Aktvendim për papranueshmëri
Prishtinë, më 15 shkurt 2024
Nr. Ref.: RK 2332/24
AKTVENDIM PËR PAPRANUESHMËRI
në
rastin nr. KI124/23
Parashtrues
Sherife Bllaca dhe Blendi Bllaca
Vlerësim i kushtetutshmërisë
së Njoftimit [KMLC.nr.1/23] të Zyrës së Kryeprokurorit të Shtetit, të 14 shkurtit 2023; dhe Aktvendimit [Ac.nr.1726/2022], të Gjykatës së Apelit në Prishtinë, të 4 tetorit 2022
GJYKATA KUSHTETUESE E REPUBLIKËS SË KOSOVËS
e përbërë nga:
Gresa Caka-Nimani, kryetare
Bajram Ljatifi, zëvendëskryetar
Selvete Gërxhaliu-Krasniqi, gjyqtare
Safet Hoxha, gjyqtar
Radomir Laban, gjyqtar
Remzije Istrefi-Peci, gjyqtare
Nexhmi Rexhepi, gjyqtar dhe
Enver Peci, gjyqtar.
Parashtruesit e kërkesës
Kërkesa është dorëzuar nga Sherife Bllaca dhe Blendi Bllaca nga Gjilani, të cilën e përfaqëson avokati Bajram Morina nga Gjakova (në tekstin e mëtejmë: parashtruesit e kërkesës).
Vendimi i kontestuar
Parashtruesit e kërkesës e kontestojnë Njoftimin [KMLC.nr.1/2023] të Zyrës së Kryeprokurorit të Shtetit, të 14 shkurtit 2023; dhe Aktvendimin [Ac.nr.1726/2022] e 4 tetorit 2022 të Gjykatës së Apelit në Prishtinë (në tekstin e mëtejmë: Gjykata e Apelit) në lidhje me Aktvendimin [C.nr. 738/19] të 10 dhjetorit 2021, të Gjykatës Themelore në Gjilan (në tekstin në vijim: Gjykata Themelore).
Parashtruesit e kërkesës Vendimin e kontestuar e kanë pranuar më 1 dhjetor 2022.
Objekti i çështjes
Objekt i çështjes është vlerësimi i kushtetutshmërisë së Njoftimit [KMLC.nr.1/2023] të Zyrës së Kryeprokurorit të Shtetit, aktvendimit te lartcekur, me të cilat pretendohet se parashtrueseve të kërkesës u janë shkelur të drejtat e tyre të garantuara me nenin 22 [Zbatimi i drejtpërdrejtë i Marrëveshjeve dhe Instrumenteve Ndërkombëtare] dhe nenit 31 [E Drejta për Gjykim të Drejtë dhe të Paanshëm] të Kushtetutës së Republikës së Kosovës (në tekstin e mëtejmë: Kushtetuta), në lidhje me nenin 6 (E drejta për një proces të rregullt) të Konventës Evropiane për të Drejtat e Njeriut (në tekstin në vijim: KEDNJ-së) dhe nenin 7, 8, 17 të Deklaratës Universale për të Drejtat e Njeriut (në tekstin në vijim DUDNJ) dhe nenin 26 të Konventës Ndërkombëtare për të Drejtat Civile e Politike.
Baza juridike
Kërkesa bazohet në paragrafët 1 dhe 7 të nenit 113 [Juridiksioni dhe Palët e Autorizuara] të Kushtetutës, në nenet 22 [Procedimi i kërkesës] dhe 47 [Kërkesa individuale] të Ligjit për Gjykatën Kushtetuese të Republikës së Kosovës, nr. 03/L-121 (në tekstin e mëtejmë: Ligji) dhe në rregullin 32 [Parashtrimi i kërkesave dhe përgjigjeve] të Rregullores së punës së Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Kosovës (në tekstin e mëtejmë: Rregullorja e punës).
Më 7 korrik 2023, Rregullorja e punës së Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Kosovës Nr. 01/2023, u publikua në Gazetën Zyrtare të Republikës së Kosovës dhe hyri ne fuqi 15 ditë pas publikimit te saj. Rrjedhimisht gjatë shqyrtimit të kërkesës, Gjykata Kushtetuese i referohet dispozitave të Rregullores së lartcekur. Lidhur me këtë, konform Rregullit 78 (Dispozitat kalimtare) të Rregullores së punës Nr. 01/2023, përjashtimisht, dispozita të caktuara të Rregullores së punës Nr. 01/2018, do të vazhdojnë të zbatohen në lëndët e regjistruara në Gjykatë përpara shfuqizimit të saj, vetëm nëse dhe për aq sa janë më të favorshme për palët.
Procedura në Gjykatën Kushtetuese
Më 7 qershor 2023, parashtruesit e kërkesës përmes postës dorëzuan kërkesën në Gjykatën Kushtetuese të Republikës së Kosovës (në tekstin e mëtejmë: Gjykata).
Më 15 qershor 2023, Kryetarja e Gjykatës caktoi gjyqtaren Remzie Istrefi Peci, Gjyqtare raportuese dhe Kolegjin shqyrtues, të përbërë nga gjyqtarët: Gresa Caka Nimani (kryesuese), Radomir Laban dhe Nexhmi Rexhepi, anëtarë.
Më 22 qershor 2023, Gjykata i njoftoi parashtruesit e kërkesës për regjistrimin e kërkesës.
Më 22 qershor 2023, Gjykata njoftoi për regjistrimin e kërkesës Gjykatën e Apelit dhe të njëjtës i ofroi një kopje të kërkesës.
Më 22 qershor 2023, Gjykata e njoftoi Gjykatën Themelore për regjistrimin e kërkesës si dhe kërkoi nga ajo që ta bashkëlidhte fletëkthesën që dëshmonte datën e pranimit të vendimit të kontestuar nga ana e parashtruesve të kërkesës.
Më 28 shkurt 2023, Gjykata Themelore dorëzoi në Gjykatë dosjen e plotë të lëndës, ku përmes fletëkthesës u dëshmua se parashtruesit e kërkesës e kishin pranuar Aktvendimin e kontestuar më 1 dhjetor 2022.
Më 17 janar 2024, Kolegji shqyrtues shqyrtoi raportin e Gjyqtares raportuese dhe njëzëri i rekomandoi Gjykatës papranueshmërinë e kërkesës.
Përmbledhja e fakteve
Nga shkresat e lëndës rezulton që parashtruesit e kërkesës kishin ushtruar padi, për pengim posedim, ndaj të paditurit S.A., ku kërkonin që të vërtetohet se i padituri (S.A), me datë 19 korrik 2019, i kishte penguar parashtruesit e kërkesës në posedimin e qetë të paluajtshmërisë [P-70403013-04107-0], e cila parcelë gjendet në vendin e quajtur "qytet", ZK Gjilan, në atë formë dhe mënyrë që me datën e lartcekur ka ndërtuar mur prej betoni, në gjatësi prej 1.59m, gjerësi 0.30m dhe lartësi 2.20m dhe me këtë ia ka pamundësuar parashtruesve të kërkesës posedimin e qetë të paluajtshmërisë së tyre, si dhe që të detyrohet i padituri (S.A) që t'i eliminojë pengesat, respektivisht të heqë murin kontestues dhe në të ardhmen mos t'i pengojë në këtë formë apo në forma tjera parashtruesit e kërkesës në shfrytëzimin dhe posedimin e qetë të paluajtshmërisë së tyre, dhe te detyrohet pala e paditur ne kompensim te shpenzimeve te procedures kontestimore.
Më 10 dhjetor 2021, Gjykata Themelore përmes Aktvendimit [C.nr. 738/19]: I. Refuzoi në tërësi si të pabazuar me ligj, kërkesëpadinë e parashtruesve të kërkesës; II. Detyroi parashtruesit e kërkesës që në mënyrë solidare t’ia kompensojnë të paditurit shpenzimet e procedurës kontestimore në lartësi prej 366.00€, në afat prej 7 dite, pas plotfuqishmërisë së këtij Aktvendimi, nën pasojat e përmbarimit te dhunshëm ligjor.
Më 28 dhjetor 2021, parashtruesit e kërkesës dorëzuan ankesë për shkak të: (i) konstatimit të gabuar dhe jo të plotë të gjendjes faktike; (ii) zbatimit të gabuar të së drejtës materiale, dhe (iii) shkeljes së dispozitave të procedurës kontestimore, me propozim që aktvendimi i atakuar të ndryshohet dhe të aprovohet kërkesëpadia e parashtruesve të kërkesës si e bazuar.
Më 4 tetor 2022, Gjykata e Apelit përmes Aktvendimit [AC.nr. 1726/2022] refuzoi si të pabazuar ankesën parashtruesve të kërkesës dhe vërtetoi Aktvendimin e Gjykatës Themelore.
Më 4 janar 2023, parashtruesit e kërkesës paraqitën propozim për inicimin e kërkesës për mbrojtjen e ligjshmërisë, pranë Zyrës së Kryeprokurorit të Shtetit.
Më 14 shkurt 2023, Zyra e Kryeprokurorit të Shtetit përmes njoftimit [KMLC.nr.1/2023] nuk e aprovoi propozimin për inicimin e kërkesës për mbrojtjen e ligjshmërisë, të parashtruar nga parashtruesit e kërkesës, duke konkluduar se “nuk ka bazë ligjore për të ngritur kërkesë për mbrojtje të ligjshmërisë”.
Pretendimet e parashtruesit të kërkesës
Parashtruesit e kërkesës pretendojnë para Gjykatës se vendimi i kontestuar dhe Njoftimi [KMLC.nr.1/23] i Zyrës së Kryeprokurorit të Shtetit, janë nxjerrë në shkelje të të drejtave dhe lirive themelore te tyre të garantuara me nenin 22 [Zbatimi i drejtpërdrejtë i Marrëveshjeve dhe Instrumenteve Ndërkombëtare] dhe nenit 31 [E Drejta për Gjykim të Drejtë dhe të Paanshëm] të Kushtetutës, në lidhje me nenin 6 (E drejta për një proces të rregullt) të KEDNJ-së dhe nenin 7, 8, 17 të DUDNJ-së dhe nenin 26 të Konventës Ndërkombëtare për të Drejtat Civile e Politike.
Parashtruesit e kërkesës pretendojnë se gjykatat e rregullta “nuk kanë respektuar njësoj të drejtat e palëve në kontest, duke e favorizuar palën kundërshtare që përmes një deklarate / kondradiktor të ekspertit. Palët nuk kanë qenë të barabarta para ligjit.”
Parashtruesit e kërkesës gjithashtu pretendojnë se nuk janë përfillur pretendimet ankimore të tyre, por Gjykata e Apelit vetëm se ka “përshkruar arsyetimin nga shkalla e parë.”
Përtej këtyre pretendimeve, parashtruesit e kërkesës vetëm i cituan nenet e caktuara të Kushtetutës, KEDNJ-së, DUDNJ-së dhe të Konventës Ndërkombëtare për të Drejtat Civile e Politike.
Përfundimisht, parashtruesit e kërkesës nga Gjykata kërkojnë që të vlerësohet ligjshmëria e njoftimit të Prokurorit të Shtetit [KMLC.nr.1/23] se a kishte vepruar ligjërisht në lidhje me kërkesën e tyre me të cilin kanë kërkuar mbrojtje të ligjshmërisë së shkelur nga Prokurori i shtetit duke ia mohuar parashtruesve të kërkesës mundësinë e shqyrtimit të çështjes juridike-civile nga Gjykata Supreme.
Dispozitat relevante kushtetuese dhe ligjore
Kushtetuta e Republikës së Kosovës
Neni 31
[E Drejta për Gjykim të Drejtë dhe të Paanshëm]
“1. Çdokujt i garantohet mbrojtje e barabartë e të drejtave në procedurë para gjykatave, organeve të tjera shtetërore dhe bartësve të kompetencave publike.
2. Çdokush gëzon të drejtën për shqyrtim publik të drejtë dhe të paanshëm lidhur me vendimet për të drejtat dhe obligimet ose për cilëndo akuzë penale që ngrihet kundër saj/tij brenda një afati të arsyeshëm, nga një gjykatë e pavarur dhe e paanshme, e themeluar me ligj.”
[...]
Konventa Evropiane për të Drejtat e Njeriut
Neni 6
E drejta për një proces të rregullt
1. Çdo person ka të drejtë që çështja e tij të dëgjohet drejtësisht, publikisht dhe brenda një afati të arsyeshëm nga një gjykatë e pavarur dhe e paanshme, e krijuar me ligj, e cila do të vendosë si për mosmarrëveshjet në lidhje me të drejtat dhe detyrimet e tij të natyrës civile, ashtu edhe për bazueshmërinë e çdo akuze penale në ngarkim të tij. Vendimi duhet të jepet publikisht, por prania në sallën e gjykatës mund t’i ndalohet shtypit dhe publikut gjatë tërë procesit ose gjatë një pjese të tij, në interes të moralit, të rendit publik ose sigurisë kombëtare në një shoqëri demokratike, kur kjo kërkohet nga interesat e të miturve ose mbrojtja e jetës private të palëve në proces ose në shkallën që çmohet tepër e nevojshme nga gjykata, kur në rrethana të veçanta publiciteti do të dëmtonte interesat e drejtësisë.
Deklarata Universale për të Drejtat e Njeriut
Neni 7.
Të gjithë janë të barabartë pёrpara ligjit dhe kanë të drejtë që, pa kurrfarë diskriminimi, tё mbrohen njёsoj nga ligji. Të gjithë kanë të drejtën për mbrojtje të barabartë kundër çdo diskriminimi që do tё shkelte këtë Deklaratë, dhe kundër çdo nxitjeje për një diskriminim të tillë.
Neni 8.
Secili ka të drejtë që me mjete juridike efektive para gjykatave kompetente kombëtare të mbrohet nga veprimet e shkeljes së të drejtave themelore të garantuara me kushtetutë a me ligj.
Neni 17.
1. Secili ka të drejtë të ketë pasuri, vetë dhe në bashkësi me të tjerët.
2. Askush nuk duhet të privohet arbitrarisht nga pasuria e tij.
Konventa Ndërkombëtare për të Drejtat Civile dhe Politike
Neni 26
Tё gjithë njerëzit janë tё barabartë përpara ligjit dhe kanë tё drejtё mbrojtjeje tё barabartë tё ligjit pa kurrfarë dallimi. Lidhur me kёtё, ligji duhet tё ndalojё çdo diskriminim dhe tё garantojё për tё gjithë, mbrojtje tё barabartë dhe efektive, kundër çdo diskriminimi e sidomos për shkak tё racës, ngjyrës, seksit, gjuhës, fesë, opinionit politik dhe çdo opinioni tjetër, origjinës kombëtare apo shoqërore, pasurisë, lindjes ose çdo situate tjetër.
Vlerësimi i Pranueshmërisë së kërkesës
Gjykata së pari shqyrton nëse kërkesa i ka përmbushur kriteret e pranueshmërisë, të përcaktuara me Kushtetutë dhe të specifikuara më tej me Ligj dhe të përcaktuara me Rregullore të punës.
Në këtë drejtim, Gjykata i referohet paragrafëve 1 dhe 7, të nenit 113 [Juridiksioni dhe Palët e Autorizuara] të Kushtetutës, të cilët përcaktojnë:
Neni 113
[Juridiksioni dhe Palët e Autorizuara]
“1. Gjykata Kushtetuese vendos vetëm për rastet e ngritura para gjykatës në mënyrë ligjore nga pala e autorizuar.
[…]
7. Individët janë të autorizuar të ngrenë shkeljet nga autoritetet publike të të drejtave dhe lirive të tyre individuale, të garantuara me Kushtetutë, mirëpo vetëm pasi të kenë shteruar të gjitha mjetet juridike të përcaktuara me ligj.”
Gjykata fillimisht konstaton se parashtruesi i kërkesës është palë e autorizuar i cili konteston një akt të një autoriteti publik, përkatësisht Njoftimin [KMLC.nr.1/2023] të Zyrës së Kryeprokurorit të Shtetit, të 14 shkurtit 2023; dhe Aktvendimin [Ac.nr.1726/2022], të Gjykatës së Apelit, të 4 tetorit 2022.
Gjykata në vazhdim i referohet nenit 47 [Kërkesa individuale] dhe 48 [Saktësimi i kërkesës] të Ligjit, që përcaktojnë:
Neni 47
[Kërkesa individuale]
“1. Çdo individ ka të drejtë të kërkojë nga Gjykata Kushtetuese mbrojtje juridike në rast se pretendon se të drejtat dhe liritë e tij individuale të garantuara me Kushtetutë janë shkelur nga ndonjë autoritet publik.
2. Individi mund të ngre kërkesën në fjalë vetëm pasi që të ketë shteruar të gjitha mjetet juridike të përcaktuara me ligj.”
Neni 48
[Saktësimi i kërkesës]
Parashtruesi i kërkesës ka për detyrë që në kërkesën e tij të qartësoj saktësisht se cilat të drejta dhe liri pretendon se i janë cenuar dhe cili është akti konkret i autoritetit publik të cilin parashtruesi dëshiron ta kontestoj.
Gjykata shqyrton gjithashtu nëse janë përmbushur kriteret e përcaktuara me nenin 49 [Afatet] të Ligjit dhe rregullin 34 [Kriteret e pranueshmërisë], respektivisht paragrafët (1) (b) dhe (c) të Rregullores së punës. Ato përcaktojnë si në vijim:
Neni 49 i Ligjit
[Afatet]
“Kërkesa parashtrohet brenda afatit prej katër (4) muajve. Afati fillon të ecë që nga dita kur parashtruesit i është dorëzuar vendimi gjyqësor...”.
Rregulli 34 i Rregullores së punës
[Kriteret e pranueshmërisë]
“(1) Gjykata mund ta konsiderojë një kërkesë të pranueshme nëse:
[…]
b) janë shteruar të gjitha mjetet efektive të përcaktuara me ligj kundër aktgjykimit ose vendimit të kontestuar;
c) kërkesa parashtrohet brenda katër (4) muajsh nga dita kur vendimi i mjetit të fundit efektiv juridik i është dorëzuar parashtruesit, dhe
[…].”
Në këtë kontekst, Gjykata rikujton se si rregull, afati 4 (katër) mujor fillon nga “vendimi i fundit” në procesin e shterjes së mjeteve juridike me të cilin është refuzuar kërkesa e parashtruesit të kërkesës (shih mutatis mutandis, rastet e GJEDNJ-së, Gavrilov kundër Ish Republikës Jugosllave të Maqedonisë, aplikimi nr.7837/10,Vendim i 1 korrikut 2014, paragrafi 25; dhe Paul dhe Audrey Edwards kundër Mbretërisë së Bashkuar, aplikimi nr. 46477/99, Vendim i 14 marsit 2002; shih gjithashtu rastin e Gjykatës: KI234/21, me parashtrues N.P.N Çlirimi, Aktvendim për Papranueshmëri i 27 qershorit 2022, paragrafi 35).
Gjykata rikujton po ashtu se parashtruesi i kërkesës duhet t’i shterojë të gjitha mjetet juridike të cilat pritet të jenë efektive dhe të mjaftueshme. Vetëm mjetet efektive mund të merren parasysh nga Gjykata, pasi parashtruesi i kërkesës nuk mund të zgjasë afatet kohore strikte të parapara me Ligj dhe Rregullore të punës, duke u përpjekur të ushtrojë mjete juridike të cilat nuk janë efektive që të ofrojnë mbrojtje të të drejtave për të cilat ankohet parashtruesi i kërkesës (shih, mutatis mutandis, rastet e GJEDNJ-së, Gavrilov kundër Ish Republikës Jugosllave të Maqedonisë, cituar më lart, paragrafi 25; dhe, Fernie kundër Mbretërisë së Bashkuar, nr.14881/04, Vendim i 5 janarit 2006). Lidhur me kriteret e lartcekura, Gjykata vlerëson fillimisht se kërkesa për shterjen e mjeteve juridike dhe kriterin që kërkesa të paraqitet brenda afatit prej 4 (katër) muajve janë të ndërlidhura ngushtësisht (shih, mutatis mutandis, rastin e GJEDNJ-së Jeronovičs kundër Letonisë, nr.44898/10, Aktgjykim i 5 korrikut 2016, paragrafi 75; shih gjithashtu rastin e Gjykatës: KI234/21, me parashtrues N.P.N Çlirimi, cituar më lartë, paragrafi 36).
Në këtë aspekt, Gjykata në vazhdim do të vlerësojë nëse në rrethanat e rastit konkret Njoftimi [KMLC.nr.1/2023] i Zyrës së Kryeprokurorit të Shtetit, i 14 shkurtit 2023 ishte mjet efektiv lidhur me pretendimet e parashtruesit për shkelje kushtetuese. Përgjigja në këtë pyetje, do të jetë vendimtare për vlerësimin nëse kërkesa e parashtruesit të kërkesës është paraqitur brenda afatit katër (4) mujor.
Në lidhje me këtë, Gjykata vëren se në rastin konkret, procedura gjyqësore e parashtruesve të kërkesës e zhvilluar para gjykatave të rregullta në lidhje me pretendimin e pengim posedimit të pronës, ishte zhvilluar para dy instancave gjyqësore, Gjykatës Themelore dhe asaj të Apelit, që kishte rezultuar me nxjerrjen e Aktvendimit të Gjykatës së Apelit [Ac.nr.1726/2022] të 4 tetorit 2022.
Megjithatë, pas pranimit të Aktvendimit të Gjykatës së Apelit, parashtruesi i kërkesës i ishte drejtuar Zyrës së Kryeprokurorit të Shtetit, me propozimin që kjo e fundit të paraqesë në emër të parashtruesit të kërkesës, kërkesë për mbrojte të ligjshmërisë para Gjykatës Supreme, kundër Aktvendimit të Gjykatës së Apelit. Lidhur me këtë, Gjykata thekson se kjo kërkesë është plotësisht diskrecionale për Zyrën e Kryeprokurorit të Shtetit.
Në këtë aspekt, duke u bazuar në praktikën gjyqësore të GJEDNJ, në harmoni me të cilën, bazuar në nenin 53 [Interpretimi i Dispozitave për të Drejtat e Njeriut] të Kushtetutës, është e detyruar të interpretojë të drejtat dhe liritë themelore të garantuara me Kushtetutë, KEDNJ nuk kërkon që mjetet juridike diskrecionale, apo mjetet juridike që nuk janë drejtpërdrejtë në dispozicion të parashtruesve dhe që varen nga ushtrimi i diskrecionit nga ndërmjetësi, siç është rasti me kërkesën para Zyrës së Kryeprokurorit të Shtetit, duhet të shteren para se parashtruesit e kërkesave t’i drejtohen GJEDNJ-së (shih, mutatis mutandis, rastin e GJEDNJ-së X dhe të tjerët kundër Letonisë, Vendim i 6 qershorit 2008, paragrafi 20, dhe referencat e cekura aty; shih po ashtu rastin e Gjykatës KI174/20, me parashtrues DE-KO SH.p.k, Aktvendimi për papranueshmëri, i 25 shkurtit 2021, paragrafi 38; KI234/21, me parashtrues N.P.N Çlirimi, cituar më lartë, paragrafi 41).
Më konkretisht, lidhur me propozimet e ngjashme, siç është propozimi që bëhen para Zyrës së Prokurorit të Shtetit, duke kërkuar që ky i fundit të paraqesë kërkesë për mbrojtje të ligjshmërisë para organeve gjyqësore në emër të parashtruesve të kërkesave, GJEDNJ e kishte trajtuar në rastin Lepojić kundër Serbisë. Në këtë rast, GJEDNJ kishte vlerësuar nëse propozimi i paraqitur para prokurorit të shtetit duke kërkuar që ky i fundit të paraqesë kërkesë për mbrojte të ligjshmërisë është mjet efektiv, ku kishte deklaruar se “[GJEDNJ] gjen se është vetëm prokurori i shtetit ai që mund të dorëzoj [kërkesë për mbrojte të ligjshmërisë] në emër të parashtruesit, dhe, për më tepër, ky i fundit ka diskrecion nëse dëshiron të bëjë një gjë të tillë. Përderisa parashtruesi i kërkesës mund të kërkoj një veprim të tillë të prokurorit, ai nuk ka të drejtë sipas ligjit për të përdorur një mjetë të tillë juridik [kërkesën për mbrojte të ligjshmërisë] personalisht [...] Kërkesa për mbrojte të ligjshmërisë, për këtë arsye, ishte jo efektive [...]” (shih rastin e GJEDNJ-së Lepojić kundër Serbisë, aplikimi nr. 13909/05, Aktgjykim i 6 nëntorit 2007, paragrafi 54; po ashtu shih rastin e Gjykatës KI174/20, cituar më lartë, paragrafi 39).
Po ashtu, duke u thirrur në këtë praktikë gjyqësore (rastin e GJEDNJ-së Lepojić kundër Serbisë), GJEDNJ në rastin Stojanovski kundër ish Republikës Jugosllave të Maqedonisë, nuk kishte marrë për bazë njoftimin e prokurorit të shtetit për qëllim të llogaritjes së afatit, kur ky i fundit kishte konstatuar se nuk kishte bazë të mjaftueshme për të paraqitur kërkesë për mbrojtje të ligjshmërisë para Gjykatës Supreme të Maqedonisë. GJEDNJ në këtë rast kishte theksuar se “kërkesa e parashtruesit para prokurorit publik, nuk ishte mjet që duhej të shterej [KEDNJ]. Rrjedhimisht, periudha kohore për të përdorur atë mjet juridik nuk e ndal rrjedhjen e afatit gjashtë (6) mujor [për të paraqitur kërkesë para GJEDNJ lidhur me vendimin e Gjykatës së Apelit]” dhe rrjedhimisht, GJEDNJ gjeti se kërkesa e parashtruesit të kërkesës ishte paraqitur jashtë afatit të paraparë (shih rastin e GJEDNJ-së: Stojanovski kundër ish Republikës Jugosllave të Maqedonisë, nr. 1431/03, Vendim i 16 shtatorit 2008). Në rrethana të ngjashme GJEDNJ kishte mbajtur të njëjtin qëndrim edhe ne rastin Knapić kundër Kroacisë (Shih rastin e GJEDNJ Knapić kundër Koracisë, nr. 2839/08, Vendim i 4 qershorit 2009).
Megjithatë, Gjykata rikujton që praktika e saj gjyqësore, njeh edhe raste në të cilat është vlerësuar kushtetutshmëria e njoftimeve të Prokurorit të Shtetit përmes së cilit nuk është pranuar kërkesa e palëve për ngritje të kërkesës për mbrojtje të ligjshmërisë në favor të tyre. Lidhur me këtë, Gjykata i referohet rastit të saj nr. KI42/18, parashtruese Asija Muslija, Aktvendim për papranueshmëri, i 22 marsit 2020, i cili kishte vlerësuar pretendimet e parashtrueses për shkelje kushtetuese ndaj Njoftimit të Prokurorit të Shtetit, mbështetur edhe në rastin e GJEDNJ Gorou kundër Greqisë (Nr. 2), nr.12686/03, Aktgjykim i 20 marsit 2009.
Megjithatë, rasti i lartcekur, KI42/18, dallon nga rasti konkret. Në këtë kontest, Gjykata rikujton se në rastin e lartcekur, KI42/18, parashtruesja e kërkesës kishte kontestuar specifikisht Njoftimin KMLC nr. 09/2018 të Prokurorit të Shtetit, të 2 marsit 2018, duke argumentuar se si ky Njoftim kishte shkelur të drejtat e saj kushtetuese, që ndërlidheshin mes tjerash, edhe me mungesën e arsyetimit të pretenduar të Njoftimit të kontestuar të Prokurorit të Shtetit. Ndërsa lidhur me Aktvendimin AC. nr. 3538/2017 të Gjykatës së Apelit, të 8 dhjetorit 2017, që po ashtu ishte kontestuar në rastin KI42/18, si pretendim kryesor ishte mos vërtetimi i faktit nga Gjykata e Apelit se parashtruesja e kërkesës nuk e kishte nënshkruar Kontratën për Hipotekën të 2 dhjetorit 2011. Kërkesa e parashtruesit të kërkesës së rastit KI42/18, lidhur me Aktvendimin AC. nr. 3538/2017 të Gjykatës së Apelit ndaras nga Njoftimi i Zyrës së Kryeprokurorit, ishte paraqitur në Gjykatë po ashtu brenda afatit të paraparë me Ligj dhe Rregullore të punës.
Ndërsa, në rastin konkret, parashtruesit e kërkesës pretendimet kryesore i kanë lidhur me mos miratimin e kërkesëpadisë së tyre lidhur me pengim posedim, ku kërkonin që të vërtetohet se i padituri S.A. i kishte penguar parashtruesit e kërkesës në posedimin e qetë të paluajtshmërisë së tyre. Gjykata vëren se këto pretendime ishin shqyrtuar nga Gjykata e Apelit dhe jo nga Zyra e Prokurorit të Shtetit. Kjo e fundit, në fakt, kishte vendosur vetëm nëse janë plotësuar kushtet ligjore që të paraqitet një kërkesë e tillë në Gjykatën Supreme.
Në këtë aspekt, Gjykata rikujton se në Njoftimin [KMLC.nr.1/23] i 14 shkurtit 2023, Zyra e Kryeprokurorit të Shtetit informoi parashtruesit e kërkesës se ishte refuzuar propozimi i tyre për inicimin e kërkesës për mbrojtje të ligjshmërisë kundër Aktvendimit të Gjykatës së Apelit [Ac.nr.1726/2022] të 4 tetorit 2022, pasi konsideroi se nuk ishin plotësuar kushtet ligjore për ngritjen e kërkesës për mbrojtjen e ligjshmërisë të parapara me Ligjin e Procedurës Kontestimore përkatësisht sipas dispozitës së nenit 247.1 pika a) dhe pika b).
Andaj, bazuar në praktikën e GJEDNJ-së, Gjykata rikujton se në rastin konkret, kërkesa për mbrojtje të ligjshmërisë përmes Prokurorit të Shtetit, përveç që është në diskrecionin e këtij të fundit, do të mund të ngritej nga Prokurori Shtetit vetëm nëse plotësohen kushtet e caktuara ligjore. Gjithashtu, pretendimet e parashtruesve të kërkesës kanë të bëjnë me mënyrën se si Gjykata Themelore dhe ajo e Apelit kanë zbatuar ligjin kur kanë vendosur lidhur me kërkesëpadinë dhe ankesën e tyre lidhur me çështjen e pengim posedimit. Për më tepër, Zyra e Kryeprokurorit nuk ka pasur juridiksion t‘i adresojë këto pretendime sepse ajo vetëm ka kompetencë të paraqesë kërkesë për mbrojtje të ligjshmërisë para Gjykatës Supreme dhe jo të vlerësojë shkeljet ligjore të bëra nga Gjykata e Apelit. Andaj, lidhur me këto pretendime, në rastin e parashtruesve të kërkesës, pas pranimit të Aktvendimit të Gjykatës së Apelit, [Ac.nr.1726/2022] të 4 tetorit 2022, asgjë nuk i ka ndaluar ata t’i drejtohet Gjykatës Kushtetuese.
Andaj, Gjykata vlerëson se “vendim i fundit”, sipas nenit 49 të Ligjit, lidhur me procedurat që ndërlidhen me pengim posedimin, konsiderohet Aktvendimi i Gjykatës së Apelit [Ac.nr.1726/2022] i 4 tetorit 2022, me të cilin ishte refuzuar ankesa e parashtruesve të kërkesës kundër Aktvendimit të Gjykatës Themelore [C.nr.738/2019] të 10 dhjetorit 2021 (shih, mutatis mutandis, rastin e GJEDNJ-së: Paul dhe Audrey Edwards kundër Mbretërisë së Bashkuar, nr.46477/99, Vendim i 14 marsit 2002; shih rastin e Gjykatës KI115/20, parashtrues Muharem Rama, Aktvendimi për papranueshmëri, i 2 dhjetorit 2021, paragrafi 51).
Në lidhje me këtë, Gjykata rikujton se Aktvendimi i Gjykatës së Apelit [Ac.nr.1726/2022] ishte nxjerrë më 4 tetor 2022. Në bazë të shkresave të lëndës, rezulton që parashtruesit e kërkesës e kanë pranuar këtë vendim me 1 dhjetor 2022. Lidhur me këtë, Gjykata vëren se koha në mes të pranimit të Aktvendimit dhe të datës së parashtrimit të kërkesës së tij, më 7 qershor 2023, në Gjykatën Kushtetuese, ka kaluar periudhën kohore prej 4 (katër) muajsh. Si pasojë, Gjykata konkludon se kërkesa e parashtrueseve të kërkesës në lidhje me Aktvendimin e Gjykatës së Apelit [Ac.nr.1726/2022] të 4 tetorit 2022, është dorëzuar pas afatit ligjor prej 4 (katër) muajsh.
Gjykata rikujton se qëllimi i afatit ligjor prej 4 (katër) muajsh, sipas nenit 49 të Ligjit dhe sipas rregullit 34 (1) (c) të Rregullores së punës, është që të promovojë siguri juridike, duke siguruar që rastet që kanë të bëjnë me çështje kushtetuese të trajtohen brenda një periudhe të arsyeshme dhe vendimet e mëparshme të mos jenë vazhdimisht të hapura për t'u kontestuar (shih, ndër të tjera, rastet e GJEDNJ-se: Mocanu dhe të tjerët kundër Rumanisë, kërkesat nr. (10865/09, 45886/07 dhe 32431/08), të 17 shtatorit 2014, paragrafi 258; Lopes de Sousa Fernandes kundër Portugalisë, nr. 56080/13, Aktgjykim i 19 dhjetorit 2017, paragrafi 129; shih gjithashtu, ndër të tjera, rastet e Gjykatës: KI120/17, me parashtrues Hafiz Rizahu, Aktvendimi për papranueshmëri, i 7 dhjetorit 2017, paragrafi 39; KI115/20, cituar më lartë, paragrafi 54).
Ky afat gjithashtu i mundëson parashtruesit potencial te kërkesës që të shqyrtojë nëse dëshiron të paraqesë kërkesë dhe, nëse dëshiron, të vendosë për ankesat dhe argumentet konkrete që duhet ngritur dhe në të njëjtën kohë lehtëson vërtetimin e fakteve në këtë rast, meqë me kalimin e kohës, çdo shqyrtim i drejtë i çështjeve të ngritura bëhet problematik (shih Aktgjykimin e GJEDNJ-së: Sabri Gunes kundër Turqisë, nr. 27396/06, 29 qershorit 2012, paragrafi 39; shih po ashtu edhe rastin e Gjykatës KI12/20, parashtruese e kërkesës Hamijete Dinarama-Daija, Aktvendim për papranueshmëri, i 6 nëntorit 2020, paragrafi 42).
Ky rregull specifikon afatin kohor për kontrollin e ushtruar nga Gjykata dhe paralajmëron individët dhe autoritetet shtetërore për afatin pas të cilit kontroll i tillë nuk është më i mundur (shih Vendimin e GJEDNJ-së: Walker kundër Mbretërisë se Bashkuar, nr. 34979/97, te 25 janarit 2000; shih, gjithashtu, Aktgjykimin e GJEDNJ-se, Sabri Gunes kundër Turqisë, cituar më lart, paragrafi 40; shih po ashtu edhe rastet e Gjykatës KI53/18, parashtrues i kërkesës Hajri Ramadani, Aktvendimi për papranueshmëri, i 6 dhjetorit 2018, paragrafi 45; KI115/20, cituar më lartë, paragrafi 56).
Andaj, mbi bazën e arsyetimeve te mësipërme, Gjykata konkludon se kërkesa e parashtruesit te kërkesës është dorëzuar jashtë afatit ligjor të përcaktuar me nenin 49 te Ligjit dhe me rregullin 34 (1) (c) të Rregullores se punës, dhe si e tillë është e papranueshme.
PËR KËTO ARSYE
Gjykata Kushtetuese, në pajtim me nenin 113.7 të Kushtetutës, me nenet 20 dhe 49 të Ligjit dhe në pajtim me rregullin 34 (1) (c) dhe 48 (1) (b) të Rregullores së punës, më 17 janar 2024, njëzëri:
VENDOS
TË DEKLAROJË kërkesën të papranueshme;
T'UA KUMTOJË këtë Aktvendim palëve;
TË PUBLIKOJË këtë Aktvendim në Gazetën Zyrtare, në pajtim me nenin 20.4 të Ligjit;
Ky Aktvendim hyn ne fuqi në ditën e shpalljes në Gazetën Zyrtare, ne pajtim me paragrafin 5 të nenit 20 të Ligjit.
Gjyqtarja raportuese Kryetarja e Gjykatës Kushtetuese
Remzie Istrefi Peci Gresa Caka Nimani
Sherife Bllaca dhe Blendi Bllaca
KI - Kërkesë individuale
Aktvendim për papranueshmëri
Kërkesa është paraqitur pas afatit
Civile