Odluke sa sednice za razmatranje koja je održana 1. maja 2020. godine

Na sednici održanoj 1. maja 2020. godine, Ustavni sud Republike Kosovo je razmotrio i odlučio o zahtevima: 1. KO 72/20 i 2. KO 61/20. U nastavku možete čitati kratak sažetak odluka Suda (puni tekstovi odluka će biti dostavljeni strankama, objavljeni na vebstranici Suda i u Službenom listu tokom narednih dana):

1. Odluka o privremenoj meri
Predmet: KO 72/20
Podnosilioci: Rexhep Selimi i 29 drugih poslanika Skupštine Republike Kosovo

Predmetna stvar zahteva je bila ocena ustavnosti dekreta predsednika Republike Kosovo br. 24/2020, od 30. aprila 2020. godine, kojim se g.  Avdullah Hoti predlaže Skupštini Republike Kosovo kao kandidat za premijera za formiranje Vlade Republike Kosovo. Podnosioci zahteva tvrde da osporeni Dekret Predsednika nije u skladu sa stavom 1 člana 4 [Oblik Vladanja i Podela Vlasti], stavom 2 člana 82 [Raspuštanje Skupštine], stavom 14 člana 84 [Nadležnosti Predsednika] kao i članom 95 [Izbor Vlade] Ustava Republike Kosovo. Podnosioci zahteva su tražili od Ustavnog suda da uvede i privremenu meru na dekret „kako bi se sprečila nenadoknadiva šteta po stranku i instituciju“. Dana 1. maja 2020. godine, u određenom roku, Sud je primio komentare u vezi sa privremenom merom od sledećih stranaka: predsednika Republike Kosovo, predsednice Skupštine Republike Kosovo, premijera na dužnosti Republike Kosovo, Parlamentarne grupe Demokratskog saveza Kosova, poslanika Arbana Abrashija i poslanika Shkëmba Manaja
Zahtev je bio zasnovan na član 113. stav 2. podstav 1 [Jurisdikcija i ovlašćene strane] Ustava, članovima 29. [Tačnost zahteva] i 30. [Rok] Zakona br. 03/L-121 o Ustavnom sudu, kao i pravilima 32 [Podnošenje podnesaka i odgovora] i 67 [Podnesak u skladu sa članom 113.2 (1) i (2) Ustava i članovima 29. i 30. Zakona] Poslovnika o radu Ustavnog suda.
– Sud u skladu sa članom 116.2 Ustava, članom 27. Zakona o Ustavnom sudu i pravilom 57 Poslovnika o radu, dana 1. maja 2020. godine, većinom glasova je odlučio:

I. DA ODOBRI privremenu meru, u trajanju do 29. maja 2020. godine, od datuma donošenja ove Odluke;
II.DA ODMAH OBUSTAVI primenu Dekreta predsednika Republike Kosovo, br. 24/2020, od 30. aprila 2020. godine, u trajanju određenom u tački I ove izreke;

Sud, bez ikakvog prejudiciranja o prihvatljivosti ili meritumu zahteva je zaključio da  zahtev podnosilaca za privremenu meru u vezi sa osporenim Dekretom predsednika treba usvajati kao zasnovanim.

2. Presuda
Predmet: KO 61/20
Podnosilac zahteva: Uran Ismaili i 29 drugih poslanika Skupštine Republike Kosovo

Predmetna stvar zahteva je bila ocena ustavnosti četiri (4) odluke Ministarstva zdravstva, odnosno:

(1) Odluke [br. 214/IV/2020] od 12. aprila 2020. godine – o proglašavanju opštine Prizren „zonom karantina“;
(2) Odluke [br. 229/IV/2020] od 14. aprila 2020. godine – „o sprečavanju, suzbijanju i eliminisanju zarazne bolesti COVID-19 na teritoriji opštine Prizren“;
(3) Odluke [br. 238/IV/2020] od 14. aprila 2020. godine – „o sprečavanju, suzbijanju i eliminisanju zarazne bolesti  COVID-19 na teritoriji opštine Dragaš“;
(4) Odluke [br. 239/IV/2020] od 14. aprila 2020. godine – „o sprečavanju, suzbijanju i eliminisanju zarazne bolesti  COVID-19 na teritoriji opštine Istok“.

Podnosioci zahteva su tvrdili da gore navedene odluke nisu u saglasnosti sa članovima 35. [Sloboda kretanja] i 55. [Ograničenje prava i osnovnih sloboda] Ustava Republike Kosovo. Podnosioci zahteva su takođe tvrdili da su navedene odluke u suprotnosti sa presudom Ustavnog suda u slučaju KO54/20 (Podnosilac zahteva: Predsednik Republike Kosovo, Predmetna stvar: „Ocena ustavnosti Odluke br. 01/15 Vlade Republike Kosovo“), objavljena 6. aprila 2020. godine i takođe su tražili od Suda da odredi privremenu meru momentalnog obustavljanja primene osporenih odluka do meritornog rešavanja slučaja.
Zahtev je bio zasnovan na podstavu (1) stava 2. člana 113. [Jurisdikcija i ovlašćene strane] i stavu 2. člana 116. [Pravni efekat odluka] Ustava, na članovima 22, 27, 29. i 30. Zakona br. 03/L-121 o Ustavnom sudu, kao i na pravilima 32, 56. i 57. Poslovnika o radu Ustavnog suda.

Zaključci

1. Dana 31. marta 2020. godine, Sud je odlučio o slučaju KO54/20 kojom Presudom, proglasio nevažećom Odluku br.01/15 Vlade, gde je utvrdio da je ista u suprotnosti sa članom 55 [Ograničenje Prava i Osnovnih Sloboda] Ustava u vezi sa članovima 35 [Sloboda Kretanja], 36 [Pravo na privatnost], 43 [Sloboda Okupljanja] Ustava i ekvivalentnim članovima EKLJP-a, odnosno članovima 8 (Pravo na poštovanje privatnog i porodičnog života), 11 (Sloboda okupljanja i udruživanja) EKLJP-a i članom 2 (Sloboda kretanja) Protokola br. 4 EKLJP-a.

2. U gorenavedenoj presudi, Sud je naglasio da (i) Vlada samo može sprovesti jedan zakon Skupštine koji ograničava neko osnovno pravo ili slobodu i to samo do specifične mere koju je ovlastila Skupština putem odgovarajućeg zakona, i da (ii) je Ministarstvo zdravlja, odnosno Vlada ovlašćena da donosi odluke u cilju sprečavanja i borbe protiv pandemije, samo onoliko koliko je ovlašćena Zakonom br. 02/L-109 o sprečavanju i suzbijanju zaraznih bolesti i Zakonom br. 04/L-125 o zdravstvu. Sud je takođe naglasio da ova dva zakona, ne ovlašćuju Ministarstvo zdravlja, odnosno Vladu, da ograničava Ustavom zagarantova prava i slobode na nivou cele Republike Kosovo i za sve građane Republike Kosovo bez izuzetka.

3. Nakon Presude KO54/20, dana 14. aprila 2020. godine, kroz trideset i osam (38) odluka o “sprečavanju, suzbijanju i eliminisanju zarazne bolesti COVID-19”, Ministarstvo zdravlja je uvelo ograničenja u svim opštinama Kosova i za sve građane Republike Kosovo. Sud u ovom slučaju KO61/20, ne ocenjuje ustavnost svih trideset osam (38) gore navedenih odluka iz razloga što podnosioci zahteva nisu osporili sve te odluke.

4. Pred Sudom su osporene samo tri (3) od njih, i to odluke [br. 229/IV/2020]; [br. 238/IV/2020] i [br. 239/IV/2020] od 14. aprila 2020. godine, za opštine Prizren, Dragaš i Istok. Pred Sudom je takođe osporena i odluka [br. 214/IV/2020] Ministarstva zdravlja od 12. aprila 2020. godine o proglašenju opštine Prizren “zonom karantina”.

5. Prema tome, ustavno pitanje koje sadrži presuda KO61/20, je saglasnost četiri (4) osporene odluke Ministarstva zdravlja sa članovima 35. i 55. Ustava. Sud je prilikom njihove ocene, na osnovu člana 55. Ustava, sudske prakse Suda, uključujući i presudu KO54/20, i sudske prakse ESLJP-a u vezi sa članom 2 Protokola br. 4 EKLJP-a, procenio da li su “mešanja”, odnosno ograničenja slobode kretanja građana  opština Prizren, Dragaš i Istok, (i) “propisana zakonom”, odnosno Zakonom br.02/L-109 o sprečavanju i suzbijanju zaraznih bolesti; (ii) da li slede „legitimni cilj“.; i (iii) i da li su “ neophodne u demokratskom društvu ”.

6. Na osnovu razmatranja i procene spisa podnetih pred Sudom i na osnovu svoje sudske prakse, Sud je jednoglasno odlučio da proglasi zahtev KO61/20 prihvatljivim za razmatranje merituma, pošto su bili ispunjeni svi uslovi prihvatljivosti utvrđeni Ustavom, Zakonom o Ustavnom sudu i Poslovnikom o radu.

7. Sud je takođe odlučio da odluke “o sprečavanju, suzbijanju i eliminisanju zarazne bolesti COVID-19”, u opštinama Prizren, Dragaš i Istok su u saglasnosti sa Ustavom, sa izuzetkom odnosnih tačaka u izreci koje određuju upravne prekršaje, dok je za odluku o proglašenju “zone karantine” u opštini Prizren proglasio da je u suprotnosti sa Ustavom.

8. Tačnije, Sud je, jednoglasno, odlučio da su (i) odluka [br. 229/IV/2020] Ministarstva zdravlja od 14. aprila 2020. godine o “sprečavanju, suzbijanju i eliminisanju zarazne bolesti COVID-19” u Opštini Prizren (tačke I, II, III, IV, VI, VII i VIII); i (ii) odluke [br. 238/IV/2020] i [br. 239/IV/2020] Ministarstva zdravlja od 14. aprila 2020. godine “o sprečavanju, suzbijanju i eliminisanju zarazne bolesti COVID-19” u opštinama Dragaš i Istog (tačke I, II, III, V, VI i VII) u saglasnosti sa članom 55. Ustava u vezi sa članom 35. Ustava i članom 2. Protokola br. 4 EKLJP. Shodno tome, Sud je sve navedene tačke gore navedenih odluka proglasio ustavnim.

9. Sud je utvrdio da je prilikom donošenja gore navedenih odluka, Ministarstvo zdravlja postupilo u skladu sa ovlašćenjima utvrđenim Zakonom br. 02/L-109 o sprečavanju i suzbijanju zaraznih bolesti, i sledstveno „mešanja“ u pravo na slobodu kretanja građana opština Prizren, Dragaš i Istok, putem gore navedenih tačaka su bila “propisana zakonom”. Sud je takođe utvrdio da ista  slede „legitimni cilj”, odnosno cilj zaštite “javnog zdravlja”, kao što određeno stavom 3 člana 2 Protokola br. 4 EKLJP-a; proporcionalna su u odnosu na legitimni cilj koji je bio sleđen; i ona su “neophodne u demokratskom društvu ”.

10. Međutim, Sud je, većinom glasova, odlučio da: (i) tačka V Odluke [br. 229/IV/2020] od 14 aprila 2020. godine Ministarstva zdravlja “o sprečavanju, suzbijanju i eliminisanju zarazne bolesti COVID-19”, za Opštinu Prizren; i (ii) tačka IV Odluka [br. 238/IV/2020] i [br. 239/IV/2020] od 14 aprila 2020. godine Ministarstva zdravlja “o sprečavanju, suzbijanju i eliminisanju zarazne bolesti COVID-19”, u Opštinama Dragaš i Istok, u kojima su određeni administrativni prekršaji i odgovarajuće sankcije, nisu u saglasnosti sa članom 55 Ustava u vezi sa članom 35 Ustava i članom 2 Protokola br. 4 EKLJP-a. Sud je obrazložio da određivanjem nepoštovanja mera predviđenih kroz gorenavedene Odluke kao „upravni prekršaj“, Ministarstvo zdravlja je prekoračila zakonska ovlašćenja određena Zakonom br. 02/L-109 o sprečavanju i suzbijanju zaraznih bolesti. Sud je naglasio da na osnovu Zakona br. 05/L-087 o Prekršajima, prekršaji i odgovarajuće sankcije mogu da se odrede samo zakonom Skupštine Republike ili aktima Skupštine jedne Opštine, i da ovo ovlašćenje ne može se preneti na druge organe. Sledstveno, administrativni prekršaji koji su određeni kroz ove tri osporene odluke, nisu „propisani zakonom“ i kao rezultat toga, proglašeni su neustavnim.

11. Sud je s druge strane većinom glasova odlučio da Odluka [br. 214/IV/2020] od 12. aprila 2020. godine Ministarstva zdravlja o proglašenju opštine Prizren “zonom karantine”, nije u saglasnosti sa članovima 35. i 55. i članom 2 Protokola br. 4 EKLJP. Sud je utvrdio da donošenjem ove Odluke, Ministarstva zdravlja je prekoračila nadležnosti određene kroz Zakon br. 02/L-109 o sprečavanju i suzbijanju zaraznih bolesti, i sledstveno “mešanja” u pravo slobode kretanja, putem stavljanja u karantini cele opštine Prizren, nisu“ propisana zakonom”. Sud je razjasnio da “karantina” prema Zakonu br. 02/L-109 o sprečavanju i suzbijanju zaraznih bolesti može da se naloži od strane Ministarstva zdravlja, nakon preporuke NIJZK, samo za fizička lica za koje se potvrđuje ili se sumnja da su bila u neposrednom kontaktu sa osobama koje su bolesne ili postoji sumnja da imaju zaraznu bolest. Sledstveno, odluka o proglašenju opštine Prizren “zonom karantine” je u celosti proglašena neustavnom.

12. Što se tiče zahteva za privremenu meru, Sud je utvrdio da, nakon odluke sudija da odluče o meritumu slučaja u celosti i donesu ovu Presudu, isti je ostao bespredmetan.

13. Sud je takođe podsetio da je Presudom KO54/20 odredio jedan drugi datum stupanja na snagu svoje presude, odnosno 13. april 2020. godine, naglasivši da do tog datuma, relevantne institucije Republike Kosovo, i u prvom redu, Skupština treba da preduzmu potrebne mere da bi osigurali da su potrebna ograničenja osnovnih prava i sloboda u cilju očuvanja javnog zdravlja, izvršena u saglasnosti sa Ustavom i Presudom KO54/20.

14. Sud ističe činjenicu da uprkos specifičnom zahtevu upućenom Skupštini da obavesti Sud „u vezi sa pitanjem Suda o koracima preduzetim nakon objavljivanja Presude u slučaju KO54/20 od 31. marta 2020. godine“, Sud nije primio odgovor od Skupštine. U ovom pogledu, Sud pre svega naglašava činjenicu da je zakonska obaveza svih javnih organa da “podrže rad Ustavnog suda i na zahtev istog pruže svoju saradnju“. Pored toga, Sud naglašava činjenicu da je na osnovu presude KO54/20, Skupština dužna da ili putem izmena i dopuna postojećeg primenljivog zakonodavstva ili putem donošenja nekog novog zakona, utvrdi prikladnije mehanizme i ovlašćenja kako bi nadležni organi, uključujući i Ministarstvo zdravlja, odnosno Vladu, preduzeli odgovarajuće mere, potrebne za suzbijanje i sprečavanje pandemije COVID-19 u saglasnosti sa Ustavom i presudom KO54/20. U tom kontekstu, Sud takođe stavlja naglasak na član 116. [Pravni efekat odluka] Ustava, na osnovu kojeg, odluke Ustavnog suda su obavezne za pravosuđe i sva lica i institucije Republike Kosovo.

15. Sud je u Presudi KO61/20 takođe adresirao  podnesak od 23. aprila 2020. godine Premijera na dužnosti upućen Sudu u ime Vlade, pod nazivom “ Podnesak u vezi sa nepoštovanjem zakonskog roka i Poslovnika o radu Ustavnog suda od strane Ustavnog suda u slučaju KO 61/20”. kojim su izražena “zabrinutosti” u vezi sa ” povredama suštinskih odredbi koje se odnose na postupak i rokove koji se moraju poštovati” od strane Suda naglasivši da će “Vlada pažljivo razmotriti dosadašnje zakonske povrede i u zavisnosti od njihove pravne kvalifikacije preduzeti potrebne postupke utemeljene na zakonodavstvu na snazi.”

16. Sud je ovaj podnesak kao i sve druge, podelio sa zainteresovanim stranama u ovom slučaju. Isti će biti objavljen u celini zajedno sa presudom KO61/20, koja sadrži i potrebna razjašnjenja u vezi sa ovim podneskom. Međutim, Sud snažno naglašava da je pristup Vlade prema Sudu koji odražava ovaj podnesak neprihvatljiv i u suprotnosti sa osnovnim vrednostima Ustava Republike.

17. Sud ponovo naglašava da je on nezavisan organ u zaštiti Ustava i konačni tumač Ustava. Sud takođe podseća da mu Ustav pripisuje punu nezavisnost u obavljanju svojih odgovornosti. Štaviše, ustavna je obaveza Vlade i svih institucija Republike da poštuju i da se ne mešaju u ovu nezavisnost. Sud takođe podseća Vladu da njoj Ustav ne prepisuje nijednu nadležnost u vezi sa odlučivanjem sudske vlasti. Poštovanje osnovnih ustavnih vrednosti u vezi sa podelom vlasti, nezavisnošću sudske vlasti, nezavisnošću i autoritetom Ustavnog suda i očuvanjem vladavine zakona je ustavna obaveza svih grana vlasti Republike Kosovo.

18. Sud na kraju naglašava činjenicu da bez obzira na situaciju nastale usled pandemije COVID-19, i koja je pogađala ceo svet, vladavina zakona i pravna država mora da prevladaju. To je naglasio i Savet Evrope u Informativnom Dokumentu SG/Inf(2020)11, od 7 aprila 2020. godine o Poštovanju demokratije, pravne države i ljudskih prava u kontekstu zdravstvene krize izazvane COVID-om 19, ali i u Mišljenima Venecijanske komisije, uključujući ono o zaštiti ljudskih prava u vanrednim situacijama  i Kontrolnu listu o pravnoj državi. Sve institucije Republike su obavezne da postupaju u potpunoj saglasnosti sa odgovarajućim ustavnim i zakonskim nadležnostima kao i u saglasnosti sa Presudama Suda.

IZ TIH RAZLOGA

Ustavni sud Republike Kosovo, u skladu sa članovima 113.2 (1) i 116. Ustava, članom 20. Zakona o Ustavnom sudu i pravilom 59 (2) Poslovnika o radu, dana 1. maja 2020. godine,

ODLUČUJE

I. DA PROGLASI, jednoglasno, zahtev prihvatljivim;

II. DA PROGLASI, jednoglasno, da je odluka [br. 229/IV/2020] Ministarstva zdravlja od 14. aprila 2020. godine “o sprečavanju, suzbijanju i eliminisanju zarazne bolesti COVID-19”, na teritoriji opštine Prizren (tačke I, II, III, IV, VI, VII i VIII) u saglasnosti sa članom 55. [Ograničenje prava i osnovnih sloboda] Ustava u vezi sa članom 35. [Sloboda kretanja] Ustava i članom 2. (Sloboda kretanja) Protokola br. 4 EKLJP;

III. DA PROGLASI, jednoglasno, da su odluke [br. 238/IV/2020] i [br. 239/IV/2020] Ministarstva zdravlja od 14. aprila 2020. godine “o sprečavanju, suzbijanju i eliminisanju zarazne bolesti COVID-19” u opštinama Dragaš i Istok (tačke I, II, III, V, VI i VII) u saglasnosti sa članom 55. [Ograničenje prava i osnovnih sloboda] Ustava u vezi sa članom 35. [Sloboda kretanja] Ustava i članom 2. (Sloboda kretanja) Protokola br. 4 EKLJP;

IV. DA PROGLASI, većinom glasova, da tačka V odluke [br. 229/IV/2020] Ministarstva zdravlja od 14. aprila 2020. godine “o sprečavanju, suzbijanju i eliminisanju zarazne bolesti COVID-19” u opštini Prizren i tačka IV odluka [br. 238/IV/2020] i [br. 239/IV/2020] Ministarstva zdravlja od 14. aprila 2020. godine “o sprečavanju, suzbijanju i eliminisanju zarazne bolesti COVID-19” u opštinama Dragaš i Istok, u pogledu upravnih prekršaja, nisu u saglasnosti sa članom 55. [Ograničenje prava i osnovnih sloboda] Ustava u vezi sa članom 35. [Sloboda kretanja] Ustava i članom 2. (Sloboda kretanja) Protokola br. 4 EKLJP;

V.  DA PROGLASI, većinom glasova, da odluka [br. 214/IV/2020] Ministarstva zdravlja od 12. aprila 2020. godine o proglašenju opštine Prizren “zonom karantina”, nije u saglasnosti sa članom 55. [Ograničenje prava i osnovnih sloboda] Ustava u vezi sa članom 35. [Sloboda kretanja] Ustava i članom 2. (Sloboda kretanja) Protokola br. 4 EKLJP;

VI. DA PROGLASI nevažećim, u skladu sa članom 116.3 Ustava, tačku V odluke [br. 229/IV/2020] i tačku IV odluka [br. 238/IV/2020] i [br. 239/IV/2020] navedenih u tački IV ove izreke, od dana stupanja na snagu ove presude;

VII. DA PROGLASI nevažećom, u skladu sa članom 116.3 Ustava, odluku [br. 214/IV/2020] navedenu u tački V ove izreke, od dana stupanja na snagu ove presude;