USTAVNI SUD

KI103/23, Podnosilac: Regulatorni ured za energiju Republike Kosovo, Ocena ustavnosti presude Arj. br. 116/2022 od 9. marta 2023. godine Vrhovnog suda Republike Kosovo

Ključne reči: individualan zahtev, RUE, račun električne energije 

Ustavni sud Republike Kosovo odlučio je u vezi sa zahtevom u predmetu KI103/23, sa podnosiocem Regulatornim uredom za energiju Republike Kosovo, za ocenu ustavnosti presude [Arj.br.116/ 2022] od 9. marta 2023. godine Vrhovnog suda Republike Kosovo, podnet Sudu na osnovu stava 7. člana 113. [Jurisdikcija i ovlašćene strane] Ustava Republike Kosovo.

Sud je jednoglasno utvrdio da: (i) je zahtev prihvatljiv; i (ii) Presuda [Arj.br.116/2022] od 9. marta 2023. godine Vrhovnog suda, nije u suprotnosti sa stavom 1. člana 31. [Pravo na pravično i nepristrasno suđenje] Ustava Republike Kosovo i stavom 1. člana 6 (Pravo na pravično suđenje) Evropske konvencije o ljudskim pravima.

Okolnosti konkretnog slučaja se odnose na tužbu Ombudsmana (i) za poništenje kao nezakonite Odluke od 6. februara 2012. godine Regulatornog ureda za energiju „za smanjenje gubitaka distribucije električne energije”; kao i (ii) zahtev za nadoknadu potrošačima kojima se fakturiše potrošnja električne energije u četiri (4) opštine na severu Republike Kosovo“. Ombudsman je pred redovnim sudovima tvrdio, između ostalog, da (i) fakturisanje električne energije potrošene u četiri (4) severne opštine Republike Kosovo drugim potrošačima koji žive u drugim opštinama Republike Kosovo, predstavlja kršenje Zakona br.05/L-084 o Regulatornom ureda i Zakona br.05/L-085 o električnoj energiji; i (ii) ova praksa fakturisanja predstavlja povredu prava na imovinu zagarantovanog članom 46 [Zaštita imovine] Ustava i povredu prava na jednakost pred zakonom zagarantovanog članom 24 [Jednakost pred zakonom] Ustava.

Nakon ocenjivanja navoda Ombudsmana, Osnovni sud je poništio kao nezakonito navedeno rešenje Regulatornog ureda za energiju i naložio vraćanje fakturisanog iznosa, odnosno naknadu štete potrošačima kojima je fakturisana utrošena električna energija u četiri (4) severne opštine Republike Kosovo za period od 06. februara 2012. do 20. oktobra 2017. godine, u iznosu od četrdeset miliona osamsto pedeset pet hiljada četiri stotine osamdeset evra (40.855.480,00 evra). Nalaz Osnovnog suda potvrdili su Apelacioni i Vrhovni sud. Prema redovnim sudovima, u suštini i između ostalog, uprkos činjenici da je Regulatorni ured za energiju nadležan u pogledu rukovanja regulatornim parametrima i fakturisanjem troškova izgubljene električne energije u prenosnom i distributivnom sistemu, fakturisanje gubitaka pričinjenih u četiri (4) severne opštine Republike Kosovo drugim potrošačima Republike Kosovo, rezultiralo je nejednakim tretmanom građana, suprotno odredbama člana 55 [Ograničenje prava i osnovnih sloboda] Ustava i Zakonu br.05/L-021 o zaštiti od diskriminacije, jer nije postojala legitimna svrha i proporcionalnost između upotrebljenih sredstava i nameravane svrhe.

Podnosilac zahteva, odnosno Regulatorni ured za energiju, pred Sudom je osporio donošenje odluka redovnih sudova, tvrdeći da su iste donete uz povredu prava zagarantovanih članom 31. [Pravo na pravično i nepristrasno suđenje] Ustava u vezi sa članom 6 (Pravo na pravično suđenje) Evropske konvencije o ljudskim pravima, kao rezultat (i) očigledno pogrešne primene zakona; kao i (ii) nedostatku obrazloženja sudske odluke.

ureda za energetiku, Sud je prvo razradio opšta načela svoje sudske prakse i principe Evropskog suda za ljudska prava, u pogledu (i) očigledno pogrešnog tumačenja zakona; i (ii) prava na obrazloženu sudsku odluku, kao što je zagarantovano članom 31 [Pravo na pravično i nepristrasno suđenje] Ustava u vezi sa članom 6 (Pravo na pravično suđenje) Evropske konvencije o ljudskim pravima, i zatim (ii) primenio isto na okolnosti konkretnog slučaja. Prema pojašnjenjima datim u Presudi, redovni sudovi su uzeli u obzir i ocenili suštinske tvrdnje podnosioca zahteva i pozivajući se na ustavne odredbe i odredbe zakona na snazi, uključujući (i) članove 4 (Prava potrošača) i 12 ( Fakture) Zakona br.04/L-121 o zaštiti potrošača, koji garantuju osnovna prava potrošača, uključujući pravo na zaštitu ekonomskih interesa potrošača i pravo na zaštitu imovine, kao i (ii) ) član 194 (Opšta pravila) Zakona br.04/L-077 o obligacionim odnosima u pogledu neosnovanog obogaćenja i obaveze podnosioca zahteva da vrši naknadu štete potrošačima kojima je obračunat trošak električne energije u četiri (4) opštine Republike Kosovo, u periodu od 6. februara 2012. do 20. oktobra 2017. godine, utvrdili su da takva praksa fakturisanja nije zakonom dozvoljena i da se sastoji u nejednakom tretmanu građana tih  četiri (4) opština u odnosu na građane u ostatak Republike Kosovo

U nastavku, u vezi sa nadovezivanjem navoda Regulatornog ureda za energiju sa nalazima Suda u presudi KO93/21, sa podnosiocima Blerta Kodra-Deliu i 12 drugih poslanika, u presudi je pojašnjeno da se ovaj predmet suštinski razlikuje od okolnosti konkretnog slučaja, između ostalog i zbog toga što je u predmetu KO93/21 Sud ocenio ustavnost Preporuka [br. 08-R-01] od 6. maja 2021. godine Skupštine Republike Kosovo, prema kojima (i) KOSTT je ovlašćen da pokrije preusmeravanje električne energije u četiri (4) opštine Republike Kosovo, koristeći prihode iz sopstvenog budžeta, sredstva koja će biti nadoknađena „od dividendi ili bilo koji drugi mogući mehanizam“; i (ii) Vlada Kosova je bila u obavezi da u roku od šest (6) meseci obezbedi ceo proces uvođenja u sistem fakturisanja, u skladu sa pravilima i zakonima na snazi, u saradnji sa odgovornim stranama, za fakturisanje potrošača u četiri (4) relevantne opštine za električnu energiju. Prema pojašnjenjima datim u presudi KO93/21, Sud je utvrdio da osporeni akt Skupštine nije u suprotnosti sa relevantnim odredbama Ustava, između ostalog i zbog toga što je razlika u tretmanu potrošača električne energije po osnovu mesta prebivališta, (i) težio legitimnom cilju sprovođenja sporazuma o priključenju ENTSO-E, odnosno Evropskoj mreži operatora prenosnog sistema za električnu energiju; i (ii) bio je privremene prirode. Uzimajući u obzir zakonske odredbe, legitimnu svrhu i privremenost osporenog skupštinskog akta, uključujući i obavezu Vlade da se bavi pitanjima u vezi sa relevantnim sistemom fakturisanja, Sud je ocenio da je isti srazmeran svrsi kojoj teži.

Shodno tome, Sud je, primenjujući kriterijume i načela elaborisane u vezi sa obrazloženom sudskom odlukom, a posebno na osnovu tumačenja datog kroz presude redovnih sudova osporavanih pred Sudom, našao da su se isti bavili i odgovorili na sve bitne tvrdnje podnosioca zahteva iznesene u odgovoru na tužbu, odnosno žalbu, kao i zahtevom za vanredno preispitivanje sudske odluke, te utvrdio da osporena presuda Vrhovnog suda nije u suprotnosti sa osporenim odredbama Ustava Republike Kosovo.