Aktvendim për papranueshmëri
Prishtinë, më 16 janar 2023
Nr. ref.:RK 2109/23
AKTVENDIM PËR PAPRANUESHMËRI
në
rastet nr. KI17/22 dhe KI22/22
Parashtrues
Hazir Krasniqi dhe Durim Krasniqi
Vlerësim i kushtetutshmërisë së Aktgjykimit të Gjykatës Supreme të Kosovës, Pml. nr. 324/2021 të 25 tetorit 2021
GJYKATA KUSHTETUESE E REPUBLIKËS SË KOSOVËS
e përbërë nga:
Gresa Caka-Nimani, kryetare
Bajram Ljatifi, zëvendëskryetar
Selvete Gërxhaliu-Krasniqi, gjyqtare
Safet Hoxha, gjyqtar
Radomir Laban, gjyqtar
Remzije Istrefi-Peci, gjyqtare
Nexhmi Rexhepi, gjyqtar dhe
Enver Peci, gjyqtar
Parashtruesi i kërkesës
Kërkesa KI17/22 është dorëzuar nga Hazir Krasniqi, të cilin e përfaqëson Valon Kabashi, avokat nga Prizreni (në tekstin e mëtejmë: parashtruesi i kërkesës së parë).
Kërkesa KI22/22 është dorëzuar nga Durim Krasniqi, të cilin e përfaqëson Ramë Gashi, avokat nga Prishtina (në tekstin e mëtejmë: parashtruesi i kërkesës së dytë).
Kur Gjykata Kushtetuese e Republikës së Kosovës (në tekstin e mëtejmë: Gjykata) iu referohet së bashku parashtruesit të kërkesës së parë dhe të dytë, atyre do t’iu referohet si parashtruesit e kërkesave.
Vendimi i kontestuar
Parashtruesit e kërkesave kontestojnë kushtetutshmërinë e Aktgjykimit [Pml. nr. 324/2021] të 25 tetorit 2021 të Gjykatës Supreme, në lidhje me Aktgjykimin [PAS. nr. 5/2021] e 2 marsit 2021 të Gjykatës së Apelit dhe Aktgjykimin [P. nr. 32/18] e 16 tetorit 2020, të Gjykatës Themelore në Prizren (në tekstin e mëtejmë: Gjykata Themelore).
Parashtruesi i kërkesës së parë e ka pranuar Aktgjykimin e kontestuar, më 19 nëntor 2021, ndërsa parashtruesi i kërkesës së dytë, më 24 nëntor 2021.
Objekti i çështjes
Objekt i çështjes është vlerësimi i kushtetutshmërisë së Aktgjykimit të lartcekur të Gjykatës Supreme, me të cilin parashtruesit e kërkesave pretendojnë se u janë shkelur të drejtat dhe liritë themelore të tyre të garantuara me nenet 22 [Zbatimi i drejtpërdrejtë i Marrëveshjeve dhe Instrumenteve Ndërkombëtare], 24 [Barazia para Ligjit], 29 [E Drejta e Lirisë dhe Sigurisë], 30 [Të Drejtat e të Akuzuarit], 31 [E Drejta për Gjykim të Drejtë dhe të Paanshëm], 53 [Interpretimi i Dispozitave për të Drejtat e Njeriut] dhe 54 [Mbrojtja Gjyqësore e të Drejtave] të Kushtetutës së Republikës së Kosovës (në tekstin e mëtejmë: Kushtetuta), si dhe me nenet 5 (E drejta për liri dhe siguri) dhe 6 (E drejta për një proces të rregullt) të Konventës Evropiane për të Drejtat e Njeriut (në tekstin e mëtejmë: KEDNj) dhe nenin 7 të Deklaratës Universale për të Drejta të Njeriut (në tekstin e mëtejmë: DUDNj).
Baza juridike
Kërkesat bazohen në paragrafët 1 dhe 7 të nenit 113 [Juridiksioni dhe Palët e Autorizuara] të Kushtetutës, nenet 22 (Procedimi i kërkesës) dhe 47 (Kërkesa individuale) të Ligjit nr. 03/L-121 për Gjykatën Kushtetuese të Republikës së Kosovës (në tekstin e mëtejmë: Ligji), si dhe në rregullat 32 [Parashtrimi i kërkesave dhe përgjigjeve] dhe 40 [Bashkimi dhe ndarja e kërkesave] të Rregullores së punës së Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Kosovës (në tekstin e mëtejmë: Rregullorja e punës).
Procedura në Gjykatën Kushtetuese
Më 4 shkurt 2022, parashtruesi i kërkesës së parë e dorëzoi kërkesën në Gjykatë, të cilën e kishte nisur me postë, më 2 shkurt 2022 (në tekstin e mëtejmë: Gjykata).
Më 18 shkurt 2022, parashtruesi i kërkesës së dytë e dorëzoi kërkesën në Gjykatë.
Më 14 shkurt 2022, Kryetarja e Gjykatës me Vendimin GJR. KI17/22, për rastin KI17/22 caktoi gjyqtaren Remzije Istrefi-Peci gjyqtare raportuese dhe Kolegjin shqyrtues, të përbërë nga gjyqtarët: Gresa Caka-Nimani (kryesuese), Bajram Ljatifi dhe Radomir Laban (anëtarë).
Më 24 shkurt 2022, Gjykata njoftoi parashtruesin e kërkesës së parë për regjistrimin e kërkesës dhe një kopje të kërkesës ia dërgoi Gjykatës Supreme.
Më 3 mars 2022, Kryetarja e Gjykatës me Vendimin GJR. KI22/22, për rastin KI22/22 caktoi gjyqtarin Radomir Laban gjyqtar raportues dhe Kolegjin shqyrtues, të përbërë nga gjyqtarët: Gresa Caka-Nimani (kryesuese), Bajram Ljatifi dhe Nexhmi Rexhepi (anëtarë).
Më 16 mars 2022, Gjykata njoftoi parashtruesin e kërkesës së dytë për regjistrimin e kërkesës dhe nga përfaqësuesi ligjor i tij kërkoi dorëzimin e autorizimit të vlefshëm.
Më 18 mars 2022, Gjykata ia dërgoi Gjykatës Supreme një kopje të kërkesës KI22/22 të parashtruesit të kërkesës së dytë.
Më 28 mars 2022, përfaqësuesi ligjor i parashtruesit të kërkesës së dytë dorëzoi një autorizim në Gjykatë, me të cilin babai i parashtruesit të kërkesës së dytë (I. Krasniqi) e autorizon përfaqësuesin ligjor, në emër të të birit.
Më 11 maj 2022, Kryetarja e Gjykatës me Urdhrin KI17/22 dhe KI22/22 urdhëroi bashkimin e kërkesës KI22/22 me kërkesën KI17/22, ndërsa gjyqtari raportues dhe përbërja e Kolegjit mbetën të njëjtë si në kërkesën e parë KI17/22.
Më 23 gusht 2022, Gjykata kërkoi përsëri nga përfaqësuesi ligjor i parashtruesit të kërkesës së dytë të dorëzojë autorizim të vlefshëm për përfaqësim në Gjykatë.
Më 24 gusht 2022, Gjykata njoftoi parashtruesit e kërkesave për bashkimin e kërkesës KI22/22, me kërkesën e parë KI17/22.
Më 5 shtator 2022, përfaqësuesi ligjor i parashtruesit të kërkesës së dytë dorëzoi autorizim për përfaqësim ligjor, të nënshkruar nga parashtruesi në fjalë.
Më 16 dhjetor 2022, gjyqtari Enver Peci dha betimin para Presidentes së Republikës së Kosovës, me ç’rast filloi mandati i tij në Gjykatë.
Më 22 dhjetor 2022, Kolegji shqyrtues shqyrtoi raportin e gjyqtares raportuese dhe njëzëri i rekomandoi Gjykatës papranueshmërinë e kërkesës.
Përmbledhja e fakteve
Më 1 janar 2011, parashtruesit e kërkesave dhe disa persona të tjerë morën pjesë në një konfrontim fizik, i cili kishte përfunduar me të shtëna nga armët e zjarrit, në një restorant të ndodhur në komunën e Malishevës. Në këtë konfrontim kanë mbetur të plagosur disa persona dhe ka humbur jetën S. L. nga fshati Banjë i Malishevës.
Më 28 qershor 2011, Prokuroria Speciale e Republikës së Kosovës (në tekstin e mëtejmë: Prokuroria Speciale), në lidhje me ngjarjen e ndodhur si më sipër, ngriti aktakuzë [PPS. nr. 1/2011] kundër disa personave dhe parashtruesve të kërkesave për shkak të dyshimit të bazuar se:
më 1 janar 2011, parashtruesi i kërkesës së parë, duke ndihmuar parashtruesin e kërkesës së dytë, ka kryer veprën penale “ndihmë në kryerjen e vrasjes së rëndë” nga neni 147, paragrafi 1, nënparagrafi 9, në lidhje me nenin 25 të Kodit Penal nr. 04/L-082 të Republikës së Kosovës (në tekstin e mëtejmë: KPRK).
më 1 janar 2011, parashtruesi i kërkesës së dytë ka kryer veprën penale “vrasje e rëndë” nga neni 147, në lidhje me nenin 23 të KPRK-së dhe veprën penale të mbajtjes në pronësi, kontroll, posedim ose shfrytëzim të paautorizuar të armëve nga neni 328 i KPRK-së.
Më 21 prill 2016, Gjykata Themelore në Prizren (në tekstin e mëtejmë: Gjykata Themelore), pas mbajtjes së shqyrtimit kryesor, nxori Aktgjykimin [P. nr. 372/2013], me të cilin:
parashtruesin e kërkesës së parë e shpalli fajtor për veprën penale “ndihmë në kryerjen e vrasjes së rëndë” nga neni 147 në lidhje me nenin 25 të KPRK-së, për të cilën e dënoi me 5 (pesë) vjet burgim.
parashtruesin e kërkesës së dytë e shpalli të pafajshëm për veprën penale “vrasje e rëndë” nga neni 147 në lidhje me nenin 23 të KPRK-së, dhe fajtor për veprën penale të “mbajtjes në pronësi, kontroll, posedim ose shfrytëzim të paautorizuar të armëve të zjarrit” nga neni 328 i KPRK-së dhe ia shqiptoi dënimin me burg në kohëzgjatje prej 1 (një) viti.
Përveç parashtruesve të kërkesave në Aktgjykimin [P. nr. 372/2013] e 21 prillit 2016 të Gjykatës Themelore në Prizren, përmenden edhe disa persona të tjerë, si të përfshirë në kryerjen e veprave penale. Por, meqë ata nuk janë palë në procedurë para Gjykatës Kushtetuese, Gjykata nuk do t’ iu referohet pjesëve të vendimeve që kanë të bëjnë me ata persona.
Në një datë të pasaktësuar, parashtruesit e kërkesave parashtruan ankesë në Gjykatën e Apelit kundër aktgjykimit të lartcekur të Gjykatës Themelore, për shkak të (i) vërtetimit të gabuar të gjendjes faktike, (ii) shkeljeve esenciale të dispozitave të procedurës penale, dhe (ii) zbatim të gabuar të ligjit penal. Po ashtu, kundër aktgjykimit të Gjykatës Themelore, ankesë kishte parashtruar dhe Prokuroria Speciale, përkitazi me lartësinë e sanksionit penal, ndaj parashtruesve të kërkesave dhe ndaj të akuzuarve të tjerë.
Më 17 tetor 2016, Gjykata e Apelit, me Aktgjykimin [PAKR. nr. 491/2016], aprovoi pjesërisht ankesat e të dënuarve E. K. dhe B. K., duke e ndryshuar aktgjykimin e shkallës së parë, për këta të dënuar, vetëm sa i përket kualifikimit juridik të veprave penale, pasi kishte konstatuar se në veprimet e të dënuarit E. K., ekzistonin elementet e veprës penale “vrasje e rëndë”, nga neni 147, paragrafi 1, nënparagrafi 9 i KPRK-së, ndërsa në veprimet e të dënuarit B. K., ekzistonin elementet e veprës penale, “mbajtja në pronësi, kontroll ose posedim i paautorizuar i armëve”, nga neni 374, paragrafi 1 i KPRK-së. Në pjesët tjera ankesat e të dënuarve E. K dhe B. K, ajo e parashtruesit të parë të kërkesës dhe ajo e Prokurorit të Shtetit u refuzuan si të pabazuara. Ndërsa gjykata në fjalë aprovoi ankesën e Prokurorit të Shtetit, përkitazi me parashtruesin e dytë të kërkesës, në pjesën gjykuese, në pikën (I) të dispozitivit dhe në pjesën liruese, në pikën (V) të dispozitivit, dhe në pjesën liruese për të dënuarin A. K., duke e kthyer aktgjykimin shkallës së parë në këto pjesë në rivendosje.
Parashtruesi i kërkesës së parë, brenda afatit ligjor, parashtroi kërkesë për mbrojtjen e ligjshmërisë në Gjykatën Supreme kundër Aktgjykimit të lartcekur të Gjykatës së Apelit, me pretendimet për (i) shkelje esenciale të dispozitave të procedurës penale, dhe (ii) shkelje të ligjit penal, duke kërkuar gjithashtu shtyrjen e ekzekutimi të dënimit me burgim deri në vendimin përfundimtar.
Më 27 mars 2017, Prokuroi i Shtetit dorëzoi në Gjykatën Supreme përgjigje të shkruar nëpërmjet së cilës i propozoi gjykatës që kërkesa e parashtruesit të kërkesës së parë të refuzohet si e pabazuar.
Më 4 qershor 2018, Gjykata Supreme, me Aktgjykimin [Pml. nr. 73/2017], aprovoi si të bazuar kërkesën për mbrojtjen e ligjshmërisë të parashtruesit të kërkesës së parë, me arsyetimin se: “në çështjen konkrete ka dyshim të konsiderueshëm lidhur me saktësinë e fakteve vendimtare, me vendimet e kundërshtuara ... Gjykata (shkalla e parë) nxori aktgjykimin dhe e shpalli fajtor të dënuarin Hazir Krasniqi, me dilemën dhe në mungesë të të provuarit se Hazir Krasniqi kishte shkuar apo jo bashkë me të pandehurit tjerë drejt restorantit "Kështjella".
Më 16 tetor 2020, Gjykata Themelore, në riprocedurë dhe pas mbajtjes së shqyrtimit kryesor, nxori Aktgjykimin [P. nr. 32/2018], me të cilin:
parashtruesin e kërkesës së parë e shpalli fajtor për veprën penale “ndihmë në kryerjen vrasjes së rëndë” nga neni 147, paragrafi 1, nënparagrafi 9, në lidhje me nenin 25 të KPRK-së, për të cilën u dënua me 3 (tre) vjet e 6 (gjashtë) muaj burgim.
parashtruesin e kërkesës së dytë e shpalli fajtor për kryerjen e veprës penale “vrasje e rëndë” nga neni 147, në lidhje me nenin 23 të KPK-së, për të cilën u dënua me 17 (shtatëmbëdhjetë) vjet burgim, ndërsa për veprën penale të “mbajtjes në pronësi, kontroll, posedim ose shfrytëzim të paautorizuar të armëve” nga neni 328 i KPRK-së, e dënoi me gjobë në shumën 2.000 euro (dy mijë euro).
Përkitazi me parashtruesin e kërkesës së parë, Gjykata Themelore i refuzoi si të pabazuara pretendimet e tij, me arsyetimin: “Nuk është pranuar as teza e mbrojtjes e të akuzuarit Hazir Krasniqi se në veprimet e tij nuk formohen elementet e veprës penale të vrasjes në ndihmë, kjo sepse për dallim nga ndihma e ofruar nga i akuzuari A. K., në rastin konkret kemi të bëjmë me ndihmën fizike, pra këtu vjen në shprehje, furnizimi, aftësimi, apo dhënia në dispozicion të mjeteve për kryerjen e veprës penale, kryesit të saj, ku hyjnë shumë veprime siç janë të bësh roje gjatë kryerjes së veprës, transferimi i kryesit deri te vendi ku është kryer vepra”.
Përkitazi me parashtruesin e kërkesës së dytë, Gjykata Themelore po ashtu refuzoi pretendimet e tij, me arsyetimin: “Po ashtu, gjykata nuk ka pranuar tezen e mbrojtjes së të akuzuarit Durim Krasniqi, se në bazë të provave të administruara nuk është provuar se në veprimet e tij ekzistojnë elementet e veprës penale për të cilën akuzohet. Kjo sepse i akuzuari Durim Krasniqi ka pranuar se ka poseduar pushkën AK 47, pa kondak, me nr. serik 074949-89, se e ka përdorur mbrëmjen kritike brenda restorantit "Kështjella" kur ka shtënë 3 -4 predha, [...]”.
Në pjesën përfundimtare, Gjykata Themelore konkludoi se: “... në veprimet e të akuzuarve formohen elementet e veprave penale për të cilat janë shpallur fajtorë dhe gjykuar sipas ligjit”.
Në dhjetor 2020, parashtruesit e kërkesave parashtruan ankesë në Gjykatën e Apelit kundër aktgjykimit të lartcekur të Gjykatës Themelore, për shkak të (i) vërtetimit të gabuar dhe jo të plotë të gjendjes faktike; (ii) shkeljes esenciale të dispozitave të procedurës penale; dhe (iii) shkeljes së ligjit penal. Kundër aktgjykimit në fjalë, ankesë parashtroi edhe Prokuroria Speciale, vetëm përkitazi me lartësinë e sanksionit penal.
Më 2 mars 2021, Gjykata e Apelit, pas mbajtjes së shqyrtimit kryesor, nxori Aktgjykimin [PAS. nr. 5/2021], me të cilin:
aprovoi pjesërisht ankesën e Prokurorisë Speciale dhe sipas detyrës zyrtare e ndryshoi Aktgjykimin [P. nr. 32/2018] e 16 dhjetorit 2020 të Gjykatës Themelore, duke e rikualifikuar veprën penale nga “ndihmë në kryerjen e vrasjes së rëndë”, në “ndihmë në kryerjen e vrasjes” nga neni 146, në lidhje me nenin 23 dhe 25 të KPRK-së, dhe duke e ndryshuar po ashtu masën e dënimit me burgim ndaj tij, nga 3 (tre) vjet e 6 (gjashtë) muaj burgim, në 4 (katër) vjet e 6 (gjashtë) muaj;
aprovoi pjesërisht ankesën e parashtruesit të kërkesës së dytë, dhe sipas detyrës zyrtare e ndryshoi Aktgjykimin [P. nr. 32/2018] e 16 dhjetorit 2020 të Gjykatës Themelore, duke e rikualifikuar veprën penale, nga “vrasja e rëndë” në “vrasje” për motive hakmarrjeje nga neni (146) në lidhje me nenin 23 të KPRK-së, ndërsa vendimi mbi masën e dënimit me burgim, ndaj të njëjtit mbeti i pandryshuar, sikurse ishte vendosur nga Gjykata Themelore;
sa i përket parashtruesit të kërkesës së parë, Gjykata e Apelit e refuzoi ankesën e tij si të pabazuar.
Përkitazi me (i) ankesën e Prokurorisë Speciale në lidhje me parashtruesin e kërkesës së parë, Gjykata e Apelit arsyetoi se, “Ankesa e Prokurorisë Speciale, pjesërisht është e bazuar, në pjesën ku ceket për lartësinë e dënimit të shqiptuar kundër të akuzuarve A. K. dhe Hazir Krasniqi. Sipas vlerësimit të Gjykatës së Apelit, ... Gjykata e shkallës së parë, i ka caktuar një dënim më të ulët, andaj, për këtë arsye Gjykata e Apelit e ndryshoi aktgjykimin e shkallës së parë […] gjykata e ka rritur dënimin me burg, duke i dënuar me dënime nga 4 vjet dhe 6 muaj ... Arsye për këtë dhe vendimin të këtillë të Gjykatës së Apelit janë të cekura në pjesën e përparshme të këtij aktgjykimi ku flitet për nenin 25, par 1, nenin 62, par. 2 dhe neni 38 par. 1 KPRK-së i cili ka qenë në fuqi në kohën e kryerjes së veprës penale”.
Përkitazi me (ii) ankesën e parashtruesit të kërkesës së parë, Gjykata e Apelit arsyetoi se, “ndihma është formë e bashkëkryerjes në të cilën dikush kontribuon qëllimisht në kryerjen e një krimi. Ai kontribut duhet të jetë në ndonjë lidhje shkakësore me krimin e kryer. Kontributi për kryerjen e një vepre penale nga veprimet e ndihmës nuk duhet të jetë i tillë që do të ishte e pamundur të kryhej vepra penale pa ato veprime. Mjafton që ndihma të çonte vetëm në modifikime të vogla në rastin e ekzekutimit, përkatësisht mënyrën e realizimit të veprës penale. Në lidhje me këtë e sipas kuptimit të Gjykatës së Apelit, fakti se H.K. e ka lënë automjetin e tij “Audi A6” D.K dhe E.K. që të shkojnë deri te restoranti "Kështjella", ndërsa dhe duke marrë të akuzuarit E.K. dhe D.K. nga vendi i kryerjes së veprës penale, saktësisht nga hapësira e parkingut të restorantit "Kështjella" janë veprime të ndihmës të cilat janë “ndërmarrë me vetëdijen dhe vullnetin e të akuzuarit H.K. për këto arsye, Gjykata e Apelit vlerëson se ankesa […] është e pabazuar. […]”.
Përkitazi me (iii) ankesën e parashtruesit e kërkesës së dytë, Gjykata e Apelit arsyetoi se pretendimet ankimore të parashtruesit të kërkesës së dytë ishin të bazuara vetëm në pjesën ku me aktgjykimin e Gjykatës Themelore ishte vërtetuar se i njëjti kishte kryer “vrasje të rëndë” dhe se, rrjedhimisht, Gjykata e Apelit, për shkaqe objektive, e ka bërë rikualifikimin e veprës penale, në vepër penale të “vrasjes” për hakmarrje, ndërsa i ka mbështetur në tërësi pjesët e tjera të aktgjykimit të Gjykatës Themelore, duke theksuar: “Gjykata e Apelit nuk e ka ndryshuar dënimin të këtyre dy të pandehurve të parë dhe atë E.K. dhe Durim Krasniqi, nga të gjithë arsyet të cilat Gjykata Themelore ka trajtuar si rrethana rënduese me shtesë që të pandehurit e kanë privuar nga jeta S.L. në prezencën dhe duke parë fëmijët të tij, që atyre do u shkaktojnë trauma psikike”.
Në qershor 2021, parashtruesit e kërkesave parashtruan veç e veç kërkesë për mbrojtjen e ligjshmërisë në Gjykatën Supreme kundër Aktgjykimit [PAS. nr. 5/2021] të 2 marsit 2021 të Gjykatës së Apelit. Parashtruesi i kërkesës së parë, me pretendimin për (i) shkelje esenciale të dispozitave të procedurës penale dhe (ii) shkelje të dispozitave të ligjit penal. Ndërsa, parashtruesi i kërkesës së dytë, me pretendimin për (i) shkelje esenciale të dispozitave të procedurës penale; (ii) shkelje të ligjit penal; dhe (iii) vendimit mbi dënimin.
Më 17 shtator 2021, Zyra e Kryeprokurorit të Shtetit kishte dorëzuar përgjigje në Gjykatën Supreme, nëpërmjet së cilës kërkoi të refuzohen si të pabazuara kërkesat e parashtruesve të kërkesave për mbrojtje të ligjshmërisë.
Më 25 tetor 2021, Gjykata Supreme, me Aktgjykimin [Pml. nr. 324/2021], refuzoi si të pabazuara, kërkesat për mbrojtjen e ligjshmërisë të parashtruara nga parashtruesit e kërkesave, duke lënë kësisoj në fuqi Aktgjykimin e Gjykatës së Apelit dhe të Gjykatës Themelore.
Përkitazi me (i) parashtruesin e kërkesës së parë, Gjykata Supreme, ndër të tjera, arsyetoi: “Sipas këndvështrimit të Gjykatës Supreme të Kosovës në rastin konkret faktet e lartcekura në pjesën e epërme të këtij aktgjykimi, konfirmojnë në tërësi se në veprimet e të dënuarit janë prezentë të gjitha elementet objektive dhe subjektive të veprës penale në fjalë, dhe për më tepër, këto elemente gërshetohen në faktin se i dënuari i dërgoi me automjetin e tij të dënuarit për të shkuar te restoranti "Kështjella", dhe pastaj i largoi nga vendi i kryerjes së veprës penale”.
Përkitazi me (ii) parashtruesin e kërkesës së dytë, Gjykata Supreme theksoi: “bazuar në shkresat e lëndës nuk është kontestuese se në mbrëmjen kritike me armën e zjarrit AK-47 të kalibrit 7.62 mm, me nr. serik 074949-89 kishte shtënë pikërisht i dënuari D.K., pastaj gjuajtja e predhave ishte bërë në drejtim të pjesëtarëve të familjes L. (e vërtetuar nga dëshmitarët dhe provat materiale, por përdorimi i armës nuk ishte kontestuar as nga vet i· dënuari). Për më tepër, nga raporti i ekspertizës së armëve të zjarrit 2011- 0423 të datës 28.02.2011 është vërtetuar fakti se dëshmia D#11 përkatësisht predha e evidentuar nga gjuajtja testuese rezulton se është shkrepur nga arma e llojit AK·47 të kalibrit 7.62 x 39 mm me nr. serik 074949-89, përdorur nga i dënuari D.K., ashtu që duke pasur parasysh vendin se ku është gjetur predha D#11, përkatësisht afër shtyllës së evidentuar si Ev-11 dhe atë në afërsi të vendit ku ka rënë trupi i tani të ndjerit S.L., andaj të gjitha këto fakte shpien në drejtim të konkludimit se predha e gjetur në trupin e të ndjerit është shkrepur nga arma e përdorur nga ana e të dënuarit D.K. Megjithatë, siç është arsyetuar nga ana e gjykatës së shkallës së parë në faqen 47 të arsyetimit se e rëndësishme në këtë rast është fakti i dashjes dhe vullnetit të përbashkët të të dënuarit D.K. i manifestuar përmes gjuajtjes me armë të gjatë në drejtim të të ndjerit S.L.. Për më tepër, arsyetimin e gjykatës së shkallës së parë e ka kompletuar arsyetimi i gjykatës së shkallës së dytë në faqen e 10, duke konkluduar: ''pranimi i D.K. që ka goditur me armë natën kritike, deklarata e ekspertëve të balistikës se plumbi i gjetur në trupin e S.L. sipas karakteristikave identik me plumbat e gjetur në pushkën me nr. serik 0794949-89 e cila i përket D. K., e kemi bashkim të fakteve që me siguri mundet të konkludohet se në momentin kur është goditur S.L., është rrëzuar i vetmi person në restorantin “Kështjella”, i cili godet me armë automatike, ka qenë D. K.”.
Pretendimet e parashtruesve të kërkesës
Pretendimet e parashtruesit të kërkesës së parë, KI17/22
Parashtruesi i kërkesës së parë pretendon se Aktgjykimi [Pml. nr. 324/2021] i 25 tetorit 2021 i Gjykatës Supreme është nxjerrë në shkelje të të drejtave dhe lirive të tij themelore, të garantuara me nenet 22 [Zbatimi i drejtpërdrejtë i Marrëveshjeve dhe Instrumenteve Ndërkombëtare], 30 [Të Drejtat e të Akuzuarit] dhe 31 [E Drejta për Gjykim të Drejtë dhe të Paanshëm] të Kushtetutës dhe nenin 6 (E drejta për një proces të rregullt) të KEDNj-së, si dhe nenin 7 të DUDNj-së.
i. Pretendimet për shkelje të nenit 31 të Kushtetutës, në lidhje me nenin 6 të KEDNj-së
Përkitazi me “paanshmërinë e gjykatës”
Sa i përket pretendimeve për shkelje të nenit 31 të Kushtetutës në lidhje me nenin 6 të KEDNj-së, parashtruesi i kërkesës së parë thekson se Gjykata Supreme, duke mos e ftuar atë dhe mbrojtësin e tij në seancë publike dhe duke mos e mbajtur seancën publikisht, ia ka mohuar atij të drejtën për paraqitjen e vërejtjeve eventuale të përbërjes së anëtarëve të Kolegjit të Gjykatës Supreme, duke shtuar se një gjyqtar i Gjykatës Supreme R. R., mori pjesë dy herë në vendimmarrje, herën e parë në Aktgjykimin [PML. 73/2017] dhe herën e dytë në [Aktgjykimin PML. 324/2021], në kundërshtim me nenin 39, paragrafi 2 të Kodit të Procedurës Penale, duke theksuar se “sipas kësaj dispozite të shkruar ... nuk ka pasur të drejtë të marrë pjesë gjyqtari i njëjtë "nëse ka marrë pjesë në procedura të mëhershme në të njëjtin rast penal”. Në raste të këtilla, sipas kodit të procedurës penale, gjyqtari i Gjykatës Supreme obligohet ta njoftojë kryetarin e Gjykatës Supreme dhe të kërkonte vetë përjashtimin e tij, në mënyrë që të këtë një gjykim të drejtë. Veprime të këtilla nuk janë ndërmarrë nga Gjykata Supreme dhe si rrjedhojë ka rezultuar me shkelje të të drejtave të njeriut, duke iu shmangur një gjykimi të drejtë dhe të paanshëm”.
Përkitazi me “çështjet e faktit dhe të ligjit”
Në dritën e nenit 31 të Kushtetutës dhe nenit 6 të KEDNj-së, parashtruesi i kërkesës së parë pretendon se, “Gjykata (Themelore) shkeli të drejtat e njeriut edhe për faktin se me rastin e shqiptimit të dënimit në kundërshtim me nenin 79, par 1 të KPK-së nuk llogariti kohën e qëndrimit në paraburgim prej datës 01.01.2011, ditë kur ishte arrestuar i dënuari, por llogariti kohën e paraburgimit duke filluar nga data 02.01.2011”.
Ndërsa në dritën e nenit 30 të Kushtetutës, parashtruesi i kërkesës së parë, thekson se “Gjykata e Apelit të Kosovës në pjesën e kualifikimit ligjor të veprës penale kur u nxjerr aktgjykimi PAS. nr. 5/2021, të datës 02.03.2021, gjegjësisht në faqen e dytë me radhë në kualifikimin ligjor të veprës penale për të dënuarin Hazir Krasniqi, në të cilin Gjykata e Apelit ka shtuar edhe një formë tjetër të bashkëpunimit të kryerjes së veprës penale, duke shkruar dhe nenin 23 të Kodit Penal të Kosovës, sipas së cilit kjo dispozitë ka paraparë bashkëkryerjen si formë tjetër e bashkëpunimit me rastin e kryerjes së veprës penale. [...] Gjykata e Apelit pastaj edhe me refuzimin e ankesës së mbrojtjes nga Gjykata Supreme e Kosovës, i shkelen të drejtat e të dënuarit Hazir Krasniqit për një gjykim të drejtë dhe të paanshëm, kur doli jashtë aktit akuzues, pa iu dhënë e drejta në deklarim për nenin e shtuar, në gjykim dhe atakim të një pretendimi të këtillë ngase ... të njejtën vepër penale e kualifikoj edhe si ndihmës edhe si bashkëkryes të cilat edhe ashtu nuk shkojnë së bashku”.
përkitazi me “mënyrën e administrimit të provave”
Për më tepër, parashtruesi i kërkesës së parë pretendon se gjykatat nuk i kanë elaboruar provat shfajësuese që shkonin në favor të tij, duke vepruar kësisoj në kundërshtim me nenin 8, paragrafi 2, të KPPRK-së. Tutje, parashtruesi i kërkesës së parë thekson: “nuk ka qenë fare në vendin e ngjarjes në restorant “Kështjella” ditën kritike ku si dëshmitarë ishin dëgjuar dëshmitarët M.L., R. B., A. Sh., A. H., I. H., H. H., A.K., Xh. K. dhe F. M., dhe asnjeri nga ta nuk u deklarua se kishte parë Hazir Krasniqin në vendin e ngjarjes në restorant “Kështjella” me datë 01.01.2011, si dhe nuk u ofrua asnjë dëshmi e cila do të vërtetonte një gjë të tillë”. Në këtë kontekst, parashtruesi i kërkesës thekson se “Neni 370, par 7 të Kodit të Procedurës Penale të Kosovës rregullon këtë çështje dhe obligon Gjykatën të paraqet qartë dhe në mënyrë të plotë se cilat fakte dhe për çfarë arsye i konsideron të vërtetuara apo të pavërtetuara”.
ii. Pretendimet tjera
Parashtruesi i kërkesës së parë pretendon gjithashtu se i janë shkelur të drejtat kushtetuese të garantuara nga neni 22 i Kushtetutës dhe neni 7 i DUDNj-së, duke mos i shtjelluar tutje këto pretendime.
Në fund, parashtruesi i kërkesës së parë kërkon nga Gjykata: “Të aprovohet kërkesa si e bazuar, të ANULOHEN aktgjykimi i Gjykatës Themelore, Departamenti për Krime të Rënda, në Prizren 2018:050389, P. nr. 32/18, të datës 16.10.2020, Aktgjykimi i Gjykatës së Apelit të Kosovës, PAS.nr.5/2021, i datës 02.03.2021, Aktgjykimi i Gjykatës Supreme të Kosovës 2018: 050389 Pml. Nr. 324/2021 i datës 25.10.2021 dhe lënda se bashku me të gjitha shkresat e lëndës, t’i kthehet në rishqyrtim dhe rivendosje Gjykatës së shkallës së parë Gjykatës Themelore në Prizren”.
Pretendimet e parashtruesit të kërkesës së dytë
Parashtruesi i kërkesës së dytë pretendon se Aktgjykimi [Pml. nr. 324/2021] i 25 tetorit 2021 i Gjykatës Supreme është nxjerrë në shkelje të të drejtave dhe lirive të tij themelore të garantuara me nenet 24 [Barazia para Ligjit], 29 [E Drejta e Lirisë dhe Sigurisë], 30 [Të Drejtat e të Akuzuarit], 31 [E Drejta për Gjykim të Drejtë dhe të Paanshëm], 53 [Interpretimi i Dispozitave për të Drejtat e Njeriut] dhe 54 [Mbrojtja Gjyqësore e të Drejtave] të Kushtetutës, si dhe nenet 5 (E drejta për liri dhe siguri) dhe 6 (E drejta për një proces të rregullt) të KEDNj-së.
i. Pretendimet për shkeljen e nenit 31 të Kushtetutës në lidhje me nenin 6 të KEDNj-së
a) përkitazi me “barazinë e armëve”
Parashtruesi i kërkesës së dytë pretendon se në këtë çështje juridike e drejta për gjykim të drejtë dhe të paanshëm, siç garantohet me nenin 31 të Kushtetutës dhe me nenin 6 të KEDNj-së, është shkelur për shkak të dështimit për të aprovuar kërkesat e tij për një ekspertizë të re, gjegjësisht kundërekspertizë, duke e privuar kësisoj atë nga mundësia për të paraqitur argumente në mbrojtjen e tij në të njëjtat kushte sikurse të prokurorisë, duke përmendur në këtë kontekst rastin e GJEDNj-së, Bonisch v. Austria.
Tutje, parashtruesi i kërkesës së dytë theksoi se “Mangësia e trajtimit të çështjes është se edhe pse mbrojtja e të akuzuarit - dënuarit tërë kohën kishte kërkuar ekspertizën e re në mënyrë që saktë të vërtetohej fajësia apo pafajësia meqë kishim të bëjmë me laramani të ekspertizave mjekësore, në këtë rast gjykata nuk e përfilli kërkesën e mbrojtjes për t'u vërtetuar përgjegjësia e të akuzuarit dhe për t'u vërtetuar se me të drejtë Durim Krasniqi është fajtor dhe me të drejtë atij i është shqiptuar dënimi i meritueshëm ligjërisht. Kurse, ky mosprecizim i përcaktimit të përgjegjësisë saktë veç se e ka rënduar më tepër etiketimin për kryerjen e veprës penale ndaj të akuzuarit. Nga gjykata dhe prokuroria nuk janë çmuar të nevojshme të verifikohen rrethanat të rëndësishme për objektin e të provuarit. Andaj, do të duhej të shqyrtoheshin disa nga cilësitë e provave, siç janë besueshmëria, rëndësia dhe vlera provuese.
Mbi këtë bazë, parashtruesi i kërkesës së dytë pretendon në, “... shkeljen e nenit 6 (3. d) të KEDNJ-së, se gjatë procedurës do të duhej të dëshmohej jo vetëm se ata nuk ishin të lejuar për të thirrur një dëshmi të caktuar gjegjësisht ekspertize të re, por edhe se kjo ekspertizë ishte absolutisht e nevojshme në mënyrë që të konstatohej e vërteta reale. Dështimi për të dëgjuar dëshmitarin-ekspertin e ri cenoi të drejtat e mbrojtjes dhe ndershmërinë e procedurës”.
b) përkitazi me “mënyrën e administrimit të provave”
Përveç tjerash, parashtruesi i kërkesës se dytë pretendon se, “Në këtë çështje juridike, Gjykata ka qenë e obliguar të përcaktojë nëse aktakuza ka pretenduar se ka dëshmi të mjaftueshme që vërtetojnë dhe do ta mbështesin dyshimin e bazuar mirë, se dyshimi i arsyeshëm do të nënkuptonte bindjen që krijohet nga provat e marra e të shqyrtuara në përputhje me kërkesat e ligjit, të cilat në unitetin e tyre tregojnë se vepra penale ka ndodhur dhe se ajo është kryer nga ai që akuzohet”.
Në këtë kontekst, parashtruesi i kërkesës e dytë thekson se pretendimi kryesor i tij ka të bëjë me “marrjen parasysh të "provave për përcaktimin e fajësisë" dhe ekzistimin e vet subjektit të veprës penale. Nëse këto prova do të vërtetoheshin drejtë në procedurën gjyqësore, atëherë do të vërtetohej se i pandehuri nuk ka qenë personi që ka kryer veprat penale të ngarkuara dhe në fund kjo do të ishte një rrugë e mundimshme por e "drejtë" për kërkuesin”.
Parashtruesi i kërkesës së dytë lidhur me këto pretendime insiston të citohet fjalia e tij si në vijim: "Më mirë është që një rast të punohet dy herë dhe të dilet me rezultate të vërteta, se sa të dënohen njerëz të pafajshëm dhe pa kurrfarë faji".
ii. Pretendimet tjera
Në lidhje me pretendimet tjera për shkeljet të lartpërmendura të nenit 24, 29, 30, 53 dhe 54 të Kushtetutës, parashtruesi i kërkesës së dytë, përveç përmendjes së tyre nuk shtjellon tutje se si dhe pse janë shkelur ato nene konkrete.
Në fund, parashtruesi i kërkesës se dytë kërkon nga Gjykata që: “Kërkesën e paraqitësit Durim Krasniqi ta konstatojë të pranueshme; Të konstatojë cenimin e të drejtave individuale të paraqitësit të kërkesës Durim Krasniqit, të garantuara me nenet 24, 29, 30, 31, 53 dhe 54 të Kushtetutës së Republikës së Kosovës, nenin 7 të Deklaratës Univerzale për të Drejtat e Njeriut, nenin 5, 6 të Konventës Evropiane për të Drejtat e Njeriut, në procedurat gjyqësore të Gjykatës Themelore në Prizren, të Gjykatës së Apelit të Kosovës dhe marrjes së Aktgjykimit e gjithashtu të Gjykatës Supreme të Kosovës; dhe të përcaktojë çfarëdo të drejte ose përgjegjësie për palët në kërkesë që kjo Gjykatë e nderuar i vlerëson si të bazuara juridikisht dhe të arsyeshme”.
Dispozitat relevante kushtetuese dhe ligjore
Kushtetuta e Republikës së Kosovës
Neni 22
[Zbatimi i drejtpërdrejtë i Marrëveshjeve dhe Instrumenteve Ndërkombëtare]
Të drejtat dhe liritë e njeriut të garantuara me marrëveshjet dhe instrumentet ndërkombëtare në vijim, garantohen me këtë Kushtetutë, zbatohen drejtpërdrejtë në Republikën e Kosovës dhe kanë prioritet, në rast konflikti, ndaj dispozitave e ligjeve dhe akteve të tjera të institucioneve publike:
(1) Deklarata Universale për të Drejtat e Njeriut;
(2) Konventa Evropiane për Mbrojtjen e të Drejtave dhe Lirive Themelore të Njeriut dhe Protokollet e saj;
(3) Konventa Ndërkombëtare për të Drejtat Civile e Politike dhe Protokollet e saj;
(4) Konventa Kornizë e Këshillit të Evropës për Mbrojtjen e Pakicave Kombëtare;
(5) Konventa për Eliminimin e të gjitha Formave të Diskriminimit Racor;
(6) Konventa për Eliminimin e të gjitha Formave të Diskriminimit ndaj Gruas;
(7) Konventa për të Drejtat e Fëmijës;
(8) Konventa kundër Torturës dhe Trajtimeve e Ndëshkimeve të tjera Mizore, Jonjerëzore dhe Poshtëruese.
Neni 24
[Barazia para Ligjit]
1. Të gjithë janë të barabartë para ligjit. Çdokush gëzon të drejtën e mbrojtjes së barabartë ligjore, pa diskriminim.
2. Askush nuk mund të diskriminohet në bazë të racës, ngjyrës, gjinisë, gjuhës, fesë, mendimeve politike ose të tjera, prejardhjes kombëtare a shoqërore, lidhjes me ndonjë komunitet, pronës, gjendjes ekonomike, sociale, orientimit seksual, lindjes, aftësisë së kufizuar ose ndonjë statusi tjetër personal.
3. Parimet e mbrojtjes së barabartë ligjore nuk parandalojnë vënien e masave të nevojshme për mbrojtjen dhe përparimin e të drejtave të individëve dhe grupeve që janë në pozitë të pabarabartë. Masat e tilla do të zbatohen vetëm derisa të arrihet qëllimi për të cilin janë vënë ato.
Neni 29
[E Drejta e Lirisë dhe Sigurisë]
1. Secilit i garantohet e drejta e lirisë dhe sigurisë. Askush nuk mund të privohet nga liria me përjashtim të rasteve të parapara me ligj dhe me vendim të gjykatës kompetente, si në vijim:
(1) pas shpalljes së dënimit me burgim për kryerjen e veprës penale;
(2) për dyshim të bazuar për kryerje të veprës penale, vetëm kur privimi nga liria me një bazë të arsyeshme konsiderohet i domosdoshëm për të parandaluar kryerjen e një vepre tjetër penale dhe vetëm për një periudhë të shkurtër kohore para gjykimit në mënyrën e përcaktuar me ligj;
(3) për mbikëqyrjen e të miturit për qëllime edukimi ose për shoqërimin e tij/saj në një institucion kompetent, sipas një urdhri të ligjshëm;
(4) për mbikëqyrje shëndetësore të personit, i cili për shkak të sëmundjes paraqet rrezik për shoqërinë;
(5) për hyrje të paligjshme në Republikën e Kosovës ose pas urdhrit të ligjshëm për largim ose ekstradim.
2. Çdokush që privohet nga liria, duhet të vihet në dijeni menjëherë, për arsyet e privimit, në gjuhën që ajo/ai e kupton. Njoftimi me shkrim mbi arsyet e privimit duhet të bëhet sa më shpejt që të jetë e mundshme. Çdokush që privohet nga liria pa urdhër të gjykatës, brenda dyzet e tetë (48) orësh duhet të dërgohet përpara gjyqtarit, i cili vendos për paraburgimin ose lirimin e tij/saj, jo më vonë se dyzet e tetë (48) orë nga momenti kur personi i privuar është sjellë para gjykatës. Çdokush që arrestohet, ka të drejtën që të nxirret në gjykim brenda një periudhe të arsyeshme, ose të lirohet në pritje të gjykimit, me përjashtim kur gjyqtari konstaton se personi përbën rrezik për komunitetin ose ka rrezik për ikjen e saj/tij para gjykimit.
3. Çdokush që privohet nga liria, duhet të njoftohet menjëherë se ka të drejtë të mos japë asnjë deklaratë dhe se ka të drejtë për mbrojtës sipas zgjedhjes së tij/saj dhe ka të drejtë që pa vonesë të informojë për këtë personin sipas zgjedhjes së vet.
4. Çdokush që i hiqet liria me arrest ose ndalim, gëzon të drejtën që të përdorë mjete juridike për të sfiduar ligjshmërinë e arrestit ose të ndalimit. Rasti do të vendoset nga gjykata brenda një afati sa më të shkurtër dhe nëse arresti ose ndalimi është i paligjshëm, do të urdhërohet lirimi i personit.
5. Çdokush që është ndaluar ose arrestuar në kundërshtim me dispozitat e këtij neni, gëzon të drejtën e kompensimit në mënyrën e parashikuar me ligj.
6. Personi që vuan dënimin, ka të drejtë të ankohet për kushtet e privimit nga liria, në mënyrën e përcaktuar me ligj.
Neni 30
[Të Drejtat e të Akuzuarit]
Çdokush që akuzohet për vepër penale, gëzon të drejtat minimale në vijim:
(1) të njoftohet menjëherë në gjuhën që kupton, për natyrën dhe shkakun e akuzës kundër saj/tij;
(2) të njoftohet për të drejtat e tij/saj sipas ligjit;
(3) të ketë kohë, mundësi dhe mjete të mjaftueshme për të përgatitur mbrojtjen e vet;
(4) të ketë ndihmën pa pagesë të një përkthyesi, kur nuk flet ose nuk kupton gjuhën në të cilën zhvillohet gjykimi;
(5) të ketë ndihmën e një mbrojtësi që e zgjedh, të komunikojë lirisht me të dhe, nëse nuk ka mjete të mjaftueshme, t’i sigurohet mbrojtja falas;
(6) të mos shtrëngohet për të dëshmuar kundër vetvetes ose për të pranuar fajësinë e vet.
Neni 31
[E Drejta për Gjykim të Drejtë dhe të Paanshëm]
Çdokujt i garantohet mbrojtje e barabartë e të drejtave në procedurë para gjykatave, organeve të tjera shtetërore dhe bartësve të kompetencave publike.
Çdokush gëzon të drejtën për shqyrtim publik të drejtë dhe të paanshëm lidhur me vendimet për të drejtat dhe obligimet ose për cilëndo akuzë penale që ngrihet kundër saj/tij brenda një afati të arsyeshëm, nga një gjykatë e pavarur dhe e paanshme, e themeluar me ligj.
[...]
Neni 53
[Interpretimi i Dispozitave për të Drejtat e Njeriut]
Të drejtat e njeriut dhe liritë themelore të garantuara me këtë Kushtetutë, interpretohen në harmoni me vendimet gjyqësore të Gjykatës Evropiane për të Drejtat e Njeriut.
Neni 54
[Mbrojtja Gjyqësore e të Drejtave]
Çdokush gëzon të drejtën e mbrojtjes gjyqësore në rast të shkeljes ose mohimit të ndonjë të drejte të garantuar me këtë Kushtetutë ose me ligj, si dhe të drejtën në mjete efektive ligjore nëse konstatohet se një e drejtë e tillë është shkelur.
Konventa Evropiane për të Drejtat e Njeriut
Neni 5
(E drejta për liri dhe siguri)
1. Çdokush ka të drejtën e lirisë e të sigurisë personale. Askujt nuk mund t’i hiqet liria, me përjashtim të rasteve që vijojnë dhe në përputhje me procedurën e parashikuar me ligj:
a. kur burgoset ligjërisht pas një dënimi të dhënë nga një gjykatë kompetente;
b. kur arrestohet ose ndalohet ligjërisht për moszbatim të një urdhri të dhënë nga gjykata në përputhje me ligjin ose për të garantuar përmbushjen e një detyrimi të parashikuar nga ligji;
c. kur arrestohet ose ndalohet ligjërisht për t’u çuar përpara autoritetit gjyqësor kompetent pas dyshimit të arsyeshëm se ka kryer një vepër penale ose kur çmohet në mënyrë të arsyeshme e nevojshme për të parandaluar kryerjen prej tij të veprës penale ose largimin e tij pas kryerjes së saj;
d. kur një i mitur ndalohet ligjërisht për qëllim edukimi të mbikëqyrur ose për ndalimin e tij të ligjshëm me qëllim që të çohet përpara autoritetit kompetent ligjor;
e. kur ndalohet ligjërisht për të parandaluar përhapjen e sëmundjeve ngjitëse, të personave të sëmurë mendërisht, alkoolistëve, narkomanëve ose endacakëve;
f. kur arrestohet ose ndalohet ligjërisht me qëllim që të ndalohet hyrja e tij e paautorizuar në atë vend, ose nëse kundër tij është duke u kryer një procedurë dëbimi ose ekstradimi;
2. Çdo person i arrestuar duhet të informohet brenda një afati sa më të shkurtër dhe në një gjuhë që ai e kupton për arsyet e arrestimit të tij dhe në lidhje me çdo akuzë që i bëhet.
3. Çdo person i arrestuar ose i paraburgosur në rrethanat e parashikuara në paragrafin 1/c të këtij neni duhet të çohet menjëherë përpara një gjyqtari ose një zyrtari tjetër të autorizuar me ligj për të ushtruar funksione gjyqësore dhe ka të drejtë të gjykohet brenda një afati të arsyeshëm ose të lirohet në gjykim e sipër. Lirimi mund të kushtëzohet me dhënien e garancive për t’u paraqitur në procesin gjyqësor.
4. Çdo person, të cilit i është hequr liria me arrestim ose me burgim, ka të drejtë të bëjë ankim në gjykatë me qëllim që kjo e fundit të vendosë, brenda një afati të shkurtër, për ligjshmërinë e burgimit të tij dhe të urdhërojë lirimin, në qoftë se burgimi është i paligjshëm. 5. Çdo person që arrestohet ose burgoset në kundërshtim me dispozitat e këtij neni ka të drejtën për të kërkuar dëmshpërblim.
Neni 6
(E drejta për një proces të rregullt)
Çdo person ka të drejtë që çështja e tij të dëgjohet drejtësisht, publikisht dhe brenda një afati të arsyeshëm nga një gjykatë e pavarur dhe e paanshme, e krijuar me ligj, e cila do të vendosë si për mosmarrëveshjet në lidhje me të drejtat dhe detyrimet e tij të natyrës civile, ashtu edhe për bazueshmërinë e çdo akuze penale në ngarkim të tij. Vendimi duhet të jepet publikisht, por prania në sallën e gjykatës mund t’i ndalohet shtypit dhe publikut gjatë tërë procesit ose gjatë një pjese të tij, në interes të moralit, të rendit publik ose sigurisë kombëtare në një shoqëri demokratike, kur kjo kërkohet nga interesat e të miturve ose mbrojtja e jetës private të palëve në proces ose në shkallën që çmohet tepër e nevojshme nga gjykata, kur në rrethana të veçanta publiciteti do të dëmtonte interesat e drejtësisë.
[...]
Deklarata Universale për të Drejtat e Njeriut
Neni 7
[Barazia para Ligjit]
Të gjithë janë të barabartë para ligjit dhe kanë të drejtë pa asnjë diskriminim të mbrohen barabar nga ligji. Të gjithë kanë të drejtën për t'u mbrojtur barabar kundër çdo diskriminimi që cënon këtë Deklaratë, si dhe kundër çdo nxitje për një diskriminim të tillë.
Kodi i Procedurës Penale i Republikës së Kosovës
Neni 39
Bazat për përjashtimin e gjyqtarëve
[...]
3.“Gjyqtari përjashtohet si gjyqtar i vetëm gjykues, kryetar i trupit gjykues, anëtar i trupit gjykues, anëtar i Kolegjit të Apelit apo Kolegjit të Gjykatës Supreme nëse ka marrë pjesë në procedura të mëhershme në të njëjtin rast penal, përveç gjyqtarit që ka shërbyer në kolegjin e mundësisë hetuese të veçantë. Megjithatë, një gjyqtar nuk do të përjashtohet kur ai ose ajo ka qenë vetëm i përfshirë në procedurat e mëparshme në të njëjtën çështje penale, si një anëtar i një paneli shqyrtues”.
[...]
Pranueshmëria e kërkesës
Gjykata së pari shqyrton nëse janë përmbushur kriteret e pranueshmërisë, të përcaktuara me Kushtetutë dhe të specifikuara më tej me Ligj dhe Rregullore të punës.
Në këtë drejtim, Gjykata i referohet paragrafëve 1 dhe 7 të nenit 113 [Juridiksioni dhe Palët e Autorizuara] të Kushtetutës, i cili përcakton:
“1. Gjykata Kushtetuese vendos vetëm për rastet e ngritura para gjykatës në mënyrë ligjore nga pala e autorizuar.
[…]
7. Individët janë të autorizuar të ngrenë shkeljet nga autoritetet publike të të drejtave dhe lirive të tyre individuale, të garantuara me Kushtetutë, mirëpo vetëm pasi të kenë shteruar të gjitha mjetet juridike të përcaktuara me ligj”.
[…]
Në vazhdim, Gjykata gjithashtu shqyrton nëse parashtruesi i kërkesës i ka përmbushur kriteret e pranueshmërisë, siç përcaktohen me Ligj. Në këtë drejtim, Gjykata i referohet neneve 47 (Kërkesa individuale), 48 (Saktësimi i kërkesës) dhe 49 (Afatet) të Ligjit, të cilët përcaktojnë:
Neni 47
(Kërkesa individuale)
“1. Çdo individ ka të drejtë të kërkojë nga Gjykata Kushtetuese mbrojtje juridike në rast se pretendon se të drejtat dhe liritë e tija individuale të garantuara me Kushtetutë janë shkelur nga ndonjë autoritet publik.
2. Individi mund të ngrejë kërkesën në fjalë vetëm pasi që të ketë shteruar të gjitha mjetet juridike të përcaktuara me ligj”.
Neni 48
(Saktësimi i kërkesës)
“Parashtruesi i kërkesës ka për detyrë që në kërkesën e tij të qartësoj saktësisht se cilat të drejta dhe liri pretendon se i janë cenuar dhe cili është akti konkret i autoritetit publik të cilin parashtruesi dëshiron ta kontestoj”.
Neni 49
(Afatet)
“Kërkesa parashtrohet brenda afatit prej katër (4) muajsh. Afati fillon të ecë nga dita kur parashtruesit i është dorëzuar vendimi gjyqësor...”.
Për sa i përket përmbushjes së këtyre kritereve, Gjykata fillimisht thekson se parashtruesit e kërkesave janë palë e autorizuar, të cilët kontestojnë një akt të një autoriteti publik, përkatësisht Aktgjykimin [Pml. nr. 324/2021] të 25 tetorit 2021 të Gjykatës Supreme, pasi i kanë shteruar të gjitha mjetet juridike të përcaktuara me ligj. Parashtruesit e kërkesës gjithashtu kanë sqaruar të drejtat dhe liritë themelore që pretendojnë se iu janë shkelur, në pajtim me kërkesat e nenit 48 të Ligjit dhe e kanë dorëzuar kërkesën në pajtim me afatet e përcaktuara në nenin 49 të Ligjit.
Megjithatë, përveç kritereve të mësipërme, Gjykata shqyrton tutje nëse parashtruesit e kërkesave i kanë përmbushur kriteret e përcaktuara në rregullin 39 [Kriteret e pranueshmërisë], përkatësisht nënrregullin (2) të rregullit 39 të Rregullores së punës, që përcakton:
Rregulli 39
[Kriteret e pranueshmërisë]
(2) Gjykata mund ta konsiderojë kërkesën të papranueshme, nëse kërkesa është qartazi e pabazuar, sepse parashtruesi nuk dëshmon dhe nuk mbështetë në mënyrë të mjaftueshme pretendimin e tij.
Bazuar në praktikën gjyqësore të GjEDNj-së, por edhe të Gjykatës, një kërkesë mund të shpallet e papranueshme si “qartazi e pabazuar” në tërësinë e saj ose vetëm përkitazi me ndonjë pretendim specifik që një kërkesë mund të ngërthejë. Në këtë drejtim, është më e saktë t’iu referohet të njëjtave, si “pretendime qartazi të pabazuara”. Këto të fundit, bazuar në praktikën gjyqësore të GjEDNj-së, mund të kategorizohen në katër grupe të veçanta: (i) pretendime që kategorizohen si pretendime “të shkallës së katërt”; (ii) pretendime që kategorizohen me një “mungesë të dukshme ose evidente të shkeljes”; (iii) pretendime “të pambështetura apo të paarsyetuara”, atëherë kur plotësohet njëri nga dy nënkriteret, në vijim: a) kur parashtruesi i kërkesës thjesht citon një ose disa dispozita të Konventës apo të Kushtetutës, pa shpjeguar mënyrën se si ato janë shkelur, përveç nëse në bazë të fakteve dhe rrethanave të rastit qartazi duket shkelja e Kushtetutës dhe KEDNj-së (shih, rastin e GjEDNj-së Trofimchuk kundër Ukrainës, nr. 4241/03, vendimi i 31 majit 2005; shih gjithashtu Baillard kundër Francës, nr. 6032/04, vendimi i 25 shtatorit 2008); dhe b) kur parashtruesi i kërkesës nuk paraqet ose refuzon të paraqesë prova materiale, me të cilat do t’i mbështeste pretendimet e tij (kjo posaçërisht vlen për vendimet e gjykatave ose të autoriteteve të tjera të brendshme), përveç rasteve kur ekzistojnë rrethana të jashtëzakonshme që janë jashtë kontrollit të tij dhe të cilat e pengojnë atë ta bëjë këtë (për shembull, kur administrata e burgut refuzon t’ia paraqes Gjykatës dokumentet nga dosja e një të burgosuri për të cilin bëhet fjalë) ose nëse Gjykata vet nuk vendos ndryshe (shih, rastin e Gjykatës KI166/20, parashtrues, Ministria e Punës dhe Mirëqenies Sociale, Aktvendim për papranueshmëri, i 5 janarit 2021, paragrafi 43), dhe në fund, (iv) pretendime “konfuze dhe të paqarta” (shih, rastet e GjEDNj-së, Kemmache kundër Francës, nr. 17621/91, kategoria (i), Juta Mentzen kundër Lituanisë, nr. 71074/01, kategoria (ii) dhe Trofimchuk kundër Ukrainës, nr. 4241/03, kategoria (iii)).
Gjykata, fillimisht rikujton se në procedurën e shqyrtimit të pretendimeve të parashtruesve të kërkesës, duke iu referuar praktikës së saj gjyqësore dhe praktikës gjyqësore të Gjykatës Evropiane për të Drejtat e Njeriut (në tekstin e mëtejmë: GjEDNj), thekson se ajo nuk është e kushtëzuar vetëm nga karakterizimi i shkeljeve që pretendon parashtruesi i kërkesës. Në frymën e parimit juria novit curia, Gjykata është vetë përgjegjëse për karakterizimin e çështjeve kushtetuese që mund t’i përmbajë një rast i veçantë dhe mund të shqyrtojë vullnetarisht ankesat përkatëse, bazuar në dispozita ose qëndrime që nuk thirren shprehimisht nga palët (shih, në këtë drejtim, rasti Gjykatës: KI48/18, parashtrues: Ahmet Frangu, Aktgjykim i 22 korrikut 2020, paragrafi 81).
Përveç kësaj, sipas praktikës gjyqësore të GjEDNj-së, ankesa karakterizohet nga faktet e përfshira në të, dhe jo vetëm nga baza ligjore dhe argumentet në të cilat palët thirren shprehimisht (shih, rastin e GjEDNj-së: Talpis kundër Italisë, nr. 41237/14, Aktgjykimi i 18 shtatorit 2017, paragrafi 77 dhe referencat e cituara aty).
Gjykata, duke iu rikthyer shqyrtimit të pretendimeve thelbësore të parashtruesve të kërkesave, rikujton se parashtruesi i kërkesës së parë, para Gjykatës, pretendon se Aktgjykimi [Pml. nr. 324/2021] i 25 tetorit 2021 i Gjykatës Supreme është nxjerrë në shkelje të të drejtave dhe lirive themelore të tij, të garantuara me nenet 22 [Zbatimi i drejtpërdrejtë i Marrëveshjeve dhe Instrumenteve Ndërkombëtare], 30 [Të Drejtat e të Akuzuarit] dhe 31 [E Drejta për Gjykim të Drejtë dhe të Paanshëm] të Kushtetutës, dhe me nenet 6 (E drejta për një proces të rregullt) të KEDNj-së, si dhe me nenin 7 të DUDNj-së.
Ndërsa parashtruesi i kërkesës së dytë, pretendon se Aktgjykimi [Pml. nr. 324/2021] i 25 tetorit 2021 i Gjykatës Supreme është nxjerrë në shkelje të të drejtave dhe lirive themelore të tij, të garantuara me nenet 24 [Barazia para Ligjit], 29 [E Drejta e Lirisë dhe Sigurisë], 30 [Të Drejtat e të Akuzuarit], 31 [E Drejta për Gjykim të Drejtë dhe të Paanshëm], 53 [Interpretimi i Dispozitave për të Drejtat e Njeriut] dhe 54 [Mbrojtja Gjyqësore e të Drejtave] të Kushtetutës, si dhe nenet 5 (E drejta për liri dhe siguri) dhe 6 (E drejta për një proces të rregullt) të KEDNj-së.
Gjykata, bazuar në shkresat e lëndës vëren se esenca e pretendimeve të parashtruesit të kërkesës së parë, ka të bëjë me parregullsinë e procesit, gjegjësisht shkeljen e të drejtës për gjykim të drejtë dhe të paanshëm, e cila ndërlidhet me:
paanshmërinë e gjykatës;
çështjet e faktit dhe të ligjit; dhe
mënyrën e administrimit të provave.
Ndërsa esenca e pretendimeve të parashtruesit të kërkesës së dytë, ngrenë po ashtu çështje të së drejtës për gjykim të drejtë dhe të paanshëm, e cila ndërlidhet me:
(i) barazinë e armëve; dhe
(ii) mënyrën e administrimit të provave.
Andaj, pretendimet thelbësore të parashtruesve të kërkesave Gjykata do t’i shqyrtojë dhe analizojë nga pikëpamja e të drejtave të garantuara me nenin 31 të Kushtetutës, në dritën e interpretimit të nenit 6 të KEDNj-së, duke aplikuar parimet e përcaktuara nëpërmjet praktikës gjyqësore të GjEDNj-së, në bazë të të cilave Gjykata në pajtim me nenin 53 [Interpretimi i Dispozitave për të Drejtat e Njeriut] të Kushtetutës është e obliguar që: “Të drejtat e njeriut dhe liritë themelore të garantuara me këtë Kushtetutë, interpretohen në harmoni me vendimet gjyqësore të Gjykatës Evropiane për të Drejtat e Njeriut”.
Vlerësimi i pretendimeve të parashtruesit të kërkesës së parë, KI17/22
Përkitazi me “paanshmërinë e gjykatës”
Parimet e përgjithshme
Në trajtimin e pretendimit të parashtruesit të kërkesës së parë që ndërlidhet me të drejtën për një “gjykim të drejtë dhe të paanshëm”, gjegjësisht me “paanshmërinë e gjykatës” Gjykata do të aplikojë praktikën gjyqësore të GJEDNj-së dhe praktikën e saj të konsoliduar, në harmoni me atë të GJEDNj-së.
Në këtë drejtim, Gjykata rikujton se paanësia e një gjykate sipas nenit 31 të Kushtetutës, në lidhje me nenin 6 të KEDNj-së, bazuar në praktikën e konsoliduar gjyqësore të GJEDNj-së, duhet të përcaktohet sipas (i) testit subjektiv, rrjedhimisht në bazë të bindjes dhe sjelljes personale të një gjyqtari, duke nënkuptuar se një gjyqtar mund të ketë pasur paragjykime personale apo anshmëri në një rast të caktuar; dhe (ii) testit objektiv, rrjedhimisht konstatimit nëse vet gjykata, mes tjerash, përbërja e saj, ka ofruar garancione të mjaftueshme për të përjashtuar çdo dyshim legjitim në këtë drejtim. (Shih, ndër të tjera, rastet e GJEDNj-së, Miracle Europe KFT kundër Hungarisë, nr. 57774/13, Aktgjykim i 12 prillit 2015, paragrafët 54 dhe 55; Gautrin dhe të tjerët kundër Francës, nr. 38/1997/822/1025–1028, Aktgjykim i 20 majit 1998, paragrafi 58; San Leonard Band Club kundër Maltës, nr. 77562/01, Aktgjykim i 29 korrikut 2004, paragrafi 58; Thomann kundër Zvicrës, nr. 17602/91, Aktgjykim i 10 qershorit 1996, paragrafi 30; Wettstein kundër Zvicrës, nr. 33958/96, Aktgjykim i 21 dhjetorit 2000, paragrafi 42; Korzeniak kundër Polonisë, nr. 56134/08, Aktgjykim i 10 janarit 2017, paragrafi 46; dhe rastin e Gjykatës KI06/12, me parashtrues Bajrush Gashi, Aktgjykim i 9 majit 2012, paragrafi 45, si dhe rastet e bashkuara të Gjykatës KI187/18 dhe KI11/19, parashtrues Muhamet Idrizi, Aktgjykimi i 29 korrikut 2019, paragrafi 50, dhe së fundmi rastin KI196/21, me parashtrues Gëzim Shtufi, Aktgjykimi i 26 majit 2022, paragrafi 50).
Më specifikisht, sa i përket testit subjektiv, bazuar në praktikën gjyqësore të GJEDNj-së, paanshmëria personale e gjyqtarit duhet të prezumohet deri sa të vërtetohet e kundërta. (Shih, ndër të tjera, rastet e GJEDNj-së, Mežnarić kundër Kroacisë, nr. 71615/01, Aktgjykim i 15 korrikut 2005, paragrafi 30; Padovani kundër Italisë, nr. 13396/87, Aktgjykim i 26 shkurtit 1993, paragrafi 26; Morel kundër Francës, nr. 34130/96, Aktgjykimi i 6 qershorit 2000, paragrafi 41; San Leonard Band Club kundër Maltës, cituar më lart, paragrafi 59; Hauschildt kundër Danimarkës, nr, 10486/83, Aktgjykim i 24 majit 1989, paragrafi 47; Driza kundër Shqipërisë, nr. 33771/02, Aktgjykim i 13 nëntorit 2007, paragrafi 75; dhe Korzeniak kundër Polonisë, cituar më lart, paragrafi 47). Për sa i përket llojit të provave të nevojshme për të dëshmuar një gjë të tillë, GJEDNj, për shembull, është përpjekur që të vërtetojë nëse një gjyqtar tregon armiqësi ose vullnet të keq për arsye personale. Megjithatë, për të vendosur nëse në një rast konkret ka bazë të mjaftueshme për të determinuar se një gjyqtar i caktuar nuk është i paanshëm, pikëpamja e parashtruesit është e rëndësishme, por jo vendimtare. (Shih, ndër të tjera, rastin e GJEDNj-së, De Cubber kundër Belgjikës, nr. 9186/80, Aktgjykim i 26 tetorit 1984, paragrafi 25). Megjithatë, parimi në të cilin duhet të supozohet se gjykata është e liruar nga paragjykimet apo njëanshmëria personale, është i vendosur për një kohë të gjatë në praktikën gjyqësore të GJEDNj-së. (Shih, rastet e GJEDNj-së, Micallef kundër Maltës, nr. 17056/06, Aktgjykim i 15 tetorit 2009, paragrafët 93-94, si dhe rastet e bashkuara të Gjykatës KI187/18 dhe KI11/19, parashtrues Muhamet Idrizi, Aktgjykimi i 29 korrikut 2019, paragrafi 51, dhe së fundmi rastin KI196/21, cituar më lart, paragrafi 51).
Sipas praktikës gjyqësore të GJEDNj-së, përderisa në disa raste mund të jetë e vështirë të gjenden faktet bazuar në të cilat mund të përmbyset prezumimi i paanësisë subjektive të një gjyqtari, kriteret dhe kërkesat për paanësinë objektive përcaktojnë një garanci shtesë për një gjykim të paanshëm. (Shih, rastin e GJEDNj-së Micallef kundër Maltës, cituar më lart, paragrafët 95 dhe 101). Duhet të theksohet se në shumicën e rasteve që ndërlidhen me çështje të paanshmërisë, GJEDNj është fokusuar dhe ka gjetur shkelje në aspektin e testit objektiv. (shih, gjithashtu rastin e GJEDNj-së, Ramos Nunes de Carvalho e Sá kundër Portugalisë, Aktgjykim i 6 nëntorit 2018, paragrafi 146; dhe Korzeniak kundër Polonisë, cituar më lart, paragrafi 48, si dhe rastet e bashkuara të Gjykatës KI187/18 dhe KI11/19, parashtrues Muhamet Idrizi, Aktgjykimi i 29 korrikut 2019, paragrafi 52, dhe së fundmi rastin KI196/21, cituar më lart, paragrafi 52).
Përkitazi me testin objektiv, Gjykata vëren se bazuar në praktikën gjyqësore të GJEDNj-së, kur aplikohet mbi një trup gjykues, duhet të determinohet nëse ndaras nga sjellja personale e cilitdo gjyqtarë, mund të ketë fakte të mjaftueshme të cilat mund të ngrisin dyshime për paanshmërinë e gjykatës. Në këtë aspekt edhe dukja/perceptimi mund të ketë rëndësi, sepse "drejtësia jo vetëm duhet të zbatohet, por ajo duhet të shihet që po të zbatohet". (Në këtë kontekst, shih, ndër të tjera, rastin e GJEDNj-së, De Cubber kundër Belgjikës, cituar më lart, paragrafi 26). Çështja esenciale është besimi që gjykatat në një shoqëri demokratike duhet të reflektojnë në publik. (shih, ndër të tjera, rastet e GJEDNj-së, Castillo Algar kundër Spanjës, Aktgjykim i 28 tetorit 1998, paragrafi 45; San Leonard Band Club kundër Maltës, cituar më lart, paragrafi 60; dhe Golubović kundër Kroacisë, nr. 43947/10, Aktgjykimi i 27 nëntorit 2012, Aktgjykimi cituar më lart, paragrafi 49). Prandaj, cilido gjyqtar për të cilin mund të ketë arsye legjitime për të dyshuar në mungesë paanshmërie, duhet të tërhiqet nga vendimmarrja. (shih, rastin e GJEDNj-së, Micallef kundër Maltës, cituar më lart, paragrafi 98, si dhe rastet e bashkuara të Gjykatës KI187/18 dhe KI11/19, parashtrues Muhamet Idrizi, Aktgjykimi i 29 korrikut 2019, paragrafi 53, dhe së fundmi rastin KI196/21, cituar më lart, paragrafi 53).
Tutje, praktika gjyqësore e GJEDNj-së përcakton se situatat në kuadër të të cilave mund të ngritën çështje lidhur me mungesën e paanshmërisë, mund të jenë të (i) natyrës funksionale; dhe (ii) personale.
E para, ndërlidhet me ushtrimin e funksioneve të ndryshme brenda një procesi gjyqësor nga i njëjti person ose me lidhje të natyrës hierarkike apo të ndonjë natyre tjetër, në mes gjyqtarit dhe akterëve tjerë në procesin e caktuar gjyqësor. Përkitazi me këto të fundit, niveli dhe natyra e kësaj lidhjeje duhet të ekzaminohet. Këto situata të natyrës funksionale, mund të përfshijnë shembuj të rasteve kur në të njëjtin rast janë ushtruar funksione (i) këshillëdhënëse dhe gjyqësore (për këtë kontekst, shih ndër të tjera, rastet e GJEDNj-së, Procola kundër Luksemburgut, nr. 1470/89, Aktgjykim i 8 shtatorit 1995, paragrafi 45; Kleyn dhe të Tjerët kundër Holandës, nr. 39343/98, 39651/98, 43147/98 dhe 46664/99, Aktgjykim i 6 majit 2003, paragrafi 200; dhe Sacilor Lormines kundër Francës, nr. 65411/01, Aktgjykim i 9 nëntorit 2006, paragrafi 74); (ii) gjyqësore dhe jashtëgjyqësore (për këtë kontekst, shih ndër të tjera, rastin e GJEDNj-së, McGonnell v. the United Kingdom, nr. 28488/95, Aktgjykim i 8 shkurtit 2000, paragrafët 52-57); dhe (iii) të ndryshme gjyqësore. Në këtë kontekst, GJEDNj thekson se vlerësimi nëse pjesëmarrja e të njëjtit gjyqtar në faza të ndryshme të procesit gjyqësor mund të ketë rezultuar në shkelje të kërkesave që ndërlidhen me paanësinë e gjykatës, duhet të vlerësohet nga rasti në rast dhe varet nga rrethanat e secilit rast. Ndërsa e dyta, përkatësisht, ato të natyrës personale, kryesisht ndërlidhen me mënyrën e sjelljes të një gjyqtari përkitazi me një rast ose ekzistencën e lidhjeve me njërën nga palët apo përfaqësuesit të tij/saj në një rast. (shih, në këtë kontekst rastet e bashkuara të Gjykatës KI187/18 dhe KI11/19, parashtrues Muhamet Idrizi, Aktgjykimi i 29 korrikut 2019, paragrafi 54, dhe së fundmi rastin KI196/21, cituar më lart, paragrafi 54).
Gjykata gjithashtu thekson se bazuar në praktikën gjyqësore të GJEDNJ-së, vlerësimi i paanësisë së gjykatës në kuptim të testit subjektiv dhe objektiv nënkupton që duhet të determinohet nëse në një rast të caktuar mund të ketë dyshime legjitime për t’u frikësuar që një trupi të caktuar gjykues i mungon paanshmëria. Megjithatë, për të vendosur nëse në një rast konkret ka bazë të mjaftueshme për të determinuar se një gjyqtar i caktuar nuk është i paanshëm, pikëpamja e parashtruesit të kërkesës është e rëndësishme, por jo vendimtare. Ajo që ka rëndësi është vlerësimi i gjykatës nëse një dyshim i tillë mund të justifikohet objektivisht. (Shih, ndër të tjera, rastet e GJEDNj-së, Mežnarić kundër Kroacisë, cituar më lart, paragrafi 31; Ferrantelli dhe Santangelo kundër Italisë, nr. 19874/92, Aktgjykim i 7 gushtit 1996, paragrafi 58; Wettstein kundër Zvicrës, cituar më lart, paragrafi 44; San Leonard Band Club kundër Maltës, cituar më lart, paragrafi 60; Korzeniak kundër Polonisë, cituar më lart, paragrafi 49, dhe së fundmi rastin e Gjykatës KI196/21, cituar më lart, paragrafi 55).
Aplikimi i parimeve të lartcekura në rrethanat e rastit konkret
Gjykata, para se gjithash, rikujton se procedura që ka të bëjë me mbrojtjen e ligjshmërisë në Gjykatën Supreme nuk parashikon seancë publike në të cilën parashtruesi ose mbrojtësi i tij mund të marrë pjesë. Kjo procedurë bazohet vetëm në parashtresat me shkrim. Andaj, për shkak të natyrës së këtij mjeti jurdik të jashtëzakonshëm, parashtruesi i kërkesës së parë dhe as mbrojtësi i tij nuk kanë mundur të kenë dijeni, për përbërjen e kolegjit të Gjykatës Supreme, gjegjësisht pjesëmarrjen e të njëjtit gjyqtar në faza të mëhershme të procedurës për rastin e njëjtë penal, derisa nuk e kanë pranuar Aktgjykimin e kontestuar. Prandaj, në këtë kuptim, Gjykata konsideron që parashtruesi i kërkesës nuk ka hequr dorë nga e drejta që çështja e tij të vendoset nga një gjykatë e paanshme. (shih, në këtë kontekst rastin e GJEDNj-së, Oberschlick kundër Austrisë, cituar më lart, paragrafi 51, si dhe rastet e Gjykatës KI06/12, parashtrues: Bajrush Gashi, cituar më lart, paragrafi 36, si dhe rastet e bashkuara KI187/18 dhe KI11/19, parashtrues Muhamet Idrizi, Aktgjykimi i 29 korrikut 2019, paragrafi 67).
Gjykata në vazhdim rikujton që parashtruesi i kërkesës së parë, para Gjykatës pretendon se në procedurë para Gjykatës Supreme, mori pjesë dy herë gjyqtari R. R., duke shkelur në këtë mënyrë të drejtën e tij të garantuar me nenin 31 të Kushtetutës dhe nenin 6 të KEDNj-së.
Andaj, në dritën e rrethanave të rastit konkret, Gjykata, bazuar në praktikën gjyqësore të GJEDNj-së, duhet të vlerësojë pretendimet e parashtruesit të kërkesës së parë për paanshmërinë e gjykatës, duke aplikuar testin subjektiv dhe objektiv, siç është elaboruar më sipër.
Sa i përket testit subjektiv, Gjykata rithekson se paanshmëria personale e gjyqtarit duhet të prezumohet derisa të vërtetohet e kundërta. Parashtruesi i kërkesës së parë në lidhje me këtë kriter, nuk ka paraqitur asnjë provë e cila do të mund të vinte në dyshim dhe në pikëpyetje paanësinë personale të gjyqtarit R.R., në gjykimin e çështjes së tij. Rrjedhimisht, Gjykata konsideron se në nxjerrjen e Aktgjykimit [Pml. nr. 324/2021] të 25 tetorit 2021, asnjë fakt nuk mund të mbështes pretendimin se Gjykata Supreme mund të ketë qenë e anshme në gjykimin e rastit të këtij parashtruesi, në kuptimin e testit subjektiv.
Sa i përket testit objektiv, Gjykata në përputhje me praktikën e GJEDNj-së, si garanci shtesë, më tutje do të shqyrtojë pretendimet për paanshmëri të gjykatës, nën dritën e kritereve të testit objektiv dhe fillimisht, (i) nëse rrethanat e rastit konkret ngrenë dyshime legjitime në lidhje me paanshmërinë e gjykatës, dhe nëse ky është rasti; dhe (ii) nëse këto dyshime janë objektivisht të justifikueshme. Determinimi i këtyre kritereve bëhet rast pas rasti. (shih, në këtë kontekst, rastet e GJEDNj-së, Mežnarić kundër Kroacisë, cituar më lart, paragrafi 31; Ferrantelli dhe Santangelo kundër Italisë, cituar më lart, paragrafi 58; Wettstein kundër Zvicrës, cituar më lart, paragrafi 44; dhe San Leonard Band Club kundër Maltës, cituar më lart, paragrafi 60; Korzeniak kundër Polonisë, cituar më lart, paragrafi 49, si dhe rastet e bashkuara të Gjykatës KI187/18 dhe KI11/19, parashtrues Muhamet Idrizi, Aktgjykimi i 29 korrikut 2019, paragrafi 58).
Në kuptimin e vlerësimit të dyshimeve legjitime në kontekst të rrethanave kur një gjyqtar ka ushtruar më shumë se një funksion në të njëjtën çështje gjyqësore, dy kategori çështjesh janë të rëndësishme. Së pari, vëmendje të veçantë duhet t’i kushtohet karakteristikave të ligjit dhe rregullave që janë të aplikueshme në një rast konkret. (Shih, ndër të tjera, rastet e GJEDNj-së, Warsicka kundër Polanisë, nr. 2065/03, Aktgjykim i 16 janarit 2007, paragrafi 40; Toziczka kundër Polonisë, nr. 29995/08, Aktgjykim i 24 korrikut 2012, paragrafi 36; dhe Korzeniak kundër Polonisë, cituar më lart, paragrafi 50). Në këtë kontekst, GJEDNj ka theksuar se, të rëndësishme janë edhe çështjet organizative. (Shih, ndër të tjera, rastin e GJEDNj-së, Piersack kundër Belgjikës, nr. 8692/79, Aktgjykim i 1 tetorit 1982, paragrafi 30). Për shembull, ekzistenca e procedurave që e sigurojnë paanshmërinë, përkatësisht, rregullave dhe procedurave që e rregullojnë edhe tërheqjen/përjashtimin e një gjyqtari, është faktor relevant. (Shih, rastet e GJEDNj-së, Pfeifer and Plankl kundër Austrisë, nr. 10802/84, Aktgjykim i 25 shkurtit 1992, paragrafi 36; Oberschlick kundër Austrisë, nr. 11662/85, Aktgjykim i 23 majit 1991, paragrafi 50; dhe Pescador Valero kundër Spanjës, nr. 62435/00, Aktgjykim i 17 qershorit 2003, paragrafët 24-29). Së dyti, është e nevojshme të vlerësohet nëse ndërlidhja në mes çështjeve përmbajtjesore të shqyrtuara nga i njëjti gjyqtar në faza të ndryshme të procedurës është aq e afërt dhe e dukshme, sa që vë dyshim në paanësinë e gjyqtarit që ka marrë pjesë në vendimmarrje përgjatë këtyre fazave. Ky determinim gjithashtu bëhet nga rasti në rast dhe duke marrë parasysh karakteristikat dhe rrethanat e veçanta të tyre. (Shih, ndër të tjera, rastet e GJEDNj-së, Warsicka kundër Polanisë, cituar më lart, paragrafi 40; Toziczka kundër Polonisë, cituar më lart, paragrafi 36; dhe Korzeniak kundër Polonisë, cituar më lart, paragrafi 50, si dhe rastet e bashkuara të Gjykatës KI187/18 dhe KI11/19, parashtrues Muhamet Idrizi, Aktgjykimi i 29 korrikut 2019, paragrafi 60).
Në këtë aspekt, Gjykata vëren se në rastin konkret nuk kemi të bëjmë me ushtrimin e funksioneve të ndryshme të gjyqtarit R. R., në nivele juridiksionesh të ndryshme, por me ushtrimin e funksionit të tij si gjyqtar i çështjeve penale brenda Gjykatës Supreme.
Sa i përket dyshimeve legjitime për paanshmëri të gjykatës, Gjykata kujton praktikën e GJEDNj-së, e cila në rastet Ringeisen kundër Austrisë, nr. 2614/65, Aktgjykim i 17 korrikut 1971); Diennet Kundër Francës, nr. 18160/91, Aktgjykim i 26 shtatorit 1995, dhe e Ilnseher kundër Gjermanisë, nr. 10211/12 dhe 27505/14, Aktgjykim i 4 dhjetorit 2018, kishte mbajtur qëndrimin se, “nuk ka bazë për dyshime legjitime që mund të rrjedhin vetëm nga fakti që gjyqtarët që kishin marrë pjesë në nxjerrjen e vendimit të parë, nuk mund të marrin pjesë edhe në të dytin”. Një qëndrim të tillë, GJEDNj e kishte mbajtur edhe në rastin Thomann kundër Zvicrës, cituar më lart). Në këtë rast, Gjykata nuk kishte gjetur shkelje në përbërjen e një kolegji që kishte vendosur dy herë përkitazi me çështjen e të njëjtit parashtrues.
Në këtë drejtim, duke iu referuar rastit para nesh, Gjykata vëren se Aktgjykimi [Pml. 73/2017] i 4 qershorit 2018, në të cilin mori pjesë gjyqtari R. R., në cilësinë e anëtarit të Kolegjit shqyrtues në Gjykatën Supreme ishte vendosur në favorin e parashtruesit të kërkesës së parë, pasi kjo e fundit kishte anuluar Aktgjykimin [PAKR. nr. 491/2016] e 17 tetorit 2016 të Gjykatës së Apelit dhe Aktgjykimin [P. nr. 372/2013] e 21 prillit 2016 të Gjykatës Themelore, duke e kthyer rastin në rigjykim në shkallën e parë. Në këtë fazë, Gjykata Supreme kishte gjetur shkelje esenciale të dispozitave të KPPRK-së, nga shkaku se: “Gjykata (themelore) nxori aktgjykimin dhe e shpalli fajtor të dënuarin Hazir Krasniqi me dilemën dhe në mungesë të të provuarit se Hazir Krasniqi kishte shkuar apo jo bashkë me të pandehurit tjerë drejt restorantit Kështjella”.
Bazuar në vërejtjet e Gjykatës Supreme, rasti ishte rivendosur nga Gjykata Themelore, me Aktgjykimin [P. nr. 32/2020] e 16 tetorit 2020, dhe më pas nga Gjykata e Apelit, me Aktgjykimin [PAS. nr. 5/2021] e 2 marsit 2021, ku kjo e fundit kishte ndryshuar pjesërisht Aktgjykimin e Gjykatës Themelore, duke e shpallur përfundimisht parashtruesin e kërkesës së parë, fajtor për kryerjen e veprës penale “ndihmë në kryerjen e vrasjes” nga neni 146, në lidhje me nenin 23 dhe 25 të KPRK-së, për të cilën vepër iu shqiptua dënimi me burgim në kohëzgjatje prej 4 (katër) vite e 6 (gjashtë) muaj. Pas kësaj faze, Gjykata Supreme, duke vendosur sipas mjetit të jashtëzakonshëm jurdik, të ushtruar nga parashtruesi i kërkesës së parë kishte vendosur lidhur me aspektet e ligjshmërisë së vendimeve të gjykatave me të ulëta, pasi që sipas vlerësimit të kësaj gjykate të njëjtat kanë evituar dilemat e të provuarit të fajësisë sa i përket parashtruesit të kërkesës së parë.
Sipas GjEDNj-së, problemet me paanshmërinë, mes tjerash, mund të shfaqen nëse, në faza të tjera të procedurës, gjyqtari përkatës tashmë ka shprehur një mendim për fajësinë e të akuzuarit (shih, në këtë kontest GjEDNj, rastin Gómez de Liaño y Botella kundër Spanjës, nr. 21369/04, i 22 korrikut 2008, paragrafët 67-72).
Në rrethanat e rastit konkret, Gjykata vëren se Kolegji shqyrtues i Gjykatës Supreme, anëtarë i së cilës ishte gjyqtari R. R., që kishte marrë pjesë në nxjerrjen e Aktgjykimit [Pml. nr. 73/2017] të 4 qershorit 2018, nuk ishte pajtuar me konstatimet e Gjykatës Themelore dhe të Apelit për shpalljen e tij fajtor. Përkundrazi, Kolegji i Gjykatës Supreme, e kishte kthyer rastin në rigjykim për të eliminuar “dilemat e mungesës së të provuarit”, përkitazi me shpalljen e tij fajtor nga Gjykata Themelore dhe Gjykata e Apelit, pasi që Gjykata Supreme sipas mjetit jurdik të jashtëzakonshëm (kërkesës për mbrojtjen e ligjshmërisë) nuk e zëvendëson rolin e tyre për vërtetimin objektiv të gjendjes faktike.
Gjykata sa më sipër konsideron se fakti që me Aktgjykimin [PAS. nr. 5/2021] e 2 marsit 2021 të Gjykatës së Apelit, parashtruesi i kërkesës së parë është shpallur fajtor dhe është dënuar për veprën penale përkatëse, dhe ky aktgjykim është konfirmuar më pas nga Gjykata Supreme me Aktgjykimin [Pml. nr. 324/2021] e 25 tetorit 2021, për aspektet e ligjshmërisë së tij, nuk e vë në pikëpyetje paanshmërinë e Gjykatës Supreme në aspektin objektiv, vetëm për faktin se pjesë e vendimmarrjes në cilësi të anëtarit të kolegjit në të njëjtën gjykatë mori pjesë dy herë gjyqtari R. R.
Thënë këtë, përderisa pjesëmarrja e një gjyqtari më shumë se një herë në gjykimin e të njëjtës çështje penale sipas praktikës gjyqësore të GJEDNj-së, në parim mund të jetë arsye e mjaftueshme për të (i) ngritur dyshime legjitime për parashtruesin e kërkesës për paanshmërinë e gjykatës; megjithatë, (ii) këto dyshime, në rrethanat e rastit konkret, nuk janë objektivisht të justifikuara nga arsyet cekura më lart.
Andaj, Gjykata konstaton se pretendimi i parashtruesit të kërkesës së parë, për shkelje të paanshmërisë së gjykatës, siç garantohet me nenin 31 të Kushtetutës dhe nenin 6 të KEDNj-së, bie në kategorinë e tretë (III) të pretendimeve të “pambështetura ose të pajustifikuara”, dhe si e tillë duhet shpallur qartazi i pabazuar në baza kushtetuese.
ii. Përkitazi me “çështjet e faktit dhe të ligjit”
Duke iu referuar pretendimeve të parashtruesit të kërkesës së parë, Gjykata rikujton se i njëjti pretendon se gjykata ka shkelur të drejtat e tij për faktin se me rastin e shqiptimit të dënimit, veproi në kundërshtim me nenin 79, paragrafin 1 të KPRK-së, sepse nuk e llogariti kohën e qëndrimit në paraburgim prej 1 janarit 2011, kur ishte arrestuar, por prej datës kur ishte mbajtur në paraburgim, respektivisht prej 2 janarit 2011.
Përveç kësaj, parashtruesi i kërkesës së parë pretendon se, “Gjykata e Apelit të Kosovës në pjesën e kualifikimit ligjor të veprës penale kur është nxjerrë aktgjykimi PAS. nr. 5/2021, të datës 02.03.2021, gjegjësisht në faqen e dytë me radhë në kualifikimin ligjor të veprës penale për të dënuarin Hazir Krasniqi, në të cilin Gjykata e Apelit ka shtuar edhe një formë tjetër të bashkëpunimit të kryerjes së veprës penale, duke shkruar dhe nenin 23 të Kodit Penal të Kosovës, sipas së cilit kjo dispozita ka paraparë bashkëkryerjen si formë tjetër e bashkëpunimit me rastin e kryerjes së veprës penale. [...] Gjykata e Apelit pastaj edhe me refuzimin e ankesës së mbrojtjes nga Gjykata Supreme e Kosovës, i shkelen të drejtat e të dënuarit Hazir Krasniqit për një gjykim të drejtë dhe të paanshme, kur doli jashtë aktit akuzues, pa iu dhënë e drejta në deklarim për nenin e shtuar, në gjykim dhe atakim të një pretendimi të këtillë ngase ... të njejtën vepër penale e kualifikoi edhe si ndihmës edhe si bashkëkryes të cilat edhe ashtu nuk shkojnë së bashku”.
Në lidhje me shqiptimin e dënimit, Gjykata vëren se Gjykata Supreme, në Aktgjykimin [Pml. nr. 324/2021] të 25 tetorit 2021, arsyetoi: “... për më tepër, nuk është në kompetencë të Gjykatës Supreme të Kosovës shqyrtimi i lartësisë së dënimeve të shqiptuara, por e rëndësishme është se me rastin e shqiptimit të dënimit nuk janë tejkaluar kompetencat ligjore, dhe arsyet e dhëna për vendimin për dënim, nuk janë të përfshira në shkelje procedurale”.
Ndërsa në lidhje rikualifikimin e veprës penale nga Gjykata e Apelit, Gjykata vëren se këtë çështje parashtruesi i kërkesës së parë e kishte ngritur në Gjykatën Supreme, e cila në Aktgjykimin [Pml. nr. 324/2021] të 25 tetorit 2021, arsyetoi si në vijim: “Duke vlerësuar pretendimet përkitazi me faktin se gjykata e shkallës së dytë me rastin e ndryshimit të kualifikimit ligjor të veprës penale nga ndihma në vrasje e rëndë në ndihmë në vrasje me këtë rast rezulton se janë bërë shkelje të ligjit penal pasi që është bërë ashpërsim i dënimit, pretendime këto të mbrojtësve të të dënuarve A. K. dhe Hazir Krasniqi, Gjykata Supreme e Kosovës, vëren faktin se rikualifikimi juridik i veprës penale nga gjykata e shkallës së dytë që i atribuohet të dënuarve A. K. dhe Hazir Krasniqi, bazohet në faktin se rikualifikimi është bërë ndaj kryerësve të veprës penale, ashtu që konstatoi se gjykata e shkallës së dytë në mënyrë të drejtë ka zbatuar ligjin penal dhe të dënuarit përkundër faktit se ka bërë ndryshimin e kualifikimit ligjor ka ashpërsuar dënimin. Megjithatë u ka shqiptuar dënimin e përcaktuar brenda kornizave të minimumit dhe maksimumit të dënimit të përcaktuar dhe bazuar në dispozitën e nenit 385 par. 5 të KPPK-së. Pra kur bëhet fjalë për vendimin për dënim, shkelje e ligjit penal bëhet kur në marrjen e vendimit për dënim, dënim alternativ, vërejtje gjyqësore ose në marrjen e vendimit për masën e trajtimit të detyrueshëm për rehabilitim apo për konfiskim të dobisë pasurore të fituar me veprën penale, gjykata ka tejkaluar kompetencat ligjore. Andaj, në rastin konkret drejt është aplikuar ligji penal, ashtu që pretendimi i mbrojtësve të të dënuarve A. K. dhe H. K. i paraqitur në kërkesën se aktgjykimi është përfshirë në shkelje të ligjit penal nuk është i bazuar, dhe për më tepër, nuk është në kompetencë të Gjykatës Supreme të Kosovës shqyrtimi i lartësisë së dënimeve të shqiptuara, por e rëndësishme është se me rastin e shqiptimit të dënimit nuk janë tejkaluar kompetencat ligjore, dhe arsyet e dhëna për vendimin për dënim, nuk janë të përfshira në shkelje procedurale”.
Sa më sipër, Gjykata vëren se pretendimet e parashtruesit të kërkesës së parë në këtë pjesë të kërkesës ngrenë çështje të faktit dhe të ligjit, (i) njëri i referohet llogaritjes së afatit për kohën e kaluar në paraburgim, dhe (ii) tjetri rikualifikimit të veprës penale nga Gjykata e Apelit. Gjykata rikujton se është në fushëveprimin e gjykatave të rregullta për të kualifikuar veprën penale, që i vihet si barrë një të akuzuari, dhe për të përcaktuar masën e sanksionit brenda kufijve minimal dhe maksimal siç e përcakton ligji, bazuar në rrethanat lehtësuese dhe rënduese dhe jo roli i Gjykatës Kushtetuese.
Rrjedhimisht, Gjykata konsideron se parashtruesi i kërkesës së parë e ka ndërtuar kërkesën në baza ligjshmërie dhe jo në baza kushtetutshmërie. Gjykata përsërit qëndrimin e saj se vetëm një pretendim i ngritur në nivel kushtetutshmërie, mund ta vejë në lëvizje Gjykatën për të ndërhyrë në riparimin e shkeljeve të garantuara me Kushtetutë dhe instrumente ndërkombëtare, që janë drejtpërdrejtë të aplikueshme në rendin juridik të brendshëm (shih, në lidhje me këtë, Gjykata Kushtetuese, rasti KI76/21, me parashtrues Qemajl Babuni, Aktvendimi i 10 nëntorit 2021, paragrafi 33).
Në këtë drejtim, Gjykata rikujton praktikën e GjEDNj-së, e cila ka të bëjë me doktrinën e shkallës së katërt, ku kjo e fundit vazhdimisht e ka qartësuar dallimin në mes të “kushtetutshmërisë” dhe “ligjshmërisë” dhe ka pohuar se nuk është detyrë e saj të merret me gabime të fakteve ose të interpretimit dhe aplikimit të gabuar të ligjit, që pretendohet se janë bërë nga gjykatat e rregullta, përveç dhe për aq sa gabimet e tilla mund të kenë shkelur të drejtat dhe liritë e mbrojtura me Kushtetutë dhe me KEDNj (shih, në këtë kontekst, rastet e Gjykatës KI179/18, parashtrues Belgjyzar Latifi, Aktvendim për papranueshmëri, i 23 korrikut 2020, paragrafi 68; KI49/19, parashtrues Shoqëria Aksionare Limak Kosovo International Airport SH.A., “Adem Jashari”, Aktvendim i 31 tetorit 2019, paragrafi 47; KI56/17, me parashtruese Lumturije Murtezaj, Aktvendim për papranueshmëri, i 18 dhjetorit 2017, paragrafi 35; dhe KI154/17 dhe KI05/18, me parashtrues, Basri Deva, Afërdita Deva dhe Shoqëria me përgjegjësi të kufizuar “Barbas”, Aktvendim për papranueshmëri, i 12 gushtit 2019, paragrafi 60, dhe së fundmi rasti KI76/21, parashtrues Qemajl Babuni, Aktvendimi i 10 nëntorit 2021, paragrafi 34).
Gjykata vazhdimisht ka pohuar se nuk është roli i saj të rishikojë konkluzionet e gjykatave të rregullta në lidhje me gjendjen faktike dhe zbatimin e të drejtës materiale dhe se ajo nuk mund të vlerësojë vetë faktet të cilat e kanë bërë një gjykatë të rregullt të marrë një vendim e jo një tjetër. Në të kundërtën, Gjykata do të vepronte si gjykatë e “shkallës së katërt”, që do të rezultonte në shpërfilljen e kufijve të vendosur në juridiksionin e saj (shih, në këtë kontekst, rastin e GjEDNj-së García Ruiz kundër Spanjës, nr. 30544/96, Aktgjykim i 21 janarit 1999, paragrafi 28 dhe referencat e përdoruara aty; dhe shih, gjithashtu rastet e Gjykatës, KI49/19, cituar më lart, paragrafi 48; dhe KI154/17 dhe KI05/18, cituar më lart, paragrafi 61, dhe së fundmi rasti KI76/21, parashtrues Qemajl Babuni, Aktvendimi i 10 nëntorit 2021, paragrafi 35).
Gjykata, megjithatë, thekson se praktika gjyqësore e GjEDNj-së dhe e Gjykatës gjithashtu përcaktojnë rrethana nën të cilat duhet të bëhen përjashtime nga ky qëndrim. Siç u theksua më lart, përderisa gjykatat e rregullta kanë detyrë primare të zgjidhin problemet rreth interpretimit të ligjit të aplikueshëm, roli i Gjykatës është që të sigurohet apo të verifikojë që efektet e këtij interpretimi të jenë kompatibile me Kushtetutën dhe KEDNj-në (shih, rastin e GjEDNj-së, Miragall Escolano dhe të tjerët kundër Spanjës, nr. 38366/97, 38688/97, 40777/98, 40843/98, 41015/98, 41400/98, 41446/98, 41484/98, 41487/98 dhe 41509/98, Aktgjykim i 25 majit 2000, paragrafët 33-39; dhe shih, gjithashtu rastin e Gjykatës KI154/17 dhe KI05/18, cituar më lart, paragrafi 63). Në parim, një përjashtim i tillë, ndërlidhet me raste të cilat rezultojnë të jenë dukshëm arbitrare, duke përfshirë ato në të cilat, një gjykatë ka “aplikuar ligjin në mënyrë qartazi të gabuar” në një rast specifik dhe i cili mund të ketë rezultuar në “konkluzione arbitrare” apo “qartazi të paarsyeshme” për parashtruesin përkatës (për një sqarim më të detajuar përkitazi me konceptin e “aplikimit të ligjit në mënyrë qartazi të gabuar” (shih, ndër të tjera, rastin e Gjykatës KI154/17 dhe KI05/18, cituar më lart, paragrafët 60 deri në 65 dhe referencat e përdorura aty, dhe së fundmi rasti KI76/21, parashtrues Qemajl Babuni, Aktvendimi i 10 nëntorit 2021, paragrafi 36).
Marrë parasysh pretendimet e parashtruesit të kërkesës së parë dhe duke iu referuar shkresave të lëndës, Gjykata konstaton se i njëjti nuk ka arritur të dëshmojë se efektet e interpretimit dhe të zbatimit të së drejtës materiale janë jokompatibile me të drejtat e garantuara me Kushtetutë dhe KEDNj. Për më tepër, nga përmbajtja e vendimeve të gjykatave të rregullta që ndërlidhen me çështjet e ligjit, vërehet qartë se në rrethanat e rastit konkret, nuk kemi të bëjmë as me “aplikim të ligjit në mënyrë qartazi të gabuar” dhe as me “konkluzione arbitrare” apo “qartazi të paarsyeshme” nga ana e tyre.
Thënë këtë, Gjykata konsideron se pretendimet e parashtruesit të kërkesës së parë, në lidhje me këtë pjesë, i përkasin kategorisë së parë (i) të pretendimeve të “shkallës së katërt” sepse si të tilla, ato reflektojnë pretendime në nivel ligjshmërie dhe nuk janë argumentuar në nivel kushtetutshmërie, andaj, të njëjtat duhet shpallur qartazi të pabazuara, në baza kushtetuese.
iii. Përkitazi me “mënyrën e administrimit të provave”
Parimet e përgjithshme
Në vijim dhe në kontekst të pretendimit specifik përkitazi më mënyrën e administrimit të provave nga gjykatat e rregullta, Gjykata i referohet praktikës gjyqësore të GjEDNj-së, e cila në parim ka theksuar se, “Ndonëse neni 6 e garanton të drejtën për një proces të rregullt, ai megjithatë nuk përcakton rregulla për pranueshmërinë e provave si të tillë, një fushë kjo që u përket për këtë arsye në radhë të parë të drejtës së brendshme dhe juridiksioneve kombëtare” (shih, rastin GJEDNj-së Schenk kundër Zvicrës, nr. 10862/84 , Aktgjykimi i 12 korrikut 1988, paragrafët 45-46).
Megjithatë, GjEDNj ka nënvizuar se aspekti që duhet shqyrtuar në këto raste është nëse procedura, duke përfshirë edhe mënyrën se si janë mbledhur provat, ka qenë e rregullt në tërësinë e saj (shih, rastet e GJEDNj-së Khan kundër Mbretërisë së Bashkuar, nr. 35394/97, Aktgjykim i 12 majit 2000, paragrafi 34; P.G. e J.H. kundër Mbretërisë së Bashkuar, nr. 44787/98, Aktgjykim i 25 shtatorit 2001, paragrafi 76; dhe Allan kundër Mbretërisë së Bashkuar, nr. 48539/99, Aktgjykimi i 5 nëntorit 2002, paragrafi 42).
Rrjedhimisht, nëse procedura ishte e drejtë në tërësi, duhet pasur parasysh nëse janë respektuar të drejtat e mbrojtjes. Në lidhje me këtë, Gjykata duhet të vlerësojë nëse parashtruesi/ja i/e kërkesës kishte mundësi ta kontestoj ligjshmërinë e provave dhe të kundërshtoj përdorimin e tyre (shih, rastin e GJEDNj-së, Szilagyi kundër Rumanisë, kërkesa nr. 30164/04, Aktgjykimi i 17 dhjetorit 2013; shih po ashtu rastin e Gjykatës KI34/18, parashtrues Albert Berisha, Aktvendim për papranueshmëri, i 23 majit 2018, paragrafi 63).
Më saktësisht, GJEDNj ka nënvizuar se kur prova është shumë e qëndrueshme dhe nuk vihet fare në dyshim, nevoja për prova të tjera në mbështetje të saj bëhet më e vogël (shih rastet e GjEDNj-së, Bykov kundër Rusisë, [DhM], nr. 4378/02, Aktgjykim i 10 marsit 2009, paragrafi 89, dhe referencat tjera të përmendura aty; Jalloh kundër Gjermanisë, nr. 54810/00 [DhM], Aktgjykim i 11 korrikut 2006, paragrafi 96). Rrjedhimisht, GjEDNj ka theksuar se i kushton gjithashtu rëndësi çështjes nëse prova në fjalë ka qenë apo jo përcaktuese për rezultatin e procesit penal (shih, rastin Gäfgen kundër Gjermanisë, [DhM], nr. 22978/05, Aktgjykim i 1 qershorit 2010, paragrafi 164).
Aplikimi i parimeve të lartcekura në rastin konkret
Në lidhje me këtë, Gjykata rikujton se parashtruesi i kërkesës së parë pretendon se gjykatat nuk i elaboruan në mënyrën e duhur provat shfajësuese në favor të tij, duke vepruar kësisoj në kundërshtim me nenin 8, paragrafi 2, të KPPRK-së dhe se i njëjti “nuk ka qenë fare në vendin e ngjarjes në restorant “Kështjella” ditën kritike, ku si dëshmitarë ishin dëgjuar dëshmitarët M.L, R. B, A. Sh, A.H, I.H, H.H, A.K, Xh.K, dhe F.M, dhe asnjeri nga ta nuk u deklarua se kishte par Hazir Krasniqin në vendin e ngjarjes në restorant “Kështjella” me datë 01.01,2011, si dhe nuk u ofrua asnjë dëshmi e cila do të vërtetonte një gjë të tillë”.
Në këtë aspekt, parashtruesi i kërkesës së parë kërkon nga Gjykata të vlerësojë ligjshmërinë e veprimeve procedurale lidhur me marrjen, administrimin, verifikimin dhe çmuarja e provave dhe në tërësi procesin e të provuarit, në pajtueshmëri me kërkesat e nenit 31 të Kushtetutës dhe të nenit 6 të KEDNj-së.
Gjykata, bazuar në sa më sipër dhe duke iu referuar procedurave të zhvilluara në gjykatat e rregullta, në veçanti në lidhje me administrimin e provave nga të njëjtat, fillimisht i referohet Aktgjykimit [P. nr. 32/2018] të 16 tetorit 2020 të Gjykatës Themelore në Prizren, e cila vendimmarrjen e saj për shpalljen fajtor të parashtruesit të kërkesës së parë e kishte mbështetur në arsyetimin vijues: “Nuk është pranuar as teza e mbrojtjes së të akuzuarit Hazir Krasniqi, se në veprimet e tij nuk formohen elementet e veprës penale të vrasjes në ndihmë, kjo sepse për dallim nga ndihma e ofruar nga i akuzuari A. K., në rastin konkret kemi të bëjmë me ndihmën fizike, pra këtu vjen në shprehje, furnizimi, aftësimi, apo dhënia në dispozicion të mjeteve për kryerjen e veprës penale, kryesit të saj, ku hyjnë shumë veprime siç janë të bësh roje gjatë kryerjes së veprës, transferimi i kryesit deri te vendi ku është kryer vepra”.
Në këtë drejtim, Gjykata vëren se parashtruesi i kërkesës së parë, të njëjtin pretendim e kishte ngritur në Gjykatën e Apelit, e cila arsyetoi: “... fakti se Hazir Krasniqi e ka lënë automjetin e tij "Audi A6" Durim Krasniqit dhe E. K., që të shkojnë deri te restoranti "Kështjella", ndërsa dhe duke marrë të akuzuarit E.K. dhe Durim Krasniqin nga vendi i kryerjes së veprës penale, saktësisht nga hapësira e parkingut të restorantit "Kështjella" janë veprime të ndihmës të cilat janë ndërmarrë me vetëdijen dhe vullnetin e të akuzuarit Hazir Krasniqi, për këto arsye, Gjykata e Apelit vlerëson se ankesa e avokatit Valon Kabashi është e pabazuar”.
Për më tepër, i njëjti pretendim është adresuar edhe nga Gjykata Supreme, e cila në Aktgjykimin e saj të 25 tetorit 2021, arsyetoi: “Duke vlerësuar pretendimet përkitazi me shkeljen e ligjit, përkatësisht se në veprimet e të dënuarit nuk janë realizuar elementet e veprës penale për të cilën i dënuari është shpallur fajtor, Gjykata Supreme e Kosovës vlerëson se me të drejtë gjykatat e dy instancave më të ulëta gjyqësore kanë konstatuar se në veprimet e të dënuarit Hazir Krasniqi janë realizuar të gjitha tiparet objektive dhe subjektive të veprës penale për të cilat i dënuari është shpallur fajtor dhe është dënuar. Sipas këndvështrimit të Gjykatës Supreme të Kosovës, në rastin konkret, këto të lartcekura në pjesën e epërme të këtij aktgjykimi konfirmojnë në tërësi se në veprimet e të dënuarit janë prezentë të gjitha elementet objektive dhe subjektive të veprës penale në fjalë, dhe për më tepër, këto elemente qartësohen në faktin se i dënuari i dërgoi me automjetin e tij të dënuarit për të shkuar te restoranti "Kështjella" dhe pastaj i largoi nga vendi i kryerjes së veprës penale”.
Në dritën e parimeve të përgjithshme të GJEDNj-së, siç janë elaboruar më lart dhe bazuar në arsyetimet specifike të gjykatave të rregullta, Gjykata vlerëson se në rastin e parashtruesit të kërkesës së parë gjykatat e rregullta kanë nxjerrë vendimet e tyre në përputhje me standardet e kërkuara të së drejtës për gjykim të drejtë dhe të paanshëm, sepse është e qartë se vendimmarrja e tyre nuk ishte bazuar vetëm në një provë të vetme, por në një mori provash, siç janë listuar në Aktgjykimin e Gjykatës Themelore, të cilat si të tilla i ka pranuar Gjykata e Apelit, dhe për të cilat është deklaruar dhe Gjykata Supreme se të njëjtat janë administruar në pajtim me ligjin procedural.
Së dyti, Gjykata po ashtu vëren se procedura penale ndaj parashtruesit të kërkesës së parë, po ashtu ka qenë e rregullt në tërësinë e saj, pasi që gjykatat e rregullta kishin respektuar të drejtën e mbrojtjes, duke i dhënë mundësi, sikurse atij dhe përfaqësuesit të tij ligjor të kundërshtimit të provave fajësuese, që i viheshin si barrë, në veçanti atyre që ndërlidheshin me prezencën e tij ditën e konfrontimit fizik, nga ky mbeti i vdekur i ndjeri S. L.
Së treti, Gjykata po ashtu vëren se gjykatat e rregullta, përkatësisht Gjykata Themelore dhe ajo e Apelit respektivisht kishin arsyetuar në mënyrë konkrete dhe të mjaftueshme se pse ato nuk i kanë falur besimin mbrojtjes së parashtruesit të kërkesës së parë, por dëshmive të dëshmitarëve dhe motiveve që kanë shpjerë në kryerjen e veprës penale të vrasjes në ndihmë, sipas KPRK-së.
Dhe së fundi, Gjykata po ashtu vëren se Gjykata Themelore nëpërmjet Aktgjykimit të saj kishte dhënë arsyetimin konkret, rrjedhimisht duke konkluduar se të gjitha provat e administruara nga e njëjta, ishin përcaktuese për shpalljen fajtor të parashtruesit të kërkesës së parë për kryerjen e veprës penale përkatëse, për të cilën edhe ishte dënuar.
Prandaj, bazuar në arsyetimin si më sipër, Gjykata vëren se parashtruesi i kërkesës së parë nuk ka arritur të dëshmojë se në rastin e tij gjykatat e rregullta nuk kanë administruar provat shfajësuese në pajtim me parimet e vendosura përmes praktikës së GJEDNj-së, të cilat janë të mishëruara edhe në dispozitat përkatëse të procedurës penale. Në këtë aspekt, Gjykata thekson se pakënaqësia e parashtruesit të kërkesës së parë me rezultatin e procedurës nga gjykatat e rregullta nuk mund vetvetiu të ngrejë pretendim të argumentueshëm për shkeljen e të drejtave dhe lirive themelore të garantuara me Kushtetutë (shih, rastin e GjEDNj-së Mezotur-Tiszazugi Tarsulat kundër Hungarisë, nr. 5503/02, Aktgjykim, i 26 korrikut 2005, paragrafi 21).
Për më tepër, shikuar në tërësinë e saj procedura e zhvilluar pranë instancave gjyqësore nuk ishte e padrejtë ose arbitrare (shih, mutatis mutandis, GjEDNj, rastin, Garcia Ruiz kundër Spanjës, nr. 30544/96, Aktgjykimi së 21 janarit 1999, paragrafët 29 dhe 30; shih gjithashtu rastet e Gjykatës, KI128/18, parashtrues; Limak Kosovo International Airport SH.A., “Adem Jashari”, Aktvendimi i 27 majit 2019, paragrafi 58, KI22/19, parashtrues: Sabit Ilazi, Aktvendimi i 7 qershorit 2019, paragrafi 42, dhe KI98/21, cituar më lart, paragrafi 69).
Andaj, Gjykata konstaton se pretendimet e parashtruesit të kërkesës parë, për shkeljen e të drejtës për “gjykim të drejtë dhe të paanshëm”, në lidhje mënyrën e administrimit të provave, i përkasin kategorisë së tretë (iii) të pretendimeve të “pambështetura ose të paarsyetuara “ dhe si të tilla, të njëjtat duhet të shpallen qartazi të pabazuara, në baza kushtetuese.
Vlerësimi i pretendimeve të parashtruesit të kërkesës së dytë, KI22/22
Përkitazi me “barazinë e armëve”
Parimet e përgjithshme
Në lidhje me këtë pretendim, Gjykata vë në pah se, sipas praktikës gjyqësore të GjEDNj-së, neni 6 i KEDNj-së detyron gjykatat që të bëjnë shqyrtim të mirëfilltë të parashtresave, të argumenteve dhe të provave të paraqitura nga palët dhe të vlerësojnë pa paragjykim, nëse ato janë të rëndësishme dhe me peshë për vendimin e saj (shih GjEDNj, rastin Kraska kundër Zvicrës, nr. 13942/88, Aktgjykimi i 19 prillit 1993, paragrafi 30).
Një detyrim i tillë për gjykatat jetësohet, ndër të tjera, përmes zbatimit të parimit të barazisë së armëve dhe parimit të kontradiktoritetit procedural gjatë shqyrtimit gjyqësor. Në këtë kuptim, GjEDNj ka nënvizuar se parimi i barazisë së armëve është element i qenësishëm i konceptit më të gjerë të gjykimit të drejtë dhe të paanshëm dhe është ngushtësisht i lidhur me parimin e kontradiktoritetit procedural (shih, rastin e GjEDNj-së Regner kundër Republikës Çeke, nr. 35289/11, Aktgjykim i 19 shtatorit 2017, paragrafi 146).
Në praktikën gjyqësore të GjEDNj-së, të cilën e ka ndjekur me konsistencë edhe Gjykata Kushtetuese, është theksuar në vazhdimësi se parimi i barazisë së armëve kërkon “ekuilibër të drejtë midis palëve”, ku secilës palë i duhet dhënë mundësia e arsyeshme të paraqesë rastin e tij/saj nën kushtet që nuk do të vendosnin atë në pozitë të pafavorshme, gjegjësisht disavantazh thelbësor kundruall palës kundërshtare (shih rastet e GJEDNj-së Yvon kundër Francës, nr. 44962/98, Aktgjykim i 24 korrikut 2003, paragrafi 31 dhe Dombo Beheer B.V. kundër Holandës, nr. 14448/88, Aktgjykimi i 27 tetorit 1993, paragrafi 33, Feldbrugge kundër Holandës, nr. 8562/79, Aktgjykim i 27 korrikut 1987, paragrafi 44, shih po ashtu rastet e Gjykatës Kushtetuese, KI52/12, parashtrues Adije Iliri, Aktgjykim i 5 korrikut 2013, KI103/10, parashtrues Shaban Mustafa, Aktgjykim i 20 marsit 2012, paragrafi 40, dhe KI193/20, me parashtrues Salih Meka, Aktgjykimi i 17 dhjetorit 2020, paragrafi 44).
Duke u mbështetur në praktikën e GjEDNj-së, parimi i barazisë së armëve është i rëndësishëm sidomos në çështjet penale dhe ky parim zbatohet në të gjitha fazat e gjykimit, duke përfshirë edhe procedurën sipas mjetit të jashtëzakonshëm juridik, siç është “kërkesa për mbrojtje të ligjshmërisë”. Në lidhje me këtë, Gjykata i referohet vendimit të GjEDNj-së, në rastin Grozdanoski kundër ish-Republikës Jugosllave të Maqedonisë, nr. 21510/03, Aktgjykimi i 31 majit 2007. Në këtë rast, një kompani që ishte palë kundërshtare në procedurë me parashtruesin e kërkesës, sikundër edhe prokurori publik, kishin paraqitur ankesë përkatësisht “kërkesë për mbrojtjen e ligjshmërisë” në Gjykatën Supreme, kundër një vendimi të gjykatës së shkallës më të ulët. Pala tjetër (parashtruesi i kërkesës) nuk ishte njoftuar lidhur me atë kërkesë. Sipas GjEDNj-së, ankesa dhe kërkesa për mbrojtjen e ligjshmërisë çoi në vendimin e Gjykatës Supreme i cili ishte tërësisht i pafavorshëm ndaj palës tjetër (parashtruesit të kërkesës). Rrjedhimisht, GjEDNj-ja konsideroi se dështimi procedural për të njoftuar palën tjetër (parashtruesin e kërkesës) e ka penguar atë nga pjesëmarrja në mënyrë efektive në procedurë para Gjykatës Supreme. GjEDNj, më tutje, theksoi se “respektimi i të drejtës për gjykim të drejtë, të garantuar me nenin 6.1 të Konventës, kërkon që parashtruesi të ketë mundësinë që të ketë njohuri dhe të mund të komentojë apelin e kompanisë dhe kërkesën [për mbrojtje të ligjshmërisë] të prokurorit publik”. (shih, rastin KI193/20, cituar më lart, paragrafi 45).
GjEDNj ka theksuar në vazhdimësi se i takon asaj gjykate për të vendosur se a janë zhvilluar procedurat e kontestuara, si tërësi, në përputhje me Konventën – duke përshirë edhe nenin 6 të saj. Në këtë sfond, sipas GjEDNj-së, neni 6.1. i Konventës i detyron gjykatat që të bëjnë shqyrtim të duhur të parashtresave, argumenteve dhe provave të paraqitura nga palët në procedurë, pa paragjykuar se cili do të jetë ndikimi i tyre për vendimin e gjykatës (shih, ngjashëm GjEDNj, rastin Kraska kundër Zvicrës, cituar më lart, Barberà, Messegué dhe Jabardo kundër Spanjës, nr. 10590/83, Aktgjykimi i 6 dhjetorit 1988).
Ndërsa parimi i kontradiktoritetit procedural nënkupton që palët në procedurë duhet të kenë dijeni dhe mundësi të komentojnë dhe kundërshtojnë pretendimet dhe provat që paraqitën gjatë shqyrtimit gjyqësor (shih, ndër të tjera, rastet e GjEDNj-së, Brandstetter v. Austria, nr. 13468/87, Aktgjykimi i 29 gushtit 1991; Vermeulen kundër Belgjikës, nr. 19075/91, Aktgjykimi i 20 shkurtit 1996).
Duke u referuar në praktikën gjyqësore të GjEDNj-së, Gjykata potencon se parimi i barazisë së armëve dhe parimi i kontradiktoritetit procedural janë të lidhura ngushtë dhe në shumë raste GjEDNj i ka trajtuar së bashku (shih, ndër të tjera, rastet e GjEDNj-së, Rowe and Dawis kundër Mbretërisë së Bashkuar, nr. 28901/95; Aktgjykimi i 16 shkurtit 2000, Jasper kundër Mbretërisë së Bashkuar, nr. 27052/95, Aktgjykimi i 16 shkurtit 2000; Zahirović kundër Kroacisë, nr. 58590/11, Aktgjykimi i 25 prillit 2013, si dhe rastin KI193/20, cituar më lart, paragrafi 48).
Më tutje, GjEDNj ka theksuar se, sidomos në rastet penale, barazia e armëve dhe kontradiktoriteti procedural përbëjnë elemente të rëndësishme dhe thelbësore të një procesi të rregullt gjyqësor. Prandaj, respektimi i tyre kërkon përmbushjen me rigorozitet të një sërë detyrimesh, ndër të cilat rëndësi të posaçme përbën edhe njoftimi i të pandehurit apo mbrojtësit të tij ligjor për zhvillimin e një procedure, për akuzën, ankimin apo mjetin e jashtëzakonshëm të ushtruar nga pala kundërshtare. Në lidhje me këtë, në rastin Zahirović kundër Kroacisë, nr. 58590/11; Aktgjykimi i 25 prillit 2013), GjEDNj, përcaktoi si në vijim: “Gjykata përsëritë se parimi i barazisë së armëve është një element i konceptit të gjerë të gjykimit të drejtë, i cili gjithashtu përfshinë të drejtën themelore që shqyrtimi gjyqësor në raste penale duhet të jetë kontradiktor. E drejta për një shqyrtim kontradiktor, në procedura penale, nënkupton që prokuroria dhe mbrojtja duhet të kenë mundësi që të jenë në dijeni dhe të komentojnë pretendimet dhe provat e paraqitura nga pala tjetër”.
Qëllimi kryesor i respektimit të këtyre parimeve është zhvillimi i një ballafaqimi real dhe përmbajtësor ndërmjet palës akuzuese dhe mbrojtjes, gjë e cila ndikon drejtpërdrejtë në zbardhjen e së vërtetës dhe dhënien e drejtësisë objektive nga gjykatat. Kërkesa të këtilla kushtetuese e ligjore janë në funksion të mbrojtjes sa më efektive të të pandehurit, pasi përballë tij qëndron vetë shteti, i përfaqësuar nga prokurori i cili paraqet dhe mbron akuzën e paraqitur kundër të pandehurit. GjEDNj ka theksuar disa herë se kërkesat e mësipërme duhet të respektohen jo vetëm në shkallën e parë, por edhe në shkallët e tjera të gjykimit (shih, ndër të tjera, GjEDNj, rastin Alimena kundër Italisë, vendimi i 19 shkurtit 1991, po ashtu KI193/20, cituar më lart, paragrafi 50).
b) Aplikimi i parimeve të lartcekura në rastin konkret
Gjykata rikujton se shkeljen e parimit të barazisë së armëve, parashtruesi i kërkesës së dytë e kishte ngritur dhe në Gjykatën Supreme, duke e ndërlidhur të njejtën me mos marrjen parasysh të kërkesës për një ekspertizë të re, në lidhje me të provuarit e fajësisë. Në lidhje me këtë pretendim, ai theksoi: “... në këtë çështje juridike e drejta për gjykim të drejtë dhe të paanshëm, siç garantohet me nenin 31 të Kushtetutës dhe me nenin 6 të KEDNj-së, është shkelur për shkak të dështimit për t'i lejuar kërkesat e parashtruesit të kërkesës për kundërekspertizë, duke cenuar kësisoj të drejtat e mbrojtjes dhe ndershmërinë e procedurave në tërësi dhe duke e privuar parashtruesin nga mundësia për të paraqitur argumente në mbrojtjen e tij në të njëjtat kushte si të prokurorisë”.
Në këtë kontekst, Gjykata i referohet pjesëve relevante të Aktgjykimit [Pml. nr. 324/2021] të 25 tetorit 2021 të Gjykatës Supreme, e cila theksoi: “Arsyetimin e aktgjykimit të gjykatës së shkallës së parë për faktin se i besoi ekspertizës së tre ekspertëve të IML-së dhe e cila ekspertizë përputhet me ekspertizën e ekspertit mjeko ligjor T.G., e theksuar në faqen 43 të aktgjykimit, e mbështet në tërësi edhe Gjykata Supreme e Kosovës, pasi që në mënyrë profesionale dhe shkencore ka përcaktuar mënyrën e shkaktimit të lëndimit tek i ndjeri. Propozimet dhe njëkohësisht pretendimet e paraqitura për një ekspertizë të re, me më shumë përvojë dhe me tituj shkencor të barasvlershëm me gradat shkencore të Dr. F.B dhe M.G., me të drejtë janë refuzuar në shqyrtimin gjyqësor të datës 26.08.2020”.
Në lidhje me këtë pretendim, Gjykata vlerëson se parashtruesi i kërkesës së dytë, në fakt pranë Gjykatës Supreme, e kishte kundërshtuar përbërjen e ekspertëve të Institutit të Mjekësisë Ligjore (IML), respektivisht profesionalizimin e tyre, në lidhje me përshkrimin ngjarjes tragjike, për të cilin pretendim ai mori përgjigje nga Gjykata Supreme, si në vijim: “Gjykata Supreme e Kosovës vëren se do të ishte i pajustifikueshëm caktimi i ekspertëve tjerë me përvojë më të gjatë dhe grada shkencore, bazuar në faktin se mendimet dhe konkludimet e tre ekspertëve të IML-së kanë qenë të unifikuara dhe në përputhshmëri të plotë me ekspertizën e ekspertit Dr. T.G., dhe për më tepër, ekspertët mjeko-ligjor kanë plotësuar kriterin për përpilimin e ekspertizave dhe po ashtu kanë përvojë dhe specializim të nevojshëm për këtë lëmi, kurse gradat shkencore paraqesin specializim shtesë por në asnjë mënyrë apo rrethanë nuk e bëjnë një ekspertizë të paqëndrueshme vetëm për faktin se autorët e saj nuk kanë grada shkencore”.
Gjykata e konsideron të rëndësishme të përsëris qëndrimin e përgjithshëm se “drejtësia” e kërkuar nga neni 31 i Kushtetutës në lidhje me nenin 6.1 të KEDNj-së nuk është drejtësi substanciale, por drejtësi procedurale. Në rrafshin praktik, koncepti i drejtësisë procedurale nënkupton: (i) mundësinë e procedurave kontradiktore; (ii) mundësinë e palëve që në faza të ndryshme të procedurës të paraqesin argumente dhe dëshmi që i konsiderojnë të rëndësishme për rastin e tyre; (iii) mundësinë e kontestimit efikas të argumenteve dhe dëshmive të paraqitura nga pala kundërshtare; dhe (iv) të drejtën që argumentet e tyre të dëgjohen dhe shqyrtohen nga gjykatat e rregullta në mënyrë të duhur (shih, ndër të tjera, rastin e GjEDNj-së Barbera, Messeque dhe Jabardo kundër Spanjës, nr. 10590/83, Aktgjykim i 6 dhjetorit 1988, paragrafi 68; dhe rastin e Gjykatës KI22/19, me parashtrues: Sabit Ilazi, Aktvendimi i 7 qershorit 2019, paragrafi 42 dhe rastet e cituara aty, po ashtu rastin KI98/21, cituar më sipër paragrafin 59).
Thënë këtë, Gjykata vëren se parashtruesi i kërkesës së dytë dhe përfaqësuesi ligjor i tij janë dëgjuar në mënyrë të rregullt nga gjykatat e rregullta, sidomos nga Gjykata Supreme. Kjo për faktin se, si parashtruesi i kërkesës së dytë po ashtu edhe mbrojtësi i tij, kanë pasur mundësi që përgjatë gjithë procedurës t’i kundërshtojnë provat e disfavorshme, t’i paraqesin ato të favorshme, për sa i përket kërkesës së tyre për një ekspertizë të re, gjegjësisht kundërekspertizë. Në këtë kontekst, Gjykata vlerëson se është në diskrecionin e gjykatave të rregullta të vendosin se cilës provë t’i falët besimi i provës së besueshme. Andaj, fakti se kërkesa e mbrojtjes për një ekspertizë të re, gjegjësisht kundërekspertizë nuk është pranuar nga gjykatat, nuk nënkupton se ai dhe mbrojtësi i tij janë vënë me automatizëm në pozitë të pafavorshme përballë organit të akuzës. Për më tepër, Gjykata vëren se në lidhje me këtë pretendim, siç theksohet në Aktgjykimin [Pml. nr. 324/2021] të 25 tetorit 2021 të Gjykatës Supreme, të akuzuarve u është dhënë mundësia të deklarohen “në shqyrtimin gjyqësor të datës 26.08.2020”.
Prandaj, bazuar sa më sipër, Gjykata konsideron se parashtruesi i kërkesës së dytë nuk ka arritur të dëshmojë se në rastin e tij gjykatat e rregullta me rastin e refuzimit të kërkesës për ekspertizë të re, gjegjësisht kundërekspertizë, kanë shkelur të drejtat e tij të garantuara me nenin 31 të Kushtetutës dhe nenin 6 të KEDNj-së.
Thënë këtë, Gjykata konstaton se pretendimet e parashtruesit të kërkesës së dytë në lidhje me shkeljen e nenit 31 të Kushtetutës dhe nenin 6.1 të KEDNj-së, përkitazi me “barazinë e armëve” i përkasin kategorisë së tretë (iii) të pretendimeve “të pambështetura apo të paarsyetuara”, sepse kërkesa në këtë pjesë është qartazi e pabazuar, në baza kushtetuese.
Përkitazi me “mënyrën e administrimit të provave”
Përkitazi me këtë pretendim, Gjykata sa më sipër ka shtjelluar parimet e përgjithshme në lidhje me mënyrën e administrimit të provave, duke u bazuar në praktikën e GjEDNj-së dhe të saj, andaj nuk e konsideron të nevojshëm që të njëjtat parime t’i përsërisë sërish, në rastin e parashtruesit të kërkesës së dytë.
Parashtruesi i kërkesës së dytë në të vërtetë thekson se pretendimi kryesor i tij ka të bëjë me “marrjen parasysh të provave për përcaktimin e fajësisë dhe ekzistimin e vet subjektit të veprës penale”, duke shtuar se “Nëse këto prova do të vërtetoheshin drejtë në procedurën gjyqësore, atëherë do të vërtetohej se i pandehuri nuk ka qenë personi që ka kryer veprat penale të ngarkuara dhe në fund kjo do të ishte një rrugë e mundimshme por e "drejtë" për kërkuesin.” Për më tepër, parashtruesi i kërkesës së dytë pretendon se i është mohuar e drejta për t’u deklaruar përkitazi me rikualifikimin e veprës penale nga Gjykata e Apelit.
Sa i përket këtij pretendimi, Gjykata i referohet pjesëve relevante të Aktgjykimit të kontestuar [Pml. nr. 324/2021] të 25 tetorit 2021 të Gjykatës Supreme, i cili arsyeton: “... bazuar në shkresat e lëndës nuk është kontestuese se në mbrëmjen kritike me armën e zjarrit AK-47 të kalibrit 7.62 x 39 mm, me nr. serik 074949-89 kishte shtënë pikërisht i dënuari Demir Krasniqi, pastaj gjuajtja e predhave ishte bërë në drejtim të pjesëtarëve të familjes L. (e vërtetuar nga dëshmitarët dhe provat materiale, por përdorimi i armës nuk ishte kontestuar as nga vet i dënuari). Për më tepër, nga raporti i ekspertizës së armëve të zjarrit 2011- 0423 të datës 28.02.2011 është vërtetuar fakti se dëshmia D#11 përkatësisht predha e evidentuar nga gjuajtja testuese rezulton se është shkrepur nga arma e llojit AK 47 të kalibrit 7.62 x 39 mm me nr. serik 074949-89, përdorur nga i dënuari D.K., ashtu që duke pasur parasysh vendin se ku është gjetur predha D#11, përkatësisht afër shtyllës së evidentuar si Ev-11 dhe atë në afërsi të vendit ku ka rënë trupi i tani të ndjerit S.L., andaj të gjitha këto fakte shpien në drejtim të konkludimit se predha e gjetur në trupin e të ndjerit është shkrepur nga arma e përdorur nga ana e të dënuarit D.K. Megjithatë, siç është arsyetuar nga ana e gjykatës së shkallës së parë në faqen 47 të arsyetimit se e rëndësishme në këtë rast është fakti i dashjes dhe vullnetit të përbashkët të të dënuarit D.K. i manifestuar përmes gjuajtjes me armë të gjatë në drejtim të të ndjerit S.L.. Për më tepër, arsyetimin e gjykatës së shkallës së parë e ka kompletuar arsyetimi i gjykatës së shkallës së dytë në faqen e 10, duke konkluduar se: ''pranimi i D.K. që ka goditur me armë natën kritike, deklarata e ekspertëve të balistikës se plumbi i gjetur në trupin e S.L. sipas karakteristikave është identik me plumbat e gjetur në pushkën me nr. serik 0794949-89 e cila i përket D. K., e kemi bashkim të fakteve që me siguri mundet të konkludohet se në momentin kur është goditur S.L., është rrëzuar i vetmi person në restorantin “Kështjella“, i cili godet me armë automatike, ka qenë D. K”.
Sa i përket, pretendimeve lidhur me “marrjen parasysh të provave për përcaktimin e fajësisë" Gjykata Supreme, arsyetoi: “Në vazhdim të këtij aktgjykimi do të vlerësohet kërkesa e mbrojtësit të të dënuarit Durim Krasniqi në të cilën pretendohet se aktgjykimi i gjykatës së shkallës së dytë nuk është përpiluar në pajtim me dispozitën e nenit 370 të KPPK-së, pasi që janë dhënë arsye të gabueshme përkitazi me veprën penale të shpallur fajtor dhe veçanërisht për vërtetimin e ekzistimin e veprës penale dhe përgjegjësisë penale të të dënuarit. Mirëpo, sipas vlerësimit të Gjykatës Supreme të Kosovës pretendimi në fjalë është i pabazuar dhe atë nga fakti se sikurse është vërtetuar me aktgjykimet e dy instancave më të ulëta gjyqësore në rastin konkret i dënuari Durim Krasniqi kishte vepruar në bashkëkryerje. Nga vet dispozitivi i aktgjykimeve është theksuar në mënyrë të qartë kontributi i secilit të dënuar dhe posaçërisht i të dënuarit Durim Krasniqi, pasi që nga veprimi i tij, e shtëna nga arma e tij e tipit AK-47 e kalibrit 7.62 X 39 mm, me nr. serik 074949-89 ishte privuar nga jeta tani i ndjeri S.L., por njëkohësisht shkak i vdekjes ishte theksuar edhe goditja e të ndjerit në pjesën e kokës me një shufër metalike dhe atë pikërisht nga i dënuari tjetër E.K”.
Tutje, Gjykata Supreme arsyetoi: “Duke analizuar dispozitivin e aktgjykimeve të kundërshtuara në dritën e këtij pretendimi del se secili nga të dënuarit (E.K dhe Durim Krasniqi) në mënyrën dhe veprimin e tyre kanë kontribuar në shkaktimin e pasojës –vdekjen e të ndjerit S.L. [...] Pretendimi i theksuar përkitazi se cilat lëndime kishin shkaktuar vdekjen (predha apo goditja me shufër metalike), dalin të jenë jokontestuese pasi që ekspertët mjeko-ligjor kanë dhënë konkludim të qartë se të dy lëndimet kanë shkaktuar vdekjen, për më tepër, konkludimet e theksuara në aktgjykimin e gjykatës së shkallës së parë në faqet 41-43 dhe në faqen e 11 të aktgjykimit të gjykatës së shkallës së dytë, i aprovon në tërësi edhe Gjykata Supreme e Kosovës.
Ndërsa, sa i përket pretendimit për mohimin e të drejtës për t’u deklaruar përkitazi me rikualifikimin e veprës penale, Gjykata vëren se Gjykata Supreme, e ka adresuar edhe këtë pretendim dhe ka arsyetuar si në vijim: “Gjykata Supreme e Kosovës, konstatoi se gjykata e shkallës së dytë në mënyrë të drejtë ka zbatuar ligjin penal dhe të dënuarit përkundër faktit se ka bërë ndryshimin e kualifikimit ligjor, megjithatë i ka shqiptuar dënimin e përcaktuar brenda kornizave të minimumit dhe maksimumit të dënimit të përcaktuar...bazuar në dispozitën e nenit 385, par.5 të KPRK-së. Kur është fjala për vendimin për dënim, shkelje e ligjit penal bëhet kur në marrjen e vendimit për dënim, dënim alternativ, vërejtje gjyqësore ose në marrjen e vendimit për masën e trajtimit të detyrueshëm për rehabilitim apo për konfiskim të dobisë pasurore të fituar me veprën penale, gjykata ka tejkaluar kompetencat ligjore. Andaj, në rastin konkret drejt është aplikuar ligji penal, ashtu që pretendimi i mbrojtësit të të dënuarit i paraqitur në kërkesë, se aktgjykimi është përfshirë në shkelje të ligjit penal nuk është i bazuar, dhe për më tepër, nuk është në kompetencë të Gjykatës Supreme të Kosovës shqyrtimi i lartësisë së dënimeve të shqiptuara por e rëndësishme është se me rastin e shqiptimit të dënimit nuk janë tejkaluar kompetencat ligjore, dhe arsyet e dhëna për vendimin për dënim, nuk janë të përfshira në shkelje procedurale”.
Në fund, Gjykata Supreme në lidhje me këtë parashtrues, konkludoi: “Nga kjo rrjedhimisht del se aktgjykimet e kundërshtuara nuk kanë kundërthënie në arsyetimet e tyre, pasi që bazuar në provat e administruara gjatë shqyrtimit gjyqësor në asnjë rrethanë pa anashkaluar edhe mbrojtjen e të dënuarit Durim Krasniqi, mjaftueshëm janë arsyetuar - të gjitha faktet relevante duke ardhur në përfundim se-në veprimet e të dënuarit janë formësuar të gjitha elementet të figurës së veprës penale për të cilën është shpallur fajtor dhe është dënuar”.
Gjykata, duke u bazuar në parimet e përgjithshme që ndërlidhen me mënyrën e administrimit të provave dhe arsyetimin e dhënë në Aktgjykimin e kontestuar të Gjykatës Supreme, vlerëson se në rastin e parashtruesit të kërkesës së dytë, janë respektuar të drejtat e mbrojtjes, në përputhje me standardet e kërkuara të së drejtës për gjykim të drejtë dhe të paanshëm, sepse vendimmarrja e gjykatave, siç e konfirmon dhe Gjykata Supreme në trajtimin e pretendimeve të ngritura në kërkesën për mbrojte të ligjshmërisë, nuk ishte e bazuar vetëm në një provë të vetme, por në një mori sosh, siç janë dëshmitë e shumë dëshmitarëve, ekspertiza e ekspertëve të mjekësisë ligjore, e balistikës, më pas dhe superekspertiza e grupit të IML-së.
Gjykata po ashtu vëren se procedura penale ndaj parashtruesit të kërkesës së dytë, shikuar në tërësinë e saj ishte e rregullt, pasi që gjykatat e rregullta morën në shqyrtim çdo çështje të ngritur nga përfaqësuesi i tij ligjor. Për më tepër, Gjykata vëren se si parashtruesi i kërkesës së dytë, po ashtu dhe përfaqësuesi ligjor i tij, patën mundësi t’i kundërshtonin provat fajësuese dhe t’i komentonin deklaratat e dëshmitarëve, përfshirë dhe ekspertizën e ekspertëve, të cilave gjykatat ua falën besimin e provës së besueshme, gjë e cila është plotësisht në fushëveprimin e tyre. Andaj, fakti se gjykatat e rregullta nuk ua falën besimin provave shfajësuese të përfaqësuesit ligjor të parashtruesit të kërkesës së dytë, nuk nënkupton vetvetiu shkelje të së “drejtës së mbrojtjes” në kuptim të nenit 31 të Kushtetutës dhe nenit 6 të KEDNj-së.
Bazuar si më sipër, Gjykata vëren se parashtruesi i kërkesës së dytë, nuk ka arritur të dëshmojë se në rastin e tij gjykatat e rregullta i kanë administruar provat vendimtare në kundërshtime me parimet e vendosura përmes praktikës së GJEDNj-së, të cilat janë të mishëruara edhe në dispozitat përkatëse të procedurës penale. Megjithatë, duket se parashtruesi i kërkesës së dytë, thjesht nuk është pajtuar me konkluzionet e gjykatave, por ky mospajtim nuk mund të ngrejë vetvetiu pretendim të argumentueshëm për shkeljen e të drejtave dhe lirive themelore të garantuara me Kushtetutë (shih, rastin e GJEDNj-së Mezotur-Tiszazugi Tarsulat kundër Hungarisë, Aktgjykim i 26 korrikut 2005, paragrafi 21).
Është e rëndësishme të ritheksohet se “drejtësia” e kërkuar nga neni 31 i Kushtetutës në lidhje me nenin 6.1 të KEDNj-së nuk është drejtësi substanciale, por drejtësi procedurale. Në rrafshin praktik, koncepti i drejtësisë procedurale nënkupton: (i) mundësinë e procedurave kontradiktore; (ii) mundësinë e palëve që në faza të ndryshme të procedurës të paraqesin argumente dhe dëshmi që i konsiderojnë të rëndësishme për rastin e tyre; (iii) mundësinë e kontestimit efikas të argumenteve dhe dëshmive të paraqitura nga pala kundërshtare; dhe (iv) të drejtën që argumentet e tyre të dëgjohen dhe shqyrtohen nga gjykatat e rregullta në mënyrë të duhur (shih, ndër të tjera, rastin e GjEDNj-së Barbera, Messeque dhe Jabardo kundër Spanjës, nr. 10590/83, Aktgjykim i 6 dhjetorit 1988, paragrafi 68; dhe rastin e Gjykatës KI22/19, me parashtrues: Sabit Ilazi, Aktvendimi i 7 qershorit 2019, paragrafi 42 dhe rastet e cituara aty, po ashtu rastin KI98/21, cituar më sipër paragrafin 59).
Thënë këtë, Gjykata vëren se parashtruesi i kërkesës së dytë dhe mbrojtësi i tij janë dëgjuar në mënyrë të rregullt nga gjykatat dhe se të njëjtit kanë pasur mundësi reale për t’i kundërshtuar provat e disfavorshme, dhe për t’i paraqitur ato të favorshme ose shfajësuese për gjatë gjithë procedurës së zhvilluar penale. Andaj, për këto arsye, Gjykata konstaton se pretendimet e parashtruesit të kërkesës së dytë në lidhje me shkeljen e nenit 31 të Kushtetutës dhe nenit 6.1 të KEDNj-së, përkitazi me “mënyrën e administrimit të provave”, i përkasin kategorisë së tretë (iii) të pretendimeve “të pambështetura ose të paarsyetuara”, sepse kërkesa në këtë pjesë është qartazi e pabazuar në baza kushtetuese.
Përkitazi me pretendimet tjera
Në vlerësimin e pretendimeve tjera, Gjykata vëren se parashtruesit e kërkesave, përveç pretendimeve për shkelje të së drejtës për “gjykim të drejtë dhe të paanshëm”, pretendojnë dhe në shkelje të neneve 22, 24, 29, 30, 53 dhe 54 të Kushtetutës, të nenit 5 të KEDNj-së dhe nenit 7 DUDNj-së. Gjykata përsërit se vetëm përmendja e neneve të Kushtetutës dhe e neneve të konventave që janë drejtpërdrejtë të zbatueshme në rendin juridik të Republikës së Kosovës ose ndërlidhja e tyre me një nen tjetër të Kushtetutës nuk nënkupton me automatizëm edhe shkelje të atyre neneve, në qoftë se më tej nuk argumentohet dhe shtjellohet se si dhe përse ka ardhur deri te shkelja e tyre.
Gjykata vazhdimisht ka theksuar se vetëm referimi dhe përmendja e neneve të Kushtetutës dhe KEDNj-së si dhe të instrumenteve tjera ndërkombëtare, nuk është e mjaftueshme për të ndërtuar një pretendim të argumentuar për shkelje kushtetuese. Kur pretendohen shkelje të të drejtave të garantuara me Kushtetutë, parashtruesit e kërkesës duhet të sigurojnë pretendime të arsyetuara dhe argumente bindëse (shih, në këtë kontekst, rastet e Gjykatës: KI175/20, me parashtrues: Agjencia Kosovare e Privatizimit, Aktvendimi për papranueshmëri, i 22 prillit 2021, paragrafi 81; dhe së fundmi rastin KI04/21, me parashtruese Nexhmije Makolli, Aktvendim për papranueshmëri, i 11 majit 2021, paragrafët 38-39).
Për këto arsye, Gjykata konstaton se pretendimet e parashtruesve të kërkesës për shkelje të neneve 22, 24, 29, 30, 53 dhe 54 të Kushtetutës, të nenit 5 të KEDNj-së dhe nenit 7 DUDNj-së, i përkasin kategorisë së tretë (iii), nënkategorisë (a), të pretendimeve “të pambështetura apo të paarsyetuara” andaj, si të tilla, në baza kushtetuese të njëjtat duhet shpallur qartazi të pabazuara.
PËRFUNDIME
Si përmbledhje e të gjitha shtjellimeve dhe analizave të mësipërme, Gjykata konkludon se:
pretendimet e parashtruesit të kërkesës së parë, për shkelje të nenit 31 të Kushtetutës dhe nenit 6 të KEDNj-së, përkitazi me “paanshmërinë e gjykatës” dhe “mënyrën e administrimit të provave”, i përkasin kategorisë së tretë (iii) të pretendimeve të “pambështetura apo të paarsyetuara” andaj, si tilla, të njëjtat duhet shpallur qartazi të pabazuara në baza kushtetuese;
pretendimi i parashtruesit të kërkesës së parë, për shkelje të nenit 31 të Kushtetutës dhe nenit 6 të KEDNj-së, në ndërlidhje me “çështjet e faktit dhe të ligjit”, i përkasin kategorisë së parë (i) të pretendimeve të “shkallës së katërt” sepse reflektojnë pretendime të argumentuara në nivel ligjshmërie dhe jo kushtetutshmërie, andaj, si të tilla, të njëjtat duhet shpallur po ashtu qartazi të pabazuara, në baza kushtetuese;
pretendimi i parashtruesit të kërkesës së dytë, për shkelje të nenit 31 të Kushtetutës dhe nenit 6 të KEDNj-së, përkitazi me “barazinë e armëve” dhe “mënyrën e administrimit të provave”, i përkasin kategorisë së tretë (iii) të pretendimeve të “pambështetura apo të paarsyetuara”, andaj edhe këto pretendime duhet shpallur, në baza kushtetuese, qartazi të pabazuara; dhe
pretendimet e parashtruesve të kërkesave për shkelje të të drejtave të garantuara me nenet: 22, 24, 29, 30, 53 dhe 54 të Kushtetutës, 5 të KEDNj-së dhe 7 DUDNj-së, i përkasin kategorisë së tretë (iii), nënkategorisë (b), të pretendimeve të “të paarsyetuara”, andaj, si të tilla, të njëjtat shpallën qartazi të pabazuara, në baza kushtetuese;
Rrjedhimisht, kërkesat e parashtruesve të kërkesave, në tërësinë e tyre, duhet deklaruar të papranueshme, në pajtueshmëri me rregullin 39 (2) të Rregullores së punës.
PËR KËTO ARSYE
Gjykata Kushtetuese, në pajtim me nenet 113.1 dhe 113.7 të Kushtetutës, nenin 20 të Ligjit, me rregullat 39 (2) dhe 59 (b) të Rregullores së punës, në seancën e mbajtur më 22 dhjetor 2022, njëzëri
VENDOS
TË DEKLAROJË kërkesat të papranueshme;
T'UA KUMTOJË këtë aktvendim palëve;
TË PUBLIKOJË këtë aktvendim në Gazetën Zyrtare, në pajtim me nenin
20.4 të Ligjit; dhe
Ky aktvendim hyn në fuqi menjëherë.
Gjyqtarja raportuese Kryetarja e Gjykatës Kushtetuese
Remzije Istrefi-Peci Gresa Caka-Nimani
Hazir Krasniqi dhe Durim Krasniqi
KI - Kërkesë individuale
Aktvendim për papranueshmëri