Aktgjykim
Prishtinë, më 6 janar 2023
Nr. ref.:AGJ 2101/22
AKTGJYKIM
në
rastin nr. KI214/21
Parashtrues
Avni Kastrati
Vlerësim i kushtetutshmërisë së Aktgjykimit ARJ.nr.84/2021 të 22 shtatorit 2021 të Gjykatës Supreme
GJYKATA KUSHTETUESE E REPUBLIKËS SË KOSOVËS
e përbërë nga:
Gresa Caka-Nimani, kryetare
Bajram Ljatifi, zëvendëskryetar
Selvete Gërxhaliu-Krasniqi, gjyqtare
Safet Hoxha, gjyqtar
Radomir Laban, gjyqtar
Remzije Istrefi-Peci, gjyqtare dhe
Nexhmi Rexhepi, gjyqtar
Parashtruesi i kërkesës
Kërkesa është dorëzuar nga Avni Kastrati, me vendbanim në Mitrovicë (në tekstin e mëtejmë: parashtruesi i kërkesës), i përfaqësuar nga Hajzer Salihu, avokat nga Prishtina.
Vendimi i kontestuar
Parashtruesi i kërkesës e konteston kushtetutshmërinë e Aktgjykimit [ARJ.nr.84/2021] të 22 shtatorit 2021 të Gjykatës Supreme, në ndërlidhje me Aktvendimin [AA.nr.612/2021] e 13 korrikut 2021 të Gjykatës së Apelit, dhe Aktvendimin [A.nr.1297/2021] e 1 qershorit 2021 të Gjykatës Themelore në Prishtinë, me të cilët ishte refuzuar të merrej në shqyrtim Dekreti [Nr.84/2-021] i 19 majit 2021, i Presidentes së Republikës së Kosovës.
Aktgjykimi i kontestuar i është dorëzuar parashtruesit të kërkesës, më 11 tetor 2021.
Objekti i çështjes
Objekt i çështjes është vlerësimi i kushtetutshmërisë së Aktgjykimit të lartcekur, të Gjykatës Supreme, me të cilin parashtruesi i kërkesës pretendon shkeljen e të drejtave të tij të garantuara me nenet: 7 [Vlerat], 65 (9) [Kompetencat e Kuvendit], 84 (25) [Kompetencat e Presidentit], 24 [Barazia para Ligjit], 31 [E Drejta për Gjykim të Drejtë dhe të Paanshëm], 32 [E Drejta për Mjete Juridike], 45 [Të Drejtat Zgjedhore dhe të Pjesëmarrjes], 54 [Mbrojtja Gjyqësore e të Drejtave] dhe 55 [Kufizimi i të Drejtave dhe Lirive Themelore] të Kushtetutës së Republikës së Kosovës (në tekstin e mëtejmë: Kushtetuta).
Baza juridike
Kërkesa bazohet në paragrafët 1 dhe 7 të nenit 113 [Juridiksioni dhe Palët e Autorizuara] të Kushtetutës, nenet 22 [Procedimi i kërkesës] dhe 47 [Kërkesa individuale] të Ligjit për Gjykatën Kushtetuese të Republikës së Kosovës nr. 03/L-121 (në tekstin e mëtejmë: Ligji) dhe në rregullin 32 [Parashtrimi i kërkesave dhe i përgjigjeve] të Rregullores së punës të Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Kosovës (në tekstin e mëtejmë: Rregullorja e punës).
Procedura në Gjykatën Kushtetuese
Më 1 dhjetor 2021, parashtruesi i kërkesës e dorëzoi kërkesën në Gjykatën Kushtetuese të Republikës së Kosovës (në tekstin e mëtejmë: Gjykata).
Më 3 dhjetor 2021, Kryetarja e Gjykatës Gresa Caka-Nimani, caktoi gjyqtarin Safet Hoxha gjyqtar raportues dhe Kolegjin shqyrtues, të përbërë nga gjyqtarët: Radomir Laban (kryesues), Remzije Istrefi-Peci dhe Nexhmi Rexhepi (anëtarë).
Më 9 dhjetor 2021, Gjykata njoftoi përfaqësuesin e parashtruesit të kërkesës për regjistrimin e kërkesës. Të njëjtën ditë, një kopje e kërkesës iu dërgua Gjykatës Supreme; si palë kundërshtare, Presidentes së Republikës së Kosovës (në tekstin e mëtejmë: Presidentja) dhe Ministrisë së Punëve të Jashtme dhe Diasporës (në tekstin e mëtejmë: MPJD), si palë të interesuara.
Më 17 dhjetor 2021, u.d. Sekretari i zyrës së Presidentes, kërkoi nga Gjykata afat shtesë për t’i mundësuar Presidentes dorëzimin i komenteve në lidhje me këtë kërkesë, meqë kërkesa ndërlidhet me Dekretin e saj nr. 84/2021.
Më 20 dhjetor 2021, Gjykata njoftoi u.d. Sekretarin e zyrës së Presidencës, së komentet në lidhje me kërkesën mund të dorëzohen në Gjykatë, në afat prej 15 ditësh nga pranimi i shkresës.
Më 5 janar 2022, u.d. Sekretari i zyrës së Presidentes, dorëzoi në Gjykatë komente në lidhje me kërkesën.
Më 9 qershor 2022, Gjykata i parashtroi disa pyetje Forumit të Komisionit të Venecias lidhur me efektshmërinë e mjeteve juridike kundër dekreteve presidenciale, parimin e subsidiaritetit dhe obligimin për shterim të mjeteve juridike në rastet kur kontestohen dekretet presidenciale. Më konkretisht Gjykata parashtroi pyetjet si ne vijim:
A përcakton Kushtetuta dhe/ose Ligji përkatës, mjete juridike efektive, kundër Dekreteve të Presidentit, me të cilat Presidenti shkarkon ose liron nga detyra: një ambasador, konsull, apo zyrtar shtetëror, që mbajnë pozita të rëndësishme shtetërore?; Nëse përgjigja në pyetjen e mësipërme është po, cili është fushëveprimi i vlerësimit të kushtetutshmërisë së një akti të tillë?
Në rast se Dekreti i Presidentes është me karakter individual, pra përcakton të drejtat dhe detyrimet e individit, a obligohet individi në fjalë që-bazuar në parimin e subsidiaritetit së pari t’i shterojë mjetet juridike pranë gjykatave të rregullta para se t’i drejtohet Gjykatës Kushtetuese? Apo individi i prekur nga Dekreti i Presidentes mund t’i drejtohet Gjykatës Kushtetuese pa pasur nevojë që t’i shterojë mjetet juridike pranë gjyqësorit të rregullt?
Kush e ka kompetencën parësore për të vlerësuar kushtetutshmërinë e aktit/dekretit të Presidentit – gjykatat e rregullta dhe më pas Gjykata Kushtetuese pasi të jenë shteruar mjetet juridike, apo vetëm Gjykata Kushtetuese?
Në praktikën tuaj gjyqësore, a keni pasur kërkesa të natyrës së tillë, nëse po, si janë vendosur ato?
Më 14 qershor dhe deri me 7 gusht 2022, Gjykata pranoi 10 (dhjetë) përgjigje nga gjykatat kushtetuese dhe supreme me juridiksion kushtetues, anëtare të Forumit të Komisionit të Venecias, respektivisht nga: Gjykata Federale Kushtetuese e Gjermanisë, Gjykata Supreme e Meksikos, Gjykata Supreme e Holandës, Gjykata Kushtetuese e Lihtenshtajnit, Gjykata Kushtetuese e Maqedonisë së Veriut, Gjykata Supreme e Suedisë, Gjykata Kushtetuese e Rumanisë, Gjykata Kushtetuese e Çekisë, Gjykata Kushtetuese e Bullgarisë dhe Gjykata Kushtetuese e Sllovakisë. Përgjigjet e pranuara nga Forumi i Komisionit të Venecias janë reflektuar në tekstin e mëposhtëm të këtij vendimi.
Më 7 dhjetor 2022, Kolegji shqyrtues e shqyrtoi raportin e gjyqtari raportues dhe njëzëri i rekomandoi Gjykatës që ta deklarojë të pranueshme kërkesën dhe të konstatojë shkelje të nenit 31 të Kushtetutës, në lidhje me nenin 6.1 të Konventës Evropiane për të Drejtat e Njeriut (në tekstin e mëtejmë: KEDNj), përkatësisht shkelje të së drejtës për qasje në drejtësi.
Përmbledhje e fakteve
Më 1 gusht 2018, Presidenti i Republikës së Kosovës, me Dekretin DED-008-2018, emëroi parashtruesin e kërkesës Ambasador/Shef të misionit diplomatikë në Republikën e Sllovenisë.
Më 1 tetor 2018, parashtruesi i kërkesës e filloi mandatit e ambasadorit në Lubjanë të Republikës së Sllovenisë.
Më 14 maj 2021, Ministria e Punëve të Jashtme dhe Diasporës, nëpërmjet shkresës nr.479 i propozoi Presidentes lirimin e parashtruesit të kërkesës nga detyra e Ambasadorit/Shef të misionit diplomatikë në Republikën e Sllovenisë.
Më 19 maj 2021, Presidentja nxori Dekretin [nr.84/2021], me të cilin: (i) Z. Avni Kastrati, lirohet nga detyra e ambasadorit të Republikës së Kosovës në Republikën e Sllovenisë; (ii) ngarkohet MPJD-ja, që të ndërmarrë të gjitha veprimet e nevojshme për zbatimin e këtij Dekreti; dhe (iii) Dekreti hyn në fuqi ditën e nënshkrimit. Të njëjtën datë, parashtruesi i kërkesës e kishte pranuar Dekretin, nëpërmjet Zyrës së Sekretarit të Përgjithshëm të MPJD.
Më 21 maj 2021, MPJD, nxori Vendimin Nr.136/2021, nëpërmjet të cilit u vendos si në vijim: “1. z. Avni Kastrati, lirohet nga detyra e Ambasadorit/Shefit të Misionit Diplomatik të Republikës së Kosovës në Republikën e Sllovenisë, në zbatim të Dekretit të Presidentes së Republikës së Kosovës, nr.84/2021, të datës 19.05.2021. 2. Kthimi i z. Avni Kastrati në Republikën e Kosovës, i shprehur si ne piken I të këtij Vendimi, me datë 30.08.2021. 3. Ministria e Punëve të Jashtë dhe Diasporës, me ane të këtij Vendimi përfundon të gjitha obligimet ligjore dhe financiare ndaj z. Avni Kastrati. 4. Obligohet Zyra e Sekretarit të Përgjithshëm, Drejtoria e Përgjithshme dhe Departamenti për Financa dhe Shërbime të Përgjithshme, për zbatimin e këtij vendimi. 5. Vendimi hyn në fuqi, ditën e nënshkrimit”.
Më 26 maj 2021, parashtruesit të kërkesës, nëpërmjet Zyrës së Sekretarit të Përgjithshëm të MPJD, i dërgohet Vendimi [Nr.136/2021] i MPJD-së, i 21 majit 2021.
Më 11 qershor 2021, parashtruesi i kërkesës parashtroi padi në Gjykatën Themelore në Prishtinë, kundër ligjshmërisë së Dekretit [Nr.84/2021] të 19 majit 2021 të Presidentes dhe Vendimit [Nr.136/2021] të 21 majit 2021 të MPJD-së. Nëpërmjet padisë, parashtruesi i kërkesës, pranë kësaj gjykate, pretendoi:
“Shkelja e ligjeve materiale:
Me nenin 13 të Ligjit Nr. 03/L-122 për Shërbimin e Jashtëm të Republikës së Kosovës, është paraparë se emërimi dhe lirimi nga detyra e Shefit të Misionit rregullohet me Ligjin për Ministrinë e Punëve të Jashtme dhe Shërbimin Diplomatik dhe aktet nënligjore të Ministrisë së Punëve të Jashtme, Ligji Nr. 03/L-044 Për Ministrinë e Punëve të Jashtme dhe Shërbimin Diplomatik të Republikës se Kosovës, dhe Ligji Nr. 03/L-207 për ndryshimin dhe plotësimin e Ligjit Nr. 03/L-044 për Ministrinë e Punëve te Jashtme dhe Shërbimin Diplomatik te Republikës se Kosovës, ne asnjë dispozite te tij nuk e njeh institutin e "lirimit nga pozita", ashtu siç e ka përcaktuar Presidentja e Republikës së Kosovës, në piken 1 të Dekretit Nr.84/2021, citoj: z. Avni Kastrati, lirohet nga detyra e Ambasadorit/Shefit të Misionit Diplomatik, të Republikës se Kosovës ne Republikën e Sllovenisë”. Me nenin 6 dhe 7 të Ligjit Nr. 03/L-044, respektivisht nenin 1 dhe 2 te Ligjit Nr.03/L-207, në mënyrë taksative janë rregulluar vetëm procedurat e emërimit, dhe se me asnjë dispozite tjetër të këtyre ligjeve nuk parashihet lirimi apo ndërprerja e mandatit të Ambasadoreve apo Shefave të Misioneve. Konsideroj se mungesa e normave ligjore qe rregullojnë çështjen e lirimit nga detyra, nuk i jep të drejtë një organi administrativ, apo titullari të tij, qe te veproj në dem të palës në procedurë, në rastin konkret në dem të marrëdhënies së punës së Ambasadorit z. Avni Kastrati, Marrëdhënie kjo e themeluar në bazë të procedurave të përcaktuara ligjore në fuqi. Andaj, Dekreti i Presidentes së Republikës së Kosovës, me Nr. 84/2021, i datës 19.05.2021 është nxjerrë me shkelje të ligjit material, respektivisht me shkeljen e dispozitave të Ligjit Nr. 03/L-044, respektivisht ligjit Nr.03/L-207 për ndryshimin dhe plotësimin e Ligjit Nr.03/L-044.
Shkelja e ligjit për procedurën e përgjithshme administrative:
Dekreti i Presidentes së Republikës se Kosovës, me Nr. 84/2021, i datës 19.05.2021, konsiston edhe me shkelje Ligjit nr.05/L-031 për Procedurën e Përgjithshme Administrative, pasi që dihet se ky akt administrativ është akt individual, i cili prodhon pasoja juridike ndaj personit, dhe si i tillë do duhej që të përmbante strukturën dhe elementet e detyrueshme të aktit administrativ. Dekreti i Presidentes së Republikës së Kosovës me Nr. 84/2021, dhe Vendimi i Ministrisë së Punëve të Jashtme dhe Diasporës me nr. ref: 136/2021, te datës 21.05.2021, në zbatim te tij, nuk përmbajnë fare pjesën arsyetuese, ku pala do duhej te njoftohej se cilat janë arsyet për të cilat po "lirohet" nga mandati para përfundimit të tij, pasi qe në bazë të Dekretit të Presidentit të Republikës së Kosovës Nr. DED -2018, të datës 01.08.2018, mandati i z. Kastrati përfundon me datën 30.09.2022. Po ashtu këto akte administrative nuk përmbajnë as pjesën përmbyllëse ku do duhej të ipen informata për mjetet juridike, përfshirë organin publik apo gjykatën ku paraqitet mjeti juridik administrativ apo gjyqësor, formën e mjetit, afatin përkatës dhe mënyrën e llogaritjes se tij (këshillën juridike). Andaj bazuar mbi ketë qe u tha me lart, aktet administrative të lartcekura janë nxjerrë në kundërshtim me nenin 47 paragrafi 1.3 dhe 1.4, nenin 48 të Ligjit Nr. 05/L-031 për Procedurën e Përgjithshme Administrative.”
Më 11 qershor 2021, parashtruesi i kërkesës nga Gjykata Themelore në Prishtinë kërkoi shtyrjen e ekzekutimit të Dekretit [Nr.84/2021] të 19 majit 2021 të Presidentes dhe të Vendimit [Nr.136/2021] të 21 majit 2021 të MPJD-së.
Më 11 qershor 2021, Gjykata Themelore në Prishtinë, kërkoi nga parashtruesi i kërkesës që në afat prej 8 ditësh të precizonte padinë, në aspektin subjektiv dhe objektiv.
Më 18 qershor 2021, parashtruesi i kërkesës e precizoi padinë, duke kërkuar nga Gjykata Themelore në Prishtinë qe të aprovonte padinë e tij dhe t’i anulonte si të kundërligjshme aktet e kontestuara. Parashtruesi i kërkesës po ashtu kërkoi që pjesa tjetër e padisë të mbetej e njëjtë, sikurse ishte dorëzuar, më 11 qershor 2021.
Më 1 korrik 2021, Gjykata Themelore në Prishtinë, nëpërmjet Aktvendimit A.nr.1297/2021, e hodhi poshtë, si të palejuar, padinë e parashtruesit të kërkesës, me arsyetimin vijues: “Për të vlerësuar lejueshmërinë e paraqitjes së padisë, duke e përfshirë edhe plotësimin e saj të datës 18.06.2021, gjykata iu referua Ligjit për Konfliktet Administrative, përkatësisht nenit 9, i cili përcakton se "Gjykata në konflikt administrativ vendos për ligjshmërinë e akteve përfundimtare administrative, me të cilat organet e administratës, në ushtrimin e autorizimeve publike, vendosin për të drejtat, detyrimet dhe interesat juridike të personave fizik/juridikë, në çështjet administrative. Ndërsa me nenin 10, paragrafin 1, të po të njëjtit Ligj, përcaktohet se: "1. Të drejtë për të nisur konfliktin administrativ ka personi fizik si dhe personi juridik, nëse vlerëson se me aktin administrativ përfundimtar në procedurën administrative, i është shkelur ndonjë e drejtë apo interes ligjor". Po ashtu Gjykata iu referua edhe nenit 15.1.2 të të njëjtit ligj, i cili rregullon rastet kur nuk mund të zhvillohet konflikti administrativ, ku përcaktohet se: "Konflikti administrativ nuk mund të zhvillohet: “1.2. kundër akteve të nxjerra në çështjet rreth të cilave, sipas dispozitës së ligjit nuk mund të zhvillohet konflikti administrativ". Sipas vlerësimit të kësaj Gjykate dhe duke u bazuar në nenin 9 të Ligjit për Konfliktet Administrative, akti i kontestuar nga ana e paditësit, në rastin konkret Dekreti i Presidentes së Republikës së Kosovës Nr. 84/2021 i datës 19.05.2021, nuk mund të jetë objekt trajtimi në procedurën e konfliktit administrativ, por i njëjti mund t'i nënshtrohet procedurës se vlerësimit të kushtetutshmërisë nga ana e Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Kosovës, në pajtim me nenin 113 të Kushtetutës së Republikës së Kosovës”.
Më 7 korrik 2021, parashtruesi i kërkesës parashtroi ankesë në Gjykatën e Apelit, ndaj Aktvendimit [A.nr.1297/2021] të 1 korrikut 2021 të Gjykatës Themelore në Prishtinë, duke pretenduar shkelje thelbësore të ligjit të procedurës kontestimore, vërtetim të gabuar dhe jo të plotë të gjendjes faktike dhe zbatim të gabuar të ligjit material, me propozimin qe ankesa e tij të aprovohej në tërësi dhe Aktvendimi i kontestuar i Gjykatës Themelore në Prishtinë të anulohej dhe çështja të kthehej në rivendosje pranë kësaj të fundit.
Më 13 korrik 2021, Gjykata e Apelit, nëpërmjet Aktvendimit AA.nr.612/2021, refuzoi ankesën e parashtruesit të kërkesës dhe konfirmoi Aktvendimin [A.nr.1297/2021] të 1 korrikut 2021 të Gjykatës Themelore në Prishtinë, me arsyetimin vijues: “Në rastin konkret Dekreti i Presidentes së Republikës së Kosovës Nr.84/2-21 i datës 19.05.2021, nuk mund të jetë objekt trajtimi në procedurën e konfliktit administrativ, por i njëjti mund t’i nënshtrohet procedurës së vlerësimit të kushtetutshmërisë nga ana e Gjykatës Kushtetuese e Republikës së Kosovës, në pajtim me nenin 113 të Kushtetutës së Republikës së Kosovës. Andaj në kuptim të nenit 34 par. 1, nën par 1.5 e ka hedh poshtë si të pa lejuar padinë e paditësit”.
Më 30 korrik 2021, parashtruesi i kërkesës në Gjykatën Supreme parashtroi kërkesë për shqyrtim të jashtëzakonshëm të vendimit gjyqësorë, ndaj Aktvendimit [AA.nr.612/2021] të 13 korrikut 2021 të Gjykatës së Apelit, duke pretenduar shkelje të dispozitave të ligjit procedural dhe material, me arsyetimin vijues: “Fakti që ligji material, pra ligjit Nr. 03/L-044 për Ministrinë e Punëve të Jashtme dhe Shërbimin Diplomatik të Republikës së Kosovës, i plotësuar dhe ndryshuar me ligjin Nr. 03/L-207, dhe ligjin Nr. 03/L-122, përcakton procedurën e emërimit dhe lirimit nga detyra të Ambasadoreve, të cilët emërohen dhe lirohen me Dekret të Presidentit, (si një akt administrativ individual) i cili krijon marrëdhënien e punës në mes të Ambasadorit dhe organit shtetëror, por nuk ka dispozitë e cila parasheh të drejtën e ushtrimit të mjetit juridik, nuk nënkupton apriori se ndaj këtij akti administrativ nuk mund të zhvillohet konflikti administrativ. Meqë me ligjin material nuk është përcaktuar qe ndaj Dekretit mund të parashtrohet ankesa në shkallë të dytë brenda organeve administrative, e as nuk është përcaktuar se ndaj tij ndalohet ankesa, atëherë Dekreti i Presidentit ne këto kushte duhet të konsiderohet si akt administrativ i cili ka vendosur për të drejta apo caktim të ndonjë detyrimi ndaj personit të caktuar fizik apo juridik, akt administrativ qe është nxjerr për një çështje administrative dhe ka vendosur mbi të drejtën themelore, të drejtën e punës së paditësit, akt administrativ i cili është konkret dhe individual dhe përfundimtar në procedurën administrative, ndaj të cilit nuk mund te ushtrohet mjeti juridik i rregullt ankesa. Bazuar në këto fakte konsideroj se është plotësuar kushti ligjor i paraparë në nenin 13 paragrafin 2 të LKA-së, i cili përcakton se “2. Konflikti administrativ mund të fillohet edhe kundër aktit administrative të shkallës së parë kundër të cilit në procedurën administrative ankimi nuk është i lejuar”.
Më 22 shtator 2021, Gjykata Supreme, nëpërmjet Aktgjykimit [ARJ.nr.84/2021], refuzoi në tërësi kërkesën për shqyrtim të jashtëzakonshëm të vendimit gjyqësor, ushtruar ndaj Aktvendimit [AA.nr.612/2021] të 13 korrikut 2021 të Gjykatës së Apelit, me arsyetimin: “Sipas Ligjit nr. 03/L-094, për Presidentin e Republikës së Kosovës, përkatësisht, sipas nenit 6, përcaktohet se Presidenti ushtron kompetencat qe i janë akorduar me Kushtetutë të Republikës së Kosovës lidhur me emërimin dhe shkarkimin e diplomateve. Sipas Ligjit nr. 03/L-044, për Ministrinë e Punëve të Jashtme dhe Shërbimin Diplomatik, si ligj i veçantë, apo akte tjera nen ligjore nuk parashihet me asnjë dispozitë se në procedurë administrative apo gjyqësore, qe mund të përdoren mjete juridike kundër Dekretit të Presidentit lidhur me emërimin apo lirimin nga detyra të diplomateve të akredituar të Republikës së Kosovës, si në rastin konkret të paditësit”.
Pretendimet e parashtruesit të kërkesës
Parashtruesi i kërkesës pretendon se me aktet e autoriteteve publike i janë shkelur të drejtat e tij të garantuara me nenet 7 [Vlerat], 65 (9) [Kompetencat e Kuvendit], 84 (25) [Kompetencat e Presidentit], 24 [Barazia para Ligjit], 31 [E Drejta për Gjykim të Drejtë dhe të Paanshëm], 32 [E Drejta për Mjetet Juridike], 45 [Te Drejtat Zgjedhore dhe të Pjesëmarrjes], 54 [Mbrojtja Gjyqësore e të Drejtave] dhe 55 [Kufizimi i të Drejtave dhe Lirive Themelore] të Kushtetutës.
Përkitazi me shkeljen e të drejtës për mbroje efektive gjyqësore
Parashtruesi i kërkesës thekson se çështja e emërimit dhe e lirimit të ambasadoreve dhe e shefave të misioneve diplomatike është e rregulluar me Ligjin Nr. 03/L-044 për Ministrinë e Punëve të Jashtme dhe Shërbimin Diplomatik të Republikës së Kosovës, plotësuar dhe ndryshuar me Ligjin Nr. 03/L-207 dhe Ligjin Nr. 03/L-122 për Shërbimin e Jashtëm të Republikës së Kosovës, si dhe aktet nënligjore për implementimin e këtyre ligjeve, siç është Rregullorja e Qeverise Nr. 02/2009 për Shërbimin e Jashtëm, Rregullorja QRK Nr. 04/2014 për plotësimin dhe ndryshimin e Rregullores Nr. 02/2009 për Shërbimin e Jashtëm, dhe Udhëzimi Administrativ Nr. 02/2012 për plotësimin dhe ndryshimin e Udhëzimit administrativ Nr.3/2009 për Procedurat e Emërimit të Kandidateve për Nëpunës të Misionit Diplomatik.
Në këtë vazhdë, parashtruesi i kërkesës pretendon se fillimisht gjykata e shkallës së parë ka shkelur parimet e drejtësisë qe lidhen me çështjet për të cilat është iniciuar padia, pasi çështja e ngritur ka kuruar interpretim të ligjeve të lartcekura. Tutje, i njëjti thekson se gjykata në fjalë, në rastin e tij i është referuar nenit 9 të Ligjit nr.03/L-202 për Konfliktet Administrative, nen i cili përcakton se: “Gjykata në konfliktet administrativ vendos për ligjshmërinë e akteve përfundimtare administrative, me të cilat organet e administratës, në ushtrimin e autorizimeve publike, vendosin për të drejtat, detyrimet dhe interesat juridike të personave fizikë dhe juridike në çështjet administrative”. Në këtë kontekst, parashtruesi i kërkesës pretendon se në rastin konkret, Dekreti [Nr.84/2021] i 19 majit 2021 i Presidentes, do të duhej konsideruar si akt administrativ, për shkak se është nxjerrë nga një person i autorizuar ose nga një organ që ushtron autorizime publike, në bazë të ligjit, dhe pasi që me këtë akt është vendosur për të drejta individuale të tij, i cili në kuptim të dispozitës se lartcekur është akt administrativ përfundimtar në procedurë administrative, sepse ndaj tij (dekretit), ligji nuk ka paraparë të drejtën për të ushtruar mjet të rregullt juridik, përkatësisht ankesë.
Tutje, parashtruesi i kërkesë thekson: “Gjykata e shkallës së parë ka hedhur poshtë si të palejuar padinë e tij, duke u thirrur në nenin 10, paragrafin 1 të Ligjit Nr. 03/L-202 për Konfliktet Administrative, i cili përcakton: “Te drejtë për të nisur konfliktet administrativ ka personi fizik si dhe personi juridik, nëse vlerëson se me aktin administrativ përfundimtar në procedurën administrative, i është shkelur ndonjë e drejtë apo interes ligjor." Në këtë kuptim, parashtruesi i kërkesës pretendon se hedhja poshtë e padisë së tij, si e palejuar është bërë në mënyrë të gabuar, pasi qe ai si palë paditëse sipas të njëjtit ligj, duhet të konsiderohet palë e dëmtuar me aktin e kontestuar, sepse me lirimin e tij nga funksioni i ambasadorit atij si individ i është shkelur e drejta nga marrëdhënia e punës, të cilën thekson se e kishte themeluar në pajtim me procedurat e përcaktuara me Ligjin Nr.03/L-044 për Ministrinë e Punëve të Jashtme dhe Shërbimin Diplomatik të Republikës së Kosovës, të plotësuar dhe ndryshuar me Ligjin Nr. 03/L-207 dhe Ligjin Nr. 03/L-122 për Shërbimin e Jashtëm të Republikës së Kosovës, mbi bazën e të cilëve ishte nxjerrë Dekreti i Presidentit Nr. DED 008-2018, më 1 gusht 2018, sipas te cilit ishte caktuar për mandat 4 (katër) vjeçar, respektivisht deri më 30 shtator 2022.
Përveç kësaj, parashtruesi i kërkesë thekson se gjykata e shkallës së parë hedhjen poshtë të padisë, si të palejuar, e ka bazuar edhe në nenin 15 të Ligjit Nr. 03/L-202 për Konfliktet Administrative, gjegjësisht në paragrafin 1.2 të tij, i cili përcakton se: "1.2. kundër akteve të nxjerra në çështjet rreth të cilave, sipas dispozitës së ligjit nuk mund të zhvillohet konflikti administrativ". Në lidhje me këtë, parashtruesi i kërkesës pretendon se akti administrativ (dekreti) i goditur me padi në gjykatë, nuk bën pjesë në asnjërin nga këto akte, siç përcakton ky nen, prandaj, ndaj të njëjtit akt mund të iniciohet konflikti administrativ, dhe për faktin qe asnjë dispozitë kushtetuese e as ligjore nuk përcaktojnë shprehimisht se ndaj Dekretit të Presidentit nuk mund të zhvillohet konflikti administrativ, siç kanë konstatuar gjykatat.
Si përmbledhje, parashtruesi i kërkesës thekson se të gjitha instancave gjyqësore që iu është drejtuar për të kërkuar mbrojtje gjyqësore të të drejtave subjektive, kanë përdorur të njëjtin arsyetim ligjor, për hedhjen poshtë të padisë, për refuzimin e ankesës dhe për refuzimin e kërkesës për rishqyrtim të jashtëzakonshëm të vendimit gjyqësor, duke u thirrur në dispozitat ligjore të Ligjit për Konfliktet Administrative, përkatësisht në nenet 9, 10 (1) dhe 15 (1.2) të tij, duke refuzuar kësisoj të gjitha mjetet e shfrytëzuara juridike të goditjes pranë tyre.
Parashtruesi i kërkesës thekson tutje se gjykata e shkallës së parë, përveç referimit në dispozitat e lartcekura të ligjit, ka konstatuar se Dekreti i Presidentes, nuk mund të jetë objekt trajtimi në procedurën e konfliktit administrativ, por i njëjti mund t’i nënshtrohet procedurës se vlerësimit të kushtetutshmërisë nga ana e Gjykatës Kushtetuese, në pajtim me nenin 113 të Kushtetutës. Me këtë konstatim, parashtruesi i kërkesës pretendon se gjykata në fjalë ka vepruar në kundërshtim me nenin 113, paragrafin 7 të Kushtetutës, pasi qe ai si palë paditëse (individ), pikërisht nëpërmjet inicimit të konfliktit administrativ, ka kërkuar realizimin e të drejtave të tij subjektive nëpërmjet mbrojtjes efektive gjyqësore, ndaj akteve të autoriteteve publike, siç garantohet me nenin 32 dhe 54 të Kushtetutës. Mbi këtë bazë, parashtruesi i kërkesës pretendon se gjykata e shkallës së parë me një konstatim të tillë, ia ka mohuar atij një të drejtë të garantuar me Kushtetutë.
Për me tepër, parashtruesi i kërkesës shton se edhe gjykata e shkallës së dytë, duke konfirmuar qëndrimin juridik të gjykatës së shkallës së parë, e cila konsideroi se: “Dekreti i Presidentit nuk mund të jetë objekt i trajtimit në procedurën e konfliktit administrativë, por i njëjti mund ti nënshtrohet procedurës se vlerësimit të kushtetutshmërisë nga ana e Gjykatës Kushtetuese, në pajtim me nenin 113 të Kushtetutës”, ka aplikuar një standard të rrezikshëm për sigurinë juridike, lidhur me përdorimin e mjeteve efektive gjyqësore, sepse me një konstatim të tillë, atij i është mohuar e drejta e shfrytëzimit efektiv të mjeteve juridike pranë gjykatave të rregullta, duke e lënë kësisoj mbrojtën e të drejtave të tij, në mëshirën e Kuvendit të Kosovës, Presidentit të Republikës së Kosovës (i cili në rastin konkret është vetë palë në procedurë), Qeverisë dhe Avokatit të Popullit, pasi që këto janë të vetmet palë të autorizuara të cilat në mënyrë direkte mund të ngrenë rastin për vlerësimin e kushtetutshmërisë së Dekretit të Presidentes, sipas nenit 113 paragrafi 2.1 të Kushtetutës.
Përkitazi me shkeljen e parimit të barazisë para ligjit
Në lidhje me këtë pretendim, parashtruesi i kërkesë thekson se në dritën e rastit konkret, barazia para ligjit, përveç faktit të shkarkimit të ambasadoreve në bllok, është shkelur edhe për faktin se ambasadoret e shkarkuar, në përbërjen e tyre aktuale kanë mandate të ndryshme sa i përket kohëzgjatjes dhe se këto mandate të ndryshme, i vendosin të njëjtit në pozita të pabarabarta pasi që të gjithë ata edhe në aspektin faktik duhet të trajtohen ndryshe nga njeri tjetri.
Përkitazi me shkeljen e të drejtës për tu dëgjuar
Parashtruesi i kërkesës në lidhje me këtë pretendim thekson se autoritetet publike, ia kanë mohuar një të drejtë themelore, e cila prek në mënyrë të drejtpërdrejtë të drejtën kushtetuese për gjykim të drejtë dhe të paanshëm, të garantuar me nenin 31 të Kushtetues, i cila është promovuar edhe nga Gjykata Evropiane për të Drejtat e Njeriut (GjEDNj) dhe është mishëruar në praktiken e Gjykatës Kushtetuese, në rastet KI186/19, KI187/19, KI200/19 dhe KI208/19. Në këtë kontekst parashtruesi i kërkesës thekson se “Përmes pamundësisë për tu dëgjuar, i njëjti nuk ka pasur mundësi qe të shpreh kundërshtimet dhe kundër argumentet, lidhur me shkarkimin e tij”.
Përkitazi me shkeljen e të drejtave zgjedhore dhe të pjesëmarrjes
Shkelja e të drejtave zgjedhore dhe të pjesëmarrjes nga neni 45.3 i Kushtetutës, sipas parashtruesit të kërkesës ka ardhur sepse ai është penguar në ushtrimin e funksionit të tij si ambasador, pasi që shkarkimi i tij është bërë pa asnjë arsye ligjore, duke mos i ofruar mjete efektive juridike për t'u mbrojtur, duke konsideruar se ndërprerja e mandatit të tij është bërë jashtë kushteve të arsyeshme dhe të pranueshme nga praktikat vendore dhe ndërkombëtare.
Komentet e dorëzuara nga Zyra e Presidentes
Më 5 janar 2022, Zyra e Presidentes ka dorëzuar komentet përkitazi me pretendimet e parashtruesit të kërkesës. Në lidhje me pranueshmërinë e kërkesës zyra në fjalë argumenton: i) parashtruesi i kërkesës nuk është palë e autorizuar sipas nenit 113.2.1 dhe 113.6 të Kushtetutës për të ngritur pranë Gjykatës Kushtetueses shkelje të neneve nga kapitujt I, IV, dhe V, të Kushtetutës, përkatësisht shkelje të neneve 7, 65 (9) dhe 84 (25) të Kushtetutës, nëpërmjet të ashtuquajturat “kontroll abstrakt të normës” dhe në mungesë të ndërlidhshmërisë me një rast konkret (case and controversy); (ii) se parashtruesi i kërkesës nuk dëshmon se është viktime e shkeljes se të drejtave individuale të shkaktuara nga autoriteti publik, sipas kuptimit të nenit 47 dhe 48 të Ligjit. Në këtë ndërlidhje, tutje Zyra e Presidentes thekson se parashtruesi i kërkesës para Gjykatës pretendon shkelje të neneve 24 [Barazia para Ligjit], 31 [E Drejta për Gjykim të Drejtë dhe të Paanshëm], 32 [E Drejta për Mjete Juridike], 49 [E Drejta e Punës dhe Ushtrimit të Profesionit], 54 [Mbrojtja Gjyqësore e të Drejtave] dhe 55 [Kufizimi i të Drejtave dhe Lirive Themelore] dhe në parimin e sigurisë juridike, por ai vetëm se i përmend këto nene dhe nuk ka elaboruar tutje si ka ardhur deri te shkelja e tyre; (iii) se parashtruesi i kërkesës nuk ka përcaktuar se cili është akti i autoritetit publik i cili kontestohet në Gjykatë, Aktgjykimi i Gjykatës Supreme apo Dekreti i Presidentes; (iv), se neni 31 i Kushtetutës, sipas GjEDNj nuk zbatohet në procedurat jokontestimore dhe të njëanshme, ku nuk përfshihen dy palë kundërshtare duke shtuar se i tillë është rasti me Dekretin e Presidentes, për lirimin nga detyra të parashtruesit të kërkesës; (v) se kërkesa e parashtruesit të kërkesës është qartazi e pabazuar në kuptim të rregullit 39 (2) të Rregullores së punës, sepse e njëjta ngre çështje të faktit dhe të interpretimit të ligjit dhe se Gjykata nuk mund të veprojë si gjykatë e “shkallës së katërt” meqë kërkesa argumentohet duke u thirrur në shkelje të Ligjit për Konflikte Administrative dhe se Dekreti i Presidentes është marrë me shkelje të Ligjit për Ministrinë e Punëve të Jashtme dhe Shërbimin Diplomatik dhe Ligjit për Procedurën e Përgjithshme Administrative. Në ndërlidhje me këtë, zyra në fjalë thekson: si arsye e dytë por jo me pak e rëndësishme, pse kërkesa e parashtruesit duhet të shpallet si qartazi e pabazuar, sipas rregullit 39 të Rregullores së punës është fakti se pretendimet kategorizohen me një "mungese të dukshme ose evidente të shkeljes" të cilat si të tilla janë po ashtu të pambështetura apo të paarsyetuara.
Sa i përket meritave të kërkesës, Zyra e Presidentes argumenton se: “Sidoqoftë, edhe nëse kërkesa shpallet e pranueshme dhe gjykohet mbi thelbin e saj, pretendimet e ngritura me kërkesë nuk dëshmojnë se ka pasur shkelje kushtetuese gjatë nxjerrjes së Dekretit të Presidentes. Ky konstatim mbështetet në tri argumente qenësore: a. Dekreti i Presidentes është mbështetur në norma kushtetuese dhe ligjore; b. Me rastin e nxjerrjes se Dekretit të Presidentes është respektuar procedura e përcaktuar me legjislacionin përkatës; c. Dekreti i Presidentes nuk ka shkelur asnjë të drejtë kushtetuese të parashtruesit“.
Si përfundim, Zyra e Presidentes, pretendon se: “Kërkesa KI 214/21 e parashtruesit z. Avni Kastrati, nuk plotëson kushtet e pranueshmërisë, ashtu siç përcaktohen nga neni 113 i Kushtetutës, nenet 47, 48, 49 të Ligjit për Gjykatën Kushtetuese dhe rregulli 39 i Rregullores se Punës së Gjykatës Kushtetuese. Si e tillë, ajo kërkesë duhet të shpallet e papranueshme. Nëse, megjithatë, Gjykata Kushtetuese vendose qe kërkesën të shpallë të pranueshme për shqyrtim të meritave të saj, atëherë Dekreti i Presidentes, nr., 84/2021, për larmin nga detyra te Shefit te Misionit te Republikës së Kosovës në Republikën e Sllovenisë, z. Avni Kastrati, është marrë ne pajtim me bazën kushtetuese dhe ligjore, duke ndjekur në mënyrë të sakte procedurat formale të kërkuara për raste të tilla si dhe nuk e ka cenuar ndonjë të drejtë kushtetuese individuale të parashtruesit”.
Përgjigjet e pranuara nga Forumi i Komisionit të Venecias, lidhur me vlerësimin kushtetues të dekreteve presidenciale
Në këtë drejtim, Gjykata rithekson se ka pranuar 10 (dhjetë) përgjigje nga gjykatat kushtetuese ose gjykata ekuivalente me juridiksion kushtetues të shteteve anëtare të Forumit të Komisionit të Venecias, siç janë Gjermania, Meksika, Holanda, Çekia, Lihtenshtajni, Maqedoni e Veriut, Suedia, Rumania, Bullgaria dhe Sllovakia.
Në vijim, Gjykata do të reflektojë pjesët më relevante të përgjigjeve nga vendet anëtare të Forumit të Komisionit të Venecias.
Kontributi i dorëzuar nga Gjykata Federale Kushtetuese e Gjermanisë
Gjykata Federale Kushtetuese e Gjermanisë në përgjigjen e saj ka theksuar: “Bazuar në parimin e subsidiaritetit, ankuesi së pari duhet t’i ndjekë të gjitha opsionet procedurale në dispozicion të cilat mund të parandalojnë ose ndreqin shkeljen e pretenduar të të drejtave të garantuara me Kushtetutë. Prandaj, në rast të shkarkimit të të emëruarit politik siç është një ambasador ose një konsull, kjo do të nënkuptonte shterimin e të gjitha mjeteve juridike në dispozicion pranë gjykatave administrative [...] Vetëm pas këtyre “kanaleve juridike” që duhet shteruar, ankuesi mund të paraqesë ankesë kushtetuese”.
Kontributi i dorëzuar nga Gjykata Kushtetuese e Sllovakisë
Gjykata Kushtetuese e Republikës Sllovake në përgjigjen e saj ka theksuar: “Gjykata Kushtetuese e Republikës Sllovake në jurisprudencën e saj të konsoliduar ka theksuar se procedurat pranë Gjykatës Kushtetuese mund të fillohen vetëm pas shterimit të të gjitha mjeteve juridike në dispozicion. Në anën tjetër, nëse nuk ka mjete juridike në dispozicion, personat e prekur mund të dorëzojnë drejtpërsëdrejti ankesë kushtetuese në Gjykatën Kushtetuese”.
Kontributi i dorëzuar nga Gjykata Kushtetuese e Rumanisë
Gjykata Kushtetuese e Rumanisë në përgjigjen e saj ka theksuar: “Dekretet Presidenciale, duke pasur parasysh fushëveprimin e tyre dhe çështjen që rregullojnë, nuk janë akte vlerësimi gjyqësor-administrativ i të cilave përjashtohet, prandaj, ato mund të kontestohen para gjykatave të juridiksionit të përgjithshëm që kanë kompetencë për t’i zgjidhur mosmarrëveshjet administrative”.
Kontributi i dorëzuar nga Gjykata Supreme e Holandës
Gjykata Supreme e Holandës në përgjigjen e saj ka theksuar: “Ambasadori ose konsulli të cilit i është ndërprerë marrëdhënia e punës mund të ankohet para gjykatave të rregullta lidhur me ndërprerjen e marrëdhënies së punës. Gjykata e rregullta kanë kompetencë për të shqyrtuar ndërprerjen e marrëdhënies së punës të ambasadorit ose të konsullit”.
Kontributi i dorëzuar nga Gjykata Kushtetuese e Lihtenshtajnit
Gjykata Kushtetuese e Lihtenshtajnit në përgjigjen e saj ka theksuar: “Në Lihtenshtajn, Princi është Kreu i Shtetit dhe dekretet e tij mund të kontestohen drejtpërdrejtë në Gjykatën Kushtetuese. Neni 15 (1) i Ligjit për Gjykatën Kushtetuese përcakton se Gjykata Kushtetuese do të vendos për ankesat përderisa ankuesi pretendon se të drejtat e garantuara me Kushtetutë i janë shkelur nga vendimi përfundimtar i një autoriteti publik për të cilat ligjvënësi shprehimisht ka njohur të drejtën e ankesës individuale. Kjo, pra, përfshin veprimet e cilitdo autoritet publik, përfshirë dhe veprimet e Kreut të Shtetit”.
Kontributi i dorëzuar nga Gjykata Kushtetuese e Maqedonisë së Veriut
Gjykata Kushtetuese e Maqedonisë së Veriut në përgjigjen e saj ka theksuar: “Ngjashëm me Kushtetutën e Kosovës, bazuar në nenin 84 të Kushtetutës së Maqedonisë së Veriut, Presidenti i Republikës emëron dhe shkarkon me dekret ambasadorët dhe përfaqësuesit diplomatik tjerë të Republikës së Maqedonisë. Megjithatë, as Kushtetuta e as ligjet, nuk ofrojnë dispozita të detajuara lidhur me aktet e Presidentit të Republikës sa i perkat natyrës juridike të tyre, përfshirë dhe mundësinë e ankimimit kundër tyre. Kushtetuta po ashtu është e heshtur sa i përket kontrollit kushtetues të akteve të Presidentit. Për këto arsye, dekretet presidenciale rrallëherë kontestohen para Gjykatës Kushtetuese, por edhe kur kontestohen, Gjykata Kushtetuese i hedhë poshtë mbi bazën e mungesës së juridiksionit. Si konkluzion, në sistemin kushtetues të Republikës së Maqedonisë së Veriut ekziston boshllëk ligjor përkitazi me kontrollin kushtetues-gjyqësorë të dekreteve të Presidentit, çka i lë këto akte ligjore jashtë fushëveprimit të Gjykatës Kushtetuese”.
Kontributi i dorëzuar nga Gjykata Supreme e Suedisë
Gjykata Supreme e Suedisë në përgjigjen e saj ka theksuar: “Suedia është demokraci parlamentare dhe monarki. Kryeministri është Shefi i Qeverisë dhe mbreti është Kreu i Shtetit. Detyrat e mbretit janë të natyrës përfaqësuese. Prandaj, Suedia nuk ka President që mund të shpall dekrete dhe Suedia po ashtu nuk ka as Gjykatë Kushtetuese për t’i shqyrtuar aktet e tilla. Rrjedhimisht, kjo çështje nuk është e aplikueshme në kontekstin suedez”.
Kontributi i dorëzuar nga Gjykata Kushtetuese e Bullgarisë
Gjykata Kushtetuese e Bullgarisë në përgjigjen e saj ka theksuar: “Bazuar në nenin 150 (1) të Kushtetutës, Gjykata Kushtetuese vepron vetëm me iniciativë të 1/5 të Deputetëve të Kuvendit, Presidenti, Këshilli i Ministrave, Gjykata Supreme e Kasacionit, Gjykata Supreme Administrative dhe Kryeprokurorit. Një individ nuk mund të dorëzojë ankesë pranë Gjykatës Kushtetuese. Duke qenë se Presidenti vepron sipas diskrecionit të tij, dekretet e tij i nënshtrohen vlerësimit nëse janë në pajtueshmëri me dispozitat e Kushtetutës. Ato nuk mund të testohen sa i përket ligjshmërisë (legality) apo përshtatshmërisë (expediency) së tyre, por vetëm për të shqyrtuar nëse janë plotësuar parakushtet kushtetuese. Dekretet e Presidentit nuk i nënshtrohen kontrollit nga gjykatat e rregullta”.
Kontributi i dorëzuar nga Gjykata Kushtetuese e Çekisë
Gjykata Kushtetuese e Çekisë në përgjigjen e saj ka theksuar: “Nuk ka rregullore ose jurisprudencë lidhur me subsidiaritetin e shqyrtimit ose të mjeteve juridike në rastet e shkarkimit të një ambasadori apo konsulli. Mirëpo, në të kaluarën ka pasur raste të shqyrtimit të vendimeve të Presidentit nga gjykatat. Nga ato vendime rrjedh se procedura varet nga vlerësimi material i sjelljes së Presidentit-nëse bëhet fjalë për një mosmarrëveshje që drejtpërsëdrejti vlerësohet nga Gjykata Kushtetuese ose nëse ka pasur vendim formal ose mosveprim që mund të kundërshtohet pranë gjykatave administrative”.
Kontributi i dorëzuar nga Gjykata Supreme e Meksikos
Gjykata Supreme e Meksikos në përgjigjen e saj ka theksuar: “As Kushtetuta e as ligjet nuk ofrojnë mjete juridike kundër vendimeve Presidenciale për t’i shkarkuar sekretarët shtetëror, ambasadorët, konsujt ose drejtorët e Thesarit. Gjykata Supreme ka përcaktuar se Presidenti i Republikës ka liri absolute për emërim dhe shkarkim, pa pasur nevojë që të veprojë në pajtim me ndonjë kusht të posaçëm dhe pa ndërhyrje nga ndonjë pushtet tjetër në vendimmarrje. Thënë ndryshe, Gjykata Supreme ka përcaktuar se shkarkimi i sekretarëve shtetëror, ambasadorëve, konsujve dhe drejtorëve të Thesarit është diskrecion i Kreut të Ekzekutivit Federal”.
Dispozitat relevante
Kushtetuta e Republikës së Kosovës
Neni 7
[Vlerat]
1. Rendi kushtetues i Republikës së Kosovës bazohet në parimet e lirisë, paqes, demokracisë, barazisë, respektimit të të drejtave dhe lirive të njeriut dhe sundimit të ligjit, mosdiskriminimit, të drejtës së pronës, mbrojtjes e mjedisit, drejtësisë sociale, pluralizmit, ndarjes së pushtetit shtetëror dhe ekonomisë së tregut.
[…]
Neni 84
[Kompetencat e Presidentit]
Presidenti i Republikës së Kosovës:
[...]
(25) emëron dhe shkarkon shefat e misioneve diplomatike të Republikës së Kosovës, me propozimin e Qeverisë;
[...]
Neni 24
[Barazia para Ligjit]
1. Të gjithë janë të barabartë para ligjit. Çdokush gëzon të drejtën e mbrojtjes së barabartë ligjore, pa diskriminim.
2. Askush nuk mund të diskriminohet në bazë të racës, ngjyrës, gjinisë, gjuhës, fesë, mendimeve politike ose të tjera, prejardhjes kombëtare a shoqërore, lidhjes me ndonjë komunitet, pronës, gjendjes ekonomike, sociale, orientimit seksual, lindjes, aftësisë së kufizuar ose ndonjë statusi tjetër personal.
3. Parimet e mbrojtjes së barabartë ligjore nuk parandalojnë vënien e masave të nevojshme për mbrojtjen dhe përparimin e të drejtave të individëve dhe grupeve që janë në pozitë të pabarabartë. Masat e tilla do të zbatohen vetëm derisa të arrihet qëllimi për të cilin janë vënë ato.
Neni 31
[E Drejta për Gjykim të Drejtë dhe të Paanshëm]
1. Çdokujt i garantohet mbrojtje e barabartë e të drejtave në procedurë para gjykatave, organeve të tjera shtetërore dhe bartësve të kompetencave publike.
2. Çdokush gëzon të drejtën për shqyrtim publik të drejtë dhe të paanshëm lidhur me vendimet për të drejtat dhe obligimet ose për cilëndo akuzë penale që ngrihet kundër saj/tij brenda një afati të arsyeshëm, nga një gjykatë e pavarur dhe e paanshme, e themeluar me ligj.
3. Gjykimi është publik, me përjashtim të rasteve kur gjykata, në rrethana të veçanta, konsideron se, në të mirë të drejtësisë, është i domosdoshëm përjashtimi i publikut, ose i përfaqësuesve të medieve, sepse prania e tyre do të përbënte rrezik për rendin publik ose sigurinë kombëtare, interesat e të miturve, ose për mbrojtjen e jetës private të palëve në proces, në mënyrën e përcaktuar me ligj.
4. Çdokush i akuzuar për vepër penale ka të drejtë t'u bëjë pyetje dëshmitarëve dhe të kërkojë paraqitjen e detyrueshme të dëshmitarëve, të ekspertëve dhe të personave të tjerë, të cilët mund të sqarojnë faktet.
5. Çdokush i akuzuar për vepër penale, prezumohet të jetë i pafajshëm derisa të mos dëshmohet fajësia e tij/saj, në pajtim me ligjin.
Neni 32
[E Drejta për Mjete Juridike]
Secili person ka të drejtë të përdorë mjetet juridike kundër vendimeve gjyqësore dhe administrative të cilat cenojnë të drejtat ose interesat e saj/tij në mënyrën e përcaktuar me ligj.
Neni 49
[E Drejta e Punës dhe Ushtrimit të Profesionit]
1. E drejta e punës garantohet.
2. Secili person është i lirë të zgjedhë profesionin dhe vendin e punës.
Neni 54
[Mbrojtja Gjyqësore e të Drejtave]
Çdokush gëzon të drejtën e mbrojtjes gjyqësore në rast të shkeljes ose mohimit të ndonjë të drejte të garantuar me këtë Kushtetutë ose me ligj, si dhe të drejtën në mjete efektive ligjore nëse konstatohet se një e drejtë e tillë është shkelur.
Neni 55
[Kufizimi i të Drejtave dhe Lirive Themelore]
1. Të drejtat dhe liritë themelore të garantuara me këtë Kushtetutë, mund të kufizohen vetëm me ligj.
2. Të drejtat dhe liritë themelore të garantuara me këtë Kushtetutë, mund të kufizohen vetëm deri në atë masë sa është e domosdoshme që, në një shoqëri të hapur dhe demokratike, të përmbushet qëllimi për të cilin lejohet kufizimi.
3. Kufizimet e të drejtave dhe lirive themelore të garantuara me këtë Kushtetutë, nuk mund të bëhen për qëllime të tjera, përveç atyre për të cilat janë përcaktuar.
4. Me rastin e kufizimit të të drejtave të njeriut dhe interpretimit të atyre kufizimeve, të gjitha institucionet e pushtetit publik, dhe sidomos gjykatat, e kanë për detyrë t’i kushtojnë kujdes esencës së të drejtës që kufizohet, rëndësisë së qëllimit të kufizimit, natyrës dhe vëllimit të kufizimit, raportit midis kufizimit dhe qëllimit që synohet të arrihet, si dhe të shqyrtojnë mundësinë e realizimit të atij qëllimi me kufizim më të vogël.
5. Kufizimi i të drejtave dhe lirive të garantuara me këtë Kushtetutë, nuk bën të mohojë kurrsesi esencën e së drejtës së garantuar.
LIGJI NR. 03/L-202 PËR KONFLIKTET ADMINISTRATIVE
Neni 2
Qëllimi
Qëllimi i këtij ligji është sigurimi i mbrojtjes gjyqësore të të drejtave dhe interesave juridike të personave fizik, juridik dhe palëve të tjera, të cilat të drejta dhe interesa janë cenuar me vendime individuale ose me veprimet e organeve të administratës publike.
Neni 3
Përkufizimet
1. Shprehjet e përdorura në këtë ligj kanë këtë kuptim:
1.1. Organ - organet e administratës publike, organet e qeverisjes qendrore dhe organet e tjera në varësi të tyre, organet e vetëqeverisjes lokale dhe organet në varësi të tyre, kur në ushtrimin e autorizimeve publike vendosin në çështjet administrative.
1.2. Akt administrativ - çdo vendim të organit të paraparë në nën-paragrafin 1.1. të këtij paragrafi, i cili merret në fund të një procedure administrative në ushtrimin e autorizimeve publike dhe që prek, në mënyrë të favorshme ose jo të favorshme të drejtat e njohura ligjërisht, liritë ose interesat e personave fizikë ose juridikë përkatësisht palës tjetër në vendosjen e çështjes administrative.
1.3. Çështja administrative - sipas këtij ligji është situata e veçantë e pakontestueshme e me interes publik, në të cilën drejtpërdrejti nga dispozitat juridike, rezulton nevoja që sjellja e ardhshme e palës, të përcaktohet në mënyrë juridike –autoritative.
Neni 4
[Parimi i ligjshmërisë]
Në konfliktin administrativ gjykata kompetent vendos në bazë të kushtetutës dhe ligjeve.
Neni 9
Gjykata në konfliktin administrativ vendos për ligjshmërinë e akteve përfundimtare administrative, me të cilat organet e administratës, në ushtrimin e autorizimeve publike, vendosin për të drejtat, detyrimet dhe interesat juridike të personave fizikë dhe juridikë në çështjet administrative.
Neni 10
1. Të drejtë për të nisur konfliktin administrativ ka personi fizik si dhe personi juridik, nëse vlerëson se me aktin administrativ përfundimtar në procedurën administrative, i është shkelur ndonjë e drejt apo interes ligjor.
2. Organi i administratës, Avokati i Popullit, shoqatat dhe organizatat e tjera, të cilat veprojnë në mbrojtje të interesave publike mund të fillojnë konfliktin administrativ.
3. Organi ka të drejtë të iniciojë konfliktin administrativ, kundër vendimit, që është marrë në bazë të ankesës në procedurën administrative, nëse ai/ajo konsideron se është shkelur ndonjë e drejtë ose interes i tij.
4. Nëse me aktin administrativ është shkelur ligji në favor të personit fizik, personit juridik, konfliktin mund ta iniciojë prokurori publik kompetent ose organi tjetër i autorizuar me ligj. Organet e administratës kanë për detyrë që, kur të kenë mësuar për to, të njoftojnë prokurorin publik kompetent ose organin e autorizuar me ligj.
5. Konfliktin administrativ mund ta iniciojë edhe prokurori publik kompetent ose personi i autorizuar nëse me aktin administrativ është shkelur ligji në dëm të organeve të qeverisjes qendrore dhe të organeve të tjera në varësi të tyre, të organeve të vetëqeverisjes lokale dhe të organeve në varësi të tyre, kur janë shkelur të drejtat pronësore të këtyre organeve.
Neni 13
Konflikti administrativ
Konflikti administrativ mund të fillojë vetëm kundër aktit administrativ të nxjerrë në procedurën administrative në shkallë të dytë.
Konflikti administrativ mund të fillohet edhe kundër aktit administrativ të shkallës së parë, kundër të cilit në procedurën administrative ankimi nuk është i lejuar.
Neni 15
Konflikti administrativ nuk mund të zhvillohet:
[...]
1.2. kundër akteve të nxjerra në çështjet rreth të cilave, sipas dispozitës së ligjit nuk mund të zhvillohet konflikti administrativ;
[...]
Neni 16
1. Akti administrativ përfundimtar mund të kundërshtohet:
1.1. për shkak se nuk janë aplikuar fare ose nuk janë aplikuar drejt dispozitat ligjore;
1.2 . për shkak se akti është nxjerrë nga organi jo kompetent;
1.3. për shkak se në procedurë, që i ka paraprirë aktit, nuk është vepruar sipas rregullave të procedurës, nuk është vërtetuar drejt gjendja faktike, apo nëse nga faktet e vërtetuara është nxjerrë konkluzioni jo i drejtë në pikëpamje të gjendjes faktike;
1.4. për shkak se me aktin përfundimtar administrativ i nxjerrë sipas vlerësimit të lirë, organi i ka tejkaluar kufijtë e autorizimit ligjor ose akti i tillë nuk është nxjerrë në pajtim me qëllimin e këtij ligji;
1.5. për shkak se pala e paditur e ka nxjerrë përsëri aktin e vetë të mëhershëm, më parë të anuluar më aktgjykimin e formës së prerë të gjykatës kompetente.
2. Akti administrativ nuk mund të kundërshtohet për aplikim jo të drejtë të dispozitave, kur organi kompetent ka vendosur sipas vlerësimit të lirë në bazë të autorizimeve dhe në kuadrin e kufijve që i janë dhënë me dispozitat ligjore, në pajtim me qëllimin për të cilin i është dhënë autorizimi.
Neni 18
Paditës në konfliktin administrativ mund të jetë personi fizik, personi juridik, Avokati i Popullit, shoqatat dhe organizatat e tjera, të cilat veprojnë në mbrojtje të interesit publik, që konsideron se me aktin administrativ i është shkelur ndonjë e drejtë apo ndonjë interes i drejtpërdrejtë ose i tërthortë, i bazuar në ligj.
Pranueshmëria e kërkesës
Gjykata së pari vlerëson nëse parashtruesi i kërkesës i ka përmbushur kriteret e pranueshmërisë, të përcaktuara në Kushtetutë dhe të parashikuara më tej në Ligj dhe në Rregullore të punës.
Sa i përket palës së autorizuar
Përkitazi me këtë, Gjykata i referohet paragrafëve 1 dhe 7 të nenit 113 [Juridiksioni dhe Palët e Autorizuara] të Kushtetutës, që përcaktojnë:
Neni 113 i Kushtetutës
[Juridiksioni dhe Palët e Autorizuara]
“1. Gjykata Kushtetuese vendos vetëm për rastet e ngritura para gjykatës në mënyrë ligjore nga pala e autorizuar.
[...]
7. Individët janë të autorizuar të ngrenë shkeljet nga autoritetet publike të të drejtave dhe lirive të tyre individuale, të garantuara me Kushtetutë, mirëpo vetëm pasi të kenë shteruar të gjitha mjetet juridike të përcaktuara me ligj.”
[...]
Bazuar në këto dispozita, janë dy kritere themelore që e përcaktojnë pranueshmërinë e një kërkese, përkatësisht: (i) që kërkesa të jetë parashtruar nga një individ a subjekt juridik i cili është i autorizuar për të ngritur shkelje të pretenduara të të drejtave individuale të tij, të shkaktuara nga autoritet publike; dhe (ii) që një kërkesë e tillë, mund të parashtrohet në Gjykatë, vetëm pasi të jenë shteruar të gjitha mjetet juridike të përcaktuara me ligj.
Për sa i përket përmbushjes së kriterit të “palës së autorizuar”, Gjykata vëren se parashtruesi i kërkesës legjitimohet së është palë e autorizuar në kuptim të paragrafit 1 dhe 7 të nenit 113 të Kushtetutës, si dhe paragrafit 1 të nenit 47 të Ligjit, për të kërkuar mbrojte juridike ndaj shkeljeve të shkaktuara nga autoritetet publike.
Sa i përket shterimit të mjeteve juridike
Gjykata në vazhdim shqyrton nëse kërkesa e parashtruesit të kërkesës e plotëson kriterin e pranueshmërisë të përcaktuar në nenin 47 të Ligjit, që përcakton:
Neni 47 i Ligjit
[Kërkesa individuale]
“1. Çdo individ ka të drejtë të kërkojë nga Gjykata Kushtetuese mbrojtje juridike në rast se pretendon se të drejtat dhe liritë e tija individuale të garantuara me Kushtetutë janë shkelur nga ndonjë autoritet publik.
2. Individi mund ta ngritë kërkesën në fjalë vetëm pasi që të ketë shteruar të gjitha mjetet juridike të përcaktuara me ligj.”
Bazuar në këtë nen të Ligjit, individi apo subjekti juridik përveç të drejtës për të kërkuar mbrojtje juridikë në Gjykatë, ndaj një aktit të autoritetit publik a një vendimi gjyqësor, me të cilin pretendon se janë shkelur të drejtat dhe liritë themelore të tij, të garantuara me Kushtetutë, ai ose ajo duhet të dëshmojë dhe provojë se ka plotësuar edhe kriterin e “shterimit të mjeteve juridike”, para se të këtë kërkuar mbrojtje juridike në Gjykatë.
Gjykata, përkitazi me këtë, vëren se parashtruesi i kërkesës, para se t’i drejtohej Gjykatës me kërkesë për vlerësimin e kushtetutshmërisë së aktit të autoritetit publik, përkatësisht të Dekretit të Presidentes, i njëjti paraprakisht ka kërkuar mbrojtje juridike pranë gjykatave të juridiksionit të rregullt dhe pasi që i ka shteruar të gjitha mjetet juridike në dispozicion për rastin e tij, e ka parashtruar kërkesën në Gjykatë. Rrjedhimisht, parashtruesi i kërkesës në kuptim të paragrafit 7 të nenit 113 të Kushtetutës dhe paragrafit 2 të nenit 47 të Ligjit, i ka shterur të gjitha mjetet juridike në dispozicion.
Sa i përket qartësimit dhe saktësimit të kërkesës
Gjykata, tutje shqyrton nëse kërkesa e parashtruesit të kërkesës i përmbush kushtet e përcaktuara në nenin 48 të Ligjit, që përcakton:
Neni 48
[Saktësimi i kërkesës]
“Parashtruesi i kërkesës ka për detyrë që në kërkesën e tij të qartësoj saktësisht se cilat të drejta dhe liri pretendon se i janë cenuar dhe cili është akti konkret i autoritetit publik të cilin parashtruesi dëshiron ta kontestoj.”
Gjykata, duke iu referuar përmbajtës së këtij neni, rikujton se parashtruesi i kërkesë është i obliguar gjithashtu qe në kërkesën e tij të qartësojë dhe saktësojë se: (i) cilat të drejta dhe liri themelore pretendon se i janë shkelur nga autoritetet publike, dhe (ii) cili është akti konkret i autoriteti publik që kontestohet në Gjykatë. Sa i përket kushtit të parë, Gjykata vëren se parashtruesi i kërkesës në mënyrë specifike iu është referuar dispozitave konkrete të Kushtetutës. Ai gjithashtu në plotësimin e formularit të kërkesës e ka specifikuar aktin e kontestuar dhe aktet e tjera në ndërlidhje me të, kushtetutshmëria e të cilëve kontestohet në Gjykatë, duke shënuar kësisoj Aktgjykimin [ARJ.nr.84/2021] e 22 shtatorit të Gjykatës Supreme. Rrjedhimisht, Gjykata konsideron se parashtruesi i kërkesës ka përmbushur kushtet e kërkuara me nenin 48 të Ligjit.
Sa i përket afatshmërisë së kërkesës
Tutje, Gjykata shqyrton nëse kërkesa e parashtruesit të kërkesës e përmbush kriterin e pranueshmërisë të përcaktuara në nenin 49 të Ligjit, që përcakton:
Neni 49
[Afatet]
“Kërkesa parashtrohet brenda afatit prej katër (4) muajve. Afati fillon të ecë që nga dita kur parashtruesit i është dorëzuar vendimi gjyqësor. Në të gjitha rastet e tjera, afati fillon të ecë në ditën kur vendimi ose akti është shpallur publikisht...”
Përkitazi me dorëzimin e kërkesës brenda afatit katër mujor, Gjykata vëren se Aktgjykimi [ARJ.nr.84/2022] i 22 shtatorit 2021 i Gjykatës Supreme (mjeti i fundit juridik) i është dorëzuar parashtruesit të kërkesës më 11 tetor 2021, ndërkohe që kërkesa në Gjykatën Kushtetuese është parashtruar më 1 dhjetor 2021, që nënkupton së e njëjta është dorëzuar brenda afatit 4 (katër) mujor, siç përcaktohet në nenin 49 të Ligjit.
Si përmbledhje, Gjykata konstaton se, parashtruesi i kërkesës është palë e autorizuar, në kuptim të nenit 113.7 të Kushtetutës për të parashtruar kërkesën në Gjykatë; ai e konteston kushtetutshmërinë e një akti të autoriteti publik, përkatësisht Aktgjykimin ARJ.nr.84/2021, të 22 shtatorit 2021 të Gjykatës Supreme, pasi i ka shteruar të gjitha mjetet juridike në dispozicion, sipas nenit 113.7 të Kushtetutës dhe nenit 47.2 të Ligjit; i ka specifikuar të drejtat e garantuara me Kushtetutë, të cilat pretendon se i janë shkelur nga autoritet publike, duke specifikuar edhe aktin konkret kushtetutshmëria e të cilit kontestohet, në pajtim me kërkesat e nenit 48 të Ligjit; dhe kërkesën e ka parashtruar brenda afatit ligjor prej 4 (katër) muajve, në pajtim me nenin 49 të Ligjit.
Megjithatë, përveç kritereve të lartcekura, kushtetuese dhe ligjore, Gjykata shqyrton tutje nëse parashtruesi i kërkesës i ka përmbushur kriteret e pranueshmërisë të përcaktuara në Rregulloren e punës, përkatësisht ato të përcaktuara në rregullin 39 [Kriteret e pranueshmërisë], nën rregullin (1) (d) dhe (2), që përcaktojnë:
“Gjykata mund ta konsideroj një kërkesë të pranueshme, nëse:
[...]
(d) kërkesa qartëson saktësisht dhe në mënyrë adekuate paraqet faktet dhe pretendimet për shkelje të të drejtave apo dispozitave kushtetuese.
(2) Gjykata mund ta konsiderojë kërkesën të papranueshme, nëse kërkesa është qartazi e pabazuar, sepse parashtruesi nuk dëshmon dhe nuk mbështetë në mënyrë të mjaftueshme pretendimin e tij.”
[...]
Gjykata, sa me sipër, vëren se kërkesa e parashtruesit të kërkesës ngrenë pretendime serioze në nivel kushtetutshmërie, andaj e njëjta nuk mund të shpallet e papranueshme mbi bazën e kritereve të përcaktuara në rregullin 39 (2) të Rregullores së punës.
Rrjedhimisht, Gjykata vlerëson se kërkesa e parashtruesit të kërkesës i përmbush kushtet e pranueshmërisë për vlerësim në merita.
Meritat e kërkesës
Gjykata verën që rrethanat e rastit konkret ndërlidhen me shkarkimin e parashtruesit të kërkesës nga detyra e ambasadorit të Republikës së Kosovës në Republikën e Sllovenisë, nga Presidentja, me Dekretin [Nr. 84/2021] të 19 majit 2021. Ndaj këtij dekreti dhe ndaj vendimit [Nr.136/2021], të 21 majit 2021 të MPJD-së, parashtruesi i kërkesës kishte parashtruar padi në Gjykatën Themelore në Prishtinë, e cila me Aktvendimin [A.nr.1297/2021] e 1 korrikut 2021, e kishte hedhur poshtë si të palejuar padinë e parashtruesit të kërkesës me arsyetimin se, sipas dispozitave të Ligjit për Konfliktet Administrative, Dekreti [nr.84/2021] i 19 majit 2021 i Presidentes, nuk mund të jetë objekt vlerësimi në procedurën e konfliktit administrativ, por i njëjti mund t'i nënshtrohet procedurës së vlerësimit të kushtetutshmërisë nga Gjykata Kushtetuese, në pajtim me nenin 113 të Kushtetutës. Parashtruesi i kërkesës ndaj Aktvendimit [A.nr.1297/2021] të 1 korrikut 2021 të Gjykatës Themelore në Prishtinë, kishte parashtruar ankesë në Gjykatën e Apelit, me pretendime për shkelje të dispozitave ligjore të aplikueshme dhe të të drejtave të garantuara me Kushtetutë. Gjykata e Apelit, më 13 korrik 2021, nxori Aktvendimin AA.nr612/2021, nëpërmjet të cilit e refuzoi si të pabazuar ankesën e parashtruesit të kërkesës, duke i pranuar në tërësi konstatimet e Gjykatës Themelore në Prishtinë. Parashtruesi i kërkesës i pakënaqur me konstatimit e Gjykatës së Apelit, të dhëna në Aktvendimin e 13 korrikut 2021, në Gjykatën Supreme kishte parashtruar kërkesë për shqyrtim të jashtëzakonshëm të vendimit gjyqësor dhe kjo e fundit nëpërmjet Aktgjykimit [ARJ.nr.84/2021], të 22 shtatorit 2021, e refuzoi në tërësi si të pabazuar kërkesën e parashtruesit të kërkesës, duke i konfirmuar kësisoj Aktvendimet e Gjykatës së Apelit dhe të Gjykatës Themelore në Prishtinë si të drejta dhe të bazuara në ligj.
Gjykata, rikujton se parashtruesi i kërkesës pas pranimit të Aktgjykimit [ARJ.nr.84/2021] të 22 shtatorit 2021 të Gjykatës Supreme i është drejtuar Gjykatës me kërkesë individuale, nëpërmjet së cilës ngrenë pretendime për shkelje të të drejtave dhe lirive të tij themelore nga ana e autoriteteve publike, të garantuara me nenet 7, 65 (9), 84 (25), 24, 31, 32, 45, 54 dhe 55 të Kushtetutës.
Gjykata, fillimisht vlerëson se në bazë të paragrafit 7 të nenit 113 të Kushtetutës, ajo vlerëson aktet e autoriteteve publike vetëm në raport me pretendimet që ngrenë shkelje të të drejtave individuale, nga kapitulli II [Të Drejtat dhe Liritë Themelore të Njeriut] të Kushtetutës, dhe nuk lëshohet në vlerësimin e pretendimeve të tjera, që bien në kapitujt e tjerë të Kushtetutës.
Në shqyrtimin e pretendimeve të parashtruesve të kërkesës, që ngrenë shkelje të të drejtave të tyre individuale, Gjykata, merr parasysh praktikën gjyqësore të GjEDNj-së dhe të saj, e cila përcakton se ankesa karakterizohet nga faktet e përfshira në të, dhe jo vetëm nga baza ligjore dhe argumentet në të cilat palët thirren shprehimisht (shih rasti i GjEDNj-së: Talpis kundër Italisë, nr. 41237/14, Aktgjykimi i 18 shtatorit 2017, paragrafi 77 dhe referencat e cituara aty).
Gjykata, përkitazi me këtë kërkesë vëren se esenca e pretendimeve për shkelje të të drejtave kushtetuese të parashtruesit të kërkesës ka të bëjë me mohimin e të drejtës së tij për të pasur mbrojte efektive gjyqësore ndaj akteve të autoriteteve publike, gjegjësisht ndaj Dekretit [Nr.84/2021] të 19 majit 2021 të Presidentes, pranë gjykatave të rregullta. Në thelb arsyetimi dhe argumentimi i pretendimeve për shkelje të të drejtave kushtetuese, nga ana e parashtruesit të kërkesës ngrenë çështje të procesit të rregullt gjyqësor, përkatësisht të së drejtës për “qasjes në drejtësi”, e cila garantohet me nenin 31 të Kushtetutës dhe nenin 6.1 të KEDNj-së.
Prandaj, Gjykata do të vazhdojë t’i shqyrtojë pretendimet e parashtruesit të kërkesës nga pikëpamja e të drejtave të garantuara me nenin 31 të Kushtetutës në lidhje me nenin 6.1 të KEDNj-së, duke aplikuar parimet e përcaktuara nëpërmjet praktikës gjyqësore të GjEDNj-së, në bazë të të cilave Gjykata në pajtim me nenin 53 [Interpretimi i Dispozitave për të Drejtat e Njeriut] të Kushtetutës është e obliguar si në vijim: „Të drejtat njeriut dhe liritë themelore të garantuara me këtë Kushtetutë, interpretohen në harmoni me vendimet gjyqësore të Gjykatës Evropiane për të Drejtat e Njeriut”.
Në këtë drejtim, Gjykata i referohet praktikes gjyqësore të GjEDNj-së dhe praktikes se saj, e cila përcakton se drejtësia e procedurës vlerësohet në bazë të procedurës si tërësi (shih rastet e Gjykatës KI62/17, parashtruese: Emine Simnica, Aktgjykim i 29 majit 2018; paragrafi 41 dhe KI20/21, parashtruese: Violeta Todorović, Aktgjykim i 13 prillit 2021, paragrafi 38; shih, gjithashtu, Aktgjykimi i GjEDNj-së, Barbera, Messeque dhe Jabardo kundër Spanjës, nr.10590/83, Aktgjykim i 6 tetorit 1988, paragrafi 68). Prandaj, në procedurën e vlerësimit të bazueshmërisë së pretendimeve të parashtruesit të kërkesës, Gjykata do t’u përmbahet këtyre parimeve.
Në lidhje me këtë dhe për të shqyrtuar pretendimet e parashtruesit të kërkesës, Gjykata do të shtjellojë ne vijim parimet e përgjithshme në lidhje me të drejtën për “qasje në drejtësi”, në masën që lidhet me rrethanat e këtij rasti konkret, për të vlerësuar aplikueshmërinë e nenit 31 të Kushtetutës, në lidhje me nenin 6.1 të KEDNj-së, në dritën e rrethanave të këtij rasti.
Përkitazi me të drejtën për “qasje në drejtësi”
Parimet e përgjithshme
Në këtë kontekst, Gjykata rikujton se e drejta për të pasur “qasje në drejtësi” për qëllime të nenit 6.1 të KEDNj-së është qartësuar në rastin e GjEDNj-së Golder kundër Mbretërisë së Bashkuar, nr. 4451/70 Aktgjykim i 21 shkurtit 1975, paragrafët 28-36. Duke iu referuar parimit të sundimit të ligjit dhe shmangies së pushtetit arbitrar, GjEDNj-ja ka konstatuar se “e drejta për qasje në drejtësi” është aspekt thelbësor i garancive procedurale të mishëruara në nenin 6.1 të KEDNj-së (shih, ndër të tjera, përkitazi me të drejtën për qasje në drejtësi, rastin e GjEDNj-së, Zubac kundër Kroacisë, nr. 40160/12, Aktgjykim i 5 prillit 2018, paragrafi 76). Për më tepër, sipas GjEDNj-së, kjo e drejtë i siguron çdokujt të drejtën e adresimit të çështjes përkatëse që ndërlidhet me “të drejta dhe detyrime të tij/saj civile” para një gjykate kombëtare të themeluar më ligj (shih, në lidhje me këtë, rastin e GjEDNj-së, Lupeni Greek Catholic Parish dhe të tjerët kundër Rumanisë, nr. 76943/11, Aktgjykim i 29 nëntorit 2016, paragrafi 84 dhe referencat në të, si dhe rastin e Gjykatës, KI143/21, me parashtrues Avdyl Bajgora, Aktgjykimi i 25 nëntorit 2021, paragrafi 50-57).
Gjykata në këtë kontekst thekson se e drejta në gjykatë, si pjesë përbërëse e të drejtës për gjykim të drejtë dhe të paanshëm, siç garantohet me nenin 31 të Kushtetutës në lidhje me nenin 6.1 të KEDNj-së, përcakton që palët (ndërgjyqësit) duhet të kenë një mjet efektiv juridik që ua mundëson mbrojtjen e të drejtave të tyre civile (shih, rastet e GjEDNj-së, Běleš dhe të tjerët kundër Republikës Çeke, nr. 47273/99, Aktgjykim i 12 nëntorit 2002, paragrafi 49; dhe Naït-Liman kundër Zvicrës, nr.51357/07, Aktgjykim i 15 marsit 2018, paragrafi 112, dhe së fundmi rastin e Gjykatës, KI143/21, cituar më lart, paragrafi 50).
Për me tepër, GjEDNj në rastin e lartcekur, Lupeni Greek Catholic Parish dhe të tjerët kundër Rumanisë, (paragrafin 85), thekson se, “kushdo mund të mbështetet në nenin 6.1 të KEDNj-së, kur konsideron se ka një ndërhyrje të paligjshme në ushtrimin e një prej të drejtave të tij ose të saj (civile) dhe ai ose ajo ankohet se nuk ka pasur mundësinë për ta paraqitur kërkesën e tij/saj në gjykatë, në pajtueshmëri me kërkesat e nenit 6.1 të KEDNj-së. Kur ka një mosmarrëveshje serioze dhe të vërtetë për sa i përket ligjshmërisë së një ndërhyrjeje të tillë, neni 6.1 i jep të drejtë individit në fjalë qe çështjet e ligjit (ligjshmërisë) të vendosen nga një gjykatë vendore" (shih, rastin e GjEDNj, Z dhe të tjerët kundër Mbretërisë së Bashkuar, nr.29392/95, Aktgjykimi i 10 majit 2001, paragrafi 92; shih gjithashtu rastin Markovic dhe të tjerët kundër Italisë, [DhM], nr. 1398/03, Aktgjykimi i 14 dhjetorit 2006, paragrafi 98).
Rrjedhimisht, bazuar në praktikën gjyqësore të GjEDNj-së, çdokush ka të drejtë që të paraqesë “padi” lidhur me “të drejtat dhe detyrimet civile” përkatëse tek një gjykatë. Neni 31 i Kushtetutës në lidhje me nenin 6.1 të KEDNj-së mishërojnë të “drejtën për gjykatë”, përkatësisht të “drejtën e qasjes në gjykatë”, e që nënkupton të drejtën për të filluar procedurat tek gjykatat në çështjet civile (shih rastin e GjEDNj-së Golder kundër Mbretërisë së Bashkuar, cituar më lart, paragrafi 36). Prandaj, çdokush që konsideron se ka pasur ndërhyrje të kundërligjshme në ushtrimin e të drejtave civile të tij/saj dhe pretendon se i është kufizuar mundësia për të kontestuar një pretendim të tillë para një gjykate, mund t’i referohet nenit 31 të Kushtetutës në lidhje me nenin 6 të KEDNj-së, duke u thirrur në të drejtën përkatëse për qasje në gjykatë.
Më specifikisht, sipas praktikës gjyqësore të GjEDNj-së, së pari duhet të ekzistojë një “e drejtë civile” dhe së dyti, të ketë një “kontest” lidhur me ligjshmërinë e një ndërhyrje, që prek vetë ekzistencën apo fushëveprimin e “të drejtës civile” të mbrojtur. Definicioni i të dy këtyre koncepteve, duhet të jetë përmbajtjesor dhe joformal (shih, ndër të tjera, rastet e GJEDNJ-së, Le Compte, Van Leuven and De Meyere kundër Belgjikës, nr. 6878/75, 7238/75, Aktgjykim i 23 qershorit 1981, paragrafi 45; Moreira de Azevedo kundër Portugalisë, nr. 11296/84, Aktgjykim i 23 tetorit 1990, paragrafi 66; Gorou kundër Greqisë (nr.2), nr. 12686/03, Aktgjykim i 20 marsit 2009, paragrafi 29; dhe Boulois kundër Luksemburgut, nr. 37575/04, Aktgjykim i 3 prillit 2012, paragrafi 92). “Kontesti”, megjithatë, bazuar në praktikën gjyqësore të GjEDNj-së, duhet të jetë: (i) i “vërtetë dhe serioz” (shih, në këtë kontekst, rastet e GjEDNj-së Sporrong dhe Lönnroth kundër Suedisë, Aktgjykim i 23 shtatorit 1982, paragrafi 81; dhe Cipolletta kundër Italisë, Aktgjykim i 11 janarit 2018, paragrafi 31); dhe (ii) rezultatet e procedurave para gjykatave duhet të jenë “vendimtare” për të drejtën civile në fjalë (shih, në këtë kontekst, rastin e GjEDNj-së, Ulyanov kundër Ukrainës, nr.16742/04, Vendimi i 5 tetorit 2010). Sipas praktikës gjyqësore të GjEDNj-së, “lidhjet e paqëndrueshme” ose “pasojat e largëta” në mes të drejtës civile në fjalë dhe rezultatit të këtyre procedurave, nuk janë të mjaftueshme për të qenë në fushëveprimin e nenit 6 të KEDNJ-së (shih, në këtë kontekst, rastet e GjEDNj-së, Lovrić kundër Kroacisë, nr. 38458/15, Aktgjykim i 4 prillit 2017, paragrafi 51, dhe Lupeni Greek Catholic Parish dhe të tjerët kundër Rumanisë, cituar më lart, paragrafi 71 dhe referencat në të, dhe së fundmi rastin e Gjykatës, KI143/21, cituar më lart, paragrafi 53).
Në raste të tilla, kur është konstatuar të ketë një “të drejtë civile” dhe një “kontest”, neni 31 i Kushtetutës në lidhje me nenin 6.1 të KEDNj-së i garantojnë individit të drejtën “që çështja të zgjidhet nga një tribunal” (shih rastin e GjEDNj-së, Z dhe të tjerët kundër Mbretërisë së Bashkuar, cituar më lart, paragrafi 92). Refuzimi i një gjykate për të shqyrtuar pretendimet e palëve lidhur me pajtueshmërinë e një procedure me garancitë procedurale themelore të gjykimit të drejtë dhe të paanshëm, kufizon qasjen e tyre në gjykatë (shih rastin e GjEDNj-së Al Dulimi dhe Montana Management Inc kundër Zvicrës, nr. 5809/08, Aktgjykim i 21 qershorit 2016, paragrafi 131).
Për më tepër, sipas praktikës gjyqësore të GjEDNj-së, Konventa nuk synon të garantojë të drejta që janë “teorike dhe të rreme”, por të drejta që janë “praktike dhe efektive” (shih, për më tepër rreth të drejtave “praktike dhe efektive” rastet e GjEDNj-së Kutić kundër Kroacisë, cituar më lart, paragrafi 25 dhe referencat e cituara aty; dhe Lupeni Greek Catholic Parish dhe të tjerët kundër Rumanisë, Aktgjykim i 29 nëntorit 2016, paragrafi 86 dhe referencat në të).
Prandaj, në kuptim të këtyre të drejtave, neni 31 i Kushtetutës në lidhje me nenin 6.1 të KEDNj-së, garantojnë jo vetëm të drejtën për të filluar procedura, por edhe të drejtën për të marrë një zgjidhje të “kontestit” përkatës nga një gjykatë (shih rastet e GjEDNj-së, Kutić kundër Kroacisë, nr. 48778/99, Aktgjykim i 1 marsit 2002, paragrafët 25-32; Lupeni Greek Catholic Parish dhe të tjerët kundër Rumanisë, cituar më lart, paragrafi 86 dhe referencat në të; Aćimović kundër Kroacisë, nr. 61237/00, Aktgjykim i 9 tetorit 2003, paragrafi 41; dhe Beneficio Cappella Paolini kundër San Marinos, nr. 40786/98, Aktgjykim i 13 korrikut 2004, paragrafi 29).
Parimet e lartpërmendura, megjithatë, nuk nënkuptojnë që e drejta për gjykatë dhe e drejta e qasjes në gjykatë janë të drejta absolute. Ato mund të jenë subjekt i kufizimeve, të cilat janë qartë të përcaktuara nga praktika gjyqësore e GjEDNj-së. Megjithatë, këto kufizime nuk mund të shkojnë deri në masën sa të kufizojnë qasjen e individit duke cenuar vetë thelbin e të drejtës (shih, në këtë kontekst, rastin e GjEDNj-së, Baka kundër Hungarisë, nr. 20261/12, Aktgjykim i 23 qershorit 2016, paragrafi 120; dhe Lupeni Greek Catholic Parish dhe të tjerët kundër Rumanisë, Aktgjykim i 29 nëntorit 2016, paragrafi 89 dhe referencat në të). Kurdo që qasja në gjykatë kufizohet nga ligji ose praktika përkatëse gjyqësore, Gjykata shqyrton nëse kufizimi prek thelbin e të drejtës dhe, në veçanti, nëse ky kufizim ka ndjekur një “qëllim legjitim” dhe nëse ekziston “një marrëdhënie e arsyeshme e proporcionalitetit ndërmjet mjeteve të përdorura dhe qëllimit që synohet të arrihet” (shih rastet e GjEDNj-së, Ashingdane kundër Mbretërisë së Bashkuar, nr.8225/78, Aktgjykim i 28 majit 1985, paragrafi 57; Lupeni Greek Catholic Parish dhe të tjerët kundër Rumanisë, cituar më lart, paragrafi 89; Naït-Liman kundër Zvicrës, cituar më lart, paragrafi 115; Fayed kundër Mbretërisë së Bashkuar, nr. 17101/03, Aktgjykim i 21 shtatorit 1990, paragrafi 65; dhe Marković dhe të tjerët kundër Italisë, nr. 1398/03, Aktgjykim i 14 dhjetorit 2006, paragrafi 99; dhe së fundmi KI143/21, me parashtrues Abdyl Bajgora, Aktgjykimi i 25 nëntorit 2021, paragrafi 57).
Në vijim, Gjykata vëren që neni 6.1 i KEDNj-së nuk garanton të drejtën e qasjes në një gjykatë me kompetencë për të shfuqizuar ose anuluar një ligj të miratuar nga ligjvënësi. Megjithatë, kur një dekret (i nxjerrë në bazë të një ligji), vendim ose masë tjetër, megjithëse nuk i drejtohet formalisht ndonjë personi fizik ose juridik, në thelb ndikon në "të drejtat civile" ose "detyrimet" e një personi të tillë ose të një grupi personash, në një situate të ngjashme, qoftë për shkak të disa atributeve të veçanta për ta ose për shkak të një situate faktike që i dallon ata nga të gjithë personat e tjerë, neni 6, paragrafi 1 mund të kërkojë që thelbi i vendimit ose masës në fjalë është në gjendje të kundërshtohet nga ai person ose grup para një "gjykate" që plotëson kërkesat e asaj dispozite (shih rastin e GjEDNj-se: Posti dhe Rahko kundër Finlandes, nr. 27824/95, Aktgjykim i 24 shtatorit 2002, paragrafët 53-54). Kjo zbatohet a fortiori për një masë që zbaton legjislacionin përkatës në një rast të veçantë (shih rastin e GjEDNj-së: Project-Trade d.o.o. kundër Kroacisë, nr. 1920/14, Aktgjykim i 19 nëntorit 2020, paragrafët 67-68).
Në rrethanat specifike të një rasti, natyra praktike dhe efektive e të drejtës së qasjes në drejtësi mund të dëmtohet nga kufijtë e disponueshëm të shqyrtimit gjyqësor, për shembull, kur një ankesë në gjykatat administrative kundër një dekreti presidencial mund të shkaktonte vetëm një rishikim të respektimit të formaliteteve të jashtme në miratimin e dekretit, ndërsa ankesa e kërkuesit kërkonte shqyrtimin e themelit dhe të ligjshmërisë së brendshme të dekretit (shih rastin e GjEDNj-se: Kovesi kundër Rumanisë, nr. 3594/19, Aktgjykim i 5 majit 2020, paragrafët 153- 154, (në lidhje me largimin e parakohshëm të një prokurori), dhe a fortiori nga mosdisponueshmeria e një rishikimi gjyqësor (shih rastin e GjEDNj-se, Camelia Bogdan kundër Rumanise, nr. 36889/18, Aktgjykim i 20 tetorit 2020, paragrafët 76- 77, në lidhje me pezullimin automatik te përkohshëm të një gjyqtari në pritje të shqyrtimit te saj, ankimi kundër vendimit për largimin e saj nga detyra).
Aplikimi i parimeve të lartcekura në rrethanat e rastit konkret
Siç u theksua më lart, pretendimet thelbësore të parashtruesit të kërkesës kanë të bëjnë me mosdhënien e mbrojtjes adekuate gjyqësore nga gjykatat e rregullta, si pasojë e mosshqyrtimit në themel të padisë së ngritur ndaj akteve të autoriteteve publike, gjegjësisht ndaj Dekretit [Nr.84/2021] të 19 majit 2021 të Presidentes dhe Vendimit [Nr.136/2021] të 21 majit 2021 të MPJD. Rrjedhimisht, Gjykata rikujton se gjykatat e rregullta në rastin konkret kanë përdorur të njëjtin arsyetim me rastin e hedhjes poshtë të padisë, refuzimit të ankesës dhe kërkesës për rishqyrtim të jashtëzakonshëm të vendimit gjyqësor, me konstatimin se sipas ligjeve në fuqi dhe sipas Kushtetutës, Dekretit i Presidentit nuk përbën objekt shqyrtimi për gjykatat e rregullta por për Gjykatën Kushtetuese.
Gjykata, para se të analizojë rrethanat e rastit, në bazë të parimeve të lartcekura dhe para se t’i aplikojë të njëjtat në dritën e rrethanave të rastit konkret, e konsideron të nevojshme që të qartësojë: (1) juridiksionin e gjykatave përkitazi me ushtrimin e kontrollit të kushtetutshmërisë dhe të ligjshmërisë së akteve të autoriteteve publike; dhe (ii) karakterin (përmbajtjen) e akteve juridike individuale për nga natyra, rëndësia dhe hierarkia e normës, me theks të posaçëm të dekreteve presidenciale.
a) Kontrolli i kushtetutshmërisë dhe i ligjshmërisë së akteve
Në këtë aspekt, Gjykata i referohet praktikes së saj, sipas së cilës rezulton që gjykatat kanë të drejtë dhe, për më tepër, obligim që gjatë ushtrimit të funksioneve të tyre, të gjykojnë, fillimisht sipas Kushtetutës, e pastaj sipas ligjit. Për më tepër, duke pasur parasysh hierarkinë e akteve juridike, gjykatat janë të obliguara që të interpretojnë normat ligjore në harmoni me normat kushtetuese (shih rastin e Gjykatës: KI207/19, parashtrues: NISMA Socialdemokrate, Aleanca Kosova e Re dhe Partia e Drejtësisë, Aktgjykimi i 1o dhjetorit 2020, paragrafi 124-125).
Për sa i përket kontrollit të kushtetutshmërisë dhe ligjshmërisë së akteve të autoriteteve publike, Gjykata thekson se ekzistojnë praktika të ndryshme se si sistemet juridike të vendeve të ndryshme e rregullojnë çështjen e kontrollit kushtetues të normave juridike. Sipas një studimi të Komisionit të Venecias, sistemet juridike të vendeve anëtare të këtij komisioni, ndahen në grupe të caktuara kur bëhet fjalë për kontrollin kushtetues të normave juridike. Lidhur me përcaktimin se cili sistem i kontrollit të kushtetutshmërisë zbatohet në vende të ndryshme, studimi në fjalë thekson se klasifikimi i një sistemi juridik si “i shpërndarë” në njërën anë, apo si i “koncentruar” në anën tjetër është i vështirë edhe se, rrjedhimisht, natyra e sistemit juridik përcaktohet nga kompetencat materiale të gjykatave specifike brenda sistemit të caktuar (shih rastin KI207/19, cituar më lart, paragrafi 115; si dhe shih, më gjerësisht lidhur me këtë aspekt, Studimin për Qasjen e Individëve në Drejtësinë Kushtetuese, miratuar nga Komisioni i Venecias në mbledhjen e 85-të Plenare, 17-18 dhjetor 2010, CDL-AD(201O)039rev, faqe 12).
Gjykata përsërit që e drejta dhe detyrimi për të zbatuar dhe interpretuar Kushtetutën, iu njihet të gjitha gjykatave të Republikës së Kosovës. Këto të fundit, duke përfshirë edhe Gjykatën Supreme, si instancën më të lartë gjyqësore, në nivel të Republikës së Kosovës, kanë për obligim të interpretojnë ligjet në harmoni me Kushtetutën. Rrjedhimisht, Kushtetuta, autorizimin për të interpretuar Kushtetutën si dhe ligjet në pajtim me Kushtetutën, ua njeh të gjitha gjykatave dhe autoriteteve të tjera publike të Republikës së Kosovës. Megjithatë, Gjykata Kushtetuese është autoriteti i vetëm në Republikën e Kosovës me autorizim ekskluziv kushtetues për të shfuqizuar një ligj ose normë ligjore si dhe për të bërë interpretimin përfundimtar të Kushtetutës dhe të përputhshmërisë së ligjeve me të (shih rastin KI207/19, parashtrues: NISMA Socialdemokrate, Aleanca Kosova e Re dhe Partia e Drejtësisë, cituar më lart, paragrafi 129-130).
Prandaj, në këndvështrimin e Gjykatës ekziston një pozicion i qartë sa i përket funksioneve të gjyqësorit të rregullt dhe atij kushtetues: i pari kujdeset për ruajtjen e supremacisë juridike të ligjit, përkatësisht përputhshmërisë së akteve nënligjore me ligjin, ndërsa i dyti për ruajtjen e supremacisë juridike të Kushtetutës, nëpërmjet kontrollit të kushtetutshmërisë së ligjeve dhe akteve nënligjore me Kushtetutën, sipas mënyrës së përcaktuar me Kushtetutë. Rrjedhimisht, për sa i përket kontrollit të kushtetutshmërisë së akteve juridike, Kushtetuta përcakton dy lloje juridiksionesh për Gjykatën, fillimisht ushtrimin e një juridiksioni fillestar dhe ekskluziv dhe me tej ushtrimin e një juridiksioni “rishikues dhe subsidiar”. Në këtë drejtim, Gjykata ka juridiksion fillestar dhe ekskluziv kur shqyrton çështjet e përcaktuara me nenin 113, paragrafët 2, 3, 4, 5 të Kushtetutës (me përjashtim të nenit 113.7 të Kushtetues), ku të gjitha rastet e listuara shqyrtohen për herë të parë nga Gjykata, e cila ka juridiksion të plotë dhe ekskluziv mbi çështjet e parashtruara para saj.
Në anën tjetër, Gjykata në bazë të nenit 113, paragrafit 7 të Kushtetutës, e ve në funksion juridiksionin e saj rishikues dhe subsidiar për të gjitha kërkesat individuale mbi respektimin e të drejtave kushtetuese, të cilat kanë si objekt kontesti aktet individuale të autoriteteve publike. Juridiksioni rishikues, si i tillë, aktivizohet vetëm pas shterimit të të gjitha mjeteve juridike. Sipas, Gjykatës, kufiri ku fillon dhe ku mbaron juridiksioni i kontrollit gjyqësor ndaj akteve të autoriteteve publike dhe ku fillon juridiksioni i Gjykatës Kushtetuese është i mirë përcaktuar kur bëhet fjalë për ushtrimin e juridiksionit rishikues dhe subsidiar të Gjykatës. Në këtë drejtim, pasi që parashtruesit e kërkesës të kenë marrë përgjigje përfundimtare nga gjykatat e rregullta, mbi bazën e padisë apo ankesës së tyre për kontestin e tyre ndaj ligjshmërisë së aktit, atëherë ata legjitimohen që pretendimet për cenimin e të drejtave dhe lirive themelore t'i artikulojnë në ankimin individual kushtetues.
b) Karakteri i akteve individuale
Gjykata, thekson se karakteri juridik i çdo akti juridik buron në thelb nga marrëdhënia juridike që ai rregullon, përkatësisht baza e rregullit që përcakton fuqinë, gjegjeshit hierarkinë e akteve juridike është rëndësia e marrëdhënies juridike që rregullon akti. Në rastin konkret, Gjykata do të fokusohet vetëm tek natyra e dekreteve presidenciale, se çfarë përmbajnë ato si akte dhe çfarë i bën ato të dallojnë për nga rëndësia e rregullimit të marrëdhënies juridike, përkatësisht për nga përcaktimi i të drejtave dhe detyrimeve.
Në këtë drejtim, Gjykata konsideron se gjatë kontrollit gjyqësor të aktit të autoritetit publik është e rëndësishme që gjykatat para së gjithash të marrin parasysh disa faktorë, siç është (i) karakteri i aktit, dhe (ii) të drejtat dhe detyrimet që përcaktohen me të, për të arritur kësisoj në një konstatimin nëse kemi të bëjmë me ushtrimin e juridiksionit “fillestar dhe ekskluziv” të Gjykatës Kushtetuese, apo me ushtrimin e juridiksionit “rishikues dhe subsidiar”, në bazë të nenit 113.7 të Kushtetutës, pasi një akt t’i jetë nënshtruar kontrollit gjyqësor nga ana e gjykatave të rregullta.
Duke marrë përsysh rrethanat e rastit para nesh, Gjykata vlerëson se dekretet presidenciale sipas përmbajtës se tyre ndahen në dy kategori. Në kategorinë e parë bëjnë pjesë dekretet me karakter normativ, me efekt ndaj organeve shtetërore, siç janë dekretet për caktimin e datës së zgjedhjeve parlamentare dhe lokale, për caktimin e mandatarit për formimin e Qeverisë, etj. Karakterin normativ dekreteve presidenciale të kësaj natyre ia përcakton rëndësia e marrëdhënies juridike që ai rregullon, gjegjësisht të drejtat dhe detyrimet qe ai përcakton për organet e ndryshme shtetërore. Në të tilla raste norma urdhëruese e dekretit është normë kushtetuese dhe për rrjedhoje i nënshtrohet vetëm kontrollit kushtetues nga ana e Gjykatës Kushtetuese (shih, në lidhje me këtë, rastin e Gjykatës KO72/20, Rexhep Selimi dhe 29 deputete të tjerë të Kuvendit të Republikës së Kosovës, Vlerësim i kushtetutshmërisë së Dekretit të Presidentit të Republikës së Kosovës, nr. 24/2020, të 30 prill 2020, Aktgjykimi i 28 majit 2020).
Në kategorinë e dytë, bëjnë pjesë dekretet presidenciale, të karakterit konkret individual, me efekt vetëm ndaj individit të caktuar, nëpërmjet të cilëve bëhen emërime ose shkarkime të ndryshme të personave të caktuar në poste publike, e të cilat për nga rëndësia e rregullimit të marrëdhënies juridike nuk kanë karakter normativ, sepse norma, urdhëresa që përmban një dekret i tillë përcakton të drejta dhe detyrime vetëm për subjektin, gjegjësisht personin e caktuar, sikurse ka ndodhur me rastin e parashtruesit të kërkesës (shih, ngjashëm, Gjykata Kushtetuese e Shqipërisë, Vendimi nr. 68, i 30 majit 2018, paragrafit 5, ku vërehet pranimi i kërkesëpadisë së parashtruesit dhe marrja në shqyrtim e dekretit presidencial nga Gjykata e Rrethit Gjyqësor Tiranë, e cila me vendimin [Nr.1135] të 21 shkurtit 2007, ka anuluar dekretin nr.2134, të 9 qershorit 1998 të Presidentit, për heqjen e gradës së Gjeneralit; shih, po ashtu, Gjykata Kushtetuese e Shqipërisë, Vendimi nr. 68, i 15 shkurtit 2018, paragrafi 3, i cili thekson: “Me vendimin nr.5158, datë 26.09.2014, Gjykata Administrative e Shkallës së Parë Tiranë ka vendosur pranimin pjesërisht të kërkesëpadisë, duke shfuqizuar dekretin e Presidentit të datës 09.05.2008 për shkarkimin nga detyra dhe nxjerrjen në lirim të kërkuesit dhe urdhrin e ministrit të Mbrojtjes dalë në zbatim të këtij akti, si dhe detyrimin e palës së paditur ta dëmshpërblejë atë me 6 muaj pagë për shkak të zgjidhjes së kontratës së shërbimit publik pa shkak të ligjshëm. Në lidhje me pjesën tjetër të kërkesëpadisë gjykata ka vendosur rrëzimin e saj”.
Thënë këtë, Gjykata, në rrethanat e rastit konkret, vëren së Dekreti [Nr. 84/2021], i 19 majit 2021 i Presidentes është nxjerrë në mbështetje: “të nenit 84 pikat (4 dhe 10) të Kushtetutës së Republikës së Kosovës, nenit 6 të Ligjit Nr. 03/1.- 094 për Presidentin e Republikës së Kosovës, (GZ. Nr. 47, 25 janar 2009), nenit 13 dhe 22 të Ligjit Nr. 03/L- 122 për Shërbimin e Jashtëm të Republikës së Kosovës & (GZ.Nr.46, 15 janar 2009), nenit 3 (4) të Rregullores (P) Nr. 02/2016 për Strukturën Organizative të Presidencës (08.09.2016).
Sa më sipër, nuk është kontestues fakti që në rastin e parashtruesit të kërkesës Dekreti i Presidentes për nga përmbajtja është akt i karakterit individual konkret, me të cilin afektohen të drejtat dhe detyrimet civile të individit. Në rastin konkret, përveç Kushtetutës, Dekreti i Presidentes është i bazuar në ligj dhe akte nënligjore përcjellëse, që nënkupton se një akt i bazuar në ligj, nuk mund ta ketë fuqinë e ligjit, por të aktit me fuqi nën-ligjin. Prandaj, është e qartë se në të tilla raste Gjykata Kushtetueses e vë në funksion juridiksionin e saj, të kontrollit të kushtetutshmërisë, pasi që një dekret presidencial i kësaj natyre, t’i jetë nënshtruar procedurave të rregullta gjyqësore.
Për më tepër, Gjykata rikujton që Kushtetuta nuk përcakton procedura dhe kritere për emërime dhe shkarkime të ambasadoreve apo konsujve, por ligjet dhe aktet përcjellëse nënligjore, interpretimi dhe zbatimi i të cilëve bie ekskluzivisht në juridiksionin e gjykatave të rregullta (shih, për me tepër, Gjykata Kushtetuese e Shqipërisë, Vendimin nr.150, i 16 qershorit 2017, cituar më sipër, paragrafi 9, ku thuhet se: “Përputhja apo jo e dekretit të Presidentit të Republikës me dispozitat e Kodit Zgjedhor nuk është në juridiksionin e kësaj Gjykate, por në juridiksionin e gjykatave administrative apo, sipas rastit, të Kolegjit Zgjedhor dhe si e tillë nuk mund të shqyrtohet nga kjo Gjykatë”.
Tutje, Gjykata i referohet përgjigjeve të pranuara nga gjykatat kushtetuese dhe gjykatat ekuivalente me juridiksion kushtetues, anëtarë të forumit të Komisionit të Venecias, nga përgjigjet e të cilave vërehet qartë së kufijtë e juridiksioneve gjyqësore, sa i përket kontrollit të dekreteve presidenciale, dallojnë në varësi të sistemeve juridike, si dhe për nga kompetencat materiale (lëndore) të gjykatave specifike që kanë ato brenda sistemit juridik të caktuar (shih, me gjerësisht, Studimin për Qasjen e Individëve në Drejtësinë Kushtetuese, miratuar nga Komisioni i Venecias në mbledhjen e 85- të Plenare 17-18 dhjetor 2010, CDL-AD(201O)039rev, faqe 12). Në këtë kontekst, Gjykata, sa më lart, shtjelloi se autorizimin për të interpretuar Kushtetutën si dhe ligjet në pajtim me Kushtetutën, kjo e fundit ua njeh të gjitha gjykatave dhe autoriteteve të tjera publike të Republikës së Kosovës (shih nenin 102 [Parimet e Përgjithshme të Sistemit Gjyqësor], paragrafi 3 i Kushtetutës: “3. Gjykatat gjykojnë në bazë të Kushtetutës dhe ligjit”. Shih, po ashtu, detyrimet e gjykatave të rregullta qe dalin nga neni 53 i Kushtetutës: Të drejtat njeriut dhe liritë themelore të garantuara me këtë Kushtetutë, interpretohen në harmoni me vendimet gjyqësore të Gjykatës Evropiane për të Drejtat e Njeriut.”).
Gjykata vërejti se në pjesën dërmuese të vendeve që i janë përgjigjur pyetjeve të Gjykatës Kushtetueses, përkitazi me dekretet presidenciale, theksohet se dekretet për shkarkim të ambasadorëve dhe konsujve, duhet t’i nënshtrohen procedurës së rregullt nga ana e gjykatave të rregullta, kurse në të tjerat raste, procedurat: (i) mund të zhvillohen drejtpërdrejtë në gjykatën kushtetuese; (ii) kur gjykata kushtetuese nuk ka juridiksion që t’i vlerësojë rastet individuale të shkarkimit të ambasadorëve dhe konsujve; apo edhe (iii) rastet ku kreu i shtetit në cilësi të ekzekutivit federal ka kompetencë që t’i shkarkojë ambasadorët dhe konsujt, sepse kjo lloj kompetence është rezervuar për ekzekutivin federal.
Pas qartësimit të aspekteve kushtetuese dhe ligjore si dhe qartësimit të natyrës së dekreteve presidenciale, Gjykata i rikthehet analizës së të drejtës për “qasje në drejtësi”, duke rikujtuar që parashtruesi i kërkesës para gjykatave të rregullta, nëpërmjet padisë së tij, e ka kontestuar, në themel, kundërligjshmërinë e Dekretit të Presidentes për efektin që ai ka pasur, në të drejtat civile të tij si individ (shih, pjesa e fakteve, paragrafi 21, ku theksohet: “Dekreti i Presidentes së Republikës së Kosovës, me Nr. 84/2021, i datës 19.05.2021 është nxjerrë me shkelje të ligjit material, respektivisht me shkeljen e dispozitave të Ligjit Nr. 03/L-044, respektivisht ligjit Nr.03/L-207 për ndryshimin dhe plotësimin e Ligjit Nr.03/L-044”).
Prandaj, Gjykata, bazuar në praktikën e GjEDNj-së dhe të saj, përsërit se çdokush që konsideron se ka pasur ndërhyrje të kundërligjshme në ushtrimin e të drejtave civile të tij/saj dhe pretendon se i është kufizuar mundësia për të kontestuar një pretendim specifik para një gjykate, mund t’i referohet nenit 31 të Kushtetutës në lidhje me nenin 6.1 të KEDNj-së, duke u thirrur në të drejtën përkatëse për qasje në drejtësi (gjykatë).
Bazuar sa më sipër, dhe për aq sa është relevante për rrethanat e rastit konkret, Gjykata thekson se e drejta për qasje në drejtësi, në parim, është e garantuar përkitazi me “kontestet” në lidhje me një “të drejtë civile”. Në këtë linjë, Gjykata vlerëson se për të përcaktuar aplikueshmërinë e nenit 31 të Kushtetutës, në lidhje me nenin 6.1 të KEDNj-së, duhet pasur parasysh se kemi të bëjmë me dy çështje esenciale, e para ndërlidhet me “të drejtën civile”, ndërsa e dyta me ekzistencën e një “kontesti”.
Për sa i përket kushtit të parë, Gjykata vëren se parashtruesi i kërkesës kishte hyre në obligime dhe detyrime civile me autoritetet e Republikës së Kosovës me Dekretin e Presidentit paraprak Nr.DED-008-2018, të 1 gushtit 2018, me të cilin ishte emëruar në postin e ambasadorit të Republikës së Kosovës në Republikën e Sllovenisë, me mandat 4 (katër) vjeçar.
Kjo marrëdhënie juridike-civile ishte shuar me pas më 19 maj 2022 me Dekretin [Nr.84/2021] e Presidentes. Andaj, Gjykata duke pasur parasysh se në rrethanat e rasti konkret kemi të bëjmë me të drejta dhe detyrime civile, vlerëson se çështja e ngritur para Gjykatës Themelorë në Prishtinë ishte brenda fushëveprimin të saj si gjykatë, sepse kishte të bënte me të drejta dhe detyrime nga marrëdhënia e punës, e cila bie në të “drejtat civile” në kuptim të nenit 6.1 të KEDNj-së.
Ndërsa, për sa i përket kushtit të dytë, Gjykata vlerëson se në rastin para nesh kemi të bëjmë me një “kontest”, në mes të parashtruesit të kërkesës, si palë e dëmtuar dhe Zyrës së Presidentes, si “shkaktare e supozuar e dëmit”, me Dekretin [Nr.84/2021] e 19 majit 2022, me të cilin i është ndërprerë mandati parashtruesit të kërkesës. Në kuptim të nenit 31 të Kushtetutës dhe nenit 6.1 të KEDNj-së, kemi të bëjmë me një kontest (mosmarrëveshje) të vërtetë dhe real, me ndikim në të drejtat civile të parashtruesit të kërkesës.
Thënë këtë, Gjykata konsideron se në dritën e rrethanave të këtij rasti janë përmbushur të dyja kushtet sa i përket çështjes nëse kemi të bëjmë me të “drejta civile” dhe “kontest” apo “mosmarrëveshje” të vërtet dhe reale në kuptim të nenit 6.1 të KEDNj-së.
Gjykata rikujton se gjykatat e rregullta, refuzuan si të palejuara mjetet e rregullta dhe të jashtëzakonshme të ushtruara nga parashtruesi i kërkesës, kundër akteve të autoriteteve publike, duke u thirrur në Ligjin nr. 03/L-202 për Konfliktet Administrative (në tekstin e mëtejmë: LKA).
Në vazhdim, Gjykata përsërit se nuk është detyrë e saj të vlerësojë nëse gjykatat e rregullta kanë interpretuar dhe zbatuar drejtë rregulltat përkatëse të së drejtës materiale dhe procedurale. Megjithatë, në rastet kur një pretendim i parashtruesit të kërkesës ngrenë çështje kushtetuese, përkatësisht parregullsi të procesit gjyqësor, Gjykata është e detyruar të ndërhyjë dhe të riparojë shkeljet e shkaktuara nga gjykatat e rregullta, për t’i siguruar individit një gjykim të drejtë në pajtueshmëri me nenin 31 të Kushtetutës dhe nenin 6.1 të KEDNj-së.
Në lidhje me këtë, Gjykata rikujton se LKA ofron mjete juridike efektive për zgjidhjen e rastit të parashtruesit të kërkesës. Në këtë drejtim, Gjykata së pari thekson se vetë qëllimi i LKA-së si ligj, siç përcaktohet në nenin 2 [Qëllimi] është të sigurojë mbrojtjen gjyqësore të të drejtave dhe interesave të personave fizikë dhe juridikë dhe palëve të tjera, të cilëve u janë shkelur të drejtat dhe interesat me: (i) aktet individuale; ose (ii) veprimet e organeve të administratës publike. Neni 3, paragrafi 1.1 i LKA-së përcakton që organet e administratës publike janë organe të administratës qendrore, ndërsa paragrafi 1.2 i të njëjtit nen cilëson si akt administrativ çdo vendim të organit administrativ të nxjerrë pas procedurës administrative në ushtrimin e autorizimeve publike dhe i cili në mënyrë të drejtpërdrejtë, ose tërthorazi cenon të drejtat, liritë apo interesat e personave fizikë dhe juridikë të njohura ligjërisht.
Përveç, dispozitës me të cilën përcaktohet qëllimi i ligjit, më konkretisht, neni 10 i LKA-së, ndër të tjera, parashikon mundësinë e fillimit të një konflikti administrativ kundër akteve për të cilat një person fizik ose juridik konsideron se është shkelur një e drejtë ose interes ligjor. Në bazë të nenit 18 të LKA-së, të njëjtën të drejtë përveç personave fizikë ose juridikë, e kanë edhe organet administrative, Avokati i Popullit, shoqatat dhe organizatat e tjera, të cilat veprojnë në mbrojtje të interesit publik.
Tutje, Gjykata vëren se nenet 13 dhe 14 të LKA-së që ndërlidhen me mundësinë e inicimit të konfliktit administrativ, përcaktojnë: (i) konflikti administrativ mund të fillojë vetëm kundër aktit administrativ të nxjerrë në procedurën administrative në shkallë të dytë; (ii) konflikti administrativ mund të fillohet edhe kundër aktit administrativ të shkallës së parë, kundër të cilit në procedurë administrative ankimi nuk është i lejuar; dhe (iii) konflikti administrativ mund të fillojë edhe kur organi kompetent nuk ka nxjerrë akt përkatës administrativ sipas kërkesës apo ankesës së palës, nën kushtet e parashikuara me këtë ligj (shih rastin e Gjykatës, KI74/21, parashtrues: Halim Krasniqi, Aktvendimi i 27 tetorit 2022, dhe rastet e cituara aty).
Në këtë drejtim, Gjykata rikujton se parashtruesi i kërkesës, në fillim të pretendimeve të tij, të ngritura në padi pranë Gjykatës Themelore në Prishtinë, argumentoi se: “Çështja e emërimit të Ambasadoreve/Shefave të Misioneve është e rregulluar me Ligjin Nr. 03/L-044 për Ministrinë e Punëve të Jashtme dhe Shërbimin Diplomatik të Republikës së Kosovës, të plotësuar dhe ndryshuar me Ligjin Nr. 03/L-207, Ligjin Nr. 03/L-I22 për Shërbimin e Jashtëm të Republikës se Kosovës, dhe aktet nënligjore për implementimin e këtyre ligjeve, si Rregullore e Qeverisë Nr. 02/2009 për Shërbimin e Jashtëm, Rregullore QRK - Nr. 04/2014 për plotësimin dhe ndryshimin e Rregullores Nr. 02/2009 për Shërbimin e Jashtëm, dhe Udhëzimi Administrativ 02/2012 për plotësimin dhe ndryshimin e Udhëzimit administrativ Nr. 3/2009 për Procedurat e Emërimit të Kandidateve për Nëpunës të Misionit Diplomatik”.
Andaj, ishte më se e qartë se çështjet që parashtruesi i kërkesë i kishte ngritur në Gjykatën Themelorë në Prishtinë, kishin të bënin ekskluzivisht me shkelje të ligjit dhe të akteve nënligjore përcjellëse. Mbi këtë bazë, parashtruesi i kërkesës i ndodhur para rrethanave faktike dhe juridike të tilla, ka pasur pritje legjitime qe padia e tij të pranohej për shqyrtim meritor, bazuar në faktin se çështja e ngritur para gjykatave të rregullta binte në fushëveprimin e tyre, sipas Kushtetutës dhe ligjit.
Megjithatë, gjykatat e rregullta, nisur nga instanca e parë dhe deri të instanca e fundit, gjegjësisht Gjykata Supreme kanë përdorur të njëjtin arsyetim ligjor, për hedhjen poshtë të padisë si të palejuar, bazuar në dispozitat e LKA-së, duke refuzuar kësisoj të gjitha mjetet juridike të shfrytëzuara nga parashtruesi i kërkesës edhe përkundër faktit qe padia në themel ngriste para tyre çështje ligjshmërie dhe se ligji i aplikueshëm, siç u theksua më lart ofronte mjete juridike efektive për zgjidhjen e rastit të parashtruesit të kërkesës.
Për me tepër, Gjykata i mori parasysh edhe komentet e Zyrës së Presidentes në lidhje me këtë kërkesë. Megjithatë, Gjykata nuk mund të lëshohet në analizën e shumicës së komenteve, përderisa parashtruesi i kërkesës ende nuk ka marrë përgjigje meritore përkitazi me pretendimet e ngritura në gjykatat e rregullta, për kundërligjshmërinë e dekretit, si rezultat i mos shqyrtimit të padisë në themelin e saj. Përveç tjerash, Gjykata vëren se Zyra e Presidentes, pretendon se neni 31 i Kushtetutës, sipas praktikes së GjEDNj-së nuk zbatohet në procedurat jokontestimore dhe të njëanshme, ku nuk përfshihen dy palë kundërshtare, duke shtuar se i tillë është rasti me Dekretin e Presidentes, për lirimin nga detyra të parashtruesit të kërkesës.
Për sa i përket aplikimit të nenit 6.1 të KEDNj, në dritën e rrethanave të rastit para nesh, Gjykata i referohet pikërisht praktikes së GjENDj-së, e cila përcakton që: “në rrethanat specifike të një rasti, natyra praktike dhe efektive e të drejtës së “qasjes në drejtësi” mund të dëmtohet nga kufijtë e disponueshëm të shqyrtimit gjyqësor, për shembull, kur një ankesë në gjykatat administrative kundër një dekreti presidencial mund të shkaktonte vetëm një rishikim të respektimit të formaliteteve të jashtme në miratimin e dekretit”, ndërsa ankesa e kërkuesit kërkonte shqyrtimin e themelit dhe të ligjshmërisë së brendshme të dekretit (shih rastin e GjEDNj-se: Kovesi kundër Rumanisë, nr. 3594/19, Aktgjykim i 5 majit 2020, paragrafët 153- 154, në lidhje me largimin e parakohshëm të një prokurori), dhe a fortiori nga mosdisponueshmeria e një rishikimi gjyqësor (shih rastin e GjEDNj-se, Camelia Bogdan kundër Rumanise, nr. 36889/18, Aktgjykim i 20 tetorit 2020, paragrafët 76- 77, në lidhje me pezullimin automatik te përkohshëm të një gjyqtari në pritje të shqyrtimit te saj, ankimi kundër vendimit për largimin e saj nga detyra).
Tutje, GjEDNj ka përcaktuar që neni 6.1 i KEDNj-së nuk garanton të drejtën e qasjes në një gjykatë me kompetencë për të shfuqizuar ose anuluar një ligj të miratuar nga ligjvënësi. Megjithatë, kur një dekret (i nxjerrë në bazë të një ligji), vendim ose masë tjetër, edhe pse nuk i drejtohet formalisht ndonjë personi fizik ose juridik, në thelb ndikon në “të drejtat civile” ose “detyrimet” e një personi të tillë ose të një grupi personash, në një situatë të ngjashme, qoftë për shkak të disa atributeve të veçanta për ta ose për shkak të një situate faktike qe i dallon ata nga të gjithë personat e tjerë, neni 6, paragrafi 1 mund të kërkojë qe thelbi i vendimit ose masës në fjalë është në gjendje të kundërshtohet nga ai person ose grup para një “gjykate” që plotëson kërkesat e asaj dispozite (shih rastin e GjEDNj-se: Posti dhe Rahko kundër Finlandes, nr. 27824/95, Aktgjykim i 24 shkurtit 2002, paragrafët 53-54). Kjo zbatohet a fortiori për një masë që zbaton legjislacionin përkatës në një rast të veçantë (shih rastin e GjEDNj-së: Project-Trade d.o.o. kundër Kroacisë, nr. 1920/14, Aktgjykim i 19 nëntorit 2020, paragrafët 67-68).
Për me tepër, GJEDNj thekson: në mënyrë që shteti të kërkojë para GJEDNj-së përjashtimin e mbrojtjes së mishëruar nga neni 6 i KEDNj-së, në lidhje me statusin e parashtruesit të kërkesës, si nëpunës civil, duhet përmbushur dy kushte. Së pari, shteti duhet të ketë përjashtuar shprehimisht të drejtën për qasje në gjykatë për postin ose kategorinë e stafit në fjalë, në legjislacionin e tij kombëtar. Së dyti, në interesin e shtetit, përjashtimi duhet të justifikohet mbi baza objektive. Fakti i thjeshtë se parashtruesit i kërkesës është në një sektor ose departament i cili merr pjesë në ushtrimin e pushtetit, akorduar nga ligji publik nuk është vendimtare në vetvete. Në mënyrë që përjashtimit të justifikohet, nuk është e mjaftueshme për shtetin të vendosë, se nëpunësi civil në fjalë merr pjesë në ushtrimin e pushtetit publik, ose që ekziston një “lidhje e veçantë besimi dhe besnikërie” midis nëpunësit civil dhe shtetit, si punëdhënës. Është gjithashtu obligim i shtetit për të treguar se tema e mosmarrëveshjes në fjalë është e lidhur me ushtrimin e pushtetit shtetëror ose ka ngritur çështjen e lidhjes së veçantë. Kështu, nuk mund të ketë në parim asnjë justifikim për përjashtimin e mosmarrëveshjeve të zakonshme të punës nga garancitë e nenit 6 të KEDNj, si ato që lidhen me pagat, shtesat ose të drejtave të ngjashme, në bazë të natyrës së veçantë të marrëdhënies ndërmjet nëpunësit civil të veçantë dhe shtetit në fjalë. Do të ketë, në fakt, një supozim se neni 6 zbatohet. Është obligim i Qeverisë përgjegjëse të demonstrojë, së pari, se një shërbyes civil – kërkues nuk ka të drejtën e qasjes në një gjykatë sipas ligjit kombëtar dhe, së dyti, se përjashtimi i të drejtave sipas nenit 6 për nëpunësin civil është i justifikuar. (shih, GJEDNj, rastin Vilho Eskelinen dhe të tjerët kundër Finlandës, nr. 63235/00, Aktgjykimi i 19 prillit 2007, paragrafi 62).
Marrë parasysh praktiken e GJEDNj-së dhe kushtet e lartcekura qe e përjashtojnë zbatimin e nenit 6.1 të KEDNj, Gjykata rikujton se legjislacioni ynë nuk e parasheh shprehimisht përjashtimin e kësaj kategorie që ushtron funksione publike, për të drejtën për “qasje në drejtësi” në kuptim të nenit 31 të Kushtetutës dhe nenit 6.1 të KEDNj-së.
Thënë këtë, dhe duke marre për bazë të gjitha shtjellimet e mësipërme, Gjykata konsideron se konkluzionet e gjykatave të rregullta, për hedhjen poshtë si të palejuar të padisë, ankesë dhe kërkesë për rishqyrtim të jashtëzakonshëm të vendimit gjyqësor, janë qartazi të pabazuara dhe arbitrare, të cilat kanë rezultuar në pamundësinë e parashtruesit të kërkesës për qasje në drejtësi, dhe rrjedhimisht edhe në mohimin e të drejtës për mjet efektiv juridik dhe mbrojtje gjyqësore të të drejtave (shih, ngjashëm, rastin e Gjykatës KI143/21, parashtrues: Avdyl Bajgora, Aktgjykimi i 25 nëntorit 2021, paragrafi 77).
Gjykata përsërit se nuk është detyrë e saj të vlerësojë nëse gjykatat e rregullta kanë interpretuar dhe zbatuar drejtë rregullat përkatëse të së drejtës materiale dhe procedurale. Megjithatë, në rastet kur një pretendim ngrenë çështje kushtetuese, përkatësisht parregullsi të procesit gjyqësor, Gjykata është e detyruar të ndërhyjë dhe të riparojë shkeljet e shkaktuara nga gjykatat e rregullta, për t’i siguruar individit një gjykim të drejtë në pajtueshmëri me nenin 31 të Kushtetutës dhe nenin 6.1 të KEDNj-së. (shih, rastin e Gjykatës KI143/21, cituar më lart paragrafi 78).
Duke iu referuar rrethanave të rastit konkret, Gjykata konstaton se mospranimi i shqyrtimit të padisë, ankesës dhe kërkesës për rishqyrtim të jashtëzakonshëm të vendimit gjyqësor në merita nga ana e gjykatave të rregullta, përbën një të metë procedurale të pakapërcyeshme e cila është në kundërshtim me të drejtën për qasje në drejtësi (shih, ngjashëm, rastin e Gjykatës KI143/21, cituar më lart, paragrafi 79).
Përfundimisht, Gjykata vlerëson se konstatimet e gjykatave të rregullta, se Dekreti i Presidentes nuk paraqet objekt shqyrtimi për to, janë në shkelje të së drejtës së parashtruesit të kërkesës për qasje në drejtësi. Rrjedhimisht, gjykatat e rregullta, duke mos bëre kontrollin e ligjshmërisë së Dekretit të Presidentes, ia kanë mohuar parashtruesit të kërkesës të drejtën e qasjes në drejtësinë kuptim të paragrafit 1, të nenit 31 të Kushtetutës, në lidhje me paragrafin 1, të nenit 6 të KEDNj-së.
Sa i përket pretendimeve të tjera
Në lidhje me pretendimet e tjera të parashtruesit të kërkesës, të cilat i kishte ngritur në padi, ankesë dhe kërkesë për rishikim të jashtëzakonshëm të vendimit gjyqësor, Gjykata vlerëson se të njëjtat nuk mund t’i trajtojë në këtë fazë pasi që çështja duhet të kthehet në rivendosje në Gjykatën Themelore në Prishtinë, ku pritet që e njëjta të vendos në pajtueshmëri me konstatimet e Gjykatës në këtë Aktgjykim, gjegjësisht ta pranojë padinë e parashtruesit të kërkesës dhe të shqyrtojë themelin e saj, në pajtueshmëri me kërkesat e nenit 31 të Kushtetutës dhe të nenit 6.1 të KEDNj-së. Meqë, Gjykata konstatoi shkelje të së drejtës për “qasjes në drejtësi” nuk e konsideron të nevojshme t’i trajtojë veçmas pretendimet e tjera për shkelje të të drejtave të garantuara me Kushtetutë.
Përfundim
Si përmbledhje, Gjykata, duke u bazuar në analizën e mësipërme, konkludoi se Aktgjykimi [ARJ.nr.84/2021] i 22 shtatorit 2021 i Gjykatës Supreme, sikundër edhe Aktvendimi [AA.nr.612/2021] i 13 korrikut 2021 i Gjykatës së Apelit dhe Aktvendimi [A.nr.1297/2021] i 1 qershorit 2021 i Gjykatës Themelore në Prishtinë, nuk janë në pajtueshmëri me të drejtat kushtetuese të parashtruesit të kërkesës të garantuara me nenin 31 [E Drejta për Gjykim të Drejtë dhe të Paanshëm] të Kushtetutës, në lidhje me nenin 6.1 [E drejta për një proces të rregullt] të KEDNj-së.
PËR KËTO ARSYE
Gjykata Kushtetuese, në pajtim me nenet 113. 1 dhe 116. 1 të Kushtetutës, me nenin 20 të Ligjit dhe rregullin 59 (1) të Rregullores së punës, më 7 dhjetor 2022, njëzëri
vendos
TË DEKLAROJË kërkesën të pranueshme;
TË KONSTATOJË se ka pasur shkelje të nenit 31 [E Drejta për Gjykim të Drejtë dhe të Paanshëm] të Kushtetutës së Republikës së Kosovës, në lidhje me nenin 6.1 [E drejta për një proces të rregullt] të Konventës Evropiane për të Drejta të Njeriut;
TË SHPALLË të pavlefshëm Aktgjykimin [ARJ.nr.84/2021] të 22 shtatorit 2021 të Gjykatës Supreme; Aktvendimin [AA.nr.612/2021] të 13 korrikut 2021 të Gjykatës së Apelit; dhe Aktvendimin [A.nr.1297/2021] të 1 qershorit 2021 të Gjykatës Themelore në Prishtinë;
TË KTHEJË çështjen në rivendosje në Gjykatën Themelore në Prishtinë, në pajtim me rekomandimet dhe konstatimet e Gjykatës në këtë Aktgjykim;
TË URDHËROJË Gjykatën Themelore ne Prishtinë, që të njoftojë Gjykatën, në pajtim me rregullin 66 (5) të Rregullores së punës, për masat e ndërmarra për të zbatuar Aktgjykimin e Gjykatës, jo më larg se 1 qershori 2023;
MBETET fuqimisht e angazhuar në këtë çështje në pritje të pajtimit me këtë urdhër;
URDHËRON që ky Aktgjykim t'u komunikohet palëve;
TË PUBLIKOJË këtë Aktgjykim në Gazetën Zyrtare, në pajtim me nenin 20.4 të Ligjit;
TË DEKLAROJË se ky Aktgjykim hyn në fuqi menjëherë.
Gjyqtari raportues Kryetarja e Gjykatës Kushtetuese
Safet Hoxha Gresa Caka-Nimani
Avni Kastrati
KI - Kërkesë individuale
Aktgjykim
Shkelje e të drejtave kushtetuese
Neni 31 - E Drejta për Gjykim të Drejtë dhe të Paanshëm