni, Maqedoni e Veriut, Suedia, Rumania, Bullgaria dhe Sllovakia.

• Në vijim, Gjykata do të reflektojë​​ ​​ pjesët më relevante të​​ përgjigjeve​​ ​​ nga vendet anëtare të Forumit të Komisionit të Venecias.

Kontributi i dorëzuar nga Gjykata Federale Kushtetuese e Gjermanisë

• Gjykata Federale Kushtetuese e Gjermanisë në përgjigjen e saj ka theksuar: “Bazuar në parimin e subsidiaritetit, ankuesi së pari duhet t’i ndjekë të gjitha opsionet procedurale në dispozicion të cilat mund të parandalojnë ose ndreqin shkeljen e pretenduar të të drejtave të garantuara me Kushtetutë. Prandaj, në rast të shkarkimit të të emëruarit politik siç është një ambasador ose një konsull, kjo do të nënkuptonte shterimin e të gjitha mjeteve juridike në dispozicion pranë gjykatave administrative [...] Vetëm pas këtyre “kanaleve juridike” që duhet shteruar, ankuesi mund të paraqesë ankesë kushtetuese.”

Kontributi i dorëzuar nga Gjykata Kushtetuese e Sllovakisë

• Gjykata Kushtetuese e Republikës Sllovake në përgjigjen e saj ka theksuar: “Gjykata Kushtetuese e Republikës Sllovake në jurisprudencën e saj të konsoliduar ka theksuar se procedurat pranë Gjykatës Kushtetuese mund të fillohen vetëm pas shterimit të të gjitha mjeteve juridike në dispozicion. Në anën tjetër, nëse nuk ​​ ka mjete juridike në dispozicion, personat e prekur mund të dorëzojnë drejtpërsëdrejti ankesë kushtetuese në Gjykatën Kushtetuese.”

Kontributi i dorëzuar nga Gjykata Kushtetuese e Rumanisë

• Gjykata Kushtetuese e Rumanisë në përgjigjen e saj ka theksuar: “Dekretet Presidenciale, duke pasur parasysh fushëveprimin e tyre dhe çështjen që rregullojnë, nuk janë akte vlerësimi gjyqësor-administrativ i të cilave përjashtohet, prandaj, ato mund të kontestohen para gjykatave të jurisdiksionit të përgjithshëm që kanë kompetencë për t’i zgjidhur mosmarrëveshjet administrative.”

Kontributi i dorëzuar nga Gjykata Supreme e Holandës

• Gjykata Supreme e Holandës në përgjigjen e saj ka theksuar:​​ “Ambasadori ose konsulli të cilit i është ndërprerë marrëdhënia e punës mund të ankohet para gjykatave të rregullta lidhur me ndërprerjen e marrëdhënies së punës. Gjykata e rregullta kanë​​ kompetencë për të shqyrtuar​​ ndërprerjen​​ e marrëdhënies së punës të ambasadorit ose të konsullit.”

Kontributi i dorëzuar nga Gjykata Kushtetuese e Lihtenshtajnit​​ 

• Gjykata Kushtetuese e Lihtenshtajnit në përgjigjen e saj ka theksuar:​​ “Në Lihtenshtajn, Princi është Kreu i Shtetit dhe dekretet e tij mund të kontestohen drejtpërdrejtë në Gjykatën Kushtetuese.​​ Neni​​ 15 (1) i Ligjit për Gjykatën Kushtetuese përcakton se Gjykata Kushtetuese do të vendos për ankesat përderisa ankuesi pretendon​​ se të drejtat​​ e garantuara me Kushtetutë i janë shkelur nga vendimi përfundimtar i një autoriteti publik për të cilat ligjvënësi shprehimisht ka njohur të drejtën e ankesës individuale. Kjo, pra, përfshin veprimet e cilitdo autoritet publik, përfshirë dhe veprimet e Kreut të Shtetit.”

Kontributi i dorëzuar nga Gjykata Kushtetuese e Maqedonisë së Veriut​​ 

• Gjykata Kushtetuese e Maqedonisë së Veriut në përgjigjen e saj ka theksuar: “Ngjashëm me Kushtetutën e Kosovës, bazuar në nenin 84 të Kushtetutës së Maqedonisë së Veriut,​​ Presidenti i Republikës emëron dhe shkarkon me dekret ambasadorët dhe​​ përfaqësuesit​​ diplomatik tjerë të Republikës së Maqedonisë. Megjithatë, as Kushtetuta​​ e as ligjet, nuk ofrojnë dispozita të detajuara lidhur me aktet e Presidentit të Republikës sa i perkat natyrës juridike të tyre, përfshirë dhe mundësinë e ankimimit kundër tyre. Kushtetuta po ashtu është e heshtur sa i përket​​ kontrollit​​ kushtetues të akteve të Presidentit.​​ Për këto arsye, dekretet presidenciale rrallëherë kontestohen para Gjykatës Kushtetuese, por edhe kur kontestohen, Gjykata Kushtetuese i hedhë poshtë mbi bazën e mungesës së juridiksionit. Si konkluzion, në​​ sistemin​​ kushtetues të Republikës së Maqedonisë së Veriut ekziston boshllëk ligjor përkitazi me kontrollin kushtetues-gjyqësorë të dekreteve të Presidentit, çka i lë këto akte ligjore jashtë fushëveprimit të Gjykatës Kushtetuese.”

Kontributi i dorëzuar nga Gjykata Supreme e Suedisë

• Gjykata Supreme e Suedisë në përgjigjen e saj ka theksuar: “Suedia është demokraci parlamentare dhe monarki. Kryeministri është Shefi i Qeverisë dhe mbreti është Kreu i Shtetit. Detyrat e mbretit janë të natyrës përfaqësuese. Prandaj, Suedia nuk ka President që mund të shpall dekrete dhe Suedia po ashtu nuk ka as Gjykatë​​ Kushtetuese​​ për t’i shqyrtuar aktet e tilla. Rrjedhimisht, kjo çështje nuk është e aplikueshme në kontekstin suedez.”

Kontributi i dorëzuar nga Gjykata Kushtetuese e Bullgarisë

• ​​ Gjykata Kushtetuese e Bullgarisë në përgjigjen e saj ka theksuar:​​ “Bazuar në nenin 150 (1) të Kushtetutës, Gjykata Kushtetuese vepron vetëm me iniciativë të 1/5 të Deputetëve të Kuvendit, Presidenti, Këshilli i Ministrave, Gjykata Supreme e Kasacionit, Gjykata Supreme Administrative dhe Kryeprokurorit. Një individ nuk mund të dorëzojë ankesë pranë Gjykatës Kushtetuese. Duke qenë se Presidenti vepron sipas diskrecionit të tij, dekretet e tij i nënshtrohen​​ vlerësimit nëse janë në pajtueshmëri me dispozitat e Kushtetutës. Ato nuk mund të testohen sa i përket ligjshmërisë (legality) apo përshtatshmërisë (expediency) së tyre,​​ por vetëm për të shqyrtuar nëse janë plotësuar parakushtet kushtetuese.​​ Dekretet e Presidentit nuk i nënshtrohen kontrollit nga gjykatat e rregullta.”

Kontributi i dorëzuar nga Gjykata Kushtetuese e Çekisë

• Gjykata Kushtetuese e Çekisë në përgjigjen e saj ka theksuar: “Nuk ka rregullore ose jurisprudencë lidhur me subsidiaritetin e shqyrtimit ose të mjeteve juridike në rastet e shkarkimit të një ambasadori apo konsulli. Mirëpo, në të kaluarën ka pasur raste të shqyrtimit të vendimeve të Presidentit nga gjykatat. Nga ato vendime rrjedh se​​ procedura​​ varet nga vlerësimi material i sjelljes së Presidentit-nëse bëhet fjalë për një​​ mosmarrëveshje që drejtpërsëdrejti vlerësohet nga Gjykata Kushtetuese ose nëse ka pasur vendim formal ose mosveprim që mund të kundërshtohet pranë gjykatave administrative.​​ ”

Kontributi i dorëzuar nga Gjykata Supreme e Meksikos

• Gjykata Supreme e Meksikos në​​ përgjigjen e saj ka theksuar: “As Kushtetuta e as ligjet nuk ofrojnë mjete juridike kundër vendimeve Presidenciale për t’i shkarkuar sekretarët shtetëror, ambasadorët, konsujt ose drejtorët e Thesarit. Gjykata Supreme ka përcaktuar se Presidenti i Republikës ka liri absolute për emërim dhe shkarkim, pa pasur nevojë që të veprojë në pajtim me ndonjë kusht të posaçëm dhe pa ndërhyrje nga ndonjë pushtet tjetër në vendimmarrje. Thënë ndryshe, Gjykata Supreme ka përcaktuar se​​ shkarkimi i sekretarëve shtetëror, ambasadorëve, konsujve dhe drejtorëve të Thesarit është diskrecion i Kreut të Ekzekutivit Federal.”

Konkluzion përkitazi me përgjigjet e Forumit të Komisionit të Venecias

• Nga sa më sipër, Gjykata vlerëson se në​​ pjesën dërmuese të vendeve që janë përgjigjur dekretet presidenciale për shkarkim të ambasadorëve dhe konsujve duhet të kontestohen në procedurë para gjykatave të rregullta kurse,​​ në​​ raste të​​ rralla dhe varësisht nga rregullimet specifike kushtetuese dhe ligjore,​​ ​​ procedurat (i) mund të zhvillohen drejtpërdrejtë në gjykatën kushtetuese, (ii) gjykata kushtetuese nuk ka juridiksion që t’i vlerësojë rastet individuale të shkarkimit të ambasadorëve dhe konsujve;​​ apo edhe, (iii) rastet ku kreu i shtetit në cilësi të ekzekutivit federal ka kompetencë që t’i shkarkojë ambasadorët dhe konsujt sepse ky lloj kompetence është rezervuar për ekzekutivin federal.

• Zbatimi i parimeve të lartpërmendura në rrethanat e rastit konkret

• Në vlerësimin e pretendimeve të parashtruesit të kërkesës, Gjykata, siç ka sqaruar tashmë​​ përmes praktikës së​​ saj gjyqësore,​​ fillimisht thekson se nuk ka një të drejtë të fituar për lirimin nga detyrimi për shterimin e mjeteve juridike. Shterimi i mjeteve juridike është një detyrim kushtetues, i përcaktuar qartë përmes paragrafit 7 të nenit 113 të Kushtetutës. Për më tepër, një rregullim i tillë, është në përputhje më praktikën e drejtësisë kushtetuese në shtete me kontroll të centralizuar kushtetues, siç është sqaruar përgjatë shtjellimit të parimeve të përgjithshme më lart. Sigurisht që bazuar në praktikën gjyqësore të Gjykatës, GJEDNJ-së dhe analizës krahasimore të përmbledhur nga Opinionet e Komisionit të Venecias, mund të ketë përjashtime nga ky rregull ​​ dhe një vlerësim i tillë, nuk duhet t’i nënshtrohet një qasjeje të tepruar formaliste. Thënë këtë, në aplikimin e këtij përjashtimi, duhet të plotësohen kriteret e përcaktuara përmes praktikës gjyqësore të GJEDNJ-së dhe një vlerësim i tillë bëhen nga rasti në rast. Një qasje të tillë e ndjek edhe GJEDNJ-ja, siç është sqaruar më lart, e cila aplikon parimet përkatëse në dritën e rrethanave të veçanta të secilit rast veç e veç, duke mos rezultuar gjithnjë në konkluzione të njëjta nëse në një rast të caktuar janë shteruar mjetet juridike ose jo. Pra, një konstatim i tillë varet nga specifikat e secilit rast dhe aplikimit të kritereve të caktuara përmes praktikës së saj gjyqësore në secilin rast individual (shih rastin e Gjykatës​​ KI57/22 dhe KI79/22,​​ parashtrues​​ Shqipdon Fazliu dhe Armend Hamiti, Aktvendim për papranueshmëri i 4 korrikut 2022, paragrafi 103). ​​ 

​​ 

• Fillimisht, dhe​​ në kontekst të rrethanave të rastit konkret, Gjykata vlerëson se Presidenti i Republikës në kuadër të kompetencave kushtetuese nxjerr dekrete në pajtim me Kushtetutën. Gjithashtu, Gjykata vlerëson​​ se​​ bazuar në Kushtetutë, dekretet e presidenciale për nga karakteri i përmbajtjes së tyre karakterizohen në dy kategori. Në kategorinë e parë hyjnë dekretet presidenciale me karakter normativ (akte normative), siç është dekreti për caktimin e datës së zgjedhjeve parlamentare dhe lokale, për caktimin e mandatarit për formimin e Qeverisë, për shpalljen e gjendjes së jashtëzakonshme, etj. Karakterin normativ dekreteve presidenciale të kësaj natyre ia​​ përcakton rëndësia e marrëdhënies juridike që ai rregullon, gjegjësisht të drejtat dhe detyrimet qe ai përcakton​​ për organet e ndryshme shtetërore.​​ Në të tilla raste, norma urdhëruese e dekretit është normë kushtetuese dhe për rrjedhojë i nënshtrohet vetëm kontrollit kushtetues nga ana e Gjykatës​​ në​​ rastet kur kontestohet para Gjykatës përmes palëve të​​ autorizuara siç​​ është​​ e përcaktuar në​​ Kushtetutë​​ (shih, në lidhje me këtë, rastin e Gjykatës​​ KO72/20,​​ Rexhep Selimi dhe 29 deputetë të tjerë të Kuvendit të Republikës së Kosovës,​​ Vlerësim i kushtetutshmërisë së Dekretit të Presidentit të Republikës së Kosovës, nr. 24/2020, të 30 prill 2020,​​ Aktgjykimi i 28 majit 2020).​​ 

• Ndërsa në kategorinë e dytë, bëjnë pjesë​​ dekretet presidenciale të karakterit konkret individual​​ (akt konkret individual), nëpërmjet të cilëve bëhen emërime ose shkarkime të ndryshme të personave të caktuar në poste publike, të cilat për nga rëndësia e rregullimit të marrëdhënies juridike ​​ përcaktojnë​​ të drejta dhe detyrime vetëm për subjektin, gjegjësisht personin e caktuar, sikurse ka ndodhur me rastin e parashtruesit të kërkesës. (shih, ngjashëm Gjykata Kushtetuese e Shqipërisë,​​ Vendimi nr. 68, i 30 majit 2018, paragrafit 5, ku vërehet​​ aprovimi i kërkesëpadisë së parashtruesit të kërkesës​​ dhe marrja në shqyrtim e dekretit presidencial nga​​ Gjykata e Rrethit Gjyqësor Tiranë, e cila me vendimin ​​ [Nr.1135] të 21 shkurtit 2007, ka anuluar dekretin nr.2134, të 9 qershorit 1998 të Presidentit,​​ për heqjen e gradës së Gjeneralit, shih po ashtu Gjykata Kushtetuese e Shqipërisë, (Vendimi nr. 68, të 15 shkurtit 2018, paragrafi 3).

• Në rrethanat e rastit konkret, Gjykata​​ vëren së Dekreti​​ [Nr.​​ 165/2020​​ ,​​ i​​ ​​ 25 nëntorit 2020​​ ​​ i Presidentes është nxjerr​​ në mbështetje​​ të:​​ “nenit​​ 84 pikat (4, 10 dhe 25) dhe nenit 90 të Kushtetutës së Republikës së Kosovës, nenit 6 të Ligjit Nr. 03/L-094 për Presidentin ​​ e Republikës së Kosovës dhe​​ nenit 22 të Ligjit Nr. 03/L-122 për Shërbimin e Jashtëm​​ të Republikës së Kosovës​​ ”,​​ i cili përcaktoi se ​​ (i) parashtruesi i kërkesës lirohet nga pozita e Konsullit të Përgjithshëm të Republikës së Kosovës në Tiranë, Republika e Shqipërisë; (ii) shfuqizohet Dekreti nr. 120/2020, i 4 shtatorit 2020, për riemërimin e parashtruesit të kërkesës Konsull i Përgjithshëm i Republikës së Kosovës në Tiranë, Republika e Shqipërisë;​​ dhe​​ (iii)​​ ngarkohet MPJD-ja, që të ndërmerr të gjitha veprimet e nevojshme për zbatimin e këtij Dekreti  ​​​​ 

• Sa më sipër,​​ nuk është kontestues fakti që në rastin e parashtruesit të kërkesës,​​ Dekreti i Presidentes për nga përmbajtja​​ ​​ është​​ akt i karakterit konkret individual, me të cilin afektohen të drejtat dhe detyrimet civile të individit të caktuar, respektivisht të​​ parashtruesit​​ të​​ kërkesës.​​ 

• Në rastin konkret, përveç Kushtetutës,​​ Dekreti i Presidentes​​ është i bazuar në ligj dhe akte nënligjore përcjellëse, që nënkupton se një akt i bazuar në ligj, nuk mund ta ketë fuqinë e ligjit, por të aktit me fuqi nën-ligjin.​​ Prandaj,​​ është e qartë se në të tilla raste Gjykata​​ Kushtetuese​​ e vë në funksion juridiksionin e saj​​ “rishikues dhe subsidiar”​​ ​​ pasi​​ që​​ dekreti presidencial i kësaj​​ natyre​​ t’i jetë nënshtruar procedurave të rregullta​​ gjyqësore, për t’u përcaktuar ligjshmëria ose kundërligjshmëria e tij.

• Për më​​ tepër, Gjykata rikujton që Kushtetuta nuk përcakton procedura dhe kritere për emërime dhe shkarkime të ambasadorëve apo konsujve, por ligjet dhe aktet përcjellëse​​ nënligjore, interpretimi dhe zbatimi i të cilëve bie ekskluzivisht në juridiksionin e gjykatave të rregullta.​​ (shih,​​ në këtë kontekst, Gjykata Kushtetuese e Shqipërisë,​​ Vendimin nr.150, i 16 qershorit 2017, cituar më sipër, paragrafi 9, ku theksohet​​ se:​​ ​​ “Përputhja apo jo e​​ Dekretit të Presidentit të Republikës me dispozitat e Kodit Zgjedhor nuk është në juridiksionin e kësaj Gjykate, por në juridiksionin e gjykatave administrative apo, sipas rastit, të Kolegjit Zgjedhor dhe si e tillë nuk mund të shqyrtohet nga kjo Gjykatë”).

• Nga sa më sipër, Gjykata në rrethanat e rastit konkret​​ thekson se​​ (i) Kushtetuta​​ apo/edhe ligjet e aplikueshme, nuk përcaktojnë​​ përjashtime në kuptim të​​ kontestimit​​ të​​ dekreteve presidenciale që afektojnë individin; (ii) Kushtetuta nuk parashikon që individët drejtpërdrejtë t’i drejtohen Gjykatës Kushtetuese lidhur me vlerësimin kushtetues të dekreteve presidenciale siç e përcakton për palët e autorizuara nga neni 113 (Kuvendi,​​ Qeveria​​ dhe Avokati i Popullit); (iii) rrjedhimisht, vetëm pas shterimit të mjeteve juridike të përcaktuara me paragrafin 7 të nenit 113 të Kushtetutës, individët mund t’i drejtohen Gjykatës me qëllim të vlerësimit kushtetues të dekretit presidencial me karakter të individualizuar; dhe, (iv) karakteri subsidiar i kërkesës individuale kushtetuese vë obligim ndaj individit që së pari t’u drejtohet gjykatave të rregullta. ​​ Një qasje e tillë, është në harmoni të plotë, me shumicën dërmuese të rregullimeve kushtetuese dhe ligjore, sic është sqaruar më lart përmes shtjellimit të raporteve të Komisionit të Venecias dhe përgjigjeve të Gjykatave Kushtetuese në pyetjet ​​ Gjykatës të drejtuara përmes Forumit të Komisionit të​​ Venecias.

• Për më tepër, në​​ kontekst të​​ rastit konkret, ​​ Gjykata ​​ vëren ​​ se ​​ kundër Dekretit të kontestuar nuk është shteruar asnjë mjet juridik përveç (i) parashtresës drejtuar MPJD-së;​​ dhe (ii) ​​ parashtruesi​​ i kërkesës​​ i ishte ​​ drejtuar Institucionit të​​ Avokatit të​​ Popullit me propozim​​ për​​ t’iu drejtuar Gjykatës Kushtetuese në​​ mënyrë individuale për të bërë vlerësimin e përputhshmërisë me Kushtetutën të Dekretit të kontestuar me c‘rast kishte marrë përgjigje negative. ​​ Gjykata rikujton se parashtruesi i kërkesës kishte theksuar “Mjet tjetër juridik në dispozicion është edhe konflikti administrativ në Gjykatën Themelore në Prishtinë.”​​ Në vazhdim parashtruesi kishte theksuar se “Arsyeja se pse nuk është shfrytëzuar ky mjet ka të ​​ bëj me efektivitetin e tij. Pra, për t'u shterur, mjetet juridike duhet të jenë adekuate dhe efektive, pra jo të jenë iluzore, ashtu që pala ankuese të këtë mundësi në tërësinë e tyre të mënjanoj shkeljet e lirive dhe të drejtave kushtetuese të kryera nga organet e tjera para se çështja ​​ të​​ ​​ ngritet ​​ në Gjykatën Kushtetuese. Këtë standard të GJEDNJ, Gjykata Kushtetuese e ka zbatuar që​​ nga dita e parë​​ e punës së saj, duke u bazuar në​​ precedentin​​ Selmouni kundër Francës,​​ cituar më lart.”​​ 

• Bazuar në pretendimin si më sipër, Gjykata thekson se në të gjitha rastet kur mjetet juridike nuk janë shteruar, për të përcaktuar nëse të njëjtat në rrethanat e rasteve përkatëse nuk do të ishin “efektive”, duhet të vlerësohet nëse (i) ekzistenca e mjeteve juridike është “mjaftueshëm e sigurt jo vetëm në teori, por edhe në praktikë", sepse të njëjtat duhet të jenë në gjendje “të ofrojnë zgjidhje përkitazi me pretendimet e një parashtruesi të kërkesës”; dhe “të ofrojnë një mundësi të arsyeshme për sukses”; dhe (ii) nëse mjetet juridike përkatëse janë në “dispozicion, të qasshme dhe efektive”, karakteristika këto të cilat duhet të jenë mjaftueshëm të konsoliduara në praktikën gjyqësore të sistemit përkatës juridik.​​ Megjithatë, parashtruesi përkatës duhet të dëshmojë se “ai ka bërë gjithçka që mund të pritet në mënyrë të arsyeshme nga ai që të shterojë mjetet juridike”, me përjashtim të rasteve kur një parashtrues mund të dëshmojë, duke ofruar praktikën gjyqësore përkatëse ose ndonjë dëshmi tjetër të përshtatshme, se një mjet juridik në dispozicion, e të cilin ai nuk e ka shfrytëzuar, do të​​ dështonte. Për më tepër,​​ “dyshimet e thjeshta” të një parashtruesi rreth joefikasitetit të një mjeti juridik, nuk vlejnë si arsye për ta liruar një parashtrues nga detyrimi për shterimin e mjeteve juridike (shih, ndër tjera, rastin e Gjykatës​​ KI57/22 dhe KI79/22, parashtrues,​​ Shqipdon Fazliu dhe Armend Hamiti, cituar më lart, paragrafi 74;​​ KI211/19, ​​ parashtrues​​ Hashim Gashi, Selajdin Isufi, B.K., H.Z., M.H., R.S., R.E., S.O., S.H., H.I., N.S., S.I., dhe S.R,​​ cituar më lart, paragrafi 58 dhe referencat e përdorura aty).  ​​​​ 

• Bazuar në pretendimet e mësipërme të parashtruesit të kërkesës, është gjithashtu jokontestuese se parashtruesi i kërkesës ​​ nuk ka argumentuar para Gjykatës, siç është e​​ nevojshme përmes “barrës së të provuarit”, se nuk ka mjete juridike ose se të njëjtat nuk janë “efektive.”

• Në këtë drejtim, në​​ vlerësim të (i) ekzistenca e mjeteve juridike është “mjaftueshëm e sigurt jo vetëm në teori, por edhe në praktikë", sepse të njëjtat duhet të jenë në gjendje “të ofrojnë zgjidhje përkitazi me pretendimet e një parashtruesi të kërkesës”; dhe “të ofrojnë një mundësi të arsyeshme për sukses”, ​​ Gjykata  ​​​​ rithekson ​​ se Ligji nr. 03/L-202 për Konfliktet Administrative (në tekstin e mëtejmë: LKA), ofron mjete juridike për zgjidhjen e rastit të parashtruesit të kërkesës (shih rastet e​​ Gjykatës​​ KI57/22 dhe KI79/22, parashtrues ​​ Shqipdon Fazliu dhe Armend Hamiti, cituar më lart, paragrafi 87 dhe​​ KI164/20​​ parashtrues,​​ Rafet Haxhaj, Aktvendim për papranueshmëri i 20 janarit 2021, paragrafët, 17, 25, 50 dhe 51). ​​ 

• Përkitazi me dispozitat e LKA-së, Gjykata së pari thekson se vetë qëllimi i LKA-së si ligj, siç përcaktohet në nenin 2, është të sigurojë mbrojtjen gjyqësore të të drejtave dhe interesave të personave fizikë dhe juridikë dhe palëve të tjera, të cilëve u janë shkelur të drejtat dhe interesat (i) vendimet individuale, ose (ii) veprimet e organeve të administratës publike. Neni 3, paragrafi 1.1 i LKA-së thotë se organet e administratës publike janë organe të administratës qendrore, ndërsa paragrafi 1.2 i të njëjtit nen cilëson si akt administrativ çdo vendim të organit administrativ të nxjerrë pas procedurës administrative në ushtrimin e autorizimeve publike dhe i cili në mënyrë të drejtpërdrejtë, ose tërthorazi cenon të drejtat, liritë apo interesat e personave fizikë dhe juridikë të njohura ligjërisht.

• Më konkretisht, neni 10 i LKA-së, ndër të tjera, parashikon mundësinë e fillimit të një konflikti administrativ kundër akteve administrative për të cilat një person fizik ose juridik konsideron se është shkelur një e drejtë ose interes ligjor. Në bazë të nenit 18 të LKA-së, të njëjtën të drejtë kanë përveç personave fizikë ose juridikë, organet administrative, Avokati i Popullit, shoqatat dhe organizatat e tjera, të cilat veprojnë në mbrojtje të interesit publik. Përveç kësaj, neni 16 i LKA-së përcakton arsyet mbi të cilat një akt administrativ mund të kundërshtohet, ndërsa neni 27 i LKA-së përcakton afatet përkatëse.

• Përkitazi me mundësinë e ankesës të emëruarit politik​​ të shkarkuar, Gjykata rikujton se​​ Gjykata Supreme e Holandës në përgjigjen e saj ka theksuar:​​ “Ambasadori ose konsulli të cilit i është ndërprerë marrëdhënia e punës mund të ankohet para gjykatave të rregullta lidhur me ndërprerjen e marrëdhënies së punës. Gjykata e rregullta kanë kompetencë për të shqyrtuar ndërprerjen e marrëdhënies së punës të ambasadorit ose të konsullit.”​​ Një​​ qasje të​​ tillë,​​ siç​​ është​​ sqaruar më​​ lart e kanë​​ adaptuar shumica dërmuese e vendeve anëtare të​​ Komisionit të​​ Venecias.​​ 

• Gjykata më tej thekson se (i) përdorimi i mjeteve juridike në procedurë administrative për të kontestuar aktet e autoriteteve publike fillimisht në gjykatat e rregullta, gjithnjë sipas specifikave të ligjit të aplikueshëm, është rregull, ndërsa përjashtimet janë të mundshme vetëm nëse pala argumenton, bazuar në praktikën gjyqësore të GJEDNJ-së, që një mjet i tillë, në rrethanat e rastit përkatës, nuk do të ishte efektiv. Për shembull, rasti i GJEDNJ-së, Juričić kundër Kroacisë, qartë saktëson që parashtruesja përkatëse, kandidate për Gjykatën Kushtetuese Kroate dhe të cilën Kuvendi Kroat nuk e kishte zgjedhur, ishte detyruar që vendimin përkatës të Kuvendit së pari të kontestojë nëpër gjykata administrative dhe në fund, në Gjykatën Kushtetuese (shih, në këtë kontekst, rastin e GJEDNJ-së​​ Juričić kundër Kroacisë,​​ nr.58222/09, Aktgjykim i 26 korrikut 2011); dhe (ii) në fakt, praktika gjyqësore e GJEDNJ-së përcakton që është detyrë e individit të afektuar që të testojë efektivitetin e sistemit juridik dhe që të lejojë gjykatat e rregullta që të adresojnë pretendimet për shkelje të të drejtave përkatëse dhe t’i zhvillojë të njëjtat përmes fuqisë së interpretimit. Në të kundërtën, i njëjti, duhet të​​ argumentojë, përmes barrës së provës, se kriteret e sqaruara përmes praktikës gjyqësore të GJEDNJ-së, plotësohen në atë mënyrë që do të duhej të rezultonin në lirimin nga detyrimi i shterimit të mjeteve juridike (shih, ndër tjerash, rastin e GJEDNJ-së​​ Gherghina kundër Rumanisë,​​ cituar më lart, paragrafi 101;​​ dhe​​ KI57/22 dhe KI79/22, parashtrues​​ Shqipdon Fazliu dhe Armend Hamiti, cituar më lart, paragrafi 112).​​ 

• Për më tepër, Gjykata gjithashtu thekson se, bazuar në praktikën gjyqësore të GJEDNJ-së, parashtruesi i kërkesës duhet të argumentoj që “ka bërë gjithçka që mund të pritet në mënyrë të arsyeshme nga ai që të shterojë mjetet juridike”. Në rrethanat e rastit konkret, ky nuk është rasti. Parashtruesi i kërkesës, nuk ka ndërmarrë asnjë veprim të vetëm për të kontestuar Dekretin e kontestuar para gjykatave të rregullta, por në mënyrë të drejtpërdrejtë-siç mëton vet parashtruesi i kërkesës-​​ pas refuzimit të​​ kërkesës së​​ tij nga Institucioni i Avokatit të Popullit, i është drejtuar Gjykatës Kushtetuese (shih rastin e Gjykatës​​ KI57/22 dhe KI79/22,​​ parashtrues​​ Shqipdon Fazliu dhe Armend Hamiti, cituar më lart, paragrafi 115). ​​ 

• Lidhur me referimet e parashtruesit të kërkesës ndaj rasteve​​ KI56/09,​​ KI06/10,​​ KI99/14 dhe KI100/14,​​ KI34/17​​ dhe​​ KI55/17,​​ Gjykata vlerëson se rasti i parashtruesit të kërkesës dallon dhe nuk është në mënyrë relevante i krahasueshëm me rastet në fjalë, me ç ‘rast Gjykata ka dhënë arsyetim të detajuar përse parashtruesit e kërkesave në ato raste janë liruar nga obligimi për shterim të mjeteve juridike. (shih paragrafët relevantë lidhur me lirimin nga obligimi për shterim të mjeteve juridike në rastet nr.​​ KI56/09​​ parashtrues​​ Fadil Hoxha dhe 59 të tjerë kundër Kuvendit Komunal të Prizrenit, cituar më lart;​​ KI06/10​​ parashtrues​​ Valon Bislimi kundër Ministrisë së Punëve të Brendshme, Këshillit Gjyqësor të Kosovës dhe Ministrisë së Drejtësisë, cituar më lart;​​ KI99/14 dhe KI100/14,​​ parashtrues​​ Shyqyri Syla dhe Laura Pula, cituar më lart;​​ KI34/17,​​ parashtruese​​ Valdete Daka, cituar më lart;​​ KI55/17,​​ parashtruese​​ Tonka Berisha, cituar më lart).​​ Për më tepër që, përmes Aktvendimi për Papranueshmëri në rastet ​​ KI57/22 dhe KI79/22, Gjykata tashmë ka konsoliduar praktikën e saj gjyqësore përkitazi me shterimin e mjeteve juridike dhe përjashtimeve të mundshme.​​ 

• Gjykata vëren se në rrethanat e rastit konkret, lidhur me mundësinë e kundërshtimit së Dekretit të kontestuar, ligjet e aplikueshme u referohen edhe mjeteve tjera juridike të përcaktuara përmes LKA-së. Gjykata thekson se edhe nenet 13 dhe 14 të LKA-së që ndërlidhen me mundësinë e inicimit të konfliktit administrativ përcaktojnë: (i) konfliktit administrativ mund të fillojë vetëm kundër aktit administrativ të nxjerrë në procedurën administrative në shkallë të dytë; (ii) konflikti administrativ mund të fillohet edhe kundër aktit administrativ të shkallës së parë, kundër të cilit në procedurë administrative ankimi nuk është i lejuar; dhe, (iii) konflikti administrativ mund të fillojë edhe kur organi kompetent nuk ka nxjerrë akt përkatës administrativ sipas kërkesës apo ankesës së palës, nën kushtet e parashikuara me këtë ligj (shih rastet e Gjykatës nr.​​ KI147/18​​ parashtrues​​ Arbër Hadri, cituar më lart, paragrafët 52 dhe 53 dhe​​ KI42/20​​ parashtrues​​ Armend Hamiti,​​ cituar më lart, paragrafi 53).

• Gjykata konsideron se barra e të provuarit bie mbi parashtruesin e kërkesës d.m.th., ai duhet të provojë përse mjetet juridike në dispozicion nuk janë mjaftueshëm të sigurta jo vetëm në teori por edhe praktikë dhe përse nuk janë të qasshme dhe efektive. Në rrethanat e rastit konkret, Gjykata konsideron se parashtruesi i kërkesës nuk ka ofruar asnjë argument përkitazi me mjetet juridike të lart referuara dhe nuk ka argumentuar përse ato mjete juridike nuk janë në gjendje të ofrojnë zgjidhje ose nuk ofrojnë asnjë mundësi të arsyeshme për sukses lidhur me pretendimet e tij për shkelje kushtetuese (shih​​ KI57/22 dhe KI79/22,​​ parashtrues​​ Shqipdon Fazliu dhe Armend Hamiti,​​ cituar më lart, paragrafi 113; ​​ KI147/18,​​ parashtrues​​ Arbër Hadri, cituar më lart, paragrafët 56 dhe 57​​ dhe​​ KI42/20​​ parashtrues​​ Armend Hamiti,​​ cituar më lart, paragrafi 54).

• Prandaj, kjo Gjykatë thekson se (i) se çdo lirim nga detyrimi për shterjen e mjeteve juridike duhet gjithnjë të bazohet në barrën e të provuarit përkitazi me kriteret lidhur me efikasitetin e një mjeti juridik, se (ii) përjashtimet në praktikën e saj gjyqësore në rastet ​​ KI56/09,​​ KI06/10,​​ KI99/14 dhe KI100/14,​​ KI34/17​​ dhe​​ KI55/17,​​ në të cilat referohet parashtruesi i kërkesës nuk garantojnë të drejtën për lirimin nga detyrimi i shterimit të mjeteve juridike përkitazi me Dekretin e kontestuar dhe (iii) se përkitazi me lirimin nga ky detyrim, secili rast vlerësohet në mënyrë individuale, bazuar në barrën e të provuarit (shih rastin e Gjykatës​​ KI57/22 dhe KI79/22,​​ parashtrues​​ Shqipdon Fazliu dhe Armend Hamiti, cituar më lart, paragrafi 122).

• Gjykata vëren se pretendimet e parashtruesit të kërkesës për cenimin e parimit të legalitet dhe mungesa e elementeve detyruese materiale dhe formale të Dekretit të kontestuar janë pretendime që ngrenë çështje të ligjshmërisë që kanë mundur të shqyrtohen para gjykatave të rregullta, para se kërkesa të dorëzohet në Gjykatën Kushtetuese.

• Në këtë drejtim, përkitazi me obligimin që së pari të shterohen mjetet juridike pranë gjykatave të rregullta,​​ Gjykata rikujton se​​ Gjykata Federale Kushtetuese e Gjermanisë në përgjigjen e saj ka theksuar: “Bazuar në parimin e subsidiaritetit, ankuesi së pari duhet t’i ndjekë të gjitha opsionet procedurale në dispozicion të cilat mund të parandalojnë ose ndreqin shkeljen e pretenduar të të drejtave të garantuara me Kushtetutë. Prandaj, në rast të shkarkimit të të emëruarit politik siç është një ambasador ose një konsull, kjo do të nënkuptonte shterimin e të gjitha mjeteve juridike në dispozicion pranë gjykatave administrative [...] Vetëm pas këtyre “kanaleve juridike” që duhet shteruar, ankuesi mund të paraqesë ankesë kushtetuese.”

• Siç u cek më lart, parashtruesi i kërkesës nuk ka dëshmuar në Gjykatë se​​ (i)​​ mjeti juridik sipas LKA-së nuk është “mjaftueshëm i sigurt jo vetëm në teori, por edhe në praktikë”, sepse ai nuk mund “të ofrojë​​ zgjidhje përkitazi me pretendimet e një parashtruesi të kërkesës” dhe “të ofrojë një mundësi të arsyeshme për sukses”;​​ (ii)​​ nuk është “i qasshëm, efektiv dhe efikas”;​​ (iii)​​ se ai “ka bërë gjithçka që mund të pritet në mënyrë të arsyeshme nga ai që të shterojë mjetet juridike”; dhe​​ (iv)​​ pretendimet e tij për joefektivitetin e mjeteve juridike nuk bazohen në “dyshime të thjeshta” të cilat, siç shpjegohet më lart, nuk përbëjnë bazë për lirimin e parashtruesit të kërkesës nga detyrimi për të shteruar mjetet juridike.

• Veç kësaj, Gjykata vlerëson se edhe gjykatat kushtetuese dhe supreme me juridiksion kushtetues të vendeve anëtare të Forumit të Komisionit të Venecias​​ që kriterin për shterim të mjeteve juridike e kanë të rregulluar ngjashëm me sistemin juridik kosovar,​​ ​​ kanë shpjeguar: (i) gjykatat e rregullta kanë kompetencë për të gjykuar çështjen e shkarkimit të të emëruarit politik; (ii) në rast të shkarkimit të të emëruarit politik, ai së pari,​​ ka për obligim që të shterojë të gjitha mjetet juridike pranë gjykatave të rregullta; dhe, (iii) ankesa​​ e drejtpërdrejt​​ në Gjykatën Kushtetuese mund të paraqitet, vetëm në rastet kur provohet se nuk ekziston mjeti efektiv juridik. (shih,​​ për këtë qëllim, përgjigjet e pasqyruara më lart të dhëna nga Gjykata Federale Kushtetuese e Gjermanisë, Gjykata​​ Kushtetuese​​ e Sllovakisë​​ dhe Gjykata Supreme e Holandës, paragrafët​​ 63,​​ 64​​ dhe​​ 66).​​ 

• Rrjedhimisht, Gjykata, në bazë të të lartcekurave dhe duke marrë parasysh rrethanat e rastit konkret, dhe në bazë të standardeve të vendosura në praktikën e saj gjyqësore në raste të ngjashme dhe praktikën gjyqësore të GJEDNJ-së, konstaton se parashtruesi i kërkesës nuk i ka plotësuar kushtet e pranueshmërisë, pasi nuk i ka shteruar mjetet juridike të përcaktuara në paragrafin 7, të nenit 113 të Kushtetutës, paragrafin 2, nenin​​ 47 të Ligjit dhe pikën (b) të paragrafit (1) të rregullit 39 të Rregullores së punës, dhe si e tillë, kërkesa duhet të shpallet e papranueshme.

PËR KËTO ARSYE

Gjykata Kushtetuese, në pajtim me nenin 113.7 të Kushtetutës, nenet 20 dhe 47 ​​ të Ligjit dhe rregullat 39 (1) (b) dhe 59 (2) të Rregullores së punës, më​​ ​​ 27 tetor​​ 2022, njëzëri

VENDOS

• TA DEKLAROJË kërkesën të papranueshme;

• T'UA KUMTOJË këtë aktvendim palëve;

• TA PUBLIKOJË këtë aktvendim në Gazetën Zyrtare, në pajtim me nenin 20.4 të Ligjit;

• Ky aktvendim hyn në fuqi menjëherë.

Gjyqtarja raportuese    Kryetarja e Gjykatës Kushtetuese

Remzije Istrefi-Peci    ​​ ​​ ​​ ​​ ​​ ​​ ​​ ​​ ​​ ​​ ​​ ​​​​   Gresa Caka-Nimani