Aktvendim për papranueshmëri
Prishtinë, më 26 shkurt 2024
Nr. Ref.: RK 2373/24
AKTVENDIM PËR PAPRANUESHMËRI
në
rastin nr. KI202/22
Parashtrues
NP “Elektroprivreda Srbije”
Vlerësim i kushtetutshmërisë së kohëzgjatjes së procedurës në lëndën [KA.nr.09/22] në Gjykatën Komerciale të Kosovës
GJYKATA KUSHTETUESE E REPUBLIKËS SË KOSOVËS
e përbërë nga:
Gresa Caka-Nimani, kryetare
Bajram Ljatifi, zëvendëskryetar,
Selvete Gërxhaliu-Krasniqi, gjyqtare
Safet Hoxha, gjyqtar
Radomir Laban, gjyqtar
Remzije Istrefi-Peci, gjyqtare
Nexhmi Rexhepi, gjyqtar dhe
Enver Peci, gjyqtar
Parashtruesi i kërkesës
Kërkesa është dorëzuar nga ndërmarrja NP “Elektroprivreda Srbije” me seli në Beograd, e përfaqësuar nga Milan Vujaković (në tekstin e mëtejmë: parashtruesi i kërkesës).
Vendimi i kontestuar
Parashtruesi i kërkesës nuk konteston ndonjë akt konkret të autoriteteve publike, por konteston kohëzgjatjen e procedurës përkitazi me gjykimin e lëndës me numër [A.nr.1142/2017] në Gjykatën Themelore, Departamenti për Çështje Administrative (në tekstin e mëtejmë: Gjykata Themelore), e cila lëndë është transferuar në Gjykatën Komerciale të Kosovës me numër [KA.nr.09/22] (në tekstin e mëtejmë: Gjykata Komerciale).
Objekti i çështjes
Objekt i çështjes është vlerësimi i kushtetutshmërisë së kohëzgjatjes së procedurës përkitazi me gjykimin e lëndës [A.nr.1142/2017] në Gjykatën Komerciale. Në lidhje me këtë të fundit, parashtruesi i kërkesës pretendon shkelje të nenit 22 [Zbatimi i Drejtpërdrejtë i Marrëveshjeve dhe Instrumenteve Ndërkombëtare] dhe paragrafit 2 të nenit 31 [E Drejta për Gjykim të Drejtë dhe të Paanshëm] të Kushtetutës së Republikës së Kosovës (në tekstin e mëtejmë: Kushtetuta) në lidhje me paragrafin 1 të nenit 6 të Konventës Evropiane për të Drejtat e Njeriut (në tekstin mëtejmë: KEDNJ).
Baza juridike
Kërkesa bazohet në paragrafin 4 të nenit 24 [Barazia para Ligjit] dhe paragrafët 1 dhe 7 të nenit 113 [Juridiksioni dhe Palët e Autorizuara] të Kushtetutës, në nenet 22 [Procedimi i kërkesës] dhe 47 [Kërkesa Individuale] të Ligjit për Gjykatën Kushtetuese të Republikës së Kosovës, nr. 03/L-121 (në tekstin e mëtejmë: Ligji) dhe në rregullin 25 [Parashtrimi i kërkesave dhe përgjigjeve] të Rregullores së punës së Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Kosovës, Nr. 01/2023 (në tekstin e mëtejmë: Rregullorja e punës).
Me 7 korrik 2023, Rregullorja e punës së Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Kosovës Nr. 01/2023, u publikua në Gazetën Zyrtare të Republikës së Kosovës dhe hyri në fuqi pesëmbëdhjetë (15) ditë pas publikimit te saj. Rrjedhimisht, gjatë shqyrtimit të kërkesës, Gjykata Kushtetuese i referohet dispozitave të Rregullores së lartcekur. Lidhur me këtë, konform rregullit 78 (Dispozitat kalimtare) të Rregullores së punës Nr. 01/2023, përjashtimisht, dispozita të caktuara të Rregullores së punës Nr. 01/2018, do të vazhdojnë të zbatohen në lëndët e regjistruara në Gjykatë përpara shfuqizimit të saj, vetëm nëse dhe për aq sa janë më të favorshme për palët.
Procedura në Gjykatën Kushtetuese
Më 16 dhjetor 2022, parashtruesi i kërkesës përmes postës dorëzoi kërkesën në Gjykatën Kushtetuese të Republikës së Kosovës (në tekstin e mëtejmë: Gjykata).
Në të njëjtën ditë, gjyqtari Enver Peci dha betimin para Presidentes së Republikës së Kosovës, me ç’rast filloi mandati i tij në Gjykatë.
Më 30 dhjetor 2022, Kryetarja e Gjykatës përmes Vendimit [Nr. GJR. KI202/22] caktoi gjyqtarin Bajram Ljatifi Gjyqtar raportues, si dhe përmes Vendimit [Nr. KSH. KI202/22] caktoi Kolegjin shqyrtues, të përbërë nga gjyqtarët: Selvete Gërxhaliu - Krasniqi (kryesuese), Nexhmi Rexhepi dhe Enver Peci (anëtarë).
Më 16 shkurt 2023, Gjykata kërkoi nga parashtruesi i kërkesës që kërkesën e tij të dorëzuar në Gjykatë ta saktësojë dhe plotësojë me informatat si në vijim: (i) të saktësojë procedurën specifike gjyqësore para Gjykatës Themelore, për të cilën procedurë ai pretendon se përbën tejzgjatje të procedurës gjyqësore, si dhe numrin e lëndës në fjalë, si dhe (ii) të dorëzojë vendimet e Agjencisë për Regjistrimin e Bizneseve të Kosovës (në tekstin e mëtejmë: ARBK) në kuadër të Ministrisë së Industrisë, Ndërmarrësisë dhe Tregtisë (në tekstin e mëtejmë: MINT), që ndërlidhen me ndërmarrjen NP “Elektroprivreda Srbije” për shkak se vendimi që ka dorëzuar para Gjykatës i përket ndërmarrjes “EPS TRGOVINA” sh.p.k.
Më 24 shkurt 2023, parashtruesi i kërkesës përmes postës elektronike dorëzoi informatat e kërkuara nga Gjykata. Në përgjigjen e tij, parashtruesi i kërkesës: (i) specifikoi se nuk posedon informatën mbi numrin e lëndës me të cilin udhëhiqet procedura në Gjykatën Komerciale sepse nga e njëjta nuk ka marrë kurrë çfarëdo informate mbi procedurën, si dhe (ii) sqaroi se ndërmarrja që përfaqëson, gjegjësisht, NP “Elektroprivreda Srbije” me seli në Beograd është themeluese e ndërmarrjes “EPS TRGOVINA” me seli në Mitrovicën e Veriut dhe si rezultat të gjitha vendimet e ARBK-së që kanë të bëjnë me shoqërinë tregtare “EPS TRGOVINA”.
Më 21 mars 2023, Gjykata njoftoi Gjykatën Themelore përkitazi me kërkesën e parashtruesit të kërkesës dhe të njëjtës i kërkoi informatat si në vijim: (i) nëse ka regjistruar lëndën e parashtruesit të kërkesës dhe është duke e shqyrtuar të njëjtën, (ii) t’i ofrojë Gjykatës informatat përkatëse përkitazi me procedurën e zhvilluar që nga dita e regjistrimit të lëndës në atë gjykatë; si dhe (iii) ta dorëzojë dosjen e plotë të lëndës.
Më 24 mars 2023, Gjykata pranoi përgjigjen e Gjykatës Themelore, e cila e njoftoi se lënda e parashtruesit të kërkesës më 1 gusht 2022 është transferuar në kompetencë të Gjykatës Komerciale me rastin e themelimit të saj, dhe se e njëjta ka mbajtur numrin e lëndës A.nr.1142/2017. Nr.SMIL-2019:283658.
Më 27 mars 2023, Gjykata njoftoi Gjykatën Komerciale për regjistrimin e kërkesën së parashtruesit dhe të njëjtës i kërkoi, që brenda 15 (pesëmbëdhjetë) ditëve, t’i ofrojë të dhënat si në vijim: (i) informatat përkatëse përkitazi me procedurën e zhvilluar që nga dita e regjistrimit të lëndës në atë gjykatë, përfshirë procedurën në Gjykatën Themelore; si dhe (ii) ta dorëzojë dosjen e plotë të lëndës.
Gjykata nuk pranoi përgjigje nga Gjykata Komerciale brenda afatit të përcaktuar, andaj, për pasojë, më 27 prill 2023, i dërgoi Këshillit Gjyqësor të Kosovës (në tekstin e mëtejmë: KGJK) përsëritjen e kërkesës së 27 marsit 2023.
Më 28 prill 2023, Gjykata pranoi përgjigjen e kërkuar nga Gjykata Komerciale.
Më 29 gusht 2023, Kolegji shqyrtues shqyrtoi raportin paraprak të propozuar nga Gjyqtari raportues dhe vendosi që shqyrtimin e kërkesës ta shtyjë për një seancë të radhës pas plotësimeve shtesë.
Më 12 shtator 2023, Gjykata kërkoi nga parashtruesi i kërkesës që ofrojë informatat si në vijim: (i) nëse ka pranuar përgjigje në ankesën e 1 dhjetorit 2021 drejtuar Këshillit Gjyqësor të Kosovës (në tekstin e mëtejmë: KGJK) për punën e Gjykatës Themelore; dhe (ii) nëse ka pranuar përgjigje në ankesën e 1 dhjetorit 2021 drejtuar Institucionit të Avokatit të Popullit në lidhje me punën e ARBK-së, Komisionit për Parashtresa dhe Ankesa të ARBK-së, dhe të Gjykatës Themelore.
Më 14 shtator 2023, parashtruesi i kërkesës përmes postës elektronike dorëzoi informatat e kërkuara nga Gjykata. Në përgjigjen e tij, parashtruesi i kërkesës specifikoi se: (i) KGJK nuk ka dorëzuar përgjigje deri më tani dhe asnjë njoftim në lidhje me ankesën të cilën e ka parashtruar më 1 dhjetor 2021; si dhe (ii) Avokati i Popullit gjithashtu nuk ka dorëzuar përgjigje në lidhje me ankesën e dorëzuar më 1 dhjetor 2021 dhe se ka pranuar vetëm Njoftimin nr. 1947/2021 të 16 dhjetorit për pranueshmërinë e ankesës, përmes së cilës është informuar se ankesa e tij është regjistruar me numrin 690/2021, dhe të cilin dokument e ka dorëzuar në Gjykatë në momentin e paraqitjes së kërkesës së tij.
Më 30 janar 2024, Kolegji shqyrtues e shqyrtoi raportin e gjyqtarit raportues dhe me shumicë i rekomandoi Gjykatës papranueshmërinë e kërkesës.
Përmbledhja e fakteve
Parashtruesi i kërkesës parashtron të njëjtën kërkesë për herë të dytë në Gjykatë. Kërkesa e parë e parashtruesit të kërkesës me numër KI03/22 ishte shpallur e papranueshme nga Gjykata. Në këtë kërkesë, parashtruesi i saj pretendoi se (i) se padia e parashtruar më 8 qershor 2017 në Gjykatën Themelore nga ndërmarrja NP “Elektroprivreda Srbije” si dhe (ii) padia e parashtruar më 29 mars 2021 në Gjykatën Themelore nga ndërmarrja “EPS TRGOVINA” sh.p.k përbëjnë shkelje të nenit 31 të Kushtetutës, në lidhje me nenin 6 të KEDNJ-së si rezultat i tejzgjatjes së procedurave për zgjidhjen e këtyre kontesteve në këtë gjykatë. Në lidhje me (i) pretendimin që ndërlidhet me padinë e parashtruar më 8 qershor 2017 nga ndërmarrja NP “Elektroprivreda Srbije”, Gjykata të njëjtin e shpalli të papranueshëm dhe konstatoi se parashtruesi nuk ishte palë e autorizuar siç përcaktohet me paragrafin 1 të nenit 113 të Kushtetutës, në lidhje me paragrafin 4 të nenit 21 të Kushtetutës për shkak të mungesës së autorizimit nga ana e parashtruesit të pretenduar të kërkesës, ndërsa përkitazi me (ii) pretendimin që ndërlidhet me padinë e parashtruar më 29 mars 2021 nga ndërmarrja “EPS TRGOVINA” sh.p.k, Gjykata konstatoi se i njëjti është i papranueshëm si qartazi i pabazuar në kategorinë e “mungesës evidente të shkeljes”.
Duke qenë se përfaqësuesi i parashtruesit të kërkesës së tanishme, KI202/22, paraqiti autorizimin për përfaqësimin e ndërmarrjes NP “Elektroprivreda Srbije”, Gjykata në vijim do të paraqesë faktet që ndërlidhen me padinë e parashtruar më 8 qershor 2017 në Gjykatën Themelore nga ndërmarrja NP “Elektroprivreda Srbije”, e cila është edhe objekt i shqyrtimit para Gjykatës në këtë kërkesë.
Nga shkresat e lëndës rezulton se më 26 prill 2017, parashtruesi i kërkesës, paraqiti kërkesë në ARBK për regjistrimin e biznesit të ndërmarrjes “EPS TRGOVINA” sh.p.k. me seli në Mitrovicën e Veriut. Bazuar në kërkesën e tij të dorëzuar në Gjykatë, parashtruesi i kërkesës thekson se ndërmarrja “EPS TREGOVINA” sh.p.k është kompani simotër e ndërmarrjes NP “Elektroprivreda Srbije” me seli në Beograd, Republikën e Serbisë.
Më 2 maj 2017, ARBK përmes Letrës Qarkore [nr. 600], të dorëzuar me postë rekomande refuzoi kërkesën e parashtruesit të kërkesës si të paplotësuar dhe në papajtueshmëri me ligjet e Kosovës, me arsyetimin si vijon:
“- Statuti i Kompanisë – në preambulën e tij nuk ka referencë në Marrëveshjen e Brukselit për energjinë dhe Ligjin e Kosovës për regjistrimin e bizneseve. Po ashtu, qyteti i selisë së kompanisë është cekur por jo edhe vendi;
- Nuk ka vendim për asnjërën, “Elektro Sever” D.O.O. dhe “EPS Trgovina”, që themelojnë kompaninë dhe të cilat do të duhej t’i referoheshin Marrëveshjes së Brukselit dhe ligjit të Kosovës.
Ne ju inkurajojmë që të plotësoni formularin e aplikacionit sa më shpejtë që është e mundur dhe të ridërgoni gjithë dokumentacionin relevant mbështetës në Agjencinë e Bizneseve të Kosovës, respektivisht, MTI në Prishtinë, dhe ne do ta kryejmë regjistrimin në përputhje me ligjin tonë të zbatueshëm.”
Më 10 maj 2017, parashtruesi i kërkesës kundër Letrës Qarkore [nr. 600] të 2 majit 2017 të ARBK-së përmes postës dorëzoi ankesën e tij te Drejtori i Përgjithshëm i ABRK-së, ku kishte propozuar rishqyrtimin e aktit administrativ të kontestuar dhe ndryshimin e tij, ashtu që e ARBK të nxjerrë vendim për regjistrimin e ndërmarrjes “EPS Trgovina” sh.p.k. me seli në Mitrovicën e Veriut, ose në të kundërtën, e njëjta të specifikojë saktësisht se cilat dispozita (nene) të ligjit i ka shkelur paditësi, për shkak të të cilave ndërmarrja e lartcekur nuk ka mundur të regjistrohet, me këshillën juridike, të cilën sipas rregullave përkatëse duhet ta ketë çdo akt administrativ.
Më 8 qershor 2017, parashtruesi i kërkesës parashtroi padi për konflikt administrativ në Gjykatën Themelore kundër aktit administrativ, gjegjësisht, Letrës Qarkore [nr. 600], të 2 majit 2017, të lëshuar nga ARBK, për shkak të heshtjes së organit administrativ në shkallë të dytë.
Më 16 tetor 2017, parashtruesi i kërkesës në Gjykatën Themelore paraqiti “urgjencë” për marrjen e vendimit gjyqësor lidhur me padinë e tij, të parashtruar më 8 qershor 2017.
Më 1 dhjetor 2021, parashtruesi i kërkesës paraqiti ankesë në KGJK kundër punës së Gjykatës Themelore. Parashtruesi i kërkesës në ankesën e tij theksoi se përkundër padisë dhe “urgjencave” të parashtruara nga ana e tij në Gjykatën Themelore, kjo e fundit nuk ka ndërmarrë asnjë veprim dhe për pasojë sipas tij është shkelur e drejta e tij për gjykim brenda një afati të arsyeshëm kohor.
Në të njëjtën ditë, parashtruesi i kërkesës po ashtu paraqiti ankesë te Avokati i Popullit duke kontestuar punën e ARBK-së, Komisionit për Parashtresa dhe Ankesa të ARBK-së, dhe të Gjykatës Themelore. Parashtruesi i kërkesës pretendoi se: (i) ARBK kishte refuzuar regjistrimin e veprimtarisë nën shifrën 3514-tregtia e energjisë elektrike; (ii) Komisioni për Parashtresa dhe Ankesa në mënyrë të gabuar kishte vërtetuar gjendjen faktike lidhur me afatet për paraqitje të ankesave; dhe (iii) procedura pranë Gjykatës Themelore në lidhje me shqyrtimin e padisë së tij pranë kësaj gjykate përbënte tejzgjatje.
Më 16 dhjetor 2021, Avokati i Popullit njoftoi parashtruesin e kërkesës se në pajtim me nenin 21 [Procedura pas pranimit të ankesës], paragrafin 1, nënparagrafin 1.2 të Ligjit nr. 05/L -019 për Avokatin e Popullit ka vendosur që ta pranojë ankesën e tij dhe rrjedhimisht të nis hetim për shkelje eventuale të të drejtave të njeriut.
Më 28 prill 2023, Gjykata pranoi përgjigjen e kërkuar nga Gjykata Komerciale në lidhje me procedurën e zhvilluar që nga data e regjistrimit të lëndës në Gjykatën Themelore, duke përfshirë edhe bartjen e saj në këtë gjykatë, përgjigje e cila është e reflektuar në paragrafët 37-40 të këtij aktvendimi.
Më 14 shtator 2023, sipas kërkesës së Gjykatës, parashtruesi i kërkesës e njoftoi atë se KGJK dhe Avokati i Popullit, deri më tani, nuk kanë dorëzuar përgjigje në lidhje me ankesat e tij, të parashtruara më 1 dhjetor 2021.
Pretendimet e parashtruesit të kërkesës
Parashtruesi i kërkesës në kërkesën e tij pretendon shkelje të së drejtës për gjykim të drejtë dhe të paanshëm të garantuar me paragrafin 2 të nenit 31 të Kushtetutës, në lidhje me nenin 6 të KEDNJ-së si rezultat i mos nxjerrjes së vendimit nga Gjykata Themelore brenda një afati të arsyeshëm kohor. Në lidhje me këtë pretendim, parashtruesi i kërkesës po ashtu pretendon shkelje të nenit 22 të Kushtetutës.
Parashtruesi i kërkesës në kërkesën e tij pretendon tejzgjatje të procedurës përkitazi me padinë e parashtruar në Gjykatën Themelore nga ndërmarrja NP “Elektroprivreda Srbije” të dorëzuar në këtë gjykatë më 8 qershor 2017. I njëjti sqaron se: “Kompania “EPS Trgovina” sh.p.k. paraqet kompaninë filiale të NP “Elektroprivreda Srbije” Beograd, e themeluar në pajtim me marrëveshjet nga fusha e energjetikës, të arritur në suazë të Dialogut në mes të Beogradit dhe Prishtinës i cili mbahet me ndërmjetësim të Bashkimit Evropian (Rregullimi në fushën e energjetikës është arritur më 08.09.2013, Plani i veprimit në fushën e energjetikës është arritur më 19.04.2014, në Konkluzionin e ndërmjetësit të BE-së për zbatimin e Rregullimit të vitit 2013 të 25.08.2015) dhe në bazë të Marrëveshjes së Parë për parimet të cilat rregullojnë normalizimin e marrëdhënieve të vitit 2013, i cili është ratifikuar në Kuvendin e Kosovës më 27.06.2014 [...]”
Parashtruesi i kërkesës në kërkesën e tij thekson se: “Nga momenti i parashtrimit të padisë kanë kaluar më shumë se 5 vite, dhe deri më sot nuk ka pasur asnjë veprim nga ana e gjykatës kompetente, me çka është shkelur e drejta në gjykim brenda në afatit të arsyeshëm të garantuar me Kushtetutën e Kosovës dhe Konventën Evropiane për të Drejtat dhe Liritë Themelore të Njeriut”.
Në këtë kontekst, parashtruesi i kërkesës po ashtu specifikon se “Nuk kemi të dhëna lidhur me numrin e rastit dhe ushtruesit të detyrës së gjyqtarit, pasi që deri më sot nuk kemi marrë asnjë informatë lidhur me padinë e dorëzuar”.
Parashtruesi i kërkesës gjithashtu shton se më 1 dhjetor 2021 ka parashtruar ankesa në KGJK dhe te Avokati i Popullit, prej të cilit më 16 dhjetor 2021 ka pranuar vetëm Njoftimin për pranueshmërinë e ankesës dhe fillimin e hetimeve.
Përgjigja e Gjykatës Komerciale
Ashtu siç është cekur më lart, më 27 prill 2023, Gjykata Komerciale dorëzoi përgjigjen në kërkesën e Gjykatës së 27 marsit 2023, e cila lidhur me procedurën e zhvilluar që nga dita e regjistrimit të lëndës [A. nr. 600/2017] në Gjykatën Themelore dhe më pas në Gjykatën Komerciale, njoftoi Gjykatën se më 8 qershor 2017, Gjykata Themelore në Prishtinë - Departamenti për Çështje Ekonomike pranoi padinë në konfliktin administrativ kundër aktit administrativ – Letra Qarkore [nr. 600], e 2 majit 2017, të parashtruar nga NP “Elektroprivreda Srbije”, për të cilën çështje, e njëjta gjykatë e ka shpallur veten jokompetente më 6 korrik 2017 dhe ditën pasuese delegoi lëndën me shkresat e saj në kompetencë të Departamentit për Çështje Administrative, të evidentuar me numrin [A.nr. 1144/17].
Gjykata Komerciale po ashtu informoi Gjykatën lidhur me veprimet e tjera të ndërmarra në procedurën para Departamentit për Çështje Administrative, si janë: (i) kërkesa e ARBK-së për qasje në dokumentacionin e parashtruesit të kërkesës, e 8 marsit 2018; (ii) dërgimi për përkthim i njoftimit për parashtruesin e kërkesës më 15 shtator 2020, të cilin përkthim, gjyqtari i çështjes e ka kërkuar më 14 shtator 2021, dhe që për shkak të volumit të madh të punëve dhe mungesës së stafit ishte pranuar nga gjyqtari më 15 prill 2022; dhe (iii) njoftimi i përkthyer i 15 shtatorit 2020, përmes Ministrisë së Drejtësisë i është përcjellë përfaqësuesve të parashtruesit të kërkesës më 15 shtator 2022, të cilët janë njoftuar nga Gjykata Themelore se pasi që në Odën e Avokatëve të Kosovës nuk janë të licencuar, atëherë duhet të konfirmojnë nëse do të përfaqësojnë parashtruesin e kërkesës në cilësinë e personit fizik në afat prej 7 (shtatë) ditësh nga dita e pranimit të njoftimit.
Në anën tjetër, që nga bartja e kësaj lënde (tashmë e regjistruar me numrin [KA.nr.09/22]) në kompetencën e Gjykatës Komerciale më 1 gusht 2022, sipas përgjigjes së të njëjtës, janë ndërmarrë veprimet si vijon: (i) më 23 gusht 2022 është ngarkuar gjyqtari i Departamentit për Çështje Administrative pranë Gjykatës Komerciale; (ii) më 26 janar 2023, gjykata përmes Aktvendimit [KA.nr.09/22] obligoi përfaqësuesin e autorizuar që në afat prej 8 (tetë) ditëve nga dita e pranimit të tij, t’i dorëzojnë gjykatës (a) autorizimin për përfaqësim, (b) kopjen e aktit administrativ kontestues si dhe (c) vërejtjen për pagesën e taksës gjyqësore, të cilat në të njëjtën ditë kërkoi nga Ministria e Drejtësisë që t’i dorëzohen përfaqësuesve të autorizuar; (iii) më 26 prill 2023, Gjykata Komerciale përmes komunikimit elektronik kërkoi nga Ministria e Drejtësisë informatën nëse përfaqësuesit e parashtruesit të kërkesës kanë kthyer përgjigje, mirëpo e njëjta pas komunikimit me Zyrën e Përfaqësuesit Special të Bashkimit Evropian, më 27 prill 2023 njoftoi të njëjtën se kërkesa është dorëzuar te autoritetet serbe por deri në këtë datë ende nuk kanë pranuar përgjigje.
Në fund, Gjykata Komerciale në përgjigjen e saj theksoi si në vijim: “[...] gjyqtari i ngarkuar me lëndët e evidentuara si: KA.nr.9/22 dhe KA.nr.10/22, duke respektuar prioritetin e kohës së arritjes së lëndëve në gjykatë, gjatë muajit janar 2023, ka bërë shqyrtimin paraprak të lëndëve, duke vlerësuar se për të njëjtat është e domosdoshme që të nxjerrët Aktvendim për plotësimin e padisë dhe paditësit t'i dërgohet vërejtja për pagesën e taksës për padi, me qëllim që të plotësohen kushtet ligjore për vazhdimin e shqyrtimit të ligjshmërisë së vendimeve të kontestuara me padi. Rrjedhimisht pas përkthimit në gjuhën serbe të Aktvendimit KA.nr.9/22 dhe KA.nr.10/22, të njëjtat së bashku me kërkesën për bashkëpunim juridik ndërkombëtare i janë dorëzuar Departamentit për Bashkëpunim Juridik Ndërkombëtare, por që deri me tani nuk kemi pranuar ndonjë përgjigje. Andaj, deri në njoftimin e radhës nga Ministria e Drejtësisë - Departamentit për Bashkëpunim Juridik Ndërkombëtare, për dorëzimin e shkresave, gjykata nuk mund të ndërmarr veprime për caktimin e seancës gjyqësore në këtë rast.”
Dispozitat relevante kushtetuese dhe ligjore
KUSHTETUTA E REPUBLIKËS SË KOSOVËS
Neni 31
[E Drejta për Gjykim të Drejtë dhe të Paanshëm]
“1. Çdokujt i garantohet mbrojtje e barabartë e të drejtave në procedurë para gjykatave, organeve të tjera shtetërore dhe bartësve të kompetencave publike.
2. Çdokush gëzon të drejtën për shqyrtim publik të drejtë dhe të paanshëm lidhur me vendimet për të drejtat dhe obligimet ose për cilëndo akuzë penale që ngrihet kundër saj/tij brenda një afati të arsyeshëm, nga një gjykatë e pavarur dhe e paanshme, e themeluar me ligj.
[...]”
KONVENTA EVROPIANE PËR TË DREJTAT E NJERIUT [e miratuar më 4 nëntor 1950 nga Këshilli i Evropës]
Neni 6
[E drejta për gjykim të drejtë)
“1. Çdo person ka të drejtë që çështja e tij të dëgjohet drejtësisht, publikisht dhe brenda një afati të arsyeshëm [...].”
LIGJI Nr. 06/L -016 PËR SHOQËRITË TREGTARE
Neni 47
(Procedura Ankimore)
“1. Çdo person i cili konsideron se ARBK ose një zyrtar i punësuar në të, nuk është duke i përmbushur kushtet e parapara në këtë ligj, duke përfshirë mosrespektimin e neneve përkatëse për natyrën administrative të regjistrimit, mund të parashtrojë ankesë brenda tridhjetë (30) ditëve në shkallë të parë administrative te Drejtori i Përgjithshëm të ARBK i cili vendos për ankesën në afat prej pesëmbëdhjetë (15) ditësh nga data e pranimit të saj.
2. Nëse Drejtori i Përgjithshëm nuk e shqyrton ankesën në shkallën e parë apo me vendim refuzon këtë ankesë brenda pesëmbëdhjetë (15) ditëve, atëherë parashtruesi i ankesës në afat prej tridhjetë (30) ditëve, nga dita e pranimit të vendimit mund të parashtrojë ankesë në Komisionin për Shqyrtimin e Ankesave për Regjistrimin e Bizneseve që themelohet me vendim të Ministrit.
3. Komisioni për Shqyrtimin e Ankesave për Regjistrimin e Bizneseve në kuadër të Ministrisë është i autorizuar dhe është përgjegjës për shqyrtimin dhe vendosjen e ankesës në shkallë të dytë administrative brenda pesëmbëdhjetë (15) ditëve nga pranimi i saj.
4. Nëse Komisioni për Shqyrtimin e Ankesave për Regjistrimin e Bizneseve aprovon ankesën e parashtruesit të ankesës në shkallë të dytë administrative, ai do të kërkojë nga Drejtori i Përgjithshëm i ARBK-së që të ndërmarrë veprimet përkatëse për korrigjimin e shkeljes administrative.
5. Nëse Komisioni për Shqyrtimin e Ankesave për Regjistrimin e Bizneseve refuzon ankesën e palës apo nuk përgjigjet në ankesë në afat prej pesëmbëdhjetë (15) ditësh nga dorëzimi i ankesës, parashtruesi i ankesës mund t’i drejtohet gjykatës kompetente sipas ligjit në fuqi për konfliktin administrativ.
6. Për të gjitha çështjet lidhur me ankesat administrative që nuk janë të rregulluara në këtë ligj, aplikohen dispozitat përkatëse të ligjit në fuqi për procedurën administrative.”
Vlerësimi i pranueshmërisë së kërkesës
Gjykata së pari shqyrton nëse kërkesa i ka përmbushur kriteret e pranueshmërisë, të përcaktuara me Kushtetutë, të parashikuara me Ligj dhe të specifikuara më tej me Rregullore të punës.
Në këtë drejtim, Gjykata i referohet paragrafëve 1 dhe 7, të nenit 113 [Juridiksioni dhe Palët e Autorizuara] të Kushtetutës, që përcakton:
Nenit 113
[Juridiksioni dhe Palët e Autorizuara]
“1. Gjykata Kushtetuese vendos vetëm për rastet e ngritura para gjykatës në mënyrë ligjore nga pala e autorizuar.
[...]
7. Individët janë të autorizuar të ngrenë shkeljet nga autoritetet publike të të drejtave dhe lirive të tyre individuale, të garantuara me Kushtetutë, mirëpo vetëm pasi të kenë shteruar të gjitha mjetet juridike të përcaktuara me ligj”.
Gjykata gjithashtu i referohet paragrafit 4, të nenit 21 [Parimet e Përgjithshme] të Kushtetutës, i cili përcakton: “Të drejtat dhe liritë themelore të parashikuara në Kushtetutë, vlejnë edhe për personat juridikë, për aq sa janë të zbatueshme”.
Në këtë drejtim, Gjykata vëren se parashtruesi i kërkesës, në cilësinë e personit juridik, respektivisht të ndërmarrjes NP “Elektroprivreda Srbije” ka të drejtë të paraqes ankesë kushtetuese, duke u thirrur në shkelje të pretenduara të të drejtave dhe lirive themelore të tij, që vlejnë për individët dhe personat juridikë (shih rastin e Gjykatës KI41/09, parashtruesi i kërkesës Universiteti AAB-RIINVEST L.L.C., Aktvendim për papranueshmëri, i 3 shkurtit 2010, paragrafi 14).
Gjykata gjithashtu i referohet kritereve të pranueshmërisë, siç janë të parashikuara me Ligj. Në këtë drejtim, Gjykata i referohet neneve 47 [Kërkesa Individuale], 48 [Saktësimi i kërkesës] dhe 49 [Afatet] të Ligjit, që parashohin:
Neni 47
[Kërkesa individuale]
“1. Çdo individ ka të drejtë të kërkojë nga Gjykata Kushtetuese mbrojtje juridike në rast se pretendon se të drejtat dhe liritë e tija individuale të garantuara me Kushtetutë janë shkelur nga ndonjë autoritet publik.
2. Individi mund ta ngritë kërkesën në fjalë vetëm pasi që të ketë shteruar të gjitha mjetet juridike të përcaktuara me ligj”.
Neni 48
[Saktësimi i kërkesës]
“Parashtruesi i kërkesës ka për detyrë që në kërkesën e tij të qartësoj saktësisht se cilat të drejta dhe liri pretendon se i janë cenuar dhe cili është akti konkret i autoritetit publik të cilin parashtruesi dëshiron ta kontestoj”.
Neni 49
[Afatet]
“Kërkesa parashtrohet brenda afatit prej katër (4) muajsh. Afati fillon të ecë nga dita kur parashtruesit i është dorëzuar vendimi gjyqësor...”.
Gjykata rikujton se parashtruesi i kërkesës pretendon tejzgjatje të procedurës përkitazi me shqyrtimin e padisë së tij kundër Letrës Qarkore [nr. 600] të 2 majit 2017 të ARBK-së, të parashtruar më 8 qershor 2017 në Gjykatën Themelore, të regjistruar në këtë gjykatë me numër [A.nr.1142/2017.], dhe e cila lëndë është transferuar më 1 gusht 2022 në Gjykatën Komerciale me numër [KA.nr.09/2022].
Në lidhje me këtë pretendim, parashtruesi i kërkesës specifikon se atij i është shkelur e drejta e tij për gjykim të drejtë dhe të paanshëm, gjegjësisht, “gjykim në afat të arsyeshëm kohor” e garantuar me paragrafin 2 të nenit 31 të Kushtetutës, në lidhje me paragrafin 1 të nenit 6 të KENDJ-së. Në këtë drejtim, parashtruesi i kërkesës po ashtu pretendon shkelje të nenit 22 të Kushtetutës.
Në kontekst të kritereve kushtetuese dhe ligjore, Gjykata rithekson se parashtruesi i kërkesës, në cilësinë e personit juridik ka të drejtë të paraqes ankesë kushtetuese, duke u thirrur në shkelje të pretenduara të të drejtave dhe lirive themelore të tij, që vlejnë si për individët ashtu edhe personat juridikë.
Në kuptim të kësaj të fundit, në mënyrë specifike duke iu referuar edhe çështjes së autorizimit për përfaqësim, Gjykata vë në pah se bazuar në autorizimin me numër [1202-656 537/1-22], z. Milan Vujaković, është i autorizuar: “[...] që të përfaqësojë Ndërmarrjen Publike “Elektroprivreda Srbije”, Beograd, në procedurë para Gjykatës Kushtetuese të Kosovës”.
Përderisa në kontekst të (ii) shterimit të mjeteve juridike, të përcaktuar me nenin 113. 7 të Kushtetutës dhe nenin 47 të Ligjit; dhe (ii) dorëzimin e kërkesës në afatin e përcaktuar me nenin 49 të Ligjit, Gjykata rikujton se çështja e parashtruesit të kërkesës është ende duke u shqyrtuar nga Gjykatën Komerciale dhe se i njëjti nuk konteston ndonjë akt konkret të autoriteteve publike, por vetëm kohëzgjatjen e procedurës përkitazi me gjykimin e çështjes së tij brenda një afati të arsyeshëm.
Në vijim, përkitazi me pretendimin e tij për moszgjidhje të rastit të tij brenda afatit të arsyeshëm kohor, të garantuar me paragrafin 2 të nenit 31 të Kushtetutës, në lidhje me paragrafin 1 të nenit 6 të KEDNJ-së, Gjykata më tej konstaton se parashtruesi i kërkesës ka saktësuar kërkesën e tij ashtu siç kërkohet me nenin 48 të Ligjit.
Tutje, Gjykata po ashtu do të vlerësojë nëse parashtruesi i kërkesës ka përmbushur kriterin e përcaktuar me paragrafin 2 të rregullit 34 [Kriteret e Pranueshmërisë] të Rregullores së punës, i cili përcakton që:
“(2) Gjykata mund ta konsiderojë kërkesën të papranueshme, nëse kërkesa është qartazi e pabazuar, sepse parashtruesi/ja nuk dëshmon dhe nuk mbështetë në mënyrë të mjaftueshme pretendimin e tij/saj”.
Bazuar në praktikën gjyqësore të GJEDNJ-së por edhe të Gjykatës, një kërkesë mund të shpallet e papranueshme si “qartazi e pabazuar” në tërësinë e saj ose vetëm përkitazi me ndonjë pretendim specifik që një kërkesë mund të ngërthejë. Në këtë drejtim, është më e saktë t’iu referohet të njëjtave si “pretendime qartazi të pabazuara”. Këto të fundit, bazuar në praktikën gjyqësore të GJEDNJ-së, mund të kategorizohen në katër grupe të veçanta: (i) pretendime që kualifikohen si pretendime “të shkallës së katërt”; (ii) pretendime që kategorizohen me një “mungesë të dukshme ose evidente të shkeljes”; (iii) pretendime “të pambështetura apo të paarsyetuara”; dhe në fund, (iv) pretendime “konfuze dhe të paqarta”. Këtë koncept të papranueshmërisë mbi bazën e një kërkese të vlerësuar si “qartazi të pabazuar”, dhe specifikat e katër kategorive të lartcekura të pretendimeve të kualifikuara si “qartazi të pabazuara” të zhvilluara përmes praktikës gjyqësore të GJEDNJ-së, Gjykata i ka përvetësuar edhe në praktikën e saj gjyqësore përfshirë por duke mos u kufizuar në rastet KI40/20, parashtrues Sadik Gashi, Aktvendim për Papranueshmëri, i 20 janarit 2021; KI163/18, parashtrues Kujtim Lleshi, Aktvendim për Papranueshmëri, i 24 qershorit 2020; KI21/21, parashtrues, Asllan Meka, Aktvendim për Papranueshmëri, i 28 prillit 2021, KI107/21, parashtrues Ramiz Hoti, Aktvendim për Papranueshmëri, i 21 tetorit 2021).
Gjykata në vijim, vë në pah se pretendimin e lartcekur të parashtruesit të kërkesës për tejzgjatje të procedurës e cila është duke u zhvilluar pranë Gjykatës Themelore që nga 8 qershori 2017 dhe në Gjykatën Komerciale që nga 1 gushti 2022, do ta trajtojë nga këndvështrimi i të drejtave të garantuara me nenin 31 të Kushtetutës në lidhje me nenin 6 të KEDNJ-së, duke aplikuar në këtë rast edhe parimet dhe kriteret e vendosura përmes praktikës gjyqësore të GJEDNJ, në të cilin rast Gjykata në pajtim me nenin 53 [Interpretimi i Dispozitave për të Drejtat e Njeriut] të Kushtetutës është e obliguar që “Të drejtat e njeriut dhe liritë themelore të garantuara me këtë Kushtetutë, interpretohen në harmoni me vendimet gjyqësore të Gjykatës Evropiane për të Drejtat e Njeriut”.
Në lidhje me të drejtën për nxjerrjen e vendimeve brenda afatit të arsyeshëm kohor, Gjykata i referohet paragrafit 2 të nenit 31 të Kushtetutës dhe paragrafit 1 të nenit 6 të KEDNJ-së, të cilët përcaktojnë që:
Neni 31
[E Drejta për Gjykim të Drejtë dhe të Paanshëm]
“[...]
2. Çdokush gëzon të drejtën për shqyrtim publik të drejtë dhe të paanshëm lidhur me vendimet për të drejtat dhe obligimet [...] brenda një afati të arsyeshëm [...]”.
Neni 6
(E drejta për gjykim të drejtë)
“1. Çdo person ka të drejtë që çështja e tij të dëgjohet drejtësisht, publikisht dhe brenda një afati të arsyeshëm …”.
Përkitazi me shkeljen e të drejtës kushtetuese lidhur me gjykimin e rasteve brenda afatit të arsyeshëm kohor, të garantuar me paragrafin 2 të nenit 31 të Kushtetutës, në lidhje me nenin 6 të KEDNJ-së, Gjykata fillimisht thekson se ajo tashmë ka një praktikë gjyqësore, e cila është ndërtuar duke u bazuar në parimet e vendosura përmes praktikës gjyqësore të GJEDNJ-së (përfshirë por duke mos u kufizuar në rastet e GJEDNJ-së, Erkner dhe Hofauer kundër Austrisë, nr. 9616/81, Aktgjykim, i 23 prillit 1987; Eckle kundër Republikës Federale të Gjermanisë, nr. 8130/78, Aktgjykim i 15 korrikut 1982, Mikulić kundër Kroacisë, nr. 53176/99, Aktgjykim i 7 shkurtit 2002; Frydlender kundër Francës, nr. 30979/96, Aktgjykim i 27 qershorit 2000; Katte Klitsche de la Grange kundër Italisë, nr. 21/1993/416/495, Aktgjykim i 19 shtatorit 1994; H. kundër Mbretërisë së Bashkuar, nr. 9580/81, Aktgjykim i 7 shkurtit 2002; Luli dhe të tjerët kundër Shqipërisë, nr. 64480/09 64482/09 12874/10 56935/10 3129/12, Aktgjykim i 1 prillit 2014; Abdoella kundër Holandës, nr. 12728/87, Aktgjykim i 25 nëntorit 1992, paragrafi 24; Bock kundër Gjermanisë, nr. 11118/84, Aktgjykim i 21 shkurtit 1989, paragrafi 49; Laino kundër Italisë, nr. 33158/96, Aktgjykim i 18 shkurtit 1999; Vocaturo kundër Italisë, nr. 11891/85, Aktgjykim, i 24 majit 1991; X kundër Francës, nr. 18020/91, Aktgjykim i 31 marsit 1992). Thënë këtë, rastet e Gjykatës përmes të cilave Gjykata ka afirmuar parimet e vendosura nga GJENDJ dhe të njëjtat i ka aplikuar edhe në rastet për shqyrtim para saj, duke përfshirë por duke mos u kufizuar në rastet e Gjykatës: KI07/15, parashtrues Shefki Zogiani, Aktvendim për papranueshmëri, i 23 shtatorit 2016; KI23/16, parashtrues Qazim Bytyqi dhe të tjerët, Aktvendim për papranueshmëri i 5 majit 2017,; KI18/18, parashtrues Isuf Musliu, Aktvendim për papranueshmëri, i 11 qershorit 2018; KI13/19, parashtrues Fevzi Hajdari, Aktvendim për papranueshmëri i 10 qershorit 2019; KI177/19, parashtrues NNT “Sokoli”, Aktgjykim i 16 prillit 2019; KI135/20, parashtruese Hava Behxheti, Aktvendim për papranueshmëri i 10 dhjetorit 2020; KI104/20, parashtrues Ejup Koci, Aktvendim për papranueshmëri, i 22 marsit 2021; KI183/21, parashtrues Ejup Koci, Aktvendim për papranueshmëri, i 30 marsit 2022; KI03/22, parashtrues EPS “Trgovina”, Aktvendim për papranueshmëri i 29 shtatorit 2022; KI19/21, parashtrues Sadik Pllana, Aktgjykim i 11 gushtit 2022; KI09/21, parashtrues Dragan Mihajloviq, Aktgjykim i 2 shkurtit 2023, KI02/22, parashtrues “Elektrosever” sh.p.k., Aktvendim për papranueshmëri, i 12 prillit 2022. Rrjedhimisht, në pajtim me parimet dhe kriteret e vendosura përmes kësaj praktike gjyqësore, gjatë shqyrtimit të pretendimit të parashtruesit të kërkesës, Gjykata do të merr parasysh: (i) vërtetimin e periudhës së kohëzgjatjes të procedurës në tërësi në gjykatën kompetente, përkatësisht Gjykatën Themelore dhe Gjykatën Komerciale; (ii) parimet relevante në lidhje me kohëzgjatjen e procedurave; dhe (iii) arsyeshmërinë e kohëzgjatjes së procedurave në Gjykatën Themelore dhe Gjykatën Komerciale.
Periudha që do të merret parasysh
Gjykata, duke iu referuar praktikës gjyqësore të GJEDNJ-së dhe praktikës së saj gjyqësore, ka vlerësuar se përllogaritja e shtrirjes në kohë të procedurave fillon në momentin kur gjykata kompetente vihet në lëvizje me kërkesë të palëve për vendosjen e një të drejte apo interesi legjitim të pretenduar (shih, rastet e GJEDNJ-së, Erkner dhe Hofauer kundër Austrisë, cituar më lart, paragrafi 64; dhe Poiss kundër Austrisë, nr.9816/82, Aktgjykim, i 23 prillit 1987, paragrafi 50). Ky proces konsiderohet i përfunduar me nxjerrjen e një vendimi gjyqësor përfundimtar nga një instancë kompetente gjyqësore e fundit (shih rastin e GJEDNJ-së, Eckle kundër Republikës Federale të Gjermanisë, cituar më lart, paragrafi 74 dhe rastet e Gjykatës: KI177/19, parashtrues NNT “Sokoli”, cituar më lart, paragrafi 98; KI183/21, parashtrues Ejup Koci, cituar më lart, paragrafi 74; dhe KI03/22, parashtrues EPS “Trgovina”, cituar më lart, paragrafi 52).
Në rastin konkret, Gjykata vëren se parashtruesi i kërkesës më 8 qershor 2017 në Gjykatën Themelore kishte parashtruar padi për konflikt administrativ kundër Letrës Qarkore [nr. 600] të 2 majit 2017 të ARBK-së, përderisa kërkesën e tij në Gjykatë e ka dorëzuar më 16 dhjetor 2022. Në vijim të kësaj, Gjykata vëren se periudha e cila duhet të merret parasysh është 5 (pesë) vjet, 6 (gjashtë) muaj dhe 8 (tetë) ditë.
Parimet relevante
Gjykata para se gjithash thekson se, sipas praktikës gjyqësore të konsoliduar të GJEDNJ-së, e cila është reflektuar edhe në praktikën e deritanishme gjyqësore të Gjykatës, arsyeshmëria e kohëzgjatjes së procedurës duhet të vlerësohet në dritën e rrethanave të rastit, duke marrë parasysh kriteret e vendosura nga praktika gjyqësore e GJEDNJ-së, përkatësisht kriteret që i referohen: (a) ndërlikueshmërisë së rastit; (b) sjelljes së palëve në procedurë; (c) sjelljes së gjykatës kompetente ose autoriteteve të tjera publike; si dhe (d) rëndësisë së asaj çfarë është në rrezik për parashtruesin në kontest (shih rastet e GJEDNJ-së, Mikulić kundër Kroacisë, cituar më lart, paragrafi 38; Frydlender kundër Francës, cituar më lart, paragrafi 43; dhe Sürmeli kundër Gjermanisë, nr. 75529/01, Aktgjykim i 8 qershorit 2006, paragrafi 128; shih gjithashtu rastet e Gjykatës KI07/15, parashtrues Shefki Zogiani, cituar më lart, paragrafët 53-62; KI23/16, parashtrues Qazim Bytyqi dhe të tjerët, cituar më lart, paragrafi 58; KI18/18, parashtrues Isuf Musliu, cituar më lart, paragrafi 43; KI13/19, parashtrues Fevzi Hajdari, cituar më lart, paragrafët 65-72; KI177/19, parashtrues NNT “Sokoli”, cituar më lart, paragrafët 96-106; KI104/20, parashtrues Ejup Koci, cituar më lart, paragrafi 46; KI135/20, parashtruese Hava Behxheti, cituar më lart, paragrafët 39-54 dhe KI183/21, parashtrues Ejup Koci, cituar më lart, paragrafi 85, KI03/22, parashtrues EPS “Trgovina”, cituar më lart, paragrafi 54; KI19/21, parashtrues Sadik Pllana, cituar më lart, paragrafi 85; dhe KI09/21, parashtrues Dragan Mihajloviq, cituar më lart, paragrafi 54).
Analiza e arsyeshmërisë së kohëzgjatjes së procedurës
Ashtu siç është elaboruar edhe më lart, Gjykata vë në pah se parashtruesi i kërkesës padinë e tij në Gjykatën Themelore e ka parashtruar më 8 qershor 2017, e cila lëndë më bazuar në ndryshimin e dispozitave ligjore që i referohen themelimit të Gjykatës Komerciale në Republikën e Kosovës, është transferuar në këtë të fundit më 1 gusht 2022. Në vijim të kësaj, për të konstatuar nëse procedura e zhvilluar pranë Gjykatës Themelore dhe Gjykatës Komerciale përbën tejzgjatje, Gjykata duhet të merr parasysh faktorët si në vijim: (a) ndërlikueshmërinë e rastit; (b) sjelljen e parashtruesit të kërkesës; (c) sjelljen e autoriteteve relevante gjyqësore; dhe (d) rëndësinë e asaj çfarë është në rrezik për parashtruesin e kërkesës në kontest.
Gjykata përsëritë se thelbi i këtij rasti konsiston në faktin se parashtruesi i kërkesës më 26 prill 2017 kishte paraqitur kërkesë për regjistrimin e biznesit të tij në ARBK. Më 2 maj 2017, ABRK-ja përmes Letrës Qarkore [nr. 600] kishte njoftuar parashtruesin e kërkesës se kërkesa e tij për regjistrim të biznesit të tij është e pakompletuar. Si rezultat i kësaj, parashtruesi i kërkesës më 10 maj 2017 kundër Letrës Qarkore të ABRK-së, të 2 majit 2017 kishte parashtruar ankesë te Drejtori i Përgjithshëm i ARBK-së. Në mungesë të përgjigjes nga ARBK, më 8 qershor 2017, parashtruesi i kërkesës kundër Letrës Qarkore [nr. 600], të 2 majit 2017 të ARBK-së kishte parashtruar padi për konflikt administrativ në Gjykatën Themelore, ku kjo e fundit padinë e tij e kishte regjistruar me numër [A. nr. 1142/2017]. Në vijim të padisë së tij, më 16 tetor 2017, parashtruesi i kërkesës në Gjykatën Themelore kishte parashtruar edhe një “urgjencë” për marrjen e një vendimi gjyqësor përkitazi me padinë e tij, ndërsa, më 1 dhjetor 2021, paraqiti ankesë në KGJK dhe te Avokati i Popullit.
Ndërlikueshmëria e rastit
Përkitazi me ndërlikueshmërinë e rastit, Gjykata i referohet praktikës gjyqësore të GJEDNJ-së dhe asaj të Gjykatës përmes të cilave ishte theksuar se ndërlikueshmëria e rastit mund të ndërlidhet me çështje të faktit dhe të ligjit por gjithashtu mund të ndërlidhet edhe me përfshirjen e disa palëve në procedurë apo me një numër të caktuar provash që duhet trajtuar para gjykatave të rregullta (shih, mutatis mutandis, rastet e GJEDNJ-së, Katte Klitsche de la Grange kundër Italisë, cituar më lart, paragrafi 55; H. kundër Mbretërisë së Bashkuar, cituar më lart, paragrafi 72; Humen kundër Polonisë, nr. 26614/95, Aktgjykim i 15 tetorit 1999, paragrafi 63; shih rastet e Gjykatës, KI18/18, parashtrues Isuf Musliu, cituar më lart, paragrafi 45; dhe KI104/20, parashtrues Ejup Koci, cituar më lart, paragrafi 48).
Gjykata vlerëson se shqyrtimi i padisë së tij konsiston në shqyrtimin e Letrës Qarkore të ARBK-së, të 2 majit 2017, me të cilën refuzohet kërkesa e parashtruesit për regjistrimin e biznesit, i cili proces ndërlidhet me zbatimin e marrëveshjeve në fushën e energjetikës të arritura në vitin 2013 ndërmjet Republikës së Kosovës dhe Republikës së Serbisë.
Gjykata po ashtu vëren se parashtruesi i kërkesës, gjegjësisht, NP “Elektroprivreda Srbije” ka selinë në Beograd, Republika e Serbisë. Pasi që komunikimi i gjykatave të rregullta në Republikën e Kosovës me parashtruesin e kërkesës, me seli në Republikën e Serbisë bëhet përmes Departamentit për Bashkëpunim Ndërkombëtar në kuadër të Ministrisë së Drejtësisë dhe me ndërmjetësimin e Zyrës së Përfaqësuesit Special të Bashkimit Evropian, si dhe përfshin procesin e përkthimit, gjë që konsumon më shumë kohë në administrimin e shkresave, Gjykata vlerëson se rasti i parashtruesit të kërkesës është më i ndërlikuar në raport me rastet kur parashtruesi i kërkesës është shtetas apo ka selinë në Republikën e Kosovës. Gjykata gjithashtu merr parasysh edhe faktin se Gjykata Komerciale është themeluar në gusht të vitit 2022, më pak se 4 (katër) muaj që nga dorëzimi i kërkesës së parashtruesit në Gjykatë.
Prandaj, në dritën e këtyre rrethanave, Gjykata konsideron se rasti në fjalë, është mjaftueshëm i ndërlikuar.
sjellja e parashtruesit të kërkesës
Gjykata konsideron se sjellja e parashtruesve përbën një fakt objektiv që nuk mund t’u atribuohet gjykatave dhe që duhet marrë parasysh në konstatimin, nëse procedurat vazhduan më gjatë se sa afati i arsyeshëm kohor, i garantuar me paragrafin 2 të nenit 31 të Kushtetutës dhe paragrafit 1 të nenit 6 të KEDNJ-së (shih në këtë kuptim rastet e GJEDNJ-së, McFarlane kundër Irlandës, nr. 31333/06, Aktgjykim i 10 shtatorit 2010, paragrafin 148; Eckle kundër Gjermanisë, rast i cituar më lart, paragrafi 82; shih gjithashtu rastin e Gjykatës KI07/15, parashtrues Shefki Zogiani, cituar më lart, paragrafi 55).
Lidhur me sjelljen e parashtruesit të kërkesës, Gjykata vëren se parashtruesi i kërkesës pas kërkesës për regjistrim të biznesit në ARBK dhe parashtresës së tij te Drejtori i Përgjithshëm i ARBK-së, respektivisht më 8 qershor 2017, kishte parashtruar padi për konflikt administrativ në Gjykatën Themelore. Pas padisë së tij, të parashtruar në Gjykatën Themelore, parashtruesi i kërkesës në të njëjtën gjykatë më 16 tetor 2017 kishte paraqitur një urgjencë për zgjidhje apo marrje të vendit gjyqësor përkitazi me padinë e tij. Në urgjencën e dorëzuar më 16 tetor 2017, parashtruesi i kërkesës, ndër tjerash kishte specifikuar se: “[...] se afati i kaluar për më tepër se katër muaj ka qenë i mjaftueshëm për vendosje meritore, sipas padisë së tij në konflikt administrativ të dorëzuar më 08.06.2017. Paragrafi i mëparshëm për mjaftueshmërinë e afatit të lartcekur, Paditësi e konsideron të arsyeshëm për nga aspekti i aplikimit të parimit të ligjshmërisë (legalitetit) dhe parimit të sigurisë juridike [...]”.
Parashtruesi i kërkesës, më 1 dhjetor 2021 po ashtu kishte parashtruar ankesa në KGJK dhe te Avokatit i Popullit. Në KGJK parashtruesi i kërkesës ishte ankuar për “[...] punën e Gjykatës Themelore në Prishtinë-Departamentit për Çështje Administrative”.
Në vijim dhe bazuar në veprimet e lartcekura të parashtruesit të kërkesës që nga dita e parashtrimit të padisë së tij në Gjykatën Themelore [8 qershor 2017] deri në ditën e parashtrimit të kërkesës së tij të tanishme në Gjykatë [16 dhjetor 2022], Gjykata konsideron se veprimet e tilla procedurale nuk mund të kenë ndikuar në vonesën e Gjykatës Themelore dhe Gjykatës Komerciale në shqyrtimin e padisë së tij.
(c) sjellja e autoriteteve relevante
Gjykata vë në dukje qëndrimin parimor të GJEDNJ-së se paragrafi 1 i nenit 6 të KEDNJ-së kërkon nga shtetet kontraktuese që të organizojnë sistemet e tyre ligjore, në mënyrë të atillë që autoritetet kompetente të përmbushin kërkesat e nenit në fjalë, duke përfshirë edhe detyrimin për të shqyrtuar çështjet brenda një afati të arsyeshëm kohor (shih, rastet e GJEDNJ-së, Luli dhe të tjerët kundër Shqipërisë, cituar më lart, paragrafi 91; Abdoella kundër Holandës, cituar më lart, paragrafi 24, Mishgjoni kundër Shqipërisë, 18381/05, Aktgjykim, i 7 dhjetorit 2010).
Në vijim, GJEDNJ ka specifikuar se: “Metodat që mund të konsiderohen, si të përshtatshme dhe përkohshme, përfshijnë zgjedhjen për të trajtuar rastet sipas një radhe të veçantë, bazuar jo vetëm në datën kur ato janë parashtruar, por duke marrë në konsideratë shkallën e tyre të urgjencës dhe të rëndësisë dhe, në veçanti, në atë që është në rrezik për palët e interesuara” (shih rastin Zimmerman dhe Steiner kundër Zvicrës, nr. 8737/79, Aktgjykim, i 13 korrikut 1983, paragrafi 29).
Lidhur me sjelljen e autoriteteve relevante dhe kompetente, Gjykata, pas dorëzimit të kërkesës së parashtruesit të kërkesës në Gjykatë [16 dhjetor 2022] dhe plotësimit të kërkesës nga ana e tij [24 shkurt 2023], më 27 mars 2023 ka njoftuar Gjykatën Komerciale përkitazi me kërkesën e parashtruesit të kërkesës, dhe të njëjtës i ka kërkuar që të njoftojë Gjykatën lidhur me procedurën e zhvilluar në Gjykatën Komerciale, përfshirë procedurën e zhvilluar në Gjykatën Themelore. që nga dita e regjistrimit të lëndës [KA 09/2022], në këtë gjykatë, gjegjësisht lëndës [A. nr. 1142/2017] në Gjykatën Themelore.
Gjykata Komerciale njoftoi Gjykatën se pas regjistrimit të lëndës [A. nr. 1142/2017] më 8 qershor 2017, Departamenti për Çështje Ekonomike në Gjykatën Themelore më 6 korrik 2017 shpalli veten jokompetente dhe ditën pasuese lëndën me shkresat e saj e delegoi në kompetencë të Departamentit për Çështje Administrative, si dhe informoi Gjykatën lidhur me veprimet e tjera të ndërmarra në procedurën para Departamentit për Çështje Administrative, si janë: (i) kërkesa e ARBK-së për qasje në dokumentacionin e parashtruesit të kërkesës, e 8 marsit 2018; (ii) dërgimi për përkthim i njoftimit për parashtruesin e kërkesës më 15 shtator 2020, të cilin përkthim, gjyqtari i çështjes e ka kërkuar më 14 shtator 2021, dhe që për shkak të volumit të madh të punëve dhe mungesës së stafit ishte pranuar nga gjyqtari më 15 prill 2022; dhe (iii) njoftimi i përkthyer i 15 shtatorit 2020, përmes Ministrisë së Drejtësisë i është përcjellë përfaqësuesve të parashtruesit të kërkesës më 15 shtator 2022, të cilët janë njoftuar nga gjykata se pasi që në Odën e Avokatëve të Kosovës nuk janë të licencuar, atëherë duhet të konfirmojnë nëse do të përfaqësojnë parashtruesin e kërkesës në cilësinë e personit fizik në afat prej 7 (shtatë) ditësh nga dita e pranimit të njoftimit.
Gjykata po ashtu vë në pah se që nga bartja e kësaj lënde (tashmë e regjistruar me shenjën KA.nr. 09/22) në kompetencën e Gjykatës Komerciale më 1 gusht 2022, sipas përgjigjes së të njëjtës, janë ndërmarrë veprimet si vijon: (i) më 23 gusht 2022 është ngarkuar gjyqtari i Departamentit për Çështje Administrative pranë Gjykatës Komerciale; (ii) më 26 janar 2023, gjykata përmes Aktvendimit [KA.nr.09/22] obligoi përfaqësuesin e autorizuar që në afat prej 8 (tetë) ditëve nga dita e pranimit të tij, t’i dorëzojnë gjykatës (a) autorizimin për përfaqësim, (b) kopjen e aktit administrativ kontestues si dhe (c) vërejtjen për pagesën e taksës gjyqësore, të cilat në të njëjtën ditë kërkoi nga Ministria e Drejtësisë që t’i dorëzohen përfaqësuesve të autorizuar; (iii) më 26 prill 2023, gjykata përmes komunikimit elektronik kërkoi nga Ministria e Drejtësisë informatën nëse përfaqësuesit e parashtruesit të kërkesës kanë kthyer përgjigje, mirëpo e njëjta pas komunikimit me Zyrën e Përfaqësuesit Special të Bashkimit Evropian, më 27 prill 2023 njoftoi të njëjtën se kërkesa është dorëzuar te autoritetet serbe por deri në këtë datë ende nuk kanë pranuar përgjigje.
Për më tepër, Gjykata thekson përgjigjen e gjyqtarit të ngarkuar me lëndën [KA. Nr.09/22], i cili njofton se: “[...] duke respektuar prioritetin e kohës së arritjes së lëndëve në gjykatë, gjatë muajit janar 2023, ka bërë shqyrtimin paraprak të lëndëve, duke vlerësuar se për të njëjtat është e domosdoshme që të nxjerrët Aktvendim për plotësimin e padisë dhe paditësit t'i dërgohet vërejtja për pagesën e taksës për padi, me qëllim që të plotësohen kushtet ligjore për vazhdimin e shqyrtimit të ligjshmërisë së vendimeve të kontestuara me padi. Rrjedhimisht pas përkthimit në gjuhën serbe të Aktvendimit KA.nr.9/22 dhe KA.nr.10/22, të njëjtat së bashku me kërkesën për bashkëpunim juridik ndërkombëtare i janë dorëzuar Departamentit për Bashkëpunim Juridik Ndërkombëtare, por që deri me tani nuk kemi pranuar ndonjë përgjigje. Andaj, deri në njoftimin e radhës nga Ministria e Drejtësisë - Departamentit për Bashkëpunim Juridik Ndërkombëtare, për dorëzimin e shkresave, gjykata nuk mund të ndërmarr veprime për caktimin e seancës gjyqësore në këtë rast.”
Bazuar në si më sipër rezulton që në Gjykatën Themelore që nga regjistrimi i lëndës më 8 qershor 2017, si dhe në Gjykatën Komerciale pas transferimit të kësaj lënde në gusht të vitit 2022, janë ndërmarrë veprimet procedurale si në vijim: (i) njoftimi për autorizimin për përfaqësim drejtuar përfaqësuesve të parashtruesit të kërkesës; si dhe (ii) nxjerrja e Aktvendimit [KA.nr.09/22] për plotësimin e padisë dhe vërejtjes për pagesën e taksës gjyqësore, për të cilën Gjykata Komerciale e ka njoftuar Gjykatën se ende nuk kanë pranuar përgjigje nga parashtruesi i kërkesës.
Rrjedhimisht, marrë për bazë procedurën e zhvilluar në Gjykatën Themelore dhe periudhën kohore prej 3 (tre) muaj e 23 (njëzetetre) ditë që nga caktimi i kësaj lënde te gjyqtari përkatës në Gjykatën Komerciale [më 23 gusht 2022] deri në regjistrimin e kërkesës KI202/22 në Gjykatë [16 dhjetor 2022], Gjykata nuk mund të konsiderojë se e njëjta është treguar pasive gjatë shqyrtimit të padisë së parashtruesit të kërkesës. Megjithatë, Gjykata thekson se gjykatat e rregullta kanë parasysh obligimin kushtetues dhe ligjor, që çështjet t'i finalizojnë brenda një afati të arsyeshëm kohor.
Rëndësia e asaj çfarë është në rrezik për parashtruesin në kontest
Lidhur me kriterin e asaj çfarë është në rrezik për parashtruesin në kontest, Gjykata i referohet praktikës gjyqësore të GJEDNJ-së, e cila sqaron se një kategori e rasteve kërkon zgjidhje të veçantë ekspeditive. Sipas kësaj praktike, shembuj që kërkojnë kujdes të veçantë dhe zgjidhje me prioritet janë rastet që ndërlidhen me statusin dhe zotësinë civile të personave fizikë siç është divorci, kujdestaria e fëmijëve dhe marrëdhënia prind-fëmijë (shih rastet e GJEDNJ-së, Bock kundër Gjermanisë, cituar më lart, paragrafi 49, Laino kundër Italisë, cituar më lart, paragrafi 18, Mikulić kundër Kroacisë, cituar më lart, paragrafi 44, Tsikakis kundër Gjermanisë, nr. 1521/06, Aktgjykim i 10 shkurtit 2011, paragrafët 64 dhe 68, Hokkanen kundër Finlandës, nr. 19823/92, Aktgjykim i 23 shtatorit 1994, paragrafi 72; Niederböster kundër Gjermanisë, nr. 39547/98, Aktgjykim i 27 majit 2003, paragrafi 39); rastet lidhur me kontestet nga marrëdhënia e punës (shih rastet e GJEDNJ-së, Frydlender kundër Francës, cituar më lart, paragrafi 45, Vocaturo kundër Italisë, cituar më lart, paragrafi 17); rastet e parashtruesve që vuajnë nga “sëmundje të pashërueshme” dhe kanë “pritje të reduktuar të jetëgjatësisë” (shih rastet e GJEDNJ-së, X kundër Francës, cituar më lart, paragrafi 47; A. dhe të tjerët kundër Danimarkës, nr. 20826/92, Aktgjykim i 22 janarit 1996, paragrafët 78-8), si dhe rastet rreth të drejtës për arsim (shih rastin e GJEDNJ-së, Oršuš dhe të tjerët kundër Kroacisë, nr. 15766/03 Aktgjykim i 16 marsit 2010, paragrafi 109).
Thënë këtë, Gjykata vlerëson se bazuar në praktikën e konsoliduar gjyqësore të GJEDNJ-së, çështja që ngre parashtruesi i kërkesës nuk është çështje që kërkon “kujdes të posaçëm” (particular diligence) siç janë shembujt e lartcekur të vlerësuara nga GJEDNJ si kategori e çështjeve që kërkojnë zgjidhje e prioritet.
Përfundim
Nga sa më sipër, Gjykata duke aplikuar parimet e lartcekura të vendosura përmes praktikës gjyqësore të GJEDNJ-së dhe të afirmuara edhe përmes praktikës gjyqësore të vet Gjykatës në rrethanat e parashtruesit të kërkesës rikujton se i njëjti më 26 prill 2017 në ARBK, kishte paraqitur kërkesë për regjistrim të biznesit të tij, e cila kërkesë iu refuzua përmes Letrës Qarkore nr. 600, të 2 majit 2017. Më 10 maj 2017, parashtruesi i kërkesës parashtroi ankesë kundër letrës së lartcekur te Drejtori i Përgjithshëm i ARBK-së, mirëpo, në mungesë të përgjigjes së tij, më 8 qershor 2017 parashtroi padi për konflikt administrativ në Gjykatën Themelore kundër Letrës Qarkore nr. 600, të 2 majit 2017 të ARBK-së, shqyrtimi i të cilës akoma është duke u zhvilluar pranë gjykatës së shkallës së parë, gjegjësisht, në Gjykatën Komerciale pas transferimit të saj nga Gjykata Themelore, më 1 gusht 2022.
Në këtë drejtim, Gjykata vëren se nga vlerësimi i tërësishëm i procedurave të zhvilluara në rastin e parashtruesit të kërkesës, nuk rezulton se të njëjtat janë të paarsyeshme. Më konkretisht, Gjykata vë në pah se që nga dita e paraqitjes së padisë së tij në Gjykatën Themelore, përkatësisht më 8 qershor 2017 deri tek dorëzimi i kërkesës së tij në Gjykatë më 16 dhjetor 2022 kanë kaluar 5 (pesë) vjet, 6 (gjashtë) muaj e 8 (tetë) ditë. Gjykata vlerëson se çështja e parashtruesit të kërkesës është mjaftueshëm e ndërlikuar marrë parasysh komunikimin jo të drejtpërdrejtë të gjykatave të rregullta me parashtruesin e kërkesës, por atë përmes Departamentit për Bashkëpunim Ndërkombëtar në kuadër të Ministrisë së Drejtësisë me ndërmjetësimin e Zyrës së Përfaqësuesit Special të Bashkimit Evropian, gjë që ka ndikuar në shpejtësinë e administrimit të të gjitha shkresave të lëndës. Gjykata po ashtu konsideron se çështja e parashtruesit të kërkesës nuk hyn në kategorinë e çështjes e cila kërkon një zgjidhje të përshpejtuar. Në lidhje me këtë të fundit, Gjykata i referohet sërish urgjencës së parashtruesit të kërkesës, të paraqitur më 16 tetor 2017 dhe ankesave të tija në KGJK dhe te Avokati i Popullit, të parashtruara më 1 dhjetor 2021, përmes të cilave, ndër tjerash, kishte nënvizuar se Gjykata Themelore ka pasur afat të mjaftueshëm për vendosjen e çështjes në merita të lëndës së tij. Gjykata gjithashtu thekson përgjigjen e Gjykatës Komerciale përkitazi me procedurën e zhvilluar të lëndës së parashtruesit të kërkesës, nga e cila rezulton se e njëjta nuk ka qenë pasive por ka komunikuar me parashtruesin, së fundmi përmes Aktvendimit për plotësimin e padisë dhe vërejtjes për pagesën e taksës gjyqësore.
Në përfundim, Gjykata konstaton se kohëzgjatja e procedurës në Gjykatën Themelore prej 5 (pesë) viteve, 6 (gjashtë) muajve e 8 (tetë) ditëve përkitazi me shqyrtimin e lëndës me numër [A.nr. 1142/2017] gjatë procedurës së zhvilluar në Gjykatën Themelore, gjegjësisht lëndës me numër [KA.nr.9/22] në Gjykatën Komerciale, të parashtruesit të kërkesës nuk mund të konsiderohet e paarsyeshme.
Rrjedhimisht, duke pasur parasysh kriteret e lartcekura të vendosura përmes praktikës gjyqësore të GJEDNJ-së dhe të afirmuara edhe përmes praktikës gjyqësore të vet Gjykatës përkitazi me të drejtën për gjykim brenda një afati të arsyeshëm, të garantuar me paragrafin 2 të nenit 31 të Kushtetutës në lidhje me paragrafin 1 të nenit 6 të KEDNJ-së, Gjykata konstaton se pretendimi i parashtruesit të kërkesës lidhur me tejzgjatjen e procedurës dhe moszgjidhjen brenda një afati të arsyeshëm të lëndës [A.nr. 1142/2017], gjegjësisht lëndës [KA.nr.9/22], është qartazi i pabazuar në baza kushtetuese në “mungesë të dukshme ose evidente të shkeljes” dhe duhet të shpallet i papranueshëm në pajtim me paragrafin (2) të rregullit 34 të Rregullores së punës.
PËR KËTO ARSYE
Gjykata Kushtetuese në pajtim me nenet 113.1 dhe 7 të Kushtetutës, dhe rregullin 34 (2) dhe 48 (1) (b) të Rregullores së punës, më 30 janar 2024,
VENDOS
TË DEKLAROJË, me shtatë (7) vota për dhe një (1) kundër, kërkesën të papranueshme;
T’UA KUMTOJË këtë aktvendim palëve;
TË PUBLIKOJË këtë aktvendim në Gazetën Zyrtare të Republikës së Kosovës, në pajtim me paragrafin 4 të nenit 20 të Ligjit; dhe
TË KONSTATOJË që ky aktvendim hyn në fuqi në ditën e shpalljes në Gazetën Zyrtare të Republikës së Kosovës, në pajtim me paragrafin 5 të nenit 20 të Ligjit
Gjyqtari raportues Kryetarja e Gjykatës Kushtetuese
Bajram Ljatifi Gresa Caka-Nimani
NP “Elektroprivreda Srbije”
KI - Kërkesë individuale
Aktvendim për papranueshmëri
Kërkesa është qartazi e pabazuar
Administrative