Aktvendim për papranueshmëri
Prishtinë, më 8 korrik 2024
Nr. ref.: RK 2461/24
AKTVENDIM PËR PAPRANUESHMËRI
në
rastin nr. KI151/23
Parashtrues
H.R.Zh.A
Vlerësim i kushtetutshmërisë së Aktgjykimit të Gjykatës Supreme [Rev.nr.45/23], të 20 shkurtit 2023
GJYKATA KUSHTETUESE E REPUBLIKËS SË KOSOVËS
e përbërë nga:
Gresa Caka-Nimani, kryetare
Bajram Ljatifi, zëvendëskryetar
Selvete Gërxhaliu-Krasniqi, gjyqtare
Safet Hoxha, gjyqtar
Radomir Laban, gjyqtar
Remzie Istrefi-Peci, gjyqtare
Nexhmi Rexhepi, gjyqtar
Enver Peci, gjyqtar dhe
Jeton Bytyqi, gjyqtar
Parashtruesi i kërkesës
Kërkesa është dorëzuar nga H.R.Zh.A me vendbanim në shtetin e Kanadasë (në tekstin e mëtejmë: parashtruesja e kërkesës) e përfaqësuar nga Korab Bokshi avokat nga Gjakova.
Vendimi i kontestuar
Parashtruesja e kërkesës e konteston Aktgjykimin [Rev.nr.45/23] e Gjykatës Supreme, të 20 shkurtit 2023.
Përfaqësuesi i parashtrueses së kërkesës Aktgjykimin e kontestuar të Gjykatës Supreme e ka pranuar më 7 mars 2023.
Objekti i çështjes
Objekt i çështjes është vlerësimi i kushtetutshmërisë së Aktgjykimit të kontestuar të Gjykatës Supreme, përmes të cilit pretendohet se parashtrueses së kërkesës i janë shkelur të drejtat dhe liritë themelore të garantuara me nenet 22 [Zbatimi i Drejtpërdrejtë i Marrëveshjeve dhe Instrumenteve Ndërkombëtare], 31 [E Drejta për Gjykim të Drejtë dhe të Paanshëm] dhe 50 [Të Drejtat e Fëmijës] të Kushtetutës së Republikës së Kosovës (në tekstin e mëtejmë: Kushtetuta), në lidhje me nenin 6 (E drejta për një proces të rregullt), të Konventës Evropiane për Mbrojtjen e të Drejtave të Njeriut (në tekstin e mëtejmë: KEDNJ).
Baza juridike
Kërkesa bazohet në paragrafët 1 dhe 7 të nenit 113 [Jurisdiksioni dhe Palët e Autorizuara] të Kushtetutës, në nenet 22 (Procedimi i kërkesës) dhe 47 (Kërkesa individuale) të Ligjit nr. 03/L-121 për Gjykatën Kushtetuese të Republikës së Kosovës (në tekstin e mëtejmë: Ligji) dhe në rregullin 25 (Parashtrimi i kërkesave dhe përgjigjeve) të Rregullores së punës së Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Kosovës (në tekstin e mëtejmë: Rregullorja e punës).
Më 7 korrik 2023, Rregullorja e punës së Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Kosovës Nr. 01/2023, u publikua në Gazetën Zyrtare të Republikës së Kosovës dhe hyri në fuqi 15 ditë pas publikimit të saj. Rrjedhimisht gjatë shqyrtimit të kërkesës, Gjykata Kushtetuese i referohet dispozitave të Rregullores së lartcekur. Lidhur me këtë, konform Rregullit 78 (Dispozitat kalimtare) të Rregullores së punës Nr. 01/2023, përjashtimisht, dispozita të caktuara të Rregullores së punës Nr. 01/2018, do të vazhdojnë të zbatohen në lëndët e regjistruara në Gjykatë përpara shfuqizimit të saj, vetëm nëse dhe për aq sa janë më të favorshme për palët.
Procedura në Gjykatë
Më 6 korrik 2023, parashtruesja e kërkesës e dorëzoi kërkesën në postë, e cila kërkesë arriti dhe u regjistrua më 11 korrik 2023, në Gjykatën Kushtetuese të Republikës së Kosovës (në tekstin e mëtejmë: Gjykata).
Më 13 korrik 2023, Kryetarja e Gjykatës përmes Vendimit [Nr. GJR. KI151/23], caktoi gjyqtarin Radomir Laban gjyqtar raportues dhe përmes Vendimit [Nr. KSH. KI151/23], Kolegjin shqyrtues, të përbërë nga gjyqtarët: Gresa Caka – Nimani (kryesuese), Bajram Ljatifi dhe Safet Hoxha, anëtarë.
Më 18 korrik 2023, Gjykata e njoftoi përfaqësuesin e parashtrueses së kërkesës për regjistrimin e kërkesës dhe një kopje të kërkesës ia dërgoi Gjykatës Supreme.
Më 18 korrik 2023, Gjykata njoftoi Gjykatën Themelore në Ferizaj (në tekstin e mëtejmë: Gjykata Themelore) për regjistrimin e kërkesës dhe kërkoi nga ajo që të sjellë fletkthesën që dëshmon se kur parashtruesja e kërkesës e ka pranuar Aktgjykimin [Rev. nr. 45/2023] e 20 shkurtit 2023, të Gjykatës Supreme.
Më 26 korrik 2023, Gjykata Themelore dorëzoi në Gjykatë fletkthesën e kërkuar.
Më 24 nëntor 2023, Gjykata i dërgoi një shkresë Gjykatës Themelore dhe kërkoi që të sjell dosjen e plotë të lëndës.
Më 5 dhjetor 2023, Gjykata Themelore dorëzoi dosjen e plotë të lëndës në Gjykatë.
Më 6 dhe 8 shkurt 2024, përfaqësuesi i parashtrueses së kërkesës dorëzoi në Gjykatë dokumente shtesë, përkatësisht Aktvendimin AC.nr.1846/19 e 21 janarit 2021, të Gjykatës së Apelit.
Më 11 mars 2024, gjyqtari Jeton Bytyqi dha betimin para Presidentes së Republikës së Kosovës, me ç’rast filloi mandati i tij në Gjykatë.
Më 28 maj 2024, Kolegji shqyrtues shqyrtoi raportin e gjyqtarit raportues dhe njëzëri i rekomandoi Gjykatës papranueshmërinë e kërkesës.
Përmbledhja e fakteve
Parashtruesja e kërkesës parashtroi kërkesë për herën e dytë në Gjykatë. Në kërkesën KI67/19, parashtruesja e kërkesës e kontestonte Aktgjykimin e Gjykatës Themelore në Ferizaj, C. nr. 571/18, të 12 nëntorit 2018. Gjykata kishte vendosur që kërkesën e parashtrueses së kërkesës ta shpallë të papranueshme për shkak se ishte e parakohshme.
Në vazhdim, Gjykata do të bëjë përmbledhjen e fakteve lidhur me kërkesën KI67/19 për aq sa ato ndërlidhen edhe me kërkesën e tanishme KI151/23, për të vazhduar më tej me faktet e rastit të tanishëm KI151/23.
Përmbledhja e fakteve të rastit KI67/19
Më 9 shtator 2005, parashtruesja e kërkesës dhe bashkëshorti i saj B.A kishin lidhur kurorë në Shërbimin e Ofiqarisë në Ferizaj.
Në një datë të pasaktësuar, B.A përkatësisht ish-bashkëshorti i parashtrueses së kërkesës, paraqiti padi në Gjykatën Themelore për zgjidhjen e martesës me parashtruesen e kërkesës, me arsyetimin se “raportet bashkëshortore në fillim kanë qenë të mira por ndërkohë të njëjtat janë përkeqësuar deri në atë masë sa që jeta martesore është bërë e padurueshme”.
Fakte të nxjerra nga dosja
Bazuar në shkresat e lëndës, gjyqtari i çështjes kishte kërkuar nga Oda e Avokatëve të Kosovës që parashtrueses së kërkesës t’i caktohet një përfaqësues i përkohshëm nga radhët e avokatëve të Regjionit të Ferizajt. Oda e Avokatëve të Kosovës kishte caktuar avokatin M.Ll – avokat nga Ferizaj, si përfaqësues i përkohshëm i H.Zh.A (parashtruesja e kërkesës).
Më 17 shtator 2018, Gjykata Themelore përmes Aktvendimit [C.nr.571/18], vendosi:
Të paditurës H.Zh.A, me adresë të panjohur në Kanada, i caktohet përfaqësuesi i përkohshëm.
Për përfaqësues të përkohshëm i caktohet av. M.Ll nga Ferizaj, i cili në këtë kontest ka të gjitha të drejtat dhe obligimet e përfaqësuesit të ligjshëm e që do ti ushtroi deri sa në Gjykatë të mos paraqitet i padituri ose përfaqësuesi i tij.
Ky aktvendim do të publikohet në tabelën e shpalljeve të gjykatës dhe Gazetën Zyrtare të Republikës së Kosovës, dhe një kopje i dërgohet Qendrës për Punë Sociale në Ferizaj dhe Podujevë.
Më 19 tetor 2018, Gjykata Themelore përmes Aktvendimit [C.nr.571/18]:
Detyroi përfaqësuesin e përkohshëm të paditurës H.Zh.A, me adresë të panjohur në Kanada, në çështjen juridike zgjidhje e martesës, që në afat prej 15 ditësh, nga pranimi i padisë me të gjitha shkresat, të cilat i janë bashkëngjitur këtij aktvendimi, t’i paraqesë Gjykatës përgjigje, me shkrim, në padi, në kopje të mjaftueshme për Gjykatën dhe palët, nën kërcimin e pasojave procedurale.
I padituri, në përgjigje me shkrim, t’i paraqes prapësimet procedurale dhe të deklarojë se e pranon apo e konteston kërkesëpadinë e paditësit. Në qoftëse, i padituri e konteston kërkesëpadinë e paditësit, përgjigja në padi duhet t’i përmbajë faktet mbi të cilat i padituri i bazon thëniet e tij dhe provat me të cilat provohet faktet e paraqitura. Përgjigja në padi duhet të përmbajë të gjitha elementet e parapara me dispozitat e nenit 99 të LPK-së.
Paralajmërohet i padituri se, në qoftëse brenda afatit të caktuar si në pikën I të këtij aktvendimi nuk paraqet përgjigje në padi, atëherë gjykata mund të marrë aktgjykim, për shkak të mos dëgjueshmërisë-mosbindjes, po që se plotësohen kushtet e parapara me dispozitat e nenit 150 paragrafi 1 pika (a), (b) dhe (c) të LPK-së.
Përsoni i cili paraqitet si përfaqësues ligjor është i detyruar që me rastin e ndërmarrjes së veprimit të parë procedural të provojë cilësinë e përfaqësuesit ligjor, ndërsa i autorizuari me prokurë është i detyruar që gjykatës t’ia paraqes autorizimin e rregullt.
Më 12 nëntor 2018, Gjykata Themelore përmes Aktgjykimit [C.nr.571/18] vendosi:
Zgjidhet martesa me shkurorëzim e lidhur me 9 shtator 2005 në zyrën e gjendjes civile në Ferizaj, në mes të paditësit B.A dhe të paditurës H.Zh.A, në bazë të nenit 68 paragrafi 2 të Ligjit mbi Familjen i Kosovës.
Fëmiu i mitur A.A e lindur më datë 29.01.2012, i besohet në ruajtje, kujdes dhe edukim nënës së saj H.Zh.A.
Kontakti në mes paditësit dhe fëmiut të mitur të jetë i lirë.
E paditura pas plotfuqishmërisë së këtij aktgjykimi ka të drejtë në procedurë administrative ta rikthejë mbiemrin e vajzërisë Zh.
Detyrohet paditësi që të paguajë shpenzimet e procedurës në shumë të përgjithshme prej 230 euro, brenda afatit prej 15 ditësh pas plotfuqishmërisë së këtij aktgjykimi nën kërcënimin e përmbarimit me dhunë.
Më 24 dhjetor 2018, Aktgjykimi i lartpërmendur i Gjykatës Themelore u bë i plotfuqishëm sepse ndaj tij nuk u ushtrua ankesë nga asnjëra palë në procedurë.
Më 16 mars 2019, sipas pretendimit të parashtrueses së kërkesës, ajo është vënë në dijeni për herë të parë për Aktgjykimin [C.nr.571/18] e 12 nëntorit 2018, të Gjykatës Themelore, përmes të cilit ishte zgjidhur martesa e saj.
Më 26 mars 2019, parashtruesja e kërkesës, bazuar në pikat (a) dhe (c) të nenit 232 (Përsëritja e Procedurës) të Ligjit Nr. 03/L-006 për Procedurën Kontestimore (në tekstin e mëtejmë: LPK), parashtroi propozim për përsëritje të procedurës pranë Gjykatës së Apelit, duke pretenduar shkelje thelbësore të dispozitave të procedurës kontestimore, konstatim të gabuar dhe jo të plotë të gjendjes faktike dhe zbatim të gabuar të së drejtës materiale.
Derisa Gjykata kishte vendosur për rastin KI67/19, nga shkresat e lëndës rezultoi që Gjykata e Apelit akoma nuk kishte vendosur lidhur me propozimin e lartcekur të parashtrueses së kërkesës për përsëritje të procedurës të dorëzuar në Gjykatën e Apelit më 28 mars 2019.
Më 4 prill 2019, Gjykata Themelore e kishte njoftuar përfaqësuesin e paditësit B. A për propozimin për përsëritje të procedurës të paraqitur nga ana e parashtrueses së kërkesës.
Më 10 prill 2019, përfaqësuesi i paditësit B.A paraqiti përgjigje në ankesën dhe kërkesën për përsëritje të procedurës të parashtruar nga parashtruesja e kërkesës.
Më 13 korrik 2020, Gjykata e Apelit përmes Vendimit [Ac.nr.1846/19], vendosi si në vijim: “Gjykata e Apelit pasi ka shqyrtuar e analizuar shkresat e lëndës, respektivisht ankesën/ propozimin për përsëritje të procedurës së ushtruar nga ana e të paditurës përmes formës elektronike, ka gjetur se çështja kontestuese është dërguar në gjykatën e apelit, pa u shqyrtuar paraprakisht nga ana e gjykatës së shkallës së parë, në kuadër të detyrimeve ligjore që ka e njëjta në kuptim të nenit 237 par.1 i LPK-së lidhur me nenin 186 të LPK-së”.
Më 24 gusht 2020, Gjykata Themelore përmes Aktvendimit [C.nr.571/18] vendosi:
Ankesa e të paditurës H.Zh.A e paraqitur kundër aktgjykimit të Gjykatës Themelore [C.nr.571/18] të 12 nëntorit 2018, hedhet si e pasafatshme.
Sa i përket propozimit për përsëritje të procedurës gjykata do ta përcjellë lëndën në Gjykatën e Apelit që të vendosë si Gjykatë Kompetente.
Në një datë të pasaktësuar, parashtruesja e kërkesës kishte paraqitur ankesë në Gjykatën e Apelit kundër Aktvendimit të Gjykatës Themelore, për shkak të shkeljes thelbësore të dispozitave të procedurës kontestimore, konstatimit të gabuar apo jo të plotë të gjendjes faktike dhe zbatimit të gabuar të së drejtës materiale.
Më 21 janar 2021, Gjykata e Apelit përmes Aktvendimit [Ac.nr.1846/19]:
Aprovoi si të bazuar propozimin për përsëritje të procedurës.
Lejoi përsëritjen e procedurës e përfunduar me aktgjykimin e formës së prerë të Gjykatës Themelore në Ferizaj (C.nr.571/18) të 12 nëntorit 2018, dhe të njëjtin aktgjykim e anuloi.
Çështja iu kthye në rigjykim dhe rivendosje gjykatës së shkallës së parë.
Më 22 shkurt 2021, paditësi B.A paraqiti revizion në Gjykatën Supreme kundër aktvendimit të Gjykatës së Apelit, për shkak të aplikimit të gabuar të së drejtës materiale dhe shkeljeve të dispozitave të procedurës kontestimore, me propozimin që të anulohet aktvendimi i ankimuar dhe të refuzohet propozimi për përsëritje të procedurës.
Përgjigje në revizion kishte paraqitur edhe parashtruesja e kërkesës me propozimin që revizioni të hedhet poshtë si i palejuar.
Më 16 shtator 2021, Gjykata Supreme përmes Aktvendimit [Rev.nr.313/2021], hodhi poshtë si të palejuar revizionin e paraqitur nga paditësi B.A.
Përmbledhja e fakteve të rastit të tanishëm KI151/23
Më 11 qershor 2018, bashkëshorti i parashtrueses së kërkesës B.A (në tekstin e mëtejmë: paditësi) kishte parashtruar padi në Gjykatën Themelore në Ferizaj kundër parashtrueses së kërkesës përmes së cilës kishte kërkuar zgjidhjen e martesës që e kishte lidhur më 9 shtator 2005 me parashtruesen e kërkesës. Paditësi nuk kishte kërkuar që ta marrë në besim fëmijën që kishte lindur nga kjo martesë, por nga gjykata kishte kërkuar ta obligoj parashtruesen e kërkesës që t’ia mundësoj kontaktin me fëmijën dy herë në vit, dhe atë nga data 15 dhjetor deri më 25 dhjetor gjatë kohës së pushimit dimëror dhe nga data 1 gusht deri më 10 gusht gjatë kohës së pushimit veror, për çdo vit vijues deri sa të ekzistojnë kushtet ligjore.
Në të njëjtën kohë me procedurën e zgjidhjes së martesës para Gjykatës Themelore në Ferizaj, me kërkesë të parashtrueses së kërkesës u zhvillua gjithashtu një procedurë gjyqësore lidhur me çështjen e besimit të fëmijës dhe alimentacionin në Kanada ku banonte parashtruesja e kërkesës së bashku me fëmijën.
Më 26 mars 2021, Gjykata Supreme Otnario – Gjykata Familjare përmes Vendimit – Urdhrit [FC 131/20] vendosi si në vijim:
përgjegjësinë vendimmarrëse dhe të kujdesit për fëmijën, përkatësisht A.A ta ketë propozuesja H.R.Zh.A;
Fëmija do të qëndrojë nën kujdesin e propozueses.
Propozuesja ka të drejtë të ekzekutojë çdo dokument të kërkuar për fëmijën, përkatësisht A.A e lindur më 29 janar 2012, në lidhje me shëndetin, mirëqenien dhe avancimin e fëmijës në jetë, duke përfshirë dokumentet e udhëtimit ose pasaportat dhe nënshkrimin e të paditurit do to lihet.
Pala përgjegjëse B.A nuk ka të drejtë të udhëtojë me fëmijën pa pëlqimin paraprak me shkrim të parashtrueses së kërkesës;
Duke filluar nga janari 2018 për çdo muaj, bashkëshorti i parashtrueses së kërkesës është i obliguar ti paguaj parashtrues së kërkesës për mbështetje për fëmijën shumën prej 556.00 dollarë në muaj, bazuar në përgjigjen e llogaritur prej 60,000.00 CDN në vit dhe udhëzimet për Mbështetjen e Fëmijëve në Otnario kl.3 (1) (a).
Çdo detyrim i prapambetur që rrjedh nga ky Urdhër do të paguhet në masën 250,00 $ në muaj duke filluar nga prilli 2021 nga dita e parë e çdo muaji pas kësaj deri në masën e plotë. I padituri do të ketë të drejtën e kredisë prej 2,250,00 $ për llogari mbështetjes së fëmijës të paguar tashmë.
Pala përgjegjëse do të kontribuojë me 65% të shpenzimeve të veçanta dhe të jashtëzakonshme për fëmijën, përkatësisht A.A, e lindur më 29 janar 2012.
Pala përgjegjëse do ta mbajë propozuesen si përfitues të parevokueshëm në çdo polisë të sigurimit të jetës që mund të zotërojë, për aq kohë sa ai është i detyruar t’i paguajë propozueses mbështetjen/ alimentacionin e fëmijës me qëllim të sigurimit të detyrimit të tij për mbështetjen e fëmijës.
Pala përgjegjëse do ta mbajë fëmijën, përkatësisht A.A, e lindur më 29 janar 2012, në çdo përfitim shëndetësor dentar ose optik në dispozicion të tij nëpërmjet punësimit të tij ose në mënyrë të pavarur, për aq kohë sa ai është detyruar ti paguajë propozueses mbështetjen për fëmijë.
Pala përgjegjëse do ti paguajë propozueses koston e saj fikse në shumën prej 1,500.00 $ duke përfshirë disbursimet dhe taksat e aplikueshme. Shuma prej 1,000.00 $ e kostove do ti atribuohet mbështetjes së fëmijëve.
Për sa kohë që paguhet mbështetja e fëmijëve, paguesi i mbështetjes përgjegjëse dhe marrësit e mbështetjes së propozueses (nëse aplikohet) duhet ti japin palës tjetër informacione të përditësuara të të ardhurave çdo vit, brenda 30 ditëve ose përvjetorit të këtij urdhëri, në përputhje me seksionin 24.1 të udhëzimeve për mbështetjen e fëmijëve në Otnario.
Nëse urdhëri i mbështetjes nuk hiqet nga zyra e drejtorit të zyrës së përgjegjësit familjar, atëherë ai do të zbatohet nga drejtori dhe shumat që i detyrohen sipas urdhërit mbështetës do ti paguhen drejtorit, i cili ia paguan ato personit të cilëve u detyrohen.
Më 14 mars 2022, Gjykata Themelore përmes Aktgjykimit [C. nr. 268/21], vendosi si në vijim:
I. Aprovoi si të bazuar kërkesë padinë e paditësit B.A, në lidhje me zgjidhjen e martesës, Zgjidhet me shkurorëzim martesa e lidhur me datë 09.09.2005 në Zyrën e Gjendjes Civile në Ferizaj, evidentuar me numër rendor nr.295 dhe nr.ref.25/2005RM/25001 martesë kjo e lidhur në mes paditësit B.A i lindur më dt.08.02.1980 në Ferizaj dhe H.Zh.A e lindur më dt.05.09.1982 në Llugë;
II. Fëmiu i mitur A.A, e lindur më dt.29.01.2012 në London, i besohet në ruajtje, kujdes dhe edukim nënës së saj H.Zh.A;
III. Detyrohet pala H.Zh.A, që palës B.A, të ia mundësojë kontaktin personal me fëmiun e mitur A.A, dy herë në vite edhe atë nga data 15 dhjetor, deri me datën 25 dhjetor dhe nga data 01 Gusht deri me datën 10 Gusht te 9do viti, i cili kontakt do te realizohet ne atë mënyrë qe e paditura H.Zh.A ,fëmiun e mitur A.A, detyrohet qe te ia dorëzoj babait te saj B.A në ora 11,00 te datës 15 dhjetor, para Qendrës për Pune Sociale ne Ferizaj, kurse paditësi B.A detyrohet qe te ia kthej fëmiun e mitur te paditurës H.Zh.A ,me datën 25 dhjetor ne ora 11,00 para Qendrës për Pune Sociale ne Ferizaj. E paditura H.Zh.A detyrohet qe fëmiun e mitur A.A të ia dorëzoj paditësit B.A, me 01 gusht ne ora 11,00. para Qendrës për Pune Sociale ne Ferizaj ,kurse paditësi B.A detyrohet qe te ia kthej te paditurës H.Zh.A fëmiun e mitur A.A me date 10 gusht para Qendrës për Pune Sociale në Ferizaj;
IV. Detyrohet paditësi B.A, qe ne emër te alimentacionit për fëmiun e mitur A.A te paguaj për çdo muaj shumën prej 150 euro duke filluar nga data 14.03.2022 e derisa të ekzistojnë kushtet ligjore për një pagesë të tillë e cila pagese do të kryhet nga data 14 deri me datën 17 të çdo muaji dhe do te paguhet ne llogarinë bankare te përfaqësueses ligjore, të fëmiut të mitur nënës H.Zh.A;
V. Hudhet poshtë si e pa lejuar pjesë e padisë së paditësit B.A me të cilën ka kërkuar që të paditurës H.Zh.A ti kthehet mbiemri i vajzërisë Zh.
VI. Secila palë i bartë shpenzimet e vete të procedurës kontestimore.
Në një datë të pasaktësuar, përfaqësuesi i parashtrueses së kërkesës paraqiti ankesë në Gjykatën e Apelit kundër Aktgjykimit të Gjykatës Themelore, për shkak të shkeljeve esenciale të dispozitave të procedurës kontestimore, vërtetimit të gabuar dhe jo të plotë të gjendjes faktike, dhe zbatimit të gabuar të të drejtës materiale me propozim që Aktgjykimi i atakuar të ndryshohet duke refuzuar të tërësi kërkesëpadinë e paditësit apo që Aktgjykimi të prishet dhe çështja t’i kthehet në rishqyrtim dhe rivendosje gjykatës së shkallës së parë.
Përgjigje në ankesë kishte parashtruar edhe i autorizuari i paditësit, i cili me përgjigjen e tij në ankesë ka propozuar që ankesa e parashtrueses së kërkesës të refuzohet si e pabazuar ndërsa Aktgjykimi i gjykatës së shkallës së parë të vërtetohet.
Më 7 nëntor 2022, Gjykata e Apelit përmes Aktgjykimit [AC. nr. 3384/2022] vendosi:
pjesërisht aprovoi ankesën e parashtrueses së kërkesës si të bazuar ashtu që pika II, III dhe IV e dispozitivit të aktgjykimit [C. nr. 268/21] të 14 marsit 2022 të Gjykatës Themelore prishet.
Hodhi si e palejuar padinë e paditësit B.A kundër parashtrueses së kërkesës lidhur me besimin e fëmijës A.A, kontaktit me fëmijën dhe caktimin e alimentacionit; dhe
refuzoi ankesën e parashtrueses së kërkesës si të pabazuar lidhur me pikën I , V dhe VI të aktgjykimit [c.nr.268/21] të 14 marsit 2022 të Gjykatës Themelore, dhe në këtë pjesë aktgjykimin e Gjykatës Themelore e vërtetoi.
Më 19 dhjetor 2022, paditësi B.A paraqiti revizion në Gjykatën Supreme kundër Aktgjykimit të Gjykatës së Apelit, për shkak të aplikimit të gabuar të së drejtës materiale dhe shkeljes së dispozitave të procedurës kontestimore, me propozim që të aprovohet revizioni si i themeltë, të anulohet Aktgjykimi i gjykatës së shkallës së dytë, ndërsa të mbetet në fuqi Aktgjykimi i Gjykatës Themelore.
Përgjigje në revizion kishte paraqitur edhe parashtruesja e kërkesës, nëpërmjet së cilës kundërshtoi pretendimet e revizionit, me propozim që i njëjti të refuzohet si i pabazuar.
Më 20 shkurt 2023, Gjykata Supreme përmes Aktgjykimit [Rev. nr. 45/2023] pranoi si të themeltë revizionin e paditësit dhe ndryshoi pjesën e parë të dispozitivit të Aktgjykimit [Ac.nr.3384/2022] të 2 nëntorit 2022, të Gjykatës së Apelit, që ka të bëjë me pjesën e II, III, dhe IV të dispozitivit të Aktgjykimit [C.nr.268/21] të 14 marsit 2022, të Gjykatës Themelore, ashtu që në këtë pjesë Aktgjykimin e Gjykatës Themelore e la në fuqi.
Gjykata Supreme në aktgjykimin e saj ndër të tjera theksoi: “Gjykata Supreme e Kosovës duke u nisur nga gjendja e këtillë e çështjes, ka vlerësuar se gjykata e shkallës së dytë gabimisht ka konstatuar se në rastin konkret kemi të bëjmë me çështje të gjykuar kur ka vendosur si në pjesën e parë të dispozitivit të aktgjykimit të sajë, që ka të bëjë me pjesën II, III dhe IV të dispozitivit të aktgjykimit të gjykatës së shkallës së parë, për çka u deshtë që aktgjykimi i gjykatës së shkallës së dytë të ndryshohet, ashtu që të mbetet në fuqi aktgjykimi i gjykatës së shkallës së parë, si në dispozitivin e këtij aktgjykimi. Gjykata e shkallës së dytë, duke qenë se nga gjykata e huaj (Kanada-26.03.2021), është marrë aktgjykimi i sipër përmendur, ka gjetur se kemi të bëjmë me “çështje te gjykuar ", prandaj, ka vendosur si ne pjesën e pare, te sipër cituar, te aktgjykimit te saj. Mirëpo, Gjykata Supreme e Kosovës, konsideron se ne rastin konkret civil - juridik, nuk kemi te bëjmë me " res judicata - çështje të gjykuar", sepse, për t'u konsideruar një çështje si çështje e gjykuar, duhet qe ne mënyrë kumulative te plotësohen këto kushte: Identiteti (njëjtësia) subjektiv i palëve, identiteti i kërkesës, identiteti i gjendjes faktike dhe qe kontesti te jete zhvilluar dhe përfunduar ne procedurën kontestimore. Ne rastin konkret, veç tjerash, nuk ekziston identiteti i kërkesës, as identiteti i gjendjes faktike, sepse, ne njërën ane, tek aktgjykimi i gjykatës se huaj, i sipër cekur, kërkesa për alimentacion për fëmijën e mitur ka te beje me shumen prej 556 dollar ne muaj, te cilën shume duhet ta paguaje paditësi, qe nga dita e pare e janarit 2018 ... , ndërsa, me aktgjykimin e gjykatës se shkalles se pare, kërkesa e caktuar për alimentacion ka te beje me shumen prej 150 euro ne muaj, te cilën duhet ta paguaje paditësi për fëmijën e mitur, nga data 14.03.2022 ... , dhe ne anën tjetër, paditësi duke punuar si specialist i mjekësisë familjare ne QKMF- në , e sipër përmendur, realizon te ardhura mujore ne shume prej 605.39 euro, ka edhe një fëmijë te mitur R.A, e lindur me 22.10.2020, nga bashkësia jashtë martesore me V.H, qe d.m.th. se ne këtë rast konkret civil, nuk janë përmbushur kumulativisht te gjitha kushtet për t'u konsideruar kjo çështje si " çështje e gjykuar - res judicata"
Pretendimet e parashtrueses së kërkesës
Parashtruesja e kërkesës e konteston Aktgjykimin [Rev. nr. 45/2023] e 20 shkurtit 2023, të Gjykatës Supreme, me pretendimin se i njëjti është nxjerrë në shkelje të të drejtave dhe lirive themelore të garantuara me nenet 22 [Zbatimi i Drejtpërdrejtë i Marrëveshjeve dhe Instrumenteve Ndërkombëtare], 31 [E Drejta për Gjykim të Drejtë dhe të Paanshëm] dhe 50 [Të Drejtat e Fëmijës] të Kushtetutës, në lidhje me nenin 6 (E drejta për një proces të rregullt) të KEDNJ-së.
Pretendimet lidhur me shkeljen e nenit 31 të Kushtetutës në lidhje me nenin 6 të KEDNJ-së
Parashtruesja e kërkesës fillimisht pretendon shkelje të nenit 31 të Kushtetutës në lidhje me nenin 6 të KEDNJ-së, pasi që siç thekson, Gjykata Supreme ka bërë vlerësim të gabuar të gjendjes faktike po ashtu ka aplikuar gabimisht të drejtën materiale dhe se gjatë zhvillimit të procedurës kontestimore ka bërë shkelje esenciale të dispozitave të ligjit procedural, ku siç thekson ajo “... për rrjedhojë aktgjykimi i atakuar është kundër kushtetues dhe kundërligjorë për shkak se palës se paditur nuk i është mundësuar një gjykim i drejte dhe i paanshëm ne harmoni me dispozitat e nenit 22, 31 të Kushtetutës së Republikës së Kosovës dhe nenin 6 të Konventës Evropiane për të Drejtat e Njeriut”.
Tutje parashtruesja e kërkesës thekson se çështja në fjalë është res judicata dhe se sipas saj, Gjykata Supreme nuk ka pasur kompetencë vendore për vendosjen e çështjes së tillë. Lidhur me këtë parashtruesja e kërkesës pohon se “Gjykatave të rregullta, gjatë procedurës gjyqësore i është prezantuar prova ne origjinal "Aktgjykimi i plotfuqishëm i shtetit te Kanadasë, Gjykatës Supreme, Gjykata Familjare me adresa 80 Dundas Street, London On me nr. FC131/20 i dt.26.03.2021". Përkundër kësaj, gjykata e shkallës së parë ka injoruar rrethanën se për besimin, ruajtjen dhe alimentacionin e fëmijës A.A është vendosur nga një gjykatë e huaj duke iu referuar gabimisht dispozitave ligjore, përkatësisht nenit 89 dhe 90 te "Ligjit për zgjidhjen e Konfliktit te Ligjeve me Dispozitat e Shteteve te tjera ne Marrëdhënie te Caktuara i Republikës Federative te Jugosllavisë", për faktin se në rastin konkret, çështja gjyqësore është zgjidhur në shtetin e Kanadasë in meritum mbi bazën e shqyrtimit të të gjitha fakteve dhe rrethanave të cilat janë në interesin e fëmijës së tij dhe i cili vendim siç cituam me lartë është i plotfuqishëm. Përkundër kësaj, Gjykata Supreme ka injoruar rrethanën se për besimin, ruajtjen dhe alimentacionin e fëmijës A.A është vendosur nga një gjykatë e huaj duke iu referuar gabimisht dispozitave ligjore e qe rrjedhimisht ka pasur me shkelje te se drejtës kushtetuese”. Parashtruesja e kërkesës i referohet rastit të Gjykatës KI25/18, duke cituar disa paragrafë të këtij rasti që flasin për parimin res judicata.
Parashtruesja e kërkesës më tej thekson se res judicata është një doktrinë ligjore që përcakton se një çështje e gjykuar përfundimisht dhe me vendim të prerë nuk mund të rihapet në gjykatë për t’u gjykuar përsëri. Sipas parashtrueses së kërkesës, res judicata ka ndikim të rëndësishëm në të drejtën ndërkombëtare private, dhe se në rastet kur një çështje është gjykuar në një vend të huaj dhe një vend tjetër ka juridiksion mbi të, vendi i dytë e pranon vendimin e dhënë nga vendi i parë dhe nuk lejon rinisjen e procedurave të tjera gjyqësore për të njëjtën çështje. Kjo parandalon shqyrtimin e çështjeve të njëjta në më shumë se një sistem juridik dhe kontribuon në stabilitetin dhe sigurinë juridike ndërkombëtare. Andaj sipas parashtrueses së kërkesës “ ... për te vendosur nëse një vendim i marrë në një vend të huaj duhet të pranohet dhe zbatohet nga një vend tjetër, gjykatat e vendit të dytë vlerësojnë kriteret e përcaktuara nga e drejta ndërkombëtare private. Kriteret e përcaktuara përfshijnë përputhjen territoriale, kompetencën juridike të gjykatës që ka dhënë vendimin, respektimin e procedurave të drejtësisë të së drejtës së jashtme, si dhe përmbajtjen dhe efektet e vendimit të dhënë. Me përfundimin e ri-gjykimin e çështjeve të njëjta në një sistem juridik të ndryshëm, vendimi i parë i njohur dhe zbatohet, duke i dhënë forcë përfundimtare”.
Pretendimet lidhur me shkeljen e nenit 50 të Kushtetutës
Parashtruesja e kërkesës po ashtu pretendon se Aktgjykimi i kontestuar i Gjykatës Supreme është në kundërshtim me paragrafin 4 të nenit 50 të Kushtetutës, për shkak se Aktgjykimi në fjalë cenon interesat e fëmijës. Lidhur me këtë parashtruesja e kërkesës thekson se “lidhur me fëmijën A.A. është zhvilluar një procedure e tej zgjatur ne Kanada, vendin ku ajo jeton, dhe organi i kujdestarisë dhe gjykata kane vepruar sipas gjendjes faktike te vlerësuar drejtpërdrejtë. Duhet theksuar se në rastin konkret, te gjitha palët ne procedure, përkatësisht paditësi, e paditura si dhe fëmija i tyre i përbashkët A.A që të gjithë janë shtetas kanadez dhe jeta e tyre e përbashkët ka qene vetëm ne shtetin e Kanadasë, ashtu qe rrjedhimisht si gjykate e kompetencës ekskluzive për vendosje lidhur me besimin, ruajtjen dhe alimentacionin e fëmijës është vetëm gjykata e shtetit te Kanadasë. Andaj, Gjykata Supreme ka pasur për obligim qe nenit 3 par 1 te Konventës për te Drejtat e Fëmijës e cila Konvente është e aplikueshme konform nenit 22 te Kushtetutës se Republikës se Kosovës, që të ketë parësore interesin me të larte te fëmijës, por qe ne rastin konkret, Gjykata Supreme ka bere pikërisht te kundërtën.
Parashtruesja e kërkesës më tej pretendon se “ ...Po ashtu, konsideroj se aktgjykimi i atakuar është ne kundërshtim edhe me parimet themelore të së drejtës civile përkatësisht parimit “Prior tempore potior iure - i pari në drejtësi më i fort në drejtësi" për shkak se çështja lidhur me besimin, ruajtjen dhe alimentacionin e fëmijës A.A është çështje e gjykuar qysh më parë me Aktgjykimin e plotfuqishëm te shtetit te Kanadasë, Gjykatës Supreme, Gjykata Familjare me adresa 80 Dundas Street, London On me nr. FC131/20 i dt.26.03.2021". Sipas te drejtës ndërkombëtare dhe posaçërisht Konventës se Hagës, nëse mes dy Aktgjykimeve te shteteve te ndryshme ka kolezion, i aplikueshëm është aktgjykimi i shtetit rezident te fëmijës, e qe ne rastin konkret është Aktgjykimi i shtetit Kanadez. Po ashtu edhe me nenin 7 par.2 te Konventës se Hagës, përcaktohet se përparësi ka e drejta e vendit ku fëmija ka shtetësi dhe vendbanimin e përhershëm”.
Në fund, parashtruesja e kërkesës nga Gjykata kërkon mos zbulimin e identitetit të të gjitha palëve në procedurë, duke arsyetuar si në vijim “ ... kjo çështje është e natyrës familjare dhe ka të bëjë me mbrojtjen e interesave të fëmijës së mitur. Do te ishte në interesin e të gjitha palëve në procedurë që të mos zbulohet identiteti për shkak se do të ndikonte negativisht te raportet mes palëve në procedurë dhe në raport me rrethin shoqëror”.
Dispozitat relevante kushtetuese dhe ligjore
Kushtetuta e Republikës së Kosovës
Neni 22
[Zbatimi i drejtpërdrejtë i Marrëveshjeve dhe Instrumenteve Ndërkombëtare]
Të drejtat dhe liritë e njeriut të garantuara me marrëveshjet dhe instrumentet ndërkombëtare në vijim, garantohen me këtë Kushtetutë, zbatohen drejtpërdrejtë në Republikën e Kosovës dhe kanë prioritet, në rast konflikti, ndaj dispozitave e ligjeve dhe akteve të tjera të institucioneve publike:
(1) Deklarata Universale për të Drejtat e Njeriut;
(2) Konventa Evropiane për Mbrojtjen e të Drejtave dhe Lirive Themelore të Njeriut dhe Protokollet e saj;
(3) Konventa Ndërkombëtare për të Drejtat Civile e Politike dhe Protokollet e saj;
(4) Konventa Kornizë e Këshillit të Evropës për Mbrojtjen e Pakicave Kombëtare;
(5) Konventa për Eliminimin e të gjitha Formave të Diskriminimit Racor;
(6) Konventa për Eliminimin e të gjitha Formave të Diskriminimit ndaj Gruas;
(7) Konventa për të Drejtat e Fëmijës;
(8) Konventa kundër Torturës dhe Trajtimeve e Ndëshkimeve të tjera Mizore, Jonjerëzore dhe Poshtëruese.
Neni 31
[E Drejta për Gjykim të Drejtë dhe të Paanshëm]
“1. Çdokujt i garantohet mbrojtje e barabartë e të drejtave në procedurë para gjykatave, organeve të tjera shtetërore dhe bartësve të kompetencave publike.
2. Çdokush gëzon të drejtën për shqyrtim publik të drejtë dhe të paanshëm lidhur me vendimet për të drejtat dhe obligimet ose për cilëndo akuzë penale që ngrihet kundër saj/tij brenda një afati të arsyeshëm, nga një gjykatë e pavarur dhe e paanshme, e themeluar me ligj.”
[...]
Neni 50
[Të Drejtat e Fëmijës]
[...]
4. Të gjitha veprimet që kanë të bëjnë me fëmijët, të ndërmarra qoftë nga institucionet e pushtetit publik, qoftë nga institucionet private, do të jenë në interesin më të mirë të fëmijëve.
Konventa Evropiane për të Drejtat e Njeriut
NENI 6
E drejta për një proces të rregullt
1. Çdo person ka të drejtë që çështja e tij të dëgjohet drejtësisht, publikisht dhe brenda një afati të arsyeshëm nga një gjykatë e pavarur dhe e paanshme, e krijuar me ligj, e cila do të vendosë si për mosmarrëveshjet në lidhje me të drejtat dhe detyrimet e tij të natyrës civile, ashtu edhe për bazueshmërinë e çdo akuze penale në ngarkim të tij. Vendimi duhet të jepet publikisht, por prania në sallën e gjykatës mund t’i ndalohet shtypit dhe publikut gjatë tërë procesit ose gjatë një pjese të tij, në interes të moralit, të rendit publik ose sigurisë kombëtare në një shoqëri demokratike, kur kjo kërkohet nga interesat e të miturve ose mbrojtja e jetës private të palëve në proces ose në shkallën që çmohet tepër e nevojshme nga gjykata, kur në rrethana të veçanta publiciteti do të dëmtonte interesat e drejtësisë.
Vlerësimi i pranueshmërisë së kërkesës
Gjykata së pari shqyrton nëse kërkesa i ka përmbushur kriteret e pranueshmërisë, të përcaktuara me Kushtetutë, të parashikuara me Ligj dhe të specifikuara më tej me Rregullore të punës.
Në këtë drejtim, Gjykata i referohet nenit 113, paragrafëve 1 dhe 7 [Jurisdiksioni dhe Palët e Autorizuara] të Kushtetutës, i cili përcakton:
“1. Gjykata Kushtetuese vendos vetëm për rastet e ngritura para gjykatës në mënyrë ligjore nga pala e autorizuar.
[...]
7. Individët janë të autorizuar të ngrenë shkeljet nga autoritetet publike të të drejtave dhe lirive të tyre individuale, të garantuara me Kushtetutë, mirëpo vetëm pasi të kenë shteruar të gjitha mjetet juridike të përcaktuara me ligj”.
Për më tepër, Gjykata gjithashtu i referohet kritereve të pranueshmërisë, siç janë të përcaktuara me Ligj. Në këtë drejtim, Gjykata i referohet neneve 47 [Kërkesa individuale], 48 [Saktësimi i kërkesës] dhe 49 [Afatet] të Ligjit, të cilët përcaktojnë:
Neni 47
[Kërkesa individuale]
“1. Çdo individ ka të drejtë të kërkojë nga Gjykata Kushtetuese mbrojtje juridike në rast se pretendon se të drejtat dhe liritë e tija individuale të garantuara me Kushtetutë janë shkelur nga ndonjë autoritet publik.
2. Individi mund ta ngritë kërkesën në fjalë vetëm pasi që të ketë shteruar të gjitha mjetet juridike të përcaktuara me ligj”.
Neni 48
[Saktësimi i kërkesës]
“Parashtruesi i kërkesës ka për detyrë që në kërkesën e tij të qartësoj saktësisht se cilat të drejta dhe liri pretendon se i janë cenuar dhe cili është akti konkret i autoritetit publik të cilin parashtruesi dëshiron ta kontestoj”.
Neni 49
[Afatet]
“Kërkesa parashtrohet brenda afatit prej katër (4) muajsh. Afati fillon të ecë nga dita kur parashtruesit i është dorëzuar vendimi gjyqësor...”.
Përkitazi me përmbushjen e kritereve të lartcekura, Gjykata vlerëson se parashtruesja e kërkesës është palë e autorizuar, në kuptim të nenit 113.7 të Kushtetutës; ajo e konteston kushtetutshmërinë e një akti të autoritetit publik, përkatësisht Aktgjykimin [Rev. nr. 45/2023] e 20 shkurtit 2023, të Gjykatës Supreme; se i ka shteruar të gjitha mjetet juridike në dispozicion, sipas nenit 113.7 të Kushtetutës dhe nenit 47.2 të Ligjit; se i ka specifikuar të drejtat e garantuara me Kushtetutë, të cilat pretendon se i janë shkelur, në pajtim me kërkesat e nenit 48 të Ligjit; dhe kërkesën e ka parashtruar brenda afatit ligjor prej 4 (katër) muajsh, siç parashihet me nenin 49 të Ligjit.
Megjithatë, përveç kësaj, Gjykata shqyrton nëse parashtruesja e kërkesës i ka përmbushur kriteret e pranueshmërisë të përcaktuara në rregullin 34 [Kriteret e pranueshmërisë], përkatësisht nën rregullin (2) të rregullit 34 të Rregullores së punës, që përcakton:
(2) Gjykata mund ta konsiderojë kërkesën të papranueshme, nëse kërkesa është qartazi e pabazuar, sepse parashtruesi/ja nuk dëshmon dhe nuk mbështetë në mënyrë të mjaftueshme pretendimin e tij/saj.
Gjykata rikujton se rregulli i lartcekur, bazuar në praktikën gjyqësore të GJEDNJ-së, si dhe në praktikën gjyqësore të Gjykatës, i mundëson kësaj të fundit, që të shpallë kërkesa të papranueshme për arsye që ndërlidhen me meritat e një rasti. Më saktësisht, bazuar në këtë rregull, Gjykata mund të shpallë një kërkesë të papranueshme bazuar në dhe pas vlerësimit të meritave të saj, përkatësisht nëse e njëjta vlerëson se përmbajta e kërkesës është qartazi e pabazuar në baza kushtetuese, siç është përcaktuar në paragrafin 2 të rregullit 34 të Rregullores së punës (shih rastet e Gjykatës KI04/21, me parashtruese Nexhmije Makolli, Aktvendim për papranueshmëri i 12 majit 2021, paragrafi 26; dhe KI175/20, me parashtrues Agjencia Kosovare e Privatizimit, Aktvendim për papranueshmëri i 27 prillit 2021, paragrafi 37).
Bazuar në praktikën gjyqësore të GJEDNJ-së, por edhe të Gjykatës, një kërkesë mund të shpallet e papranueshme si “qartazi e pabazuar” në tërësinë e saj ose vetëm përkitazi me ndonjë pretendim specifik që një kërkesë mund të ngërthejë. Në këtë drejtim është më e saktë t’iu referohet të njëjtave si “pretendime qartazi të pabazuara”. Këto të fundit, bazuar në praktikën gjyqësore të GJEDNJ-së, mund të kategorizohen në katër grupe të veçanta: (i) pretendime që kategorizohen si pretendime “të shkallës së katërt”; (ii) pretendime që kategorizohen me një “mungesë të dukshme ose evidente të shkeljes”; (iii) pretendime “të pambështetura apo të paarsyetuara”, atëherë kur plotësohet njëri nga dy nënkriteret në vijim: a) kur parashtruesi/ja i/e kërkesës thjesht citon një ose disa dispozita të Konventës apo të Kushtetutës, pa shpjeguar mënyrën se si ato janë shkelur, përveç nëse në bazë të fakteve dhe rrethanave të rastit qartazi duket shkelja e Kushtetutës dhe KEDNJ-së (shih, rastin e GJEDNJ-së Trofimchuk kundër Ukrainës, nr. 4241/03, Vendimi i 31 majit 2005; shih gjithashtu Baillard kundër Francës, nr. 6032/04, Vendimi i 25 shtatorit 2008); dhe b) kur parashtruesi/ja i/e kërkesës nuk paraqet ose refuzon të paraqesë prova materiale, me të cilat do t’i mbështeste pretendimet e tij/saj (kjo posaçërisht vlen për vendimet e gjykatave ose të autoriteteve të tjera të brendshme), përveç rasteve kur ekzistojnë rrethana të jashtëzakonshme që janë jashtë kontrollit të tij/saj dhe të cilat e pengojnë atë ta bëjë këtë (për shembull, kur administrata e burgut refuzon t’ia paraqes Gjykatës dokumentet nga dosja e një të burgosuri për të cilin bëhet fjalë) ose nëse Gjykata vet nuk vendos ndryshe (shih, rastin e Gjykatës KI166/20, parashtrues, Ministria e Punës dhe Mirëqenies Sociale, Aktvendim për papranueshmëri i 5 janarit 2021, paragrafi 43), dhe në fund, (iv) pretendime “konfuze dhe të paqarta” (shih, rastet e GJEDNJ-së, Kemmache kundër Francës, nr. 17621/91, Aktgjykimi i 24 nëntorit 1994, kategoria (i), Juta Mentzen kundër Lituanisë, nr. 71074/01, Vendimi i 7 dhjetorit 2004, kategoria (ii) dhe Trofimchuk kundër Ukrainës, Aplikimi nr. 4241/03, kategoria (iii).
Në këtë kontekst, si dhe në vazhdim të tekstit, vlerësimit nëse kërkesa është qartazi e pabazuar në baza kushtetuese, Gjykata, fillimisht do të rikujtojë thelbin e rastit që ngërthen kjo kërkesë dhe pretendimet përkatëse të parashtrueses së kërkesës, në vlerësimin e të cilave, Gjykata do të aplikojë standardet e praktikës gjyqësore të GJEDNJ-së, në harmoni me të cilën, në bazë të nenit 53 [Interpretimi i Dispozitave për të Drejtat e Njeriut] të Kushtetutës, ajo është e detyruar të interpretojë të drejtat dhe liritë themelore të garantuara me Kushtetutë (shih rastin KI04/21, cituar më lart, paragrafi 28).
Rrethanat e rastit konkret, ndërlidhen me atë që parashtruesja e kërkesës kishte lidhur martesë me B.A në vitin 2005, dhe nga e cila martesë kishte lindur një fëmijë A.A. Bashkëshorti i parashtrueses së kërkesës kishte paraqitur padi për zgjidhjen e martesës në Gjykatën Themelore, të cilën padi e kishte aprovuar Gjykata Themelore dhe kishte vendosur që ta zgjidhë martesën, ndërsa fëmijën e mitur e kishte lënë në mbikëqyrje të nënës, në këtë rast parashtrueses së kërkesës. Parashtruesja e kërkesës kishte parashtruar kërkesë për përsëritje të procedurës, me arsyetimin se ajo nuk kishte qenë e informuar lidhur me procedurën gjyqësore që ishte mbajtur në Gjykatën Themelore. Gjykata e Apelit kishte vendosur që ta aprovojë kërkesën për përsëritje të procedurës të parashtruar nga parashtruesja e kërkesës, dhe rastin e kishte rikthyer në rigjykim në Gjykatën Themelore. Gjykata Themelore prapë vendosi që martesa të zgjidhet dhe fëmija t’i lihet në mbikëqyrje parashtrueses së kërkesës. Në të njëjtën kohë ishte zhvilluar një procedurë gjyqësore edhe në shtetin kanadez, ku Gjykata Supreme Familjare e Otnarios kishte vendosur lidhur me mbikëqyrjen dhe alimentacionin e fëmijës, por jo edhe për shkurorëzimin. Parashtruesja e kërkesës kishte paraqitur ankesë në Gjykatën e Apelit kundër vendimit të Gjykatës Themelore. Gjykata e Apelit vendosi si në vijim: (i) pjesërisht aprovoi ankesën e parashtrueses së kërkesës si të bazuar ashtu që pika II, III dhe IV e dispozitivit të Aktgjykimit [C. nr. 268/21] të 14 marsit 2022, të Gjykatës Themelore prishet; (ii) Hodhi si të palejuar padinë e paditësit B.A kundër parashtrueses së kërkesës lidhur me besimin e fëmijës A.A, kontaktit me fëmijën dhe caktimin e alimentacionit; dhe (iii) refuzoi ankesën e parashtrueses së kërkesës si të pabazuar lidhur me pikën I , V dhe VI të Aktgjykimit [c.nr.268/21] të 14 marsit 2022, të Gjykatës Themelore, dhe në këtë pjesë Aktgjykimin e Gjykatës Themelore e vërtetoi. Kundër vendimit të Gjykatës së Apelit paraqiti revizion në Gjykatën Supreme paditësi – bashkëshorti i parashtrueses së kërkesës. Gjykata Supreme përmes Aktgjykimit [Rev. nr. 45/2023], pranoi si të themeltë revizionin e paditësit, dhe ndryshoi pjesën e parë të dispozitivit të Aktgjykimit [Ac.nr.3384/2022] të 2 nëntorit 2022, të Gjykatës së Apelit, që ka të bëjë me pjesën e II, III, dhe IV të dispozitivit të Aktgjykimit [C.nr.268/21] të 14 marsit 2022, të Gjykatës Themelore, ashtu që në këtë pjesë Aktgjykimin e Gjykatës Themelore e la në fuqi.
Gjykata rikujton se parashtruesja e kërkesës pretendon se me Aktgjykimin e kontestuar të Gjykatës Supreme, i janë shkelur të drejtat e saj të garantuara me nenin 22 [Zbatimi i drejtpërdrejtë i Marrëveshjeve dhe Instrumenteve Ndërkombëtare], nenin 31 [E Drejta për Gjykim të Drejtë dhe të Paanshëm] dhe nenin 50 [Të Drejtat e Fëmijës] të Kushtetutës, dhe neni 6 (E drejta për proces të rregullt) të KEDNJ-së.
Gjykata verën se esenca e pretendimeve për shkelje të së drejtës për gjykim të drejtë, ndërlidhet me pretendimin: (i) për res judicata, pasi që parashtruesja e kërkesës pretendon se kjo çështje është e gjykuar nga Gjykata në Kanada; dhe (ii) për zbatim të gabuar të dispozitave ligjore. Gjykata vlerëson se pretendimet e tilla ngrenë çështje nga neni 31 i Kushtetues dhe neni 6.1 i KEDNJ-së, të cilat Gjykata do t’i analizojë në pajtueshmëri me standardet e praktikës gjyqësore të GJEDNJ-së, në harmoni me të cilën, në bazë të nenit 53 [Interpretimi i Dispozitave për të Drejtat e Njeriut] të Kushtetutës, ajo është e detyruar të interpretojë të drejtat dhe liritë themelore të njeriut të garantuara me Kushtetutë.
Gjykata fillimisht do të trajtojë pretendimet e parashtrueses së kërkesës lidhur me shkeljet e nenit 31 të Kushtetutës lidhur me nenin 6 të KEDNJ-së, lidhur me pretendimin për res judicata, duke vazhduar më pas me pretendimin për zbatimin e gabuar të dispozitave ligjore dhe pretendimet lidhur me shkeljen e nenit 50 të Kushtetutës.
Lidhur me shkeljet e pretenduara të nenit 31 të Kushtetutës në lidhje me nenin 6 të KEDNJ-së.
i. Lidhur me pretendimin për shkelje të parimit “res judicata”
Parashtruesja e kërkesës thekson se çështja në fjalë është res judicata dhe se sipas saj, Gjykata Supreme nuk ka pasur kompetencë vendore për vendosjen e çështjes së tillë. Lidhur me këtë parashtruesja e kërkesës pohon se “Gjykatave të rregullta, gjatë procedurës gjyqësore i është prezantuar prova ne origjinal "Aktgjykimi i plotfuqishëm i shtetit te Kanadasë, Gjykatës Supreme, Gjykata Familjare me adresa 80 Dundas Street, London On me nr. FC131/20 i dt.26.03.2021". Përkundër kësaj, gjykata e shkallës së parë ka injoruar rrethanën se për besimin, ruajtjen dhe alimentacionin e fëmijës A.A është vendosur nga një gjykatë e huaj duke iu referuar gabimisht dispozitave ligjore, përkatësisht nenit 89 dhe 90 te "Ligjit për zgjidhjen e Konfliktit te Ligjeve me Dispozitat e Shteteve te tjera ne Marrëdhënie te Caktuara i Republikës Federative te Jugosllavisë", për faktin se ne rastin konkret, çështja gjyqësore është zgjidhur ne shtetin e Kanadasë in meritum mbi bazën e shqyrtimit të të gjitha faktet dhe rrethanat te cilat janë ne interesin e fëmijës se tij dhe i cili vendim siç cituam me lartë është i plotfuqishëm. Përkundër kësaj, Gjykata Supreme ka injoruar rrethanën se për besimin, ruajtjen dhe alimentacionin e fëmijës A.A është vendosur nga një gjykatë e huaj duke iu referuar gabimisht dispozitave ligjore e qe rrjedhimisht ka pasur me shkelje te se drejtës kushtetuese”.
Gjykata në vijim do të paraqesë parimet e përgjithshme të parimit res judicata dhe zbatimin e këtyre parimeve në rastin konkret.
A. Parimet e përgjithshme të parimit res judicata
Gjykata përsërit se e drejta për gjykim të drejtë dhe të paanshëm sipas nenit 31 të Kushtetutës dhe të nenit 6, paragrafi 1 i Konventës e interpretuar në dritën e parimit të sigurisë juridike, përfshin kërkesën që në rastet kur gjykatat kanë zgjidhur mosmarrëveshjen me një efekt përfundimtar vendimi i tyre nuk duhet të vihet në dyshim (Shih rastet e GJEDNJ: Brumarescu kundër Rumanisë, [DHM], nr. 28342/95, 1999-VII, § 61 dhe Kehaya dhe të tjerët kundër Bullgarisë, nr. 47797/99 dhe 68698/01, Aktgjykimi i 12 janarit 2006, paragrafi 61).
Parimi res judicata kërkon që asnjë palë nuk ka të drejtë të kërkojë rishikim të një vendimi të formës së prerë dhe detyrues vetëm për qëllim të fitimit të një rigjykimi dhe nxjerrjes së një vendimi të ri për çështjen. Çdo shqyrtim nuk duhet të trajtohet si një ankesë e mbuluar, dhe vetëm mundësia e ekzistencës së dy pikëpamjeve mbi këtë çështje nuk është bazë për rishqyrtim (shih rastin e GJEDNJ-së Esertas kundër Lituanisë, nr. 50208/06, Aktgjykim i 31 majit 2012, paragrafi 21).
Në këtë drejtim, parimi res judicata është një element themelor i së drejtës për gjykim të drejtë, që garantohet me nenin 31 të Kushtetutës dhe nenin 6 të Konventës në çështjet civile (shih rastin GJEDNJ-së Kehaya dhe të tjerë kundër Bullgarisë, ib idem, paragrafi 63).
Për më tepër, Gjykata gjithashtu thekson se efektet res judicata të vendimeve kanë kufizime ad personam (për një person të caktuar) dhe në fushëveprimin material (çështja e caktuar) (shih rastin e Gjykatës Kushtetuese KI67/16, parashtrues: Lumturije Voca, Aktvendim për papranueshmëri, i 6 dhjetorit 2016, paragrafi 88; shih po ashtu rastet: Esertas kundër Lituanisë, Aktgjykim i GJEDNJ-së nr. 0208/06, i 31 majit 2012, paragrafi 22 dhe rastin Kehaya dhe të tjerët kundër Bullgarisë, Aktgjykim i GJEDNJ-së nr. 47797/99 dhe 68698/01, i 12 prillit 2006, paragrafi 66.)
B. Zbatimi i këtyre parimeve në rastin konkret
Parashtruesja e kërkesës para Gjykatës konteston Aktgjykimin [Rev.nr.45/2023] e20 shkurtit 2023, të Gjykatës Supreme, duke pretenduar shkelje të së drejtës së saj për gjykim të drejtë, duke theksuar se çështja në fjalë është res judicata dhe se sipas saj, Gjykata Supreme nuk ka pasur kompetencë vendore për vendosjen e çështjes së tillë. Lidhur me këtë parashtruesja e kërkesës pohon se “Gjykatave të rregullta, gjatë procedurës gjyqësore i është prezantuar prova ne origjinal "Aktgjykimi i plotfuqishëm i shtetit te Kanadasë, Gjykatës Supreme, Gjykata Familjare me adresa 80 Dundas Street, London On me nr. FC131/20 i dt.26.03.2021". Përkundër kësaj, gjykata e shkallës së parë ka injoruar rrethanën se për besimin, ruajtjen dhe alimentacionin e fëmijës A.A është vendosur nga një gjykatë e huaj duke iu referuar gabimisht dispozitave ligjore, përkatësisht nenit 89 dhe 90 te "Ligjit për zgjidhjen e Konfliktit te Ligjeve me Dispozitat e Shteteve te tjera ne Marrëdhënie te Caktuara i Republikës Federative te Jugosllavisë", për faktin se në rastin konkret, çështja gjyqësore është zgjidhur në shtetin e Kanadasë in meritum mbi bazën e shqyrtimit të të gjitha fakteve dhe rrethanave të cilat janë në interesin e fëmijës së tij dhe i cili vendim siç cituam me lartë është i plotfuqishëm. Përkundër kësaj, Gjykata Supreme ka injoruar rrethanën se për besimin, ruajtjen dhe alimentacionin e fëmijës A.A është vendosur nga një gjykatë e huaj duke iu referuar gabimisht dispozitave ligjore e që rrjedhimisht ka pasur me shkelje të së drejtës kushtetuese”.
Andaj, Gjykata do të vlerësojë nëse me Vendimin e kontestuar është shkelur parimi res judicata, në lidhje me Vendimin nr. FC131/20, e 26 marsit 2021 të Gjykatës Supreme – Familjare të Otnarios, Kanada, përkatësisht, nëse Vendimi i kontestuar e ka rihapur dhe njohur çështjen e vendosur me Vendimin nr. FC131/20, të 26 marsit 2021 të Gjykatës Supreme – Familjare të Otnarios, Kanada, në kundërshtim me parimin res judicata.
Në lidhje me këtë, parashtruesja e kërkesës argumentet e saj për moszbatimin e Vendimit nr. FC131/20, të 26 marsit 2021 të Gjykatës Supreme – Familjare të Otnarios, Kanada, i ndërton duke u thirrur në atë se ky Vendim është res judicata dhe se është dashtë të njihet si i tillë nga ana e Gjykatës Supreme.
Sa i përket në rastin konkret, Gjykata vëren se në lidhje me Vendimin nr. FC131/20, të 26 marsit 2021 të Gjykatës Supreme – Familjare të Otnarios, Kanada, palë në procedurë ishin parashtruesja e kërkesës dhe bashkëshorti i saj. Ky Vendim nr. FC131/20, i 26 marsit 2021 i Gjykatës Supreme – Familjare të Otnarios, Kanada, nuk është njohur nga ana e Gjykatës Themelore, e cila përmes Aktgjykimit [C.nr.268/21], kishte vendosur në bazë të padisë së paraqitur nga ana e paditësit B.A (bashkëshorti i parashtrueses së kërkesës).
Në lidhje me këtë, Gjykata fillimisht rikujton arsyetimin e Gjykatës Themelore e cila konstatoi se: [...] “Gjykata ka vlerësuar edhe vendimi gjyqësor te lëshuar nga Gjykata Supreme, Gjykata Familjare me adrese 80 Dundas Street , London ,On n6a 6a3 me numër FC 131120 i datës 26.03.2021,me te cilin fëmiu i mitur A.A i është besuar nënës se tij kurse është detyruar tani paditësi qe duke filluar nga dita e pare e janarit 2018 dhe ne ditën e parë te çdo muaji me pas t’ia paguaj te paditurës ne emër te alimentacionit për fëmiun A.A shumen prej 556 dollar ne muaj si dhe te kontribuoj 65 % për shpenzime te veçanta dhe te jashtëzakonshme për fëmijën. Mirëpo sipas qëndrimit të kësaj gjykate ky aktgjykim nuk mund te këtë efekt juridik ne territorin e Republikës se Kosovës, sepse nuk është njohur nga ndonjë gjykate e Republikës se Kosovës dhe nuk është e mundur as te njihet tani për tani. ,gjersa është ne zhvillim e sipër kjo procedure ne Gjykatën e Republikës se Kosovës. Përveç kësaj alimentacioni caktohet ne përputhje me rrethanat ekonomike të vendit ku jeton pala që është' detyruar te paguaj alimentacion, sepse me rastin e caktimit te alimentacionit gjykata duhet të ketë parasysh edhe gjendjen ekonomike të palës që është e obliguar ta paguaj. Caktimi i një shume me te larte te alimentacionit se 150 euro nuk është i arsyeshëm duke marre parasysh faktin se paditësi përpos për vajzën A.A duhet te kujdeset për veten ,për vajzën tjetër R.A ,nenën e saje V.H e kjo duke marrur parasysh edhe faktin se çmimet e produkteve elementare ne Kosove kane pësuar ngritje te madhe”. Gjykata Themelore qëndrimin e saj lidhur me njohjen e vendimit të huaj e arsyetoi duke u bazuar në Ligjin për Zgjidhjen e Konfliktit të Ligjeve me Dispozitat e Shteteve Tjera në Marrëdhënie të Caktuara i ish Republikës Federative të Jugosllavisë, ku theksoi “ Me nenin 86 te Ligjit për Zgjidhjen e Konfliktit te Ligjeve me Dispozitat e Shteteve te tjera ne Marrëdhënie te Caktuara i Republikës Federative te Jugosllavisë është parapare "Vendimi i gjykatës se huaj barazohet me vendimin e gjykatës se Republikës Federale te Jugosllavisë dhe prodhon efekt juridik ne Republikën Federale te Jugosllavisë vetëm nëse njihet nga gjykata e Republikës Federale te Jugosllavisë. Kurs me nenin 90 te Ligjit për Zgjidhjen e Konfliktit te Ligjeve me Dispozitat e Shteteve te tjera ne Marrëdhënie te Caktuara i Republikës Federative te Jugosllavisë është parapare " Vendimi i gjykatës se huaj nuk do te njihet nëse gjykata ose organi tjetër i Republikës Federale te Jugosllavisë ka marre vendim te formës se prere për te njëjtën çështje. Ligjin për Zgjidhjen e Konfliktit te Ligjeve me Dispozitat e Shteteve te tjera ne marrëdhënie te Caktuara i Republikës Federative te Jugosllavisë është ligji i zbatueshëm , ne mungese të një ligji te ri te miratuar nga ana e Kuvendit te Republikës se Kosovës, në baze te rregullores se UNMIK-ut, 1999/24,per Ligjin në fuqi në Kosovë “.
Gjykata Themelore në seancën e datës 2 marsit 2022, nuk e kishte lejuar ushtrimin e propozimit me të cilin ishte propozuar njohja e vendimit të sipërpërmendur të Gjykatës në Kanada, ku lidhur me këtë Gjykata kishte theksuar “... sepse çështje e njohjes është çështje që zgjidhet në procedurë jokontestimore, një propozim i tille edhe sikurse te ishte lejuar për tu zgjidhur ne procedure kontestimore ne bazë te ligjit është i vonuar ne aspektin procedural dhe ka mundur te parashtrohet me kundër padi ,por ne rastin konkret nuk kemi kundërpadi dhe ushtrimi i saje nuk mund te bëhet ne fjalën përfundimtare. Përveç kësaj edhe ne pajtim me nenin 90 paragrafi 2 te Ligjit për Zgjidhjen e Konfliktit te Ligjeve me Dispozitat e Shteteve te tjera ne marrëdhënie te Caktuara i Republikës Federative te Jugosllavisë nuk lejohet të zhvillohet procedurë e njohjes pa përfunduar procedura e iniciuar me padi nga tani paditësi B.A”.
Në vijim, Gjykata rikujton arsyetimin e Aktgjykimit të kontestuar të Gjykatës Supreme, me të cilin vërtetoi Aktgjykimin e Gjykatës Themelore lidhur me njohjen e vendimit të huaj, duke theksuar: “Mirëpo, Gjykata Supreme e Kosovës, konsideron se ne rastin konkret civil - juridik, nuk kemi te bëjmë me " res judicata - çështje te gjykuar", sepse, për t'u konsideruar një çështje si çështje e gjykuar, duhet qe ne mënyrë kumulative te plotësohen këto kushte: Identiteti (njëjtësia) subjektiv i palëve, identiteti i kërkesës, identiteti i gjendjes faktike dhe qe kontesti te jete zhvilluar dhe përfunduar në procedurën kontestimore. Ne rastin konkret, veç tjerash, nuk ekziston identiteti i kërkesës, as identiteti i gjendjes faktike, sepse, ne njërën ane, tek aktgjykimi i gjykatës se huaj, i sipër cekur, kërkesa për alimentacion për fëmijën e mitur ka te beje me shumen prej 556 dollar ne muaj, te cilën shume duhet ta paguaje paditësi, qe nga dita e pare e janarit 2018 ... , ndërsa, me aktgjykimin e gjykatës se shkalles se pare, kërkesa e caktuar për alimentacion ka te bëje me shumen prej 150 euro ne muaj, te cilën duhet ta paguaje paditësi për fëmijën e mitur, nga data 14.03.2022 ... , dhe ne anën tjetër, paditësi duke punuar si specialist i mjekësisë familjare ne QKMF- në , e sipër përmendur, realizon te ardhura mujore ne shume prej 605.39 euro, ka edhe një fëmijë të mitur R.A, e lindur me 22.10.2020, nga bashkësia jashtë martesore me V.H, qe d.m.th. se ne këtë rast konkret civil, nuk janë përmbushur kumulativisht te gjitha kushtet për t'u konsideruar kjo çështje si " çështje e gjykuar - reis judicata".
Andaj, Gjykata vëren se me Vendimin e kontestuar Gjykata Supreme vetëm kishte përfunduar procedurën lidhur me zgjidhjen e martesës e filluar në Gjykatën Themelore, dhe se vetëm kishte vendosur lidhur me njohjen e vendimit të gjykatës së huaj, mirëpo nuk ishte marrë as me shfuqizimin dhe as rihapjen e tij.
Kjo pasi kishte konstatuar, se në rastin konkret nuk kemi të bëjmë me res- judicata, pasi që nuk janë plotësuar kushtet për t’u konsideruar kjo çështje si res judicata. Andaj, Gjykata vlerëson se të dy Gjykatat edhe ajo Themelore dhe ajo Supreme, kishin konstatuar se procedura për njohjen e një vendimi të huaj do duhej të zhvillohej në procedurë jo-kontestimore, ose në procedurë kontestimore me kundërpadi, mirëpo në rastin konkret parashtruesja e kërkesës nuk e kishte ushtruar një mjetë të tillë.
Rrjedhimisht, kriteri për njohjen e një vendimi të huaj si res judicata, nuk është cenuar pasi që Gjykatat e rregullta nuk e kanë shfuqizuar apo rihapur çështjen e vendosur, mirëpo vetëm nuk e ka njohur vendimin e asaj gjykate.
Si përfundim, Gjykata konstaton se në rrethanat e rastit konkret, përfundimi i procedurës për zgjidhjen e martesës me Aktgjykimin [Rev.nr.45/2023] e 20 shkurtit 2023, të Gjykatës Supreme, në rastin e parashtrueses së kërkesës kundër ish-bashkëshortit të saj, nuk cenon vendimin e formës së prerë, res judicata, pasi ajo nuk ka rihapur apo rishikuar çështjen për të cilën është vendosur përmes Vendimit të Gjykatës Supreme – Familjare në Kanada, por vetëm nuk ka bërë njohjen e tij duke u bazuar në ligjet e zbatueshme në Republikën e Kosovës.
Rrjedhimisht dhe bazuar në atë si më sipër, Gjykata mbështetur në karakteristikat e veçanta të rastit, faktet e paraqitura, pretendimet e ngritura nga parashtruesja e kërkesës, arsyetimin e Gjykatës Themelore dhe Supreme, si dhe bazuar në standardet e vendosura dhe parimet e përcaktuara në praktikën e vet gjyqësore dhe asaj të GJEDNJ-së, nuk gjen që me Aktgjykimin Rev.nr.45/2023, të 20 shkurtit 2023 të Gjykatës Supreme, të jetë shkelur e drejta e parashtrueses për gjykim të drejtë dhe të paanshëm e garantuar me nenin 31 të Kushtetutës, në lidhje me nenin 6 të KEDNJ-së.
ii. Përkitazi me pretendimin për zbatim të gabuar të dispozitave ligjore
Gjykata vëren se thelbi i ankesës së parashtrueses së kërkesës qëndron në pretendimin se Gjykatat e rregullta kanë shkelur nenin 31 të Kushtetutës, pasi që Gjykata Supreme ka bërë vlerësim të gabuar të gjendjes faktike po ashtu ka aplikuar gabimisht të drejtën materiale dhe se gjatë zhvillimit të procedurës kontestimore ka bërë shkelje esenciale të dispozitave të ligjit procedural, ku siç thekson ajo “ ... për rrjedhojë aktgjykimi i atakuar është kundër kushtetues dhe kundërligjorë për shkak se palës se paditur nuk i është mundësuar një gjykim i drejte dhe i paanshëm ne harmoni me dispozitat e nenit 22, 31 të Kushtetutës së Republikës së Kosovës dhe nenin 6 të Konventës Evropiane për të Drejtat e Njeriut”.
Gjykata vëren se thelbi i pretendimeve të parashtrueses së kërkesës ka të bëjë me vërtetimin e gabuar të gjendjes faktike dhe interpretimin e gabuar të ligjeve të zbatueshme nga Gjykatat e rregullta.
Në lidhje me këtë, Gjykata, bazuar në praktikën gjyqësore të GJEDNJ-së, por duke marrë parasysh edhe karakteristikat e saj, siç përcaktohen në KEDNJ, si dhe parimin e subsidiaritetit dhe doktrinën e shkallës së katërt, vazhdimisht ka theksuar ndryshimin midis “kushtetutshmërisë” dhe “ligjshmërisë” dhe ka theksuar se nuk është detyrë e saj të merret me gabimet e fakteve ose interpretimin e gabuar dhe zbatimin e gabuar të ligjeve që pretendohet të jenë bërë nga një gjykatë e rregullt, përveç dhe për aq sa gabimet e tilla kanë mundur të shkelin të drejtat dhe liritë e mbrojtura me Kushtetutë dhe/ose KEDNJ (shih, në këtë kontekst, rastet e Gjykatës KI179/18, parashtrues Belgjyzar Latifi, Aktvendim për papranueshmëri, i 23 korrikut 2020, paragrafi 68; KI49/19, parashtrues Shoqëria Aksionare Limak Kosovo International Airport SH.A., “Adem Jashari”, Aktvendim i 31 tetorit 2019, paragrafi 47; KI56/17, me parashtruese Lumturije Murtezaj, Aktvendim për papranueshmëri, i 18 dhjetorit 2017, paragrafi 35; dhe KI154/17 dhe KI05/18, me parashtrues, Basri Deva, Afërdita Deva dhe Shoqëria me përgjegjësi të kufizuar “Barbas”, Aktvendim për papranueshmëri, i 12 gushtit 2019, paragrafi 60, dhe së fundmi rasti KI76/21, parashtrues Qemajl Babuni, Aktvendimi i 10 nëntorit 2021, paragrafi 34).
Gjykata gjithashtu vazhdimisht ka theksuar se nuk është roli i kësaj Gjykate të rishikojë gjetjet e gjykatave të rregullta në lidhje me gjendjen faktike dhe zbatimin e të drejtës materiale dhe se nuk mund të vlerësojë vetë ligjin që ka bërë që një gjykatë e rregullt të miratojë një vendim në vend të një vendimi tjetër. Nëse do të ishte ndryshe, Gjykata do të vepronte si gjykatë e “shkallës së katërt”, që do të rezultonte në tejkalimin e kufijve të vendosur në juridiksionin e saj. (shih, në këtë kontekst, rastin e GJEDNJ-së García Ruiz kundër Spanjës, nr. 30544/96, Aktgjykim i 21 janarit 1999, paragrafi 28 dhe referencat e përdoruara aty; dhe shih, gjithashtu rastet e Gjykatës, KI49/19, cituar më lart, paragrafi 48; dhe KI154/17 dhe KI05/18, cituar më lart, paragrafi 61, dhe së fundmi rasti KI76/21, parashtrues Qemajl Babuni, Aktvendimi i 10 nëntorit 2021, paragrafi 35).
Gjykata vëren se gjykatat e rregullta arsyetuan në mënyrë të detajuar se në bazë të cilave prova dhe në bazë të cilave dispozita materiale kanë nxjerrë aktgjykimet përkatëse, duke iu përgjigjur pretendimeve të parashtrueses së kërkesës lidhur me vërtetimin e gabuar të gjendjes faktike dhe zbatimin e gabuar të së drejtës materiale.
Gjykata Supreme përmes Aktgjykimit [Rev.nr.45/2023]: (i) pranoi si të themeltë revizionin e paditësit, (ii) ndryshoi pjesën e parë të dispozitivit të Aktgjykimit [Ac.nr.3384/2022] të 2 nëntorit 2022, të Gjykatës së Apelit, që ka të bëjë me pjesën e II, III dhe IV të dispozitivit të Aktgjykimit të Gjykatës Themelore në Ferizaj C.nr.268/21 të 14 marsit 2022, ashtu që në këto pjesë Aktgjykimin e gjykatës së shkallës së parë e la në fuqi, duke refuzuar kërkesëpadinë e parashtruesit të kërkesës si të pabazuar. Në vijim të arsyetimit të këtij Aktgjykimi, Gjykata Supreme theksoi se: “Në kontekst të aktgjykimit të sipër përmendur, të marrë nga Gjykata Familjare në Kanada, gjykata e shkallës së parë përsëritë se rrethanat dhe faktet e lartë cekura, ka marrë parasysh edhe dispozitat përkatëse ligjore, dispozitën e nenit 86 të Ligjit për Zgjidhjen e Konflikteve të Ligjeve me dispozitat e Shteteve tjera ( si Ligj i zbatueshëm, në mungesë të një ligji të ri të miratuar nga ana e Kuvendit të Republikës së Kosovës, në bazë të Rregullores së UNMIK-ut 1999/24, për Ligjin në fuqi në Kosovë), me të cilën është paraparë se “ Vendimi i gjykatës së huaj barazohet me vendimin e gjykatës së Republikës Federale të Jugosllavisë”. Me dispozitën e nenit 90 te këtij ligji, parashihet se " Vendimi i gjykatës së huaj nuk do te njihet nëse gjykata ose organi tjetër i RFJ-së ka marre vendim të formës së prerë për të njëjtën çështje". Me par.2 të njëjtit nen, parashihet që " Gjykata do ta pezulloje njohjen e vendimit te gjykatës se huaj nëse ne gjykatën e RFJ-se është ngritur padi për të njëjtën çështje juridike dhe ndërmjet palëve te njëjta, deri ne përfundimin e plotfuqishëm të atij kontesti ", ndaj, nga këto dispozita rezulton se, nuk mund te lejohet te zhvillohet procedura e njohjes pa përfunduar procedura e iniciuar me padi nga këtu pala përkatëse paditëse. Në bazë të kësaj gjendje faktike të vërtetuar, gjykata e shkalles se pare, ne mbështetje te dispozitave U! nenit 68, nenit 69 te Ligjit për Familjen i Kosovës, nenit 3 par. I dhe 2 te Konventës mbi te Drejtat e Fëmijës, miratuar nga Asambleja e përgjithshme e OKB-se me 20 Nëntor 1989, nenit 22 par.1, nenpar.7 te Kushtetutës se Republikës se Kosovës, nenit 50 par.1, 2,4,5 te Kushtetutës se Republikës se Kosovës, etj., e ka aprovuar kërkesëpadinë e paditësit si të bazuar dhe veç tjerash, ka vendosur si në pjesën II, III, IV te dispozitivit të aktgjykimit të sajë”.
Nga sa më sipër, Gjykata vlerëson se çështja e njohjes së vendimit të huaj është çështje që përcaktohet nga gjykatat e rregullta në kuadër të detyrave dhe prerogativës së tyre për konstatim të gjendjes faktike dhe zbatim të ligjit material e procedural në rastet individuale dhe se në këtë drejtim nuk mund të thuhet se janë cenuar garancitë procedural nga neni 31 i Kushtetutës. Veç kësaj, gjykatat e rregullta kanë shpjeguar se vendimi i gjykatës së huaj barazohet me vendimin e gjykatës së vendit dhe prodhon efekt juridik vetëm nëse njihet nga gjykata e vendit, që në këtë rast nuk është njohur pasi që gjykata në Kosovë ka marrë vendim të formës së prerë për këtë çështje.
Gjykata nuk vëren zbatim të dukshëm arbitrar të ligjit apo të fakteve, konkluzion qartazi të paarsyeshëm të procedurave apo edhe mungesë të marrëdhënies logjike ndërmjet fakteve të konstatuara dhe zbatimit të dispozitave ligjore përkatëse ndaj atyre fakteve. Në të vërtetë, nga vendimet e kontestuara të gjykatave të rregullta, Gjykata vlerëson se gjykatat e rregullta kanë dhënë arsyetim të bollshëm lidhur me njohjen e vendimit të një Gjykate të huaj.
Prandaj, Gjykata konstaton që parashtruesja e kërkesës ka pasur mundësi të përfitojë nga procedura kontradiktore dhe se ka pasur mundësi që në fazat e ndryshme të procedurës t’i paraqesë pretendimet dhe provat të cilat i ka konsideruar si të rëndësishme për rastin e saj; ka pasur mundësinë për t’i kundërshtuar në mënyrë efektive pretendimet dhe provat e paraqitura nga pala kundërshtare; gjykatat e rregullta i kanë dëgjuar dhe shqyrtuar të gjitha pretendimet e tyre, e të cilat, shikuar objektivisht, kanë qenë të rëndësishme për zgjidhjen e lëndës, dhe se arsyet faktike dhe juridike për vendimin e kundërshtuar janë paraqitur në detaje, dhe për këtë arsye procedura, e marrë në tërësi, ishte e drejtë (shih mutatis mutandis, Aktgjykimi i GJEDNJ-së i 21 janarit 1999, García Ruiz kundër Spanjës, nr. 30544/96, paragrafët 29 dhe 30; shih gjithashtu rastin e Gjykatës KI22/19, parashtrues Sabit Ilazi, Aktvendim për Papranueshmëri i 7 qershorit 2019, paragrafi 42).
Gjykata thekson që në rrethanat e rastit konkret, parashtruesja e kërkesës lidhur me pretendimet për shkelje të nenit 31 të Kushtetutës në lidhje me nenin 6 të KEDNJ-së, si rezultat i zbatimit arbitrar të ligjit apo të fakteve, thekson se, Gjykatat e rregullta kanë interpretuar gabimisht legjitimitetin pasiv të palës, megjithatë ajo nuk e mbështet në asnjë mënyrë dhe as nuk argumenton para Gjykatës, se si ky interpretim nga gjykatat e rregullta, mund të ketë qenë “qartazi i gabuar”, duke rezultuar në “konkluzione arbitrare” apo “qartazi të paarsyeshme” për parashtruesen e kërkesës apo se si procedurat pranë gjykatave të rregullta, në tërësinë e tyre, mund të mos kenë qenë të drejta apo edhe arbitrare. Përveç kësaj, Gjykata vlerëson se gjykatat e rregullta kanë marrë parasysh të gjitha faktet dhe rrethanat e rastit, pretendimet e parashtrueses së kërkesës dhe kanë arsyetuar qartazi të njëjtat (Shih rastet e Gjykatës KI64/20, parashtrues Asllan Meka, Aktvendim për papranueshmëri i 3 gushtit 2020, paragrafi 41; dhe KI22/19, cituar më lart, paragrafi 43).
Thënë këtë Gjykata vlerëson se Gjykatat e rregullta arsyetuan në mënyrë të detajuar pretendimet e parashtrueses së kërkesës, ku në bazë të provave të nxjerra ishte vërtetuar se nuk qëndrojnë pretendimet e parashtrueses së kërkesës dhe me këtë rast, të njëjtat ishin shpallur si të pa bazuara. Sa më sipër, Gjykata thekson se parashtruesja e kërkesës nuk ka arritur që pretendimet e saj për shkelje të të drejtave të garantuara me Kushtetutë t’i ngrejë në nivel kushtetutshmërie.
Prandaj, Gjykata konkludon se pretendimet e parashtrueses së kërkesës për shkeljen e së drejtës për gjykim të drejtë dhe të paanshëm për shkak të zbatimit të gabuar të dispozitave ligjore, të garantuar me nenin 31 të Kushtetutës dhe nenin 6 të KEDNJ-së janë (i) pretendime që bien në kategorinë e “shkallës së katërt” dhe si të tilla, këto pretendime të parashtrueses së kërkesës janë qartazi të pabazuara në baza kushtetuese, siç përcaktohet në paragrafin (2) të rregullit 34 të Rregullores së punës.
iii. Përkitazi me pretendimet për shkeljen e nenit 50 të Kushtetutës
Sa i përket pretendimeve për shkelje të të drejtave të garantuara me nenin 50 të Kushtetutës, Gjykata rikujton se sipas praktikës gjyqësore të vendosur mirë të GJEDNJ-së, Gjykata e shpall kërkesën të papranueshme si qartazi të pabazuar në pajtim me kriterin (iii) pretendime “të pambështetura apo të paarsyetuara” kur plotësohet një nga dy kushtet karakteristike, përkatësisht:
kur parashtruesi/ja thjesht citon një ose disa dispozita të Konventës apo të Kushtetutës, pa shpjeguar mënyrën se si ato janë shkelur, përveç nëse kjo është qartazi e dukshme në bazë të fakteve dhe rrethanave të rastit (shih, në këtë drejtim, rastin e GJEDNJ-së Trofimchuk kundër Ukrainës (Vendim) nr. 4241/03, i 31 majit 2005, shih, gjithashtu, rastin Baillard kundër Francës (Vendim) nr. 6032/04, i 25 shtatorit 2008);
kur parashtruesi/ja nuk paraqet ose refuzon të paraqesë provat materiale me të cilat do t’i mbështeste pretendimet e tij/saj (kjo posaçërisht vlen për vendimet e gjykatave ose të autoriteteve të tjera të brendshme), përveç kur ekzistojnë rrethana të jashtëzakonshme që janë jashtë kontrollit të tij/saj dhe të cilat e pengojnë ta bëjë këtë (për shembull, nëse autoritetet e burgut refuzojnë të paraqesin në Gjykatë dokumentet nga shkresat e lëndës së të burgosurit për të cilin bëhet fjalë) ose nëse vetë Gjykata nuk vendos ndryshe.
Siç u cek më lart, parashtruesja e kërkesës pretendon se Aktgjykimi i kontestuar i Gjykatës Supreme, shkel të drejtat të garantuara me nenin 50 të Kushtetutës. Mirëpo, parashtruesja e kërkesës vetëm e përmend nenin përkatës, por nuk shtjellon më tutje se si dhe përse ka ardhur deri te shkelja e këtij neni përkatës të Kushtetutës. Gjykata rikujton se ajo ka theksuar vazhdimisht se vetëm referimi dhe përmendja e neneve të Kushtetutës dhe të KEDNJ-së nuk është e mjaftueshme për të ndërtuar një pretendim të argumentuar për shkelje kushtetuese. Kur pretendohen shkelje të tilla të Kushtetutës, parashtruesit e kërkesave duhet të sigurojnë pretendime të arsyetuara dhe argumente bindëse (shih, në këtë kontekst, rastet e Gjykatës Kushtetuese KI187/18 dhe KI 11/19, parashtrues: Muhamet Idrizi, Aktvendim për papranueshmëri, i 29 korrikut 2019, paragrafi 73; KI125/19 parashtrues: Ismajl Bajgora, Aktvendim për papranueshmëri, i 11 marsit 2020, paragrafi 63; dhe së fundmi rastin KI175/20, parashtrues Agjencia Kosovare e Privatizimit, Aktvendimi për papranueshmëri, i 26 marsit 2021, paragrafët 79-82).
Thënë këtë, Gjykata konsideron se pretendimin për shkelje të nenit 50 të Kushtetutës, parashtruesja e kërkesës, në të vërtetë, i ka elaboruar mbi bazën e nenit 31 të Kushtetutës, duke e ndërlidhur shkeljen e këtyre të drejtave themelore, me zbatimin e gabuar të dispozitave ligjore, për çfarë Gjykata sa mësipër konstatoi se në ketë pjesë kërkesa duhet të shpallet qartazi e pabazuar, në baza kushtetueses dhe rrjedhimisht e papranueshme, për arsyet e lartcekura.
Prandaj, Gjykata konstaton se përkitazi me këto pretendime të parashtrueses së kërkesës për shkelje të të drejtave të garantuara me nenin 50 të Kushtetutës, Gjykata konkludon që kjo pjesë e kërkesës duhet të deklarohet e papranueshme si qartazi e pabazuar pasi këto pretendime kualifikohen si pretendime që i përkasin kategorisë së (iii) pretendimeve “të pambështetura ose të paarsyetuara”, sepse parashtruesja e kërkesës thjesht citoi nenet e Kushtetutës, pa shpjeguar se si janë shkelur ato. Rrjedhimisht, të njëjtat janë qartazi të pabazuara në baza kushtetuese, siç përcaktohet në paragrafin (2) të rregullit 34 të Rregullores së punës.
Kërkesa për mos zbulim të identitetit
Gjykata po ashtu vëren se parashtruesja e kërkesës ka kërkuar mos zbulim të identitetit të palëve në procedurë, ku lidhur me kërkesën për mos zbulim të identitetit arsyeton si në vijim: “... kjo çështje është e natyrës familjare dhe ka të bëjë me mbrojtjen e interesave të fëmijës së mitur. Do të ishte në interesin e të gjitha palëve në procedurë që të mos zbulohet identiteti për shkak se do të ndikonte negativisht te raportet mes palëve në procedurë dhe në raport me rrethin shoqëror”.
Lidhur me këtë, Gjykata i referohet rregullit 24 (1) të Rregullores së punës, i cili parasheh:
“(1) Kurdo përgjatë procedurës se shqyrtimit të një kërkese individuale sipas paragrafit 7 te nenit 113 te Kushtetutës dhe deri ne publikimin e vendimit përfundimtar, palët mund të kërkojnë që identiteti i tyre të mos zbulohet publikisht. Kërkesa duhet të jetë e arsyetuar”.
Gjykata gjithashtu i referohet nenit 8 (1) të Konventës mbi të Drejtat e Fëmijës, që përcakton:
“Shtetet Palë marrin përsipër të respektojnë të drejtën e fëmijës për të ruajtur identitetin e tij, përfshirë këtu shtetësinë, mbiemrin dhe lidhjet familjare, sipas ligjit, pa ndërhyrje të paligjshme.”
Gjykata konsideron se në një rast familjar publiciteti mund, madje edhe në mënyrë të tërthortë, të ndikojë në identitetin, emrin dhe marrëdhëniet familjare të fëmijëve.
Prandaj, në pajtim me nenin 8 (1) të Konventës për të Drejtat e Fëmijës dhe rregullin 24 (1) të Rregullores së punës, Gjykata miraton kërkesën e parashtrueses si të bazuar për moszbulimin e identitetit të saj dhe të palëve në procedurë publikisht.
Përfundim
Si përmbledhje, Gjykata, duke i marrë parasysh të gjitha shtjellimet dhe konstatimet e mësipërme, konkludon se pretendimet e parashtrueses së kërkesës në lidhje me parimin res judicata, që bie në fushëveprimin e nenit 31 të Kushtetutës dhe të nenit 6.1 të KEDNJ-së, i përkasin kategorisë së dytë (ii) të pretendimeve “mungesë të dukshme ose evidente të shkeljes”, andaj të njëjtat duhet të deklarohen qartazi të pabazuara, në baza kushtetuese, në pajtim me rregullin 34 (2) të Rregullores së punës. Ndërsa pretendimet për zbatimin dhe interpretimin e gabuar të dispozitave ligjore, të garantuar me nenin 31 të Kushtetutës dhe nenin 6 të KEDNJ-së janë (i) pretendime që bien në kategorinë e “shkallës së katërt” dhe si të tilla, këto pretendime të parashtrueses së kërkesës janë qartazi të pabazuara në baza kushtetuese, siç përcaktohet në paragrafin 2 të rregullit 34 të Rregullores së punës.
Sa i përket pretendimeve për shkelje të nenit 50 të Kushtetutës, duhet të deklarohen të papranueshme si qartazi të pabazuara pasi këto pretendime kualifikohen si pretendime që i përkasin kategorisë së (iii) pretendimeve “të pambështetura ose të paarsyetuara”.
Rrjedhimisht, kërkesa në tërësinë e saj, duhet të deklarohet e papranueshme.
PËR KËTO ARSYE
Gjykata Kushtetuese, në pajtim me nenin 113.1 dhe 113.7 të Kushtetutës, nenet 20 dhe 47 të Ligjit dhe me rregullat 24 (1), 34 (2) dhe 48 (1) (b) të Rregullores së punës, në seancën e saj të mbajtur më 28 maj 2024, njëzëri
VENDOS
TA DEKLAROJË kërkesën të papranueshme;
TA APROVOJË kërkesën për moszbulim të identitetit;
T’UA KUMTOJË këtë Aktvendim palëve;
TA PUBLIKOJË këtë Aktvendim në Gazetën Zyrtare, në pajtim me nenin 20.4 të Ligjit;
Ky aktvendim hyn në fuqi në ditën e shpalljes në Gazetën Zyrtare të Republikës së Kosovës, në pajtim me paragrafin 5 të nenit 20 të Ligjit;
Gjyqtari raportues Kryetarja e Gjykatës Kushtetuese
Radomir Laban Gresa Caka-Nimani
H.R.Zh.A,
KI - Kërkesë individuale
Aktvendim për papranueshmëri
Kërkesa është qartazi e pabazuar
Civile