Objavljene odluke tokom januara 2024. godine
08.02.2024Tokom januara 2024. godine, u Ustavnom sudu:
• razmotreno je devedeset i jedan (91.) slučaja;
• donete su odluke za osamdeset i pet (85.) slučaja
• objavljeno su četiri (4.) odluke;
Tokom ovog perioda na veb stranici Suda je objavljeno (i) dve (2.) presude; (ii) jedno (1.) rešenje o neprihvatljivosti; i (iii) jedna (1.) odluka o odbijanju zahteva.
Presude
___________________________
I.
1. KO79/23
Podnosilac: Ombudsman
Objavljeno dana: 23. januar 2024. godine
Zahtev za ocenu ustavnosti Zakona br. 08/L-196 o platama u javnom sektoru
Sud je ocenio ustavnost Zakona br. 06/L-111 o platama u javnom sektoru, koji je stupio na snagu 5. februara 2023. godine. U presudi se najpre pojašnjava da je osporeni zakon donet iz razloga što je prethodni zakon, odnosno Zakon br. 06/L-111 o platama u javnom sektoru, nakon zahteva Ombudsmana, presudom Suda KO219/19, proglašen suprotnim sa Ustavom. U presudi se dalje pojašnjava da se osporenim zakonom, sa ciljem uspostavljanja “jedinstvenog platnog sistema u javnom sektoru”, stavljaju van snage (i) Zakon br. 03/L-147 o platama javnih službenika; (ii) određene odredbe posebnih zakona u vezi sa nezavisnim institucijama i agencijama; kao i (iii) svaki drugi zakon ili podzakonski akt koji je u suprotnosti sa njegovim odredbama. Prema pojašnjenjima datim u presudi, osporeni zakon, kroz relevantne priloge, kategoriše sve javne funkcionere/službenike i zaposlene, koji potpadaju pod delokrug primene osporenog zakona, po pozicijama, grupama, razredima i koeficijentima. Efekat ove kategorizacije u odnosu na vrednost koeficijenta utvrđenog Zakonom br. 08/L-213 o izmenama i dopunama Zakona br. 08/L-193 o budžetskim izdvajanjima za budžet Republike Kosovo za 2023. godinu, rezultirao je suštinskim povećanjem nivoa plata jednog dela službenika u javnom sektoru i suštinskim smanjenjem nivoa plata jednog drugog dela. Kategorije koje su pogođene smanjenjem nivoa plata, ostvaruju koristi od prelaznog perioda od dve (2) godine nakon stupanja na snagu zakona. Nakon toga, prema pojašnjenjima datim u presudi, osporeni zakon takođe (i) delegira utvrđivanje vrednosti koeficijenta na drugi zakon, odnosno Zakon o budžetskim izdvajanjima Republike Kosovo; (ii) precizira da se smanjenje nivoa plata u Republici Kosovo može vršiti samo u slučaju dve izuzetne okolnosti, odnosno “makroekonomskog šoka” ili proglašenja vanrednog stanja; (iii) precizira pravila za određivanje kategorija dodataka i naknada, uključujući i relevantne budžetske tavane/ograničenja, precizirajući takođe da se ova pitanja regulišu isključivo ovim zakonom i da se mogu dalje regulisati samo drugim podzakonskim aktima; i (iv) utvrđuje nadležnost Ministarstva unutrašnjih poslova (MUP) da odobrava, između ostalog, pitanja koja se odnose na strukturu, komponente ili nivoe koeficijenata u javnim institucijama Republike Kosovo. U presudi se takođe pojašnjava da je osporeni zakon već proizveo svoje efekte na kategorije kojima je nivo plate povećan, kao i na kategorije kojima je nivo plate smanjen i koje nisu bile predmet zaštite kroz prelazni period, odnosno (i) za sve funkcionere/službenike/zaposlene za prvih petnaest (15) godina radnog iskustva, jer je visina dodatka za radno iskustvo prepolovljena stupanjem na snagu osporenog zakona; i (ii) diplomatsku službu Republike Kosovo, koja je izuzeta od prava na prelazni dodatak. Ombudsman, oslanjajući se i na sto četiri (104) žalbe koje su njegovoj Insituticiji podneli funkcioneri, službenici/zaposleni, organizacije i udruženja, sa navodima o povredi osnovnih prava i sloboda usled smanjenja nivoa plata u javnom sektoru, u suštini, pred Sudom tvrdi da je osporeni zakon donet u suprotnosti sa (i) osnovnim pravima i slobodama, uključujući i pravo na jednakost pred zakonom i pravo na mirno uživanje imovine; i (ii) podelom i balansiranjem vlasti u Republici Kosovo, uz kršenje ustavnih garancija nezavisnosti nezavisnih institucija. Ombudsman tačnije tvrdi da je osporeni zakon u suprotnosti sa načelom vladavine prava, pravne sigurnosti i predvidljivosti, između ostalog, zato što utvrđivanje vrednosti koeficijenta delegira na Zakon o budžetskim izdvajanjima, kao zakon koji je usvojen nakon stupanja na snagu osporenog zakona, što je rezultiralo selektivnim i proizvoljnim smanjenjem nivoa plata značajnog dela javnog sektora, suprotno utvrđenjima samog osporenog zakona, prema kojem smanjenje plata može biti posledica samo makroekonomskog šoka ili proglašenja vanrednog stanja u Republici Kosovo. Pored toga, Ombudsman tvrdi (i) da je nesrazmeno smanjenje nivoa plata sudija i tužilaca u potpunoj suprotnosti sa Ustavom, važećim zakonima, međunarodnim standardima i presudama Ustavnog suda; (ii) da je proizvoljno smanjenje nivoa plata diplomatskoj službi Republike Kosovo, kao jedinoj kategoriji javnog sektora koju sporni zakon izuzima od dvogodišnjeg (2) prelaznog perioda, u suprotnosti sa načelima jednakosti pred zakonom; (iii) da se svi zaposleni u javnom sektoru nakon stupanja na snagu osporenog zakona, u prelaznom periodu nejednako tretiraju jer ne ostvaruju “jednaku platu za jednak rad” u suprotnosti sa samim garancijama osporenog zakona; (iv) da je svim javnim funkcionerima/službenicima/zaposlenim koji imaju do petnaest (15) godina radnog iskustva povređeno pravo na mirno uživanje imovine usled smanjenja visine dodatka za radno iskustvo, a da se za to nije težilo bilo kakvom legitimnom cilju; (v) da je narušena funkcionalna, organizaciona i budžetska nezavisnost sudske vlasti i nezavisnih ustavnih institucija u potpunoj suprotnosti sa ustavnim garancijama i sudskom praksom Ustavnog suda; i (vi) da presuda Ustavnog suda KO219/19, kojom je prethodni zakon o platama u javnom sektoru proglašen suprotnim Ustavu i kojom su utvrđena načela koja moraju da se poštuju u vezi sa platama u javnom sektoru, nije sprovedena od strane Vlade i Skupštine. Nadalje, Ombudsman je tražio od Suda da se oceni ustavnosti osporenog zakona podvrgne samo onaj deo koji ima efekat na smanjenje plata, a ne i deo u vezi sa kategorijom kojoj su plate povećane zbog toga što prava ovih poslednjih nisu povređena osporenim zakonom. Navode Ombudsmana je osporila Vlada, preko MUP-a. U kontekstu delokruga ocene, presuda, pre svega i između ostalog, naglašava (i) da Skupština ima punu ustavnu nadležnost za donošenje zakona i za izbor politika koje isti sadrže, sve dok su usvojeni zakoni u skladu sa Ustavom i Ustavom proklamovanim vrednostima i načelima; i (ii) da se prema svojoj konsolidovanoj sudskoj praksi, prilikom ocene ustavnosti osporenih akata, Sud fokusira samo na tumačenje i zaštitu ustavnih normi, a ne na ocenu izbora javne politike koja je dovela do donošenja određenog zakona. U gore navedenom kontekstu i prilikom ocene ustavnosti osporenog zakona, presuda, između ostalog, prvo razrađuje (i) opšta načela koja se odnose na podelu i međusobno delovanje vlasti u Republici Kosovo, uključujući i nezavisnost sudske vlasti, tužilačkog sistema i nezavisnih ustavnih institucija; (ii) opšta načela koja potiču iz relevantne sudske prakse Ustavnog suda, sa naglaskom na presudama koje su, tokom godina, posebno razradile pitanja koja se odnose na funkcionalnu, organizacionu i budžetsku nezavisnost ustavnih nezavisnih institucija, uključujući u kontekstu njihove unutrašnje organizacije i uređenja specifičnosti vezanih za njihovo osoblje; i (iii) načela koja su utvrđena presudom Suda KO219/19 u vezi sa platama u javnom sektoru, uključujući i u kontekstu podele i balansiranja vlasti i osnovnih prava i sloboda. Pored toga, presuda takođe razrađuje opšta načela koja proizilaze iz relevantne međunarodne prakse, uključujući (i) mišljenja Venecijanske komisije; (ii) sudsku praksu Evropskog suda za ljudska prava (ESLJP) i Suda pravde Evropske unije (SPEU), kroz koje su razmatrani navodi o kršenju osnovnih prava i sloboda kao rezultat smanjenja plata/beneficija u javnom sektoru; i (iii) sudsku praksu drugih ustavnih sudova u razmatranju zakona koji se odnose na plate u javnom sektoru, uključujući, ali ne ograničavajući se na ustavne/vrhovne sudove Bosne i Hercegovine, Kanade, Letonije, Poljske, Portugala, Kipra, Slovenije i Republike Albanije.
Uzimajući u obzir gore navedena načela koja su detaljno razrađena u presudi i međusobnu povezanost navoda i osporenih odredbi, ocena ustavnosti navedenog Zakona, u principu, rezultira nalazima Suda koji se odnose na dve kategorije pitanja, odnosno (i) na sistem plata i nagrada i odgovarajuće procedure u onoj meri u kojoj utiču na funkcionalnu, organizacionu i budžetsku nezavisnost ustavnih nezavisnih institucija; i (ii) osnovna prava i slobode u vezi sa smanjenjem nivoa plata javnih funkcionera/službenika/zaposlenih. U presudi se ističe da se osporenim zakonom, između ostalog, preciziraju i pravila za određivanje dodataka, naknada i ekvivalentnosti, uključujući i stvaranje novih funkcija, položaja ili zvanja u javnim institucijama. Isti, u kontekstu zaposlenih u (i) Predsedništvu Republike Kosovo; (ii) Ustavnom sudu; (iii) pravosudnom sistemu; (iv) Skupštini Republike Kosovo; i (v) nezavisnim ustavnim institucijama, precizira da se on “primenjuje u meri u kojoj ne narušava njihova Ustavom zagarantovana funkcionalna i organizaciona nezavisnost”. Međutim, i pored takve formulacije, u osporenom zakonu je takođe (i) precizirano da su pravila i uslovi za utvrđivanje plate, dodataka i naknada zaposlenih u javnom sektoru isključivo predmet regulisanja ovim zakonom i da se mogu regulisati i drugim podzakonskim aktima, samo kada je izričito predviđeno ovim zakonom; a (ii) stavlja van snage bilo koju odredbu drugog zakona ili podzakonskog akta, uključujući relevantne odredbe posebnih zakona o nezavisnim institucijama i njihovih podzakonskih akata, koji regulišu pitanje plata, naknada, dodataka, nagrada ili druge kategorije u oblasti plata, koje nije izričito ovlašćeno prema odredbama ovog zakona. Shodno tome i prema pojašnjenjima datim u presudi, ispunjavanje funkcionalne i organizacione nezavisnosti i nezavisnog budžetskog upravljanja nezavisnih ustavnih institucija, uslovljeno je samo donošenjem podzakonskih akata pod posebnim ograničenjima osporenog zakona. U kontekstu prvog pitanja, odnosno uslova i budžetskih plafona za određivanje dodataka, u presudi se pojašnjava da je prema osporenom zakonu visina dodataka, u principu, utvrđena u vrednosti od nula zapeta jedan odsto (0,1%) do nula zapeta pet odsto (0,5 %) od ukupnih sredstava koja se koriste za osnovnu platu javnih službenika relevantne budžetske organizacije u istoj fiskalnoj godini, dok se za ovu namenu Vlada tretira kao jedna (1) jedinstvena budžetska organizacija. Osim konstatacije da uslovljavanjem nezavisnih institucija da ostvare svoju ustavnu nezavisnost samo kroz donošenje podzakonskih akata pod okolnostima uslovljenim kroz osporeni zakon, narušava se njihova organizaciona i budžetska nezavisnost. Presuda, između ostalog, ističe još tri pitanja, i to: (i) da je ispunjenje svrhe normi kojima se utvrđuju budžetski plafoni na dodatke, vezano za ukupnost sredstava za osnovnu platu koja su na raspolaganju relevantnoj instituciji i u kontekstu utvrđivanja da će se Vlada tretirati kao jedna (1) jedinstvena budžetska organizacija i s obzirom da su ukupna sredstva koja joj stoje na raspolaganju neuporedivo veća od sredstava nezavisnih ustavnih institucija, Vlada je stavljena u povoljniji položaj u odnosu na druge institucije; (ii) štaviše, manje od dva (2) meseca nakon stupanja na snagu osporenog zakona, kroz Zakon br. 08/L-213 o izmenama i dopunama Zakona br. 08/L-193 o budžetskim izdvajanjima za budžet Republike Kosovo za 2023. godinu, Vladi je omogućeno da prekorači budžetske plafone za dodatke utvrđene kroz osporeni zakon, odlukom ministra, čime je kao posledica barem Vlada izuzeta od ograničenja osporenog zakona; i (iii) za poslanike Skupštine i/ili odbornike skupština opština, osporenim zakonom je utvrđena vrednost od trideset odsto (30%) dodataka na odgovarajuće osnovne plate. Takav pristup, kroz koji su, u suštini, ustavne nezavisne vlasti i institucije jedine podložne ograničenjima, odnosno budžetskim plafonima u kontekstu dodataka, nije kompatibilan sa ustavnom garancijom za njihovu institucionalnu nezavisnost i sa ravnotežom interakcije između vlasti. Dok, u kontekstu drugog pitanja, odnosno utvrđivanja ekvivalentnosti, presuda pojašnjava da osporeni zakon zabranjuje bilo kakvu promenu strukture, komponenti ili nivoa platnih koeficijenata i svako stvaranje novih funkcija, pozicija ili zvanja, uslovljava odobrenjem Vlade, odnosno MUP-a. Presuda, dalje pojašnjava da (i) sve institucije Republike Kosovo podležu obavezi sprovođenja relevantnih zakona u vezi sa upravljanjem javnim finansijama, procedurama unutrašnje revizije u skladu sa odredbama Zakona br. 06/L-021 o unutrašnjoj kontroli javnih finansija i kontroli glavnog revizora Republike Kosovo prema utvrđivanjima iz članova 136. [Stalni revizor Kosova] i 137. [Nadležnosti stalnog revizora Kosova] Ustava; i (ii) podseća da je Sud dosledno naglašavao da ustavnu nezavisnost ustavnih nezavisnih institucija ne treba shvatiti kao ustavno ovlašćenje da deluju izolovano od drugih vlasti utvrđenih Ustavom. Presudom se ipak ističe da u vršenje ovih javnih dužnosti spada i obaveza svake vlasti da se stara da poštuje nezavisnost vlasti, kod koje stvara “mešanje” na štetu ustavne ravnoteže. U odbranu ovog principa, Sud je kontinuirano naglašavao da Vlada i Skupština u vršenju nadležnosti predlaganja i izglasavanja zakona, moraju osiguravati da čuvaju ustavnu nezavisnost sudske vlasti, i drugih državnih institucija, kojima je Ustav odredio ustavne garancije “funkcionalne, organizacione i budžetske” nezavisnosti. Osporeni zakon, suprotno ustavnoj nezavisnosti nezavisnih institucija i doslednoj sudskoj praksi Ustavnog suda, ne poštuje ovo načelo. Shodno tome, Sud je utvrdio da stav 2. člana 2. (Delokrug primene) i stav 2. člana 45. (Prestanak važenja) u vezi sa stavom 2. člana 24. (Dodatak za uslove na tržištu rada), stavom 5. člana 25. (Dodatak za radnu uspešnost), stavom 4. člana 28. (Dodatak za obim posla) i stavovima 2. i 3. člana 42. (Utvrđivanje ekvivalentnosti) osporenog zakona, nisu u saglasnosti sa stavom 1. člana 4. [Oblik vladanja i podela vlasti] i stavom 1. člana 7. [Vrednosti] Ustava. Prilikom ocene da li su smanjenjem nivoa plata u javnom sektoru povređena osnovna prava i slobode garantovane Ustavom, presuda je, nakon što je elaborirala sudsku praksu ESLJP-a u kontekstu ocene povrede prava kao rezultat smanjenja plata/socijalnih beneficija tokom ekonomskih kriza, pojasnila da nije sporno da je smanjenje nivoa plata u javnom sektoru rezultiralo “mešanjem/ograničenjem” prava na mirno uživanje imovine i da je takvo “mešanje/ograničenje” “propisano zakonom” i sledi “legitimni cilj”, odnosno “ujednačenost” plata u javnom sektoru. Međutim, presudom se pojašnjava da u slučajevima koje je ESLJP razmatrao u vezi sa smanjenjem plata/socijalnih beneficija, odgovarajuće smanjenje nije bio rezultat takvog legitimnog cilja, već posledica ekonomskih kriza i/ili mera preduzetih za rešavanje budžetskih deficita. Rekavši to, presuda se dalje fokusira na ocenu da li je “mešanje/ograničenje” u osnovna prava i slobode “proporcionalno” cilju kome se teži, i da li postoji “pravična ravnoteža” između opšteg interesa i obaveze za zaštitu osnovnih prava i sloboda pogođenih subjekata koji ne bi trebalo da snose srazmerno najveći teret u ostvarivanju ovog cilja. U ovoj oceni, presuda se fokusira na pet (5) kategorija funkcionera/službenika/zaposlenih koji su pogođeni osporenim zakonom, odnosno (a) sudije i tužioce; (b) druge funkcionere/službenike/zaposlene koji su pogođeni smanjenjem nivoa plata; (c) diplomatsku službu Republike Kosovo; (d) funkcionere/službenike/zaposlene koji su zaposleni nakon stupanja na snagu osporenog zakona; i (e) svi zaposlene u javnom sektoru za prvih petnaest (15) godina radnog iskustva u kontekstu prepolovljenja visine dodatka za radno iskustvo kroz osporeni zakon.
(a) Sudije i tužioci
Presuda pojašnjava (i) da u pogledu nivoa plata sudija i tužilaca, postoje garancije koje potiču iz međunarodnih i ustavnih i zakonskih instrumenata u Republici Kosovo; (ii) da važeći zakoni Republike Kosovo, odnosno Zakon o sudovima i Zakon o državnom tužiocu, garantuju održavanje istog nivoa plate tokom mandata sudije i/ili tužioca, kao odredbe koje osporeni zakon stavlja van snage; (iii) da su sudije i tužioci Republike Kosovo kategorija koja je najviše pogođena osporenim zakonom, odnosno do pedeset odsto (50%) smanjenje vrednosti plate; i (iv) da na osnovu sudske prakse ESLJP-a, SPEU-a i presuda drugih ustavnih sudova, jedine slučajeve u kojima pomenuti sudovi nisu utvrdili povrede u kontekstu smanjenja nivoa plata sudske vlasti, predstavljaju okolnosti ekonomskih/finansijskih kriza, tokom kojih su preduzete sveobuhvatne mere za stabilizaciju privrede, što je rezultiralo privremenim i postepenim smanjenjem plata svih javnih funkcionera, stavljajući na sudije i tužioce jednak teret kao i na druge funkcionere. U okolnostima osporenog zakona, to očigledno nije slučaj. Shodno tome, Sud je utvrdio da stav 2. člana 41. (Prelazni dodatak) osporenog zakona nije u saglasnosti sa stavovima 1. i 2. člana 46. [Zaštita imovine] Ustava u vezi sa članom 1. (Zaštita imovine) Protokola br. 1 EKLJP i stavom 1. člana 4. [Oblik vladanja i podela vlasti] i stavom 1. člana 7. [Vrednosti] Ustava.
(b) Druge kategorije funkcionera, službenika i zaposlenih koji su pogođeni smanjenjem nivoa plata putem osporenog zakona
U presudi se pojašnjava da osporeni zakon, odnosno selektivno smanjenje nivoa plata u javnom sektoru (i) ni u kom slučaju nije povezan sa ekonomskom krizom, budžetskim deficitom ili vanrednim okolnostima; (ii) nije ni privremen niti jednoobrazan; (iii) podigao je nivo plata jednoj kategoriji funkcionera/službenika/zaposlenih na suštinski način, dok je podjednako suštinskim smanjenjem pogodio neke druge kategorije, tako što je takođe izuzeo čitave kategorije od prava na prelazni period. Prema datim pojašnjenjima, mehanizam koji je odabrao zakonodavac za ostvarivanje svrhe osporenog zakona ne ispunjava obaveze koje proizilaze iz člana 55. [Ograničenje prava i osnovnih sloboda] Ustava, prema kojem su u ograničenju osnovnih prava i slobode, javne institucije dužne da ocene odnos između ograničenja i cilja koji se želi postići, kao i da razmotre mogućnost ostvarenja tog cilja sa što blažim ograničenjem. Nesrazmernim opterećenjem samo određenih kategorija u javnom sektoru nije postignuta “pravična ravnoteža” između opšteg interesa i obaveze za zaštitu prava i osnovnih sloboda, što za posledicu ima povredu prava na mirno uživanje imovine na potpuno nesrazmeran način. Sledstveno, Sud je utvrdio da stavovi 2. i 3. člana 41. (Prelazni dodatak) osporenog zakona nisu u saglasnosti sa stavovima 1. i 2. člana 46. [Zaštita imovine] Ustava u vezi sa članom 1. (Zaštita imovine) Protokola br. 1 EKLJP.
(c) Diplomatska služba Republike Kosovo
U presudi se, u nastavku, pojašnjava da je diplomatska služba Republike Kosovo srazmerno među najviše pogođenim smanjenjem nivoa plata zajedno sa kategorijom sudija i tužilaca, ali je za razliku od ovih poslednjih, takođe izuzeta i od prava na prelazni dodatak i prema tome je pogođena trenutnim smanjenjem nivoa plata stupanjem na snagu osporenog zakona. Kao posledica toga, a prema elaborisanjima navedenim u presudi, pored nesrazmerne povrede prava na mirno uživanje imovine, kategorija diplomatske službe Republike Kosovo pokreće i pitanja u vezi sa jednakošću pred zakonom. U kontekstu ovog poslednjeg, presuda razrađuje principe koji proizilaze iz člana 24. [Jednakost pred zakonom] Ustava u vezi sa članom 14. (Zabrana diskriminacije) i članom 1. (Opšta zabrana diskriminacije) Protokola br. 12 EKLJP-a i u primeni relevantnih kriterijuma kako bi se utvrdilo da li “razlika u tretmanu” rezultira povredom navedenih odredbi, Sud je utvrdio da je to slučaj u pogledu kategorije diplomatske službe Republike Kosovo. Shodno tome, Sud je utvrdio da stav 3. člana 41. (Prelazni dodatak) osporenog zakona nije u saglasnosti sa stavovima 1. i 2. člana 46. [Zaštita imovine] Ustava u vezi sa članom 1. (Zaštita imovine) Protokola br. 1 EKLJP i stavom 1. člana 24. [Jednakost pred zakonom] Ustava u vezi sa članom 14. (Zabrana diskriminacije) EKLJP-a.
(d) Kategorija funkcionera/službenika/zaposlenih koji se zapošljavaju nakon stupanja na snagu osporenog zakona
Presudom je takođe pojašnjeno da prema osporenom zakonu, svako lice koje se zaposli nakon njegovog usvajanja, ostvaruje platu u skladu sa odgovarajućim prilozima zakonu i ne uživa pravo na prelazni dodatak. Shodno tome, deo ove kategorije se nadoknađuje nižom i različitom platom za jednak rad u kontekstu ekvivalentnih pozicija, u periodu od dve (2) godine, odnosno koliko traje prelazni period. U presudi se dalje pojašnjava da ova kategorija, koja je zaposlena nakon stupanja na snagu osporenog zakona, ne podleže garancijama koje se odnose na pravo na mirno uživanje imovine u kontekstu delokruga člana 46. [Zaštita imovine] Ustava u vezi sa članom 1. (Zaštita imovine) Protokola br. 1 EKLJP. S tim u vezi, ista pokreće pitanja vezana za principe jednakosti pred zakonom garantovane članom 24. [Jednakost pred zakonom] Ustava zbog toga što jedan deo funkcionera/službenika/zaposlenih koji spadaju u delokrug ovog zakona, ali koji su zaposleni nakon stupanja na snagu istog, neće imati istu i/ili jednaku platu kao njihove kolege koji su zaposleni pre stupanja na snagu osporenog zakona, suprotno i samim garancijama koje sadrži osporeni zakon. Prema elaborisanjima datim u presudi, i u primeni relevantnih kriterijuma koji se odnose na pravo na jednakost pred zakonom, Sud je utvrdio da “razlika u tretmanu” između ove dve kategorije nije proporcionalna cilju kome se teži i sledstveno tome, rezultira kršenjem prava na jednakost pred zakonom ove kategorije funkcionera/službenika i zaposlenih. Sledstveno, Sud je utvrdio da stav 4. člana 41. (Prelazni dodatak) osporenog zakona, nije u saglasnosti sa stavom 1. člana 24. [Jednakost pred zakonom] Ustava u vezi sa članom 1. (Opšta zabrana diskriminacije) Protokola br. 12 EKLJP-a.
U presudi je takođe pojašnjeno da je osporenim zakonom prepolovljena visina dodatka za radno iskustvo, sa nula zapeta pet odsto (0,5%) na nula zapeta dvadeset i pet odsto (0,25%), za svaku punu godinu rada tokom prvih petnaest (15) godina radnog iskustva, i time utiče na visinu plate za sve funkcionere/službenike/zaposlene koji potpadaju pod delokrug primene osporenog zakona. Prema obrazloženjima u presudi, nije sporno da pravo na dodatak na osnovnu platu od nula zapeta pet odsto (0,5%) za svaku godinu radnog iskustva potiče iz člana 18. (Dodatak na platu za radno iskustvo) prethodnog zakona, odnosno Zakona br. 03/L-147 o platama javnih službenika i shodno tome, “mešanje” u ovo pravo kroz osporeni zakon, podleže kontroli garancija utvrđenih članom 46. [Zaštita imovine] Ustava u vezi sa članom 1. (Zaštita imovine) Protokola br. 1 EKLJP-a. Presuda, primenjujući sudsku praksu ESLJP-a, pojašnjava da, iako nije sporno da je relevantno “mešanje” u pravo na mirno uživanje imovine propisano osporenim zakonom, ono ne sledi nikakav “legitimni cilj”. Ovo, između ostalog, zbog toga što prepolovljenje nivoa visine dodatka za prvih petnaest (15) godina radnog iskustva (i) nije urađeno ni za svrhe ekonomske krize ili jedne vanredne situacije, a (ii) niti za svrhe “ujednačenosti plata u javnom sektoru” što odražava cilj osporenog zakona, već je (iii) prema MUP-u, urađeno da “podrži i stimuliše doprinos kao uslugu državi i društvu”. Sud je utvrdio da stav 6. člana 6. (Prelazni dodatak) osporenog zakona nije u saglasnosti sa stavovima 1. i 2. člana 46. [Zaštita imovine] Ustava u vezi sa članom 1. (Zaštita imovine) Protokola br. 1 EKLJP.
Na kraju, presuda pojašnjava četiri (4) glavne kategorije njenih efekata, i to:
Prvo, konstatacije presude ni na koji način ne utiču na kategoriju funkcionera/službenika/zaposlenih kojima je osporenim zakonom povećan nivo plate.
Drugo, proglašenje kao suprotnim Ustavu, a samim tim i ukidanje stavova 2. i 3. člana 41. (Prelazni dodaci) osporenog zakona, ima za posledicu očuvanje postojećeg nivoa plata u javnom sektoru sve dok nova plata, odnosno plata utvrđena osporenim zakonom, postane ekvivalentna postojećoj plati. Ovakvo utvrđivanje proizilazi iz stava 1. člana 41. (Prelazni dodaci) osporenog zakona, prema kojem, ako je javni službenik ili javni funkcioner, pre stupanja na snagu ovog zakona, primao platu koja je veća od plate predviđene ovim zakonom, on/ona će dobiti novu platu prema odredbama ovog zakona i prelazni dodatak u visini razlike između sadašnje plate i nove osnovne plate. Povećanje vrednosti koeficijenta za svaku fiskalnu godinu u odnosu na proporcionalno smanjenje prelaznog dodatka, uz očuvanje nivoa postojeće plate za kategorije koje su pretrpele smanjenje plata, postepeno rezultira potpunim “usaglašavanjem/nivelisanjem” sa nivoom nove plate koju precizira osporeni zakon kroz relevantne priloge. Štaviše, proglašenje kao suprotnim Ustavu i ukidanje stava 3. člana 41. (Prelazni dodaci) osporenog zakona, u kontekstu kategorije diplomatske službe Republike Kosovo, od stupanja na snagu presude, sadrži obavezu za tretiranjem ove kategorije u skladu sa utvrđivanjima iz stava 1. člana 41. (Prelazni dodaci) osporenog zakona.
Treće, proglašenje kao suprotnim Ustavu, a samim tim i ukidanje stava 4. člana 41. (Prelazni dodaci) osporenog zakona, sadrži obavezu za nivelisanjem plata, od stupanja na snagu presude, kategorije zaposlenih nakon stupanja na snagu navedenog zakona, na osnovu samog člana 4. (Načela sistema plata) osporenog zakona, prema kojem, između ostalog, “svako, bez ikakve diskriminacije, ima pravo na jednaku platu za jednak rad”.
Četvrto, uprkos činjenici da su (i) stav 6. člana 6. (Osnovna plata) osporenog zakona, koji se odnosi na visinu dodatka za radno iskustvo; i (ii) stav 2. člana 2. (Delokrug primene) osporenog zakona u odnosu na odredbe koje su precizirane u izreci presude, ocenjeni kao suprotni Ustavu, Sud iste nije ukinuo, jer bi (i) ukidanje prvog u vezi sa činjenicom da osporeni zakon ukida i Zakon br.03/L-147 o platama javnih službenika, rezultiralo pravnom prazninom u pogledu prava na dodatak na platu za radno iskustvo; dok bi (ii) ukidanje drugog uticalo na primenu osporenog zakona u celini. Shodno tome, na osnovu člana 116. [Pravni efekat odluka] Ustava, Sud je naložio Skupštini da, u roku od šest (6) meseci nakon stupanja na snagu ove presude, izmeni i/ili dopuni gore navedene članove u skladu sa Ustavom i presudom Suda, uz pojašnjenje da se u kontekstu (i) stava 6. člana 6. (Osnovna plata) osporenog zakona, prava u vezi sa dodatkom za radno iskustvo moraju se precizirati kroz izmenu/dopunu osporenog zakona od strane Skupštine, ali sa efektom od stupanja na snagu ove presude; dok se (ii) u kontekstu stava 2. člana 2. (Delokrug primene) osporenog zakona, funkcionalna, organizaciona i budžetska nezavisnost nezavisnih ustavnih institucija tumači i sprovodi u skladu sa Ustavom i presudom Suda. Ovaj poslednje navedeni je, uzimajući u obzir neophodne pripreme za sprovođenje ove presude, odredio da presuda stupa na snagu dana 1. februara 2024. godine.
Saopštenje vezano za presudu možete pročitati klikom ovde
Dok, ceo tekst presude i rezime na dva službena jezika Republike Kosovo i na engleskom jeziku možete pročitati klikom ovde
2. KO55/23
Podnosilac: Predsednik Skupštine Republike Kosovo
Objavljeno dana: 25. januar 2024. godine
Zahtev za ocenu ustavnosti predloženih ustavnih amandmana, upućenih od strane predsednika Skupštine Republike Kosovo 2. marta 2023. godine, dopisom br. 08/3509/Do/1493/1
Sud je ocenio ustavnost ustavnih amandmana predloženih od strane četrdeset (40) poslanika Skupštine Republike Kosovo, upućenih od strane predsednika Skupštine Republike Kosovo, dana 2. marta 2023. godine, putem dopisa br. 08/3509/Do/1493/1. Presuda najpre pojašnjava da se predloženi ustavni amandmani u vezi sa vetingom u pravosudnom sistemu, odnose na (i) prelazni/privremeni proces provere integriteta članova Sudskog saveta Kosova, Tužilačkog saveta Kosova, predsednika svih sudova, glavnog državnog tužioca i svih glavnih tužilaca kao i kandidata za ove funkcije, odnosno proces vetinga u pravosudnom sistemu; i (ii) proširenje/dopunu trajnih ustavnih osnova za razrešenje sudija i tužilaca u Republici Kosovo. U presudi se takođe pojašnjava da je proces pripreme ustavnih amandmana počeo (i) usvajanjem “Koncept-dokumenta za sprovođenje procesa vetinga u pravosudnom sistemu” od strane Vlade, dana 13. oktobra 2021. godine; i (ii) podnošenjem Koncept-dokumenta i predloženih ustavnih amandmana od strane Ministarstva pravde na mišljenje Venecijanskoj komisiji dana 10. februara 2022. godine i 18. maja 2022. godine. U ovom Mišljenju se, između ostalog, ističe da se (i) provera integriteta, odnosno veting u pravosudnom sistemu, može uraditi samo kroz ustavne amandmane; (ii) da bi se obezbedila proporcionalna reforma, prelazni/privremeni proces provere integriteta treba da bude ograničen samo na članove Sudskog saveta Kosova, Tužilačkog saveta Kosova, predsednike sudova i glavne tužioce; (iii) da druga pitanja u vezi sa integritetom sudskog i tužilačkog sistema, odnosno sudija i tužilaca u Republici Kosovo, moraju ostati u nadležnosti odgovarajućih saveta i biti realizovana kroz zakonske reforme i kroz jačanju postojećih mehanizama u primenljivim zakonima Republike Kosovo; (iv) da mešanje u ustavna prava mora biti strogo proporcionalno i da svaka ustavna promena mora imati za cilj minimalno uplitanje u nadležnosti Sudskog saveta Kosova i Tužilačkog saveta Kosova; i (v) da relevantni ustavni i zakonodavni amandmani moraju biti pripremljeni na osnovu iskrenog dijaloga i u bliskoj saradnji sa svim zainteresovanim stranama. U pogledu delokruga ocene ustavnosti predloženih ustavnih amandmana, u presudi se dalje pojašnjava da je ocena ustavnosti predloženih amandmana, prema stavu 3. člana 144. [Amandmani] Ustava, ograničena na ocenu da li se predloženim ustavnim amandmanom umanjuje neko od prava i sloboda utvrđenih Poglavljem II Ustava. Prema pojašnjenjima datim u presudi, takva ocena takođe podleže i usklađenosti predloženih amandmana sa vrednostima ustavnog poretka Republike Kosovo, preciziranim u članu 7. [Vrednosti] Ustava i obavezama koje proizilaze iz člana 53. [Tumačenje odredbi ljudskih prava] Ustava, kojim se precizira da se ljudska prava moraju tumačiti u saglasnosti sa sudskom praksom Evropskog suda za ljudska prava. Prilikom ocene predloženih ustavnih amandmana, Sud je, između ostalog, uzeo za osnov dokumentaciju koju je Sudu dostavio predsednik Skupštine i komentare i odgovore na komentare koje su dostavile (i) Kancelarija predsednice Republike Kosovo; (ii) Ministarstvo pravde; (iii) Sudski savet Kosova; (iv) Tužilački savet Kosova; kao i (v) jedan poslanik Skupštine Republike Kosovo. Štaviše, i u oceni da li predloženi ustavni amandmani umanjuju osnovna prava i slobode utvrđene Poglavljem II Ustava, presuda prvo elaborira (i) osnovna načela Ustava u vezi sa podelom i ravnotežom vlasti i nezavisnosti sudske vlasti i tužilačkog sistema u pravnom poretku Republike Kosovo; (ii) principe i standarde u pogledu nezavisnosti pravosuđa i tužilaštva koji potiču iz međunarodnih instrumenata i dokumenata; (iii) opšta načela koja proizilaze iz Ustava i međunarodnih standarda i instrumenata u vezi sa kriterijumima za razrešenje sudija i tužilaca; (iv) mišljenja i odgovore amicus curiae Venecijanske komisije u vezi sa prelaznim ocenjivanjem (vetingom) sudija i tužilaca, uključujući u slučaju Republike Albanije, Moldavije i Ukrajine; (v) komparativnu analizu ustava država članica Saveta Evrope; i (vi) Mišljenje br. CDL-AD(2022)011 Venecijanske komisije za Kosovo u vezi sa Koncept dokumentom o vetingu sudija i tužilaca. U presudi se dalje pojašnjava da su predloženi ustavni amandmani dve kategorije. Prva kategorija, odnosno predlog ustavnog amandmana br. 29, je prolaznog/privremenog karaktera i obuhvata predlog koji je povezan sa procesom vetinga u pravosudnom sistemu, odnosno osnivanjem Autoriteta, kao privremenog organa, osnivanog van sudskog i tužilačkog sistema, kome je poverena nadležnost za proveru integriteta članova Sudskog saveta Kosova, Tužilačkog saveta Kosova, predsednika sudova, glavnog državnog tužioca, glavnih tužilaca tužilaštava i kandidata za ove pozicije. Dok je druga kategorija, odnosno predloženi amandmani br. 27 i br. 28, trajnog karaktera i predlažu proširenje/dopunu postojećeg ustavnog osnova za razrešenje sudija i tužilaca zbog “ozbiljnog nepoštovanja dužnosti” predviđenog stavom 4. člana 104. [Imenovanje i razrešenje Sudija] i stavom 6. člana 109. [Državno Tužilaštvo] Ustava. U primeni ustavnih principa i relevantnih međunarodnih standarda, uključujući i onih koji proizilaze iz Mišljenja Venecijanske komisije o Kosovu, Sud je utvrdio da (i) predloženi amandman broj 29, koji se odnosi na prelazni/privremeni proces vetinga u pravosudnom sistemu, ne umanjuje osnovna prava i slobode zagarantovane Poglavljem II Ustava; dok (ii) predloženi amandmani br. 27 i br. 28, koji se odnose na dopunu trajnih ustavnih osnova za razrešenje sudija i tužilaca, ne umanjuju osnovna prava i slobode zagarantovane Poglavljem II Ustava u kontekstu tri (3) od predloženih formulacija, a umanjuju ova prava i slobode u kontekstu jedne (1) predložene formulacije, prema sledećim pojašnjenjima.
Prilikom ocene predloženog ustavnog amandmana br. 29, u presudi se najpre ističe da se osnivanje Autoriteta, kome je poverena nadležnost da proverava integritet “članova Sudskog saveta Kosova, članova Tužilačkog saveta Kosova, predsednika sudova, glavnog državnog tužioca i glavnih tužilaca tužilaštava i kandidata za ove funkcije”, može utvrditi samo kroz ustavne amandmane, uzimajući u obzir da nadležnosti pomenutog Autoriteta utiču na (i) ustavne nadležnosti, uključujući i na punu ustavnu nezavisnost Sudskog saveta Kosova i Tužilačkog saveta Kosova, prema odredbama članova 108. [Sudski savet Kosova] i 110. [Tužilački savet Kosova] Ustava; (ii) na ustavne nadležnosti predsednika Republike uspostavljene stavovima 15. i 17. člana 84. [Nadležnosti Predsednika] Ustava; i (iii) na ustavnu nadležnost Skupštine utvrđenu stavom 10. člana 65. [Nadležnosti Skupštine] Ustava. Dalje, presuda pojašnjava da osim privremenog efekta na ustavne nadležnosti gore navedenih institucija, osnivanje Autoriteta takođe utiče na (i) prava subjekata provere integriteta, odnosno članova Sudskog saveta Kosova, Tužilačkog saveta Kosova, predsednika svih sudova i svih glavnih tužilaca, kao i kandidata za ove funkcije; ali i (ii) osnovna prava i slobode svih građana, jer takav proces koji uključuje proveru integriteta rukovodećih pozicija koje su odgovorne za celokupno funkcionisanje i administriranje pravosudnim sistemom, može uticati na upravljanje predmetima pojedinaca pred sudovima i tužilaštvima, i sledstveno i na njihovo pravo na pravično suđenje. Imajući u vidu efekat osnivanja Autoriteta na ustavni poredak Republike Kosovo, presuda elaborira i ocenjuje sve predložene ustavne amandmane pojedinačno, sa naglaskom na analizu (i) da li Autoritet, odnosno veća za proveru i žalbeno veće, ispunjavaju kriterijume nezavisnog “suda/tribunal” ustanovljenog zakonom u skladu sa garancijama sadržanim u članu 31. [Pravo na pravično i nepristrasno suđenje] Ustava u vezi sa članom 6. (Pravo na pravično suđenje) Evropske konvencije o ljudskim pravima; (ii) da li subjekti koji podležu proveri integriteta od strane Autoriteta imaju zagarantovano pravo na pristup pravdi, pravno sredstvo i na sudsku zaštitu prava u skladu sa odredbama članova 31. [Pravo na pravično i nepristrasno suđenje], 32. [Pravo na pravno sredstvo] i 54. [Sudska zaštita prava] Ustava u vezi sa članom 6. (Pravo na pravično suđenje) i članom 13. (Pravo na delotvorni pravni lek) Evropske konvencije o ljudskim pravima; i (iii) da li provera integriteta kroz mehanizme Autoriteta povređuje prava na privatnost odgovarajućih subjekata u suprotnosti sa garancijama člana 36. [Pravo na privatnost] Ustava u vezi sa članom 8. (Pravo na poštovanje privatnog i porodičnog života) Evropske konvencije o ljudskim pravima.
U kontekstu prvog pitanja, a primenjujući relevantnu sudsku praksu Evropskog suda za ljudska prava, Sud je ocenio kriterijume koji se odnose na (i) sudsku funkciju veća za proveru i žalbenog veća Autoriteta; (ii) način izbora i razrešenja članova Autoriteta; i (iii) koncept nezavisnosti i nepristrasnosti veća za proveru i žalbenog veća i trajanje mandata članova Autoriteta, i utvrdio da, u principu, veća za proveru i žalbeno veće Autoriteta imaju status “suda/tribunal” u smislu člana 31. [Pravo na pravično i nepristrasno suđenje] Ustava u vezi sa članom 6. (Pravo na pravično suđenje) Evropske konvencije o ljudskim pravima. U kontekstu drugog pitanja, odnosno prava subjekata provere na pristup sudu i delotvorni pravni lek, u presudi se, između ostalog, pojašnjava da iako se predloženim ustavnim amandmanima isključuje pravo na pravni lek pred redovnim sudovima protiv odluka Autoriteta, isti garantuju princip dvostepenosti, odnosno pravo žalbe na odluke veća za proveru pred Žalbenim većem Autoriteta i pravo na podnošenje zahteva za ocenu ustavnosti odluke navedenog Žalbenog veća pred Ustavnim sudom, u skladu sa utvrđivanjima stava 7. člana 113. [Jurisdikcija i ovlašćene strane] Ustava. Dok, u kontekstu trećeg pitanja, odnosno prava na privatnost, presuda, u elaborisanju principa utvrđenih članom 36. [Pravo na privatnost] Ustava u vezi sa članom 8. (Pravo na poštovanje privatnog i porodičnog života) Evropske konvencije o ljudskim pravima, pojašnjava da pitanje podataka, ali i pitanje razrešenja subjekata provere spadaju u delokrug prava na privatni i porodični život, te da bilo kakvo “mešanje/ograničavanje” ovog prava mora biti “propisano zakonom”, da sledi “legitimni cilj” i da bude “proporcionalno” i neophodno u demokratskom društvu. U principu, presuda pojašnjava da svrha prolazne/privremene kontrole integriteta subjekata provere sledi legitimni cilj, odnosno pravilno administriranje pravde i da su uspostavljeni mehanizmi, u principu, proporcionalni cilju kome se teži.
S tim u vezi, u presudi se, između ostalog, ističe (i) da izglasavanje članova Autoriteta u bloku sa dve trećine (2/3) glasova svih poslanika, uključuje obavezu Skupštine da ocenjuje i da osigurava da svaki kandidat za člana Autoriteta, na individualnoj osnovi, ispunjava najviše profesionalne kriterijume i kriterijume integriteta; (ii) da sastav Autoriteta i nova imenovanja na pozicije koje se podvrgavaju kontroli integriteta, moraju biti u skladu sa ustavnim obavezama za rodnu ravnopravnost i zastupljenost pripadnika nevećinske zajednice; i (iii) na osnovu sudske prakse Evropskog suda za ljudska prava, svako “mešanje/ograničenje” prava na privatni život kroz procedure provere integriteta sprovedenih od strane Autoriteta mora biti striktno proporcionalno cilju kome se teži. Štaviše, u presudi se navodi da je, na osnovu predloženih ustavnih amandmana, mandat Autoriteta dve (2) godine od izbora svih članova, sa mogućnošću produženja za najviše još jednu (1) godinu, ako se za to odlučuje zakonom usvojenim sa dve trećine (2/3) glasova svih poslanika Skupštine. U presudi se pojašnjava da neusvajanje ovog zakona znači trenutni prestanak mandata Autoriteta. Konačno, u presudi se takođe ističe da je ocena Suda da predloženi ustavni amandman br. 29 ne rezultira smanjenjem osnovnih prava i sloboda predviđenih Poglavljem II Ustava, ne prejudicira ocenu ustavnosti zakona Skupštine koji se usvaja u sprovođenju pomenutog amandmana, u meri u kojoj se osporava pred Sudom preko ovlašćenih strana u skladu sa odredbama Ustava.
Presuda pojašnjava da na osnovu stava 4. člana 104. [Imenovanje i razrešenje sudija] i stava 6. člana 109. [Državno tužilaštvo] Ustava, sudije i tužioci mogu biti razrešeni sa funkcije na osnovu (i) “kazne zbog počinjenog krivičnog dela”; ili zbog (ii) “neispunjavanja svojih dužnosti” dok, na osnovu stava 2. člana 107. [Imunitet] Ustava, sudije ne uživaju imunitet i mogu biti razrešene sa funkcije kada su namerno prekršile zakon. Štaviše, prema elaborisanjima u presudi, Zakon br. 06/L-57 o disciplinskoj odgovornosti sudija i tužilaca i akti Sudskog saveta Kosova i Tužilačkog saveta Kosova dalje definišu vrste disciplinskih prekršaja sudija i tužilaca, uključujući one koje se odnose na “kršenje zakona” ili “kršenje službene dužnosti”, odgovarajuće sankcije i predlog za razrešenje dotičnog sudije ili tužioca. Predlog ustavnih amandmana br. 27 i br. 28, predlaže proširenje/dopunu ustavnog osnova “ozbiljno nepoštovanje dužnosti“, uključujući na nivou ustavne norme, i na (i) “kontinuirano ocenjivan sa nedovoljnim učinkom”; (ii) “neopravdanu imovinu”; (iii) “teške disciplinske prekršaje”; i (iv) “ugrožen integritet”.
Ocenjujući da li se gore navedenim amandmanima umanjuju osnovna prava i slobode zagarantovana Poglavljem II Ustava, presuda, između ostalog, pojašnjava da (i) za razliku od privremene kontrole integriteta sudija i tužilaca kao privremene i vanredne mere, suštinski element nezavisnosti sudske vlasti i tužilačkog sistema, jeste i princip sigurnosti koji se odnosi na mandat i nesmenjivost sa funkcije; i (ii) stalni osnovi za razrešenje sudija i tužilaca treba da omoguće preduzimanje delotvornih mera protiv onih koji narušavaju integritet pravosudnog sistema, ali da istovremeno obezbede garancije da isti obavljaju relevantne funkcije nezavisno i nepristrasno i bez uplitanja. U gore pomenutom kontekstu, u presuda se naglašava da Ustav Republike Kosovo i relevantni važeći zakoni utvrđuju dovoljan osnov za razrešenje sudija i tužilaca. Štaviše, pitanja koja se odnose na vrednovanje radnog učinka i teške disciplinske prekršaje, na osnovu Ustava i Zakona o disciplinskoj odgovornosti sudija i tužilaca, već predstavljaju osnov za predlaganje razrešenja sudija i tužilaca. U Mišljenju o Kosovu, Venecijanska komisija je takođe preporučila da, osim prolazne/privremene kontrole integriteta fokusirane na visoke pozicije sudskog i tužilačkog sistema, pitanjima u vezi sa integritetom drugih sudija i tužilaca Republike Kosovo, upravljaju odgovarajući saveti, kroz jačanje sprovođenja postojećih zakonskih mehanizama, ali i kroz usvajanje/izmene na relevantne zakone. Međutim, prema elaborisanjima koji su izneti u presudi, Sud smatra da ukoliko predlagač ustavnih amandmana oceni da se takvi kriterijumi koji se odnose na “profesionalni radni učinak”, “teške disciplinske prekršaje” i “neopravdanu imovinu” sudije i/ili tužioca i potvrđeno konačnom sudskom odlukom, treba utvrditi i na nivou ustavne norme, takvo utvrđivanje je moguće jer su navedene formulacije dovoljno “jasne” i “predvidljive”, te kao takve, ne rezultiraju smanjenjem osnovnih prava i sloboda zagarantovanih Poglavljem II Ustava. U kontekstu formulacije “je dokazano da ima neopravdanu imovinu”, presuda, između ostalog, pojašnjava (i) da mehanizam prijavljivanja imovinskog stanja predstavlja jedan od mehanizama borbe protiv korupcije u javnom sektoru, uključujući za sudije i tužioce, i kao takav, isti može rezultirati razrešenjem sudija i tužilaca; (ii) da se na mehanizam za prijavljivanje imovine, utvrđen kroz Zakon br. 08/L-108 o prijavljivanju, poreklu i kontroli imovine i poklona, poziva i Venecijanska komisija u svom Mišljenju o Kosovu, a na slične mehanizme se pozivaju i druga relevantna mišljenja, uključujući ona Konsultativnog veća evropskih sudija i tužilaca i sudska praksa Evropskog suda za ljudska prava; i (iii) da Krivični zakonik Republike Kosovo, predviđa krivično delo “neprijavljivanje ili lažno prijavljivanje imovine, prihoda, poklona, druge materijalne dobiti ili finansijskih obaveza”, i kazna za isto, na osnovu Ustava, rezultira predlogom za razrešenje dotičnog sudije i/ili tužioca. Ipak, u presudi se pojašnjava da nijedan od ustava država članica Evropske Unije i Saveta Evrope nema utvrđeno “neopravdanu imovinu” na nivou ustavne norme kao osnov za razrešenje sudija i/ili tužilaca.
S tim u vezi, prema pojašnjenjima iz presude, (i) iako nije sporno da neprijavljivanje i/ili lažno prijavljivanje imovinskog stanja trenutno predstavlja osnov za razrešenje sudije i/ili tužioca, i (ii) da se pojam “neopravdana imovina” razlikuje od gore navedenog krivičnog dela, u presudi se pojašnjava da, i “neopravdana imovina” koja je potvrđena konačnom sudskom odlukom, može predstavljati osnov za razrešenje sudije ili tužioca, tako što će biti podvrgnuto ustavnim garancijama koje se odnose (i) pristup pravdi, u smislu članova 32. [Pravo na pravno sredstvo] i 54. [Sudska zaštita prava] Ustava; kao i (ii) pravo na pravično i nepristrasno suđenje u smislu člana 31. [Pravo na pravično i nepristrasno suđenje] Ustava u vezi sa članom 6. (Pravo na pravično suđenje) Evropske konvencije o ljudskim pravima. Prema razjašnjenima datim u presudi, Sud je ocenio i predloženi osnov za razrešenje sudije i/ili tužioca, koji se odnosi na formulaciju “ugrožen integritet”. U presudi se pojašnjava da su pitanja u vezi sa integritetom sudija i tužilaca pokrivena na sveobuhvatan način postojećim ustavnim i zakonskim osnovama koje mogu rezultirati njihovim razrešenjem. Međutim, u primeni standarda koji potiču iz ustavnih principa i međunarodnih instrumenata, formulaciju “ima ugrožen integritet” kao trajni osnov za razrešenje sudije i/ili tužioca karakteriše nedostatak “jasnog” i “predvidljivog” definisanja. Štaviše, u balansiranju (i) principa sigurnosti mandata sudije i/ili tužioca i značaja ovog principa za nezavisnost sudskog i tužilačkog sistema, uključujući i nezavisni sud ustanovljen zakonom u skladu sa odredbama člana 31. [Pravo na pravično i nepristrasno suđenje] Ustava u vezi sa članom 6. (Pravo na pravično suđenje) Evropske konvencije o ljudskim pravima; i (ii) “nejasnoće” i “nepredvidljivosti” predložene formulacije, uključujući u kontekstu nedostatka neophodnih procesnih garancija u vezi sa ocenjivanjem “ugroženog integriteta”, kao trajnog osnova za razrešenje sudija i tužilaca koje se predlaže na nivou ustavne norme, Sud je utvrdio da takva formulacija rezultira smanjenjem osnovnih prava i sloboda zagarantovanih Poglavljem II Ustava. U presudi se na kraju ističe da nije sporno da su nezavisnost sudske vlasti i tužilačkog sistema suštinski principi ustavnog poretka Republike Kosovo, koji se zasniva na vrednostima vladavine prava i demokratije. Ustav Republike Kosovo utvrđuje Sudski savet Kosova i Tužilački savet Kosova kao dve nezavisne ustavne institucije, dodeljujući im nadležnost da upravljaju sudskim, odnosno tužilačkim sistemom, uključujući i pitanjima koja se odnose na disciplinske postupke za sudije i tužioce i nadležnost za predlaganje njihovog razrešenja. Ove nadležnosti saveta obuhvataju i obavezu da postupaju sa dužnom efikasnošću u primeni važećih zakona, uključujući i Zakon o disciplinskoj odgovornosti sudija i tužilaca, i da preduzmu neophodne mere protiv svakog sudije i tužioca koji bi mogao da naruši integritet sudskog i tužilačkog sistema u Republici Kosovo. U presudi se naglašava da pravilno funkcionisanje i administriranje pravde, uključujući poverenje javnosti u ovaj sistem, odražava jedan od najbitnih principa demokratskog društva zasnovanog na vladavini prava, princip koji je osnovna vrednost ustavnog poretka Republike Kosovo.
Saopštenje vezano za presudu možete pročitati klikom ovde
Dok, ceo tekst presude i rezime na dva službena jezika Republike Kosovo i na engleskom jeziku možete pročitati klikom ovde
Rešenja o neprihvatljivosti
_____________________________
II.
U jednom (1) rešenju o neprihvatljivosti koje je objavio, Sud je utvrdio da je zahtev podnosioca neprihvatljiv na osnovu stava 7. člana 113. [Jurisdikcija i ovlašćene strane] Ustava, stava 2. člana 47. (Individualni zahtevi) Zakona, tačke (b) stava (1) pravila 34. (Kriterijumi prihvatljivosti) Poslovnika, usled neiscrpljivanja pravnih sredstava u suštinskom smislu.
3. KI71/22
Podnosilac: Muhamet Mehmeti
Objavljeno dana: 18. januara 2024. godine
Zahtev za ocenu ustavnosti presude Vrhovnog suda Republike Kosova [Rev. br. 398/2021] od 20. decembra 2021. godine
Ceo tekst rešenja i rezime na dva službena jezika Republike Kosovo možete pročitati klikom ovde
Odluke
_____________________________
III.
U jednoj (1) odluci o odbijanju zahteva koju je objavio, Sud je utvrdio da se zahtev odbija na osnovu stava 7. člana 113. [Jurisdikcija i ovlašćene strane] Ustava, člana 47. (Individualni zahtevi) Zakona i tačke (b) stava (2) pravila 54. (Odbacivanje i odbijanje zahteva) Poslovnika zbog toga što isti nije kompletan.
4. KI176/22
Podnosilac: Gani Bërnjashi
Objavljeno dana: 17. januara 2024. godine
Zahtev za ocenu ustavnosti presude Apelacionog suda Republike Kosova [PAKR. br. 140/2019] od 17. aprila 2022. godine
Ceo tekst odluke i rezime na dva službena jezika Republike Kosovo možete pročitati klikom ovde
Napomena:
Ovo saopštenje je pripremio Sekretarijat Suda samo u informativne svrhe. Kompletni tekstovi odluka su dostavljeni svim stranama uključenim u slučajevima i biće objavljeni u Službenom listu Republike Kosovo u utvrđenim rokovima.