USTAVNI SUD

KI212/21, Podnosilac: Behar Emini, ocena ustavnosti rešenja Vrhovnog suda Kosova Rev. br. 382/2021 od 22. septembra 2021. godine

KI212/21, presuda od 22. maja 2023. godine, objavljena 22. juna 2023. godine

Ključne reči: individualni zahtevi, zakonom ustanovljen sud, naknada za eksproprisanu imovinu, hitan postupak, povreda prava na imovinu  

Okolnosti konkretnog slučaja povezane su sa tužbenim zahtevom podnosioca zahteva podnetim u vanparničnom postupku radi određivanja naknade kao rezultat eksproprijacije nepokretnosti od strane Skupštine opštine Gnjilane.

Dana 29. juna 1995. godine, Skupština opštine Gnjilane je donela odluku o eksproprijaciji sa pravom na naknadu za nepokretnost za potrebe izgradnje obilaznice u opštini Gnjilane, pri čemu je jedan deo te nepokretnosti bio u posedu pravnog prethodnika podnosioca zahteva. Osnovni sud je presudom [C. br. 11/2009] od 25. februara 2013. godine, utvrdio pravo svojine na ime podnosioca zahteva u vezi sa predmetnom nepokretnošću i kao rezultat toga je pokrenut vanparnični postupak u vezi sa naknadom kao rezultat eksproprijacije. Osnovni sud je rešenjem [N. br. 109/2008] od 11. marta 2014. godine, odredio naknadu za eksproprisanu nepokretnost sada na ime podnosioca zahteva, koje rešenje je potvrđeno i od strane Apelacionog suda. Međutim, kao rezultat rešenja [Rev. br. 73/2015] Vrhovnog suda od 20. aprila 2015. godine, kojim je usvojena revizija opštine Gnjilane, predmet je vraćen Osnovnom sudu na ponovno odlučivanje sa preporukom da se iznos proceni relevantnim veštačenjem u skladu sa zakonom. Osnovni sud je u postupku ponovljenog odlučivanja, rešenjem [Cn. br. 119/2015] od 24. februara 2017. godine, delimično usvojio predlog podnosioca zahteva za naknadu eksproprisane imovine i sledstveno tome odredio vrednost naknade za podnosioca zahteva. Ovo poslednje rešenje Osnovnog suda potvrđeno je i rešenjem [Ac. br. 4784/17]  Apelacionog suda od 24. maja 2021. godine. Protiv ova poslednja dva rešenja, odnosno rešenja Osnovnog i Apelacionog suda, opština Gnjilane je u svojstvu protivpredlagača podnela reviziju Vrhovnom sudu, a ovaj je povodom toga: (i) usvojio reviziju opštine Gnjilane; (ii) preinačio rešenje Osnovnog suda i rešenje Apelacionog suda; i (iii) odbio predlog podnosioca zahteva za naknadu eksproprisane nepokretnosti, sa obrazloženjem da je na osnovu odredbi važećeg Zakona o obligacionim odnosima, zahtev podnosioca zahteva zastareo.

Podnosilac zahteva je pred Sudom tvrdio da su mu povređena osnovna prava i slobode zagarantovana članom 31. [Pravo na pravično i nepristrasno suđenje] u vezi sa članom 6. (Pravo na pravično suđenje) Evropske konvencije o ljudskim pravima i članom 46. [Zaštita imovine] Ustava, iz razloga što: (i) na osnovu člana 2b Zakona o eksproprijaciji, koji je primenljiv u okolnostima njegovog slučaja, revizija protiv odluka Osnovnog i Apelacionog suda, nije bila dozvoljena; i (ii) postupak određivanja naknade za eksproprijaciju nepokretnosti nije sproveden sa hitnošću koja je utvrđena zakonom. Iz napred pomenutih navoda podnosioca zahteva, u smislu njegovog prava na pravično i nepristrasno suđenje, proizilazi da se pitanja koja su pokrenuta u njegovom zahtevu tiču nedostatka nadležnosti Vrhovnog suda da odlučuje o reviziji, koji navodi su u suštini i na osnovu sudske prakse Evropskog suda za ljudska prava povezani sa kriterijumom prava na “zakonom ustanovljeni sud”, zagarantovanog stavom 2. člana 31. Ustava u vezi sa stavom 1. člana 6. Evropske konvencije o ljudskim pravima. Njegov navod koji se odnosi na hitnu prirodu postupka za određivanje iznosa naknade kao rezultat eksproprijacije imovine na osnovu odredbi važećih zakona tiče se garancija utvrđenih u stavu 3. člana 46. Ustava u vezi sa članom 1. Protokola br. 1 Evropske konvencije o ljudskim pravima.

Prilikom ocene navoda podnosioca zahteva, Sud je najpre razradio, a potom i primenio na konkretan slučaj (i) opšta načela iz svoje sudske prakse i sudske prakse Evropskog suda za ljudska prava u pogledu načela “zakonom ustanovljenog suda”; i (ii) u smislu prava na imovinu, primenio i garancije utvrđene ustavnim i zakonskim odredbama koje se odnose na pravo na naknadu u slučaju eksproprijacije imovine, kao i načela ustanovljena relevantnom sudskom praksom Evropskog suda za ljudska prava i samog Suda.

Prvo je, prilikom primene načela koja se odnose na pravo na “zakonom ustanovljeni sud”, uključujući i praksu samog Suda u sličnim slučajevima, između ostalog, objašnjeno da na osnovu člana 2b Zakona o eksproprijaciji (Službeni list SAPK 46/86), protiv pravosnažnih odluka o određivanju naknade nije dozvoljena revizija i da samim tim Vrhovni sud nije imao nadležnost da odlučuje povodom revizije tužene strane. U tom smislu, Sud podseća da je rešenjem [Ac. br. 4784/17] Apelacionog suda od 24. maja 2021. godine potvrđeno rešenje [Cn. br. 119/2015] Osnovnog suda od 24. februara 2017. godine, koje je doneto u postupku ponovljenog odlučivanja, a kojim je određen iznos naknade za spornu nepokretnost. Shodno tome, u nedostatku nadležnosti da odlučuje u ovom predmetu povodom revizije, isti se ne može smatrati “zakonom ustanovljenim sudom” u smislu člana 31. Ustava u vezi sa članom 6. Evropske konvencije o ljudskim pravima.

Drugo, prilikom primene načela koja se odnose na pravo podnosioca zahteva na naknadu kao rezultat eksproprijacije njegove nepokretnosti i hitnu prirodu takvih postupaka, Sud je ocenio da kao rezultat protoka znatnog perioda vođenja postupaka u vanparničnom postupku, postupak naknade za eksproprijaciju nepokretnosti nije sproveden sa hitnošću koja se zahteva stavom 3. člana 46. Ustava i članom 2b Zakona o izmenama i dopunama Zakona o eksproprijaciji. Konkretnije, Sud je smatrao da je kao rezultat kašnjenja u dodeli neposredne i adekvatne naknade za eksproprijaciju njegove nepokretnosti narušena pravična ravnoteža između zaštite imovine i zahteva opšteg interesa, i da je samim tim podnosiocu zahteva povređeno pravo na imovinu zagarantovano stavom 3. člana 46 Ustava u vezi sa članom 1. Protokola br. 1 Evropske konvencije o ljudskim pravima.

Konačno, i na osnovu objašnjenja datih u objavljenoj presudi, Sud je utvrdio da rešenje [Rev. br. 382/2021] Vrhovnog suda od 22. septembra 2021. godine nije u saglasnosti sa (i) stavom 2. člana 31. [Pravo na pravično i nepristrasno suđenje] Ustava u vezi sa stavom 1. člana 6. (Pravo na pravično suđenje) Evropske konvencije o ljudskim pravima i (ii) stavom 3. člana 46. [Zaštita imovine] Ustava u vezi sa članom 1. (Zaštita imovine) Protokola br. 1 Evropske konvencije o ljudskim pravima. Sledstveno tome, Sud je proglasio ništavim rešenje [Rev. br. 382/2021] Vrhovnog suda od 22. septembra 2021. godine i utvrdio da je rešenje [Ac. br. 4784/17] Apelacionog suda od 24. maja 2021. godine, konačno i obavezujuće.