Gjykata Kushtetuese

Prishtinë, më​​ 25​​ janar 2024

 ​​ ​​ ​​ ​​ ​​ ​​ ​​ ​​ ​​ ​​ ​​ ​​ ​​ ​​ ​​ ​​ ​​ ​​ ​​ ​​ ​​ ​​ ​​ ​​ ​​ ​​ ​​ ​​ ​​ ​​ ​​ ​​ ​​ ​​ ​​ ​​ ​​ ​​ ​​​​ Nr. ref..: AGJ 2319/24

AKTGJYKIM​​ 

në

rastin nr. KO55/23

Parashtrues​​ 

Kryetari i Kuvendit të Republikës së Kosovës​​ 

Vlerësimi​​ i amendamenteve të propozuara kushtetuese, të referuara nga​​ 

Kryetari i Kuvendit të Republikës së Kosovës më 2 mars 2023, përmes​​ shkresës nr. 08/3509/Do/1493/1

GJYKATA KUSHTETUESE E REPUBLIKËS SË KOSOVËS

e përbërë nga:

Gresa Caka-Nimani, kryetare

Bajram Ljatifi, zëvendëskryetar

Selvete Gërxhaliu-Krasniqi, gjyqtare

Safet Hoxha, gjyqtar

Radomir Laban, gjyqtar​​ 

Remzije Istrefi-Peci, gjyqtare

Nexhmi Rexhepi, gjyqtar dhe

Enver Peci, gjyqtar​​ 

Parashtruesi i kërkesës​​ 

• Kryetari i Kuvendit të Republikës së Kosovës (në tekstin e mëtejmë: parashtruesi i kërkesës) përmes shkresës [nr.​​ 08/3509/Do/1493/1], i referoi Gjykatës Kushtetuese të​​ Republikës së Kosovës (në tekstin e mëtejmë: Gjykata) amendamentet​​ e propozuara​​ kushtetuese nr. 27, nr. 28 dhe nr. 29, të propozuara nga dyzet (40) deputetë të Kuvendit të Republikës së Kosovës.

Objekti i çështjes​​ 

• Objekt​​ i çështjes së kërkesës është vlerësimi i amendamenteve të propozuara, nëse të njëjtat zvogëlojnë/pakësojnë ndonjë nga të drejtat ose liritë e garantuara në Kapitullin II [Të Drejtat dhe Liritë Themelore] të Kushtetutës.​​ 

• Përmbajtja e amendamenteve të propozuara kushtetuese është si në vijim:​​ 

“ I

Amendamenti nr. 27

Pas paragrafit 4 të nenit 104 shtohet një paragraf i ri, si në vijim:

4a. Mosrespektimi i rëndë i detyrave nga paragrafi 4 i këtij neni përfshin rastet kur gjyqtari në mënyrë të vazhdueshme është vlerësuar me performancë të pamjaftueshme, ose është vërtetuar se ka pasuri të pajustifikueshme, ose që ka integritet të cenueshëm, ose ka bërë shkelje të rënda disiplinore, sikurse përcaktohet me ligj.

II

Amendamenti nr. 28

Pas paragrafit 6 të nenit 109 shtohet një paragraf i ri, si në vijim:

6a. Mosrespektimi i rëndë i detyrave nga paragrafi 6 i këtij neni përfshin rastet kur prokurori në mënyrë të vazhdueshme është vlerësuar me performancë të pamjaftueshme, ose është vërtetuar se ka pasuri të pajustifikueshmee, ose që ka integritet të cenueshëm, ose ka bërë shkelje të rënda disiplinore, sikurse përcaktohet me ligj.

III

Amendamenti nr. 29

Pas nenit 161 shtohen nenet e reja, si në vijim:

Neni 161A

Kontrolli i integritetit

1. Pavarësisht dispozitave të tjera të kësaj Kushtetute, kontrolli i integritetit të anëtarëve të Këshillit Gjyqësor të Kosovës, anëtarëve të Këshillit Prokurorial të Kosovës, kryetarëve të të gjitha gjykatave dhe të gjithë kryeprokurorëve, si dhe kandidatëve për këto pozita, përjashtuar kryetarin e Gjykatës Kushtetuese, bëhet nga Autoriteti për Kontrollin e Integritetit.

2. Mandati i Autoritetit të Kontrollit të Integritetit është dy (2) vjet nga zgjedhja e të gjithë anëtarëve të Autoritetit. Mandati i Autoritetit mund të zgjatet më së shumti edhe për një (1) vit tjetër, nëse vendoset me ligj të miratuar me 2/3 e votave të të gjithë deputetëve të Kuvendit.

3. Kontrolli i integritetit nga paragrafi 1​​ i​​ këtij​​ neni bëhet vetëm një herë për subjektin e kontrollit dhe përfshin edhe kontrollin e pasurisë, siç përcaktohet me ligj.

4. Procedurat e ankimimit ndaj kontrollit të integritetit nuk llogariten në afatet e përcaktuara në paragrafin 2 të këtij​​ neni.

Neni 161B

Autoriteti për Kontrollin e Integritetit

1. Për të kryer kontrollin e integritetit nga Neni 161A, themelohet Autoriteti për Kontrollin e Integritetit. Përbërja, përzgjedhja, organizimi, funksionimi, kompetencat dhe imuniteti i Autoritetit përcaktohet me ligj dhe në pajtim me këtë Kushtetutë.

2. Autoriteti përbëhet nga panele të kontrollit dhe nga Kolegji i Apelit.

3. Të gjithë anëtarët e Autoritetit ushtrojnë përgjegjësitë e tyre bazuar në parimet e llogaridhënies, të integritetit dhe të transparencës.

4. Anëtarët e paneleve të kontrollit janë juristë të​​ shquar, me integritetin më të lartë.

Përbërja dhe kriteret e tjera përcaktohen me ligj.

5. Kolegji i Apelit vendos për ankesat ndaj vendimit të panelit të kontrollit dhe për çështje të tjera të përcaktuara me ligj. Anëtarët e Kolegjit të Apelit janë juristë të shquar, me integritetin më të lartë. Përbërja dhe kriteret e tjera për anëtarët e Kolegjit përcaktohen me ligj.

6. Autoriteti udhëhiqet nga Kryetari, i cili zgjidhet nga radhët e anëtarëve të Kolegjit të Apelit. Mënyra e përzgjedhjes, mandati dhe kompetencat e tij përcaktohen me ligj.

Neni 161C

Zgjedhja dhe shkarkimi i anëtarëve të Autoritetit për Kontrollin e Integritetit

1. Presidenti i Republikës së Kosovës organizon procesin e hapur dhe transparent të zgjedhjes së anëtarëve të Autoritetit nga Neni 161B.

2. Procesi i zgjedhjes nga paragrafi 1 i këtij​​ neni që përfshin edhe kontrollin e integritetit dhe të pasurisë, si dhe mundësitë për bashkëpunim me institucione, organizata apo trupa të tjerë ndërkombëtare, apo me përbërje ndërkombëtare, në këtë proces përcaktohen me ligj.

3. Anëtarët e Autoritetit votohen në bllok dhe zgjidhen me votat e 2/3 të të gjithë deputetëve të Kuvendit të Republikës së Kosovës.

4. Anëtari i Autoritetit shkarkohet pas propozimit të Kolegjit të​​ Apelit me votat e 2/3 të të gjithë deputetëve të Kuvendit. Procedura për shkarkimin përcaktohet me ligj.

5. Në rast të pushimit të mandatit të anëtarit të Autoritetit, procesi i zgjedhjes për emërimin e anëtarit të ri, zhvillohet sipas procedurës së përcaktuar me këtë Kushtetutë dhe me ligj.

Neni 161D

Kompetencat e Panelit të Kontrollit të Integritetit

1. Paneli i Kontrollit të Integritetit bën kontrollin e integritetit të subjekteve të kontrollit nga paragrafi 1 të Nenit 161A, sipas mënyrës dhe procedurës se përcaktuar me ligj.

2. Për ushtrimin e kompetencave nga paragrafi 1, Paneli i Kontrollit të Integritetit bazohet në të dhënat e ofruara nga vetë subjekti i kontrollit, të dhënat nga institucionet publike dhe subjektet e tjera të përcaktuara me ligj.

3. Varësisht nga rezultati i kontrollit të integritetit, Paneli i Kontrollit të Integritetit konfirmon kalimin e kontrollit të integritetit për subjektin nga paragrafi 1 i Nenit 161A apo propozon shkarkimin siç përcaktohet me ligj.

4. Pavarësisht Nenit 84 të kësaj Kushtetute, në rast të propozimit për shkarkim nga Autoriteti, Presidenti i Republikës së Kosovës shkarkon nga pozita e gjyqtarit apo prokurorit subjektin që nuk kalon kontrollin e integritetit, sipas procedurës së përcaktuar me këtë Kushtetutë​​ dhe me ligj.

Neni 161E

Detyrimi për bashkëpunim nga subjekti i kontrollit

1. Subjekti i kontrollit dorëzon një deklaratë​​ formale të përcaktuar me ligj, në fillim të kontrollit të integritetit tek Autoriteti, duke deklaruar të dhënat që mundësojnë kontrollin e integritetit të subjektit.

2. Në rast të refuzimit për dorëzimin e deklaratës së plotë nga paragrafi 1, Paneli propozon shkarkimin e subjektit të kontrollit.

Neni 161F

E drejta e ankesës në Kolegjin e Apelit

1. Subjekti i kontrollit ka të​​ drejtë​​ ankese ndaj vendimit apo propozimit të Panelit për shkarkim, në​​ Kolegjin e Apelit, në mënyrën e përcaktuar me ligj.

2. Vendimi i Kolegjit të Apelit është përfundimtar, hyn në fuqi menjëherë dhe nuk mund të ankimohet në gjykatat e rregullta.

3. E drejta në ankesë sipas paragrafit 1 të këtij​​ neni nuk e përjashton zbatimin e Nenit 113, paragrafit 7 të kësaj Kushtetute”.

Baza juridike​​ 

• Kërkesa​​ bazohet në paragrafin 3 të nenit 113 [Juridiksioni dhe Palët e Autorizuara] dhe paragrafin 3 të nenit 144 [Amendamentimi] të Kushtetutës, në nenin 20 dhe nenin 54 të Ligjit për Gjykatën Kushtetuese të Republikës së Kosovës, nr. 03/L-121 (në tekstin e mëtejmë: Ligji), si dhe në rregullin​​ 76 (Kërkesa në​​ pajtim me paragrafin 9 të nenit 113 të Kushtetutës dhe me nenin 54 të Ligjit)​​ të Rregullores së punës së Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Kosovës (në tekstin e mëtejmë: Rregullorja e punës).

• Më 7 korrik 2023, Rregullorja e punës së Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Kosovës Nr. 01/2023, u publikua në Gazetën Zyrtare të Republikës së Kosovës dhe hyri në fuqi 15 ditë pas publikimit të​​ saj. Rrjedhimisht,​​ gjatë shqyrtimit të kërkesës, Gjykata Kushtetuese i referohet dispozitave të Rregullores së lartcekur.​​ Lidhur me këtë,​​ konform​​ rregullit 78 (Dispozitat kalimtare) të Rregullores së punës Nr. 01/2023, përjashtimisht, dispozita të caktuara të Rregullores së punës Nr. 01/2018, do të vazhdojnë të zbatohen në lëndët e regjistruara në Gjykatë përpara shfuqizimit të saj, vetëm nëse dhe për aq sa janë më të favorshme për palët.

Procedura në Gjykatë​​ 

​​ 

• Më 2 mars 2023, parashtruesi i kërkesës përmes shkresës [Nr.​​ 08/3509/Do/1493/1],​​ i referoi Gjykatës amendamentet e propozuara kushtetuese nr. 27, nr. 28 dhe nr. 29 për vlerësim paraprak nga Gjykata, nëse të njëjtat zvogëlojnë/pakësojnë ndonjë nga të drejtat ose liritë e përcaktuara në Kapitullin II të Kushtetutës.​​ 

• Më 3 mars 2023, Kryetarja e Gjykatës përmes​​ vendimeve [GJR. KO55/23] dhe [KSH. KO55/23]​​ caktoi gjyqtaren​​ Selvete Gërxhaliu-Krasniqi gjyqtare raportuese dhe Kolegjin shqyrtues, të përbërë nga gjyqtarët:​​ Bajram Ljatifi​​ (kryesues),​​ Safet Hoxha​​ dhe Remzije Istrefi-Peci.

• Më 7 mars 2023, Gjykata njoftoi parashtruesin e kërkesës për regjistrimin e kërkesës. Përveç kësaj, Gjykata kërkoi nga parashtruesi i kërkesës që t’ia ofrojë nga një kopje të këtij njoftimi secilit deputet të Kuvendit të Republikës së Kosovës (në tekstin e mëtejmë: Kuvendi), me qëllim që atyre t’u jepet mundësia që të paraqesin komentet e tyre në Gjykatë ndaj kërkesës së parashtruesit të kërkesës, nëse kanë,​​ deri më 22 mars 2023.​​ 

• Po të njëjtën ditë, nga një kopje e kërkesës iu dërgua: (i) Presidentes të Republikës së Kosovës; (ii) Kryeministrit të Republikës së Kosovës; (iii) Avokatit të Popullit; (iv)​​ Ministres së Drejtësisë të Republikës së Kosovës (në tekstin e mëtejmë: Ministrja e Drejtësisë); (v) Kryesuesit të Këshillit Gjyqësor të Republikës së Kosovës dhe (vi) Kryesuesit të Këshillit Prokurorial të Republikës së Kosovës, me mundësinë për të paraqitur komentet e tyre​​ ndaj kërkesës së parashtruesit të kërkesës,​​ deri më 22 mars 2023. Përderisa, Sekretarit të Përgjithshëm të Kuvendit, Gjykata i kërkoi​​ që deri më​​ 22 mars 2023 të dorëzojë dokumentacionin përkatës të punës së​​ “Komisionit ad hoc të Kuvendit për Veting-un në Drejtësi”, që ndërlidhet me amendamentet e propozuara kushtetuese, si dhe të gjitha dokumentet dhe informatat relevante në lidhje me kërkesën.

• Më 17 mars 2023, Sekretari i Përgjithshëm i Kuvendit dorëzoi në Gjykatë transkriptet e mbledhjeve të​​ Komisionit​​ ad hoc​​ të Kuvendit për Veting-un në Drejtësi, që përfshinin transkriptet e mbledhjeve të këtij komisioni, të mbajtura më​​ 20 dhjetor 2022, 27 dhjetor 2022, 21 shkurt 2023 dhe 24 shkurt 2023.

• Më 22 mars 2023, Ministria e Drejtësisë, Këshilli Gjyqësor i Republikës së Kosovës (në tekstin e mëtejmë: KGJK) si dhe Këshilli Prokurorial i Republikës së Kosovës (në tekstin e mëtejmë: KPK) dorëzuan në Gjykatë komentet e tyre ndaj kërkesës. Të njëjtën ditë, deputeti i Kuvendit, z. Abelard Tahiri nga grupi parlamentar i Partisë Demokratike​​ të Kosovës (në tekstin e mëtejmë:​​ z.​​ Abelard Tahiri, deputet i Kuvendit) parashtroi në Gjykatë kërkesë për zgjatjen e afatit edhe për dhjetë (10) ditë tjera për të paraqitur komentet e tij përkitazi me kërkesën.

• Më 24 mars 2023, Gjykata njoftoi deputetin e Kuvendit, z. Abelard Tahiri se është miratuar kërkesa e tij për zgjatjen e afatit për dorëzimin e komenteve, duke i dhënë atij mundësinë që komentet e tij përkitazi me kërkesën t’i dorëzojë në Gjykatë deri më 3 prill 2023.

• Më 3 prill 2023, deputeti i Kuvendit, z. Abelard Tahiri dorëzoi komentet e tij në Gjykatë.

• Më 5 prill 2023, Gjykata njoftoi parashtruesin e kërkesës për pranimin e komenteve nga (i) Ministria e Drejtësisë; (ii)​​ KPK;​​ (iii)​​ KGJK dhe (iv)​​ deputeti i Kuvendit, z. Abelard Tahiri. Parashtruesit të kërkesës, Gjykata i​​ kërkoi që një kopje të këtyre komenteve t’ia dorëzojë secilit deputet të Kuvendit, me qëllim që atyre t’u jepet mundësia që të paraqesin komentet e tyre në Gjykatë, nëse kanë deri më 19 prill 2023. Të njëjtën ditë, Gjykata njoftoi: (i)​​ Presidenten e Republikës së Kosovës; (ii) Kryeministrin e Republikës së Kosovës; (iii) Avokatin e Popullit; (iv) Ministren e Drejtësisë; (v) Kryesuesin e KPK-së; dhe (vi)​​ Kryesuesin e KGJK-së, për pranimin e komenteve, duke iu dhënë të njëjtëve mundësinë që të paraqesin komentet e tyre ndaj​​ komenteve të lartcekura të (i) Ministrisë së Drejtësisë;​​ (ii)​​ KPK-së;​​ (iii)​​ KGJK-së dhe (iv)​​ deputetit të Kuvendit, z. Abelard Tahiri,​​ deri më 19 prill 2023.

• Më 19 prill 2023, Zyra e Presidentes së Republikës së Kosovës (në tekstin e mëtejmë: Zyra e Presidentes) parashtroi në Gjykatë​​ një kërkesë për zgjatjen e afatit edhe për shtatë (7) ditë tjera, respektivisht deri më 26 prill 2023, për të paraqitur komentet e saj përkitazi me kërkesën.

• Më 20 prill 2023, Gjykata njoftoi Zyrën e Presidentes se kërkesa e saj për shtyrje të afatit ishte miratuar nga Gjykata dhe si rrjedhojë komentet e saja ndaj kërkesës mund të dorëzoheshin në Gjykatë, deri më 26 prill 2023.

• Më 19 prill 2023, Ministria e Drejtësisë dorëzoi në Gjykatë përgjigje ndaj komenteve të (i)​​ KPK-së; (ii)​​ KGJK-së si dhe komenteve të dorëzuara nga (iii) deputeti​​ z. Abelard Tahiri. Të njëjtën ditë,​​ KGJK​​ dorëzoi në Gjykatë përgjigje ndaj komenteve të (i) Ministrisë së Drejtësisë; (ii)​​ Këshillit Prokurorial,​​ si dhe komenteve të (iii) deputetit​​ z. Abelard Tahiri.

• Më 25 prill 2023, Zyra e Presidentes dorëzoi në Gjykatë komentet e saja përkitazi me rastin.

• Më 8 maj 2023, Gjykata​​ njoftoi (i)​​ Presidenten e Republikës së Kosovës; (ii) Kryeministrin e Republikës së Kosovës; (iii) Avokatin e Popullit; (iv) Ministren e Drejtësisë; (v) Kryesuesin e​​ KPKS-së; (vii) Kryesuesin​​ e​​ KGJK-së, për pranimin e përgjigjeve ndaj komenteve të dorëzuara nga Ministria e Drejtësisë dhe​​ KGJK.

• Të njëjtë ditë, Gjykata njoftoi edhe parashtruesin e kërkesës për pranimin e përgjigjeve lidhur me komentet e palëve, si dhe kërkoi nga ai që​​ një kopje të​​ përgjigjeve ndaj komenteve t’ua shpërndajë të gjithë deputetëve të Kuvendit. Njëherit, Gjykata kërkoi nga parashtruesi i kërkesës “që të dorëzojë të gjitha materialet dhe dokumentacionin me të cilat është shërbyer Komisioni ad hoc për Vetting-un në Drejtësi gjatë hartimit të amendamenteve të​​ propozuara”.

• Më 15 maj 2023, Sekretariati i Kuvendit dorëzoi në Gjykatë dokumentet si vijon:

• Shkresën e Ministrisë së Drejtësisë drejtuar Kryetarit të Kuvendit për dorëzimin e dosjes së Vetingut;

• Dokumentin shpjegues të Ministrisë së Drejtësisë lidhur me procesin e Vetingut:

• Vendimet e Ministrisë së Drejtësisë për themelimin e grupeve punuese për Vetingun në Drejtësi;

• Koncept-dokumentin për Vetingun, të hartuar nga Ministria e Drejtësisë;

• Opinionin nr. CDL-AD(2022)011 përkitazi me Koncept-dokumentin për Vetingun e gjyqtarëve dhe prokurorëve dhe propozim-amendamentet, të miratuar nga Komisioni Evropian për Demokraci përmes Ligjit (në tekstin e mëtejmë: Komisioni i Venecias) në mbledhjen e tij të 131-të plenare, të 17-18 qershorit 2022;

• Propozim-amendamentet kushtetuese;

• Dokumentin e politikave nga Rishikimi Funksional të titulluar “Përmirësimi i integritetit të gjyqtarëve dhe prokurorëve”: dhe

• Dokumentin e titulluar “Modalitet dhe skenarët për çështje të reformës në sistemin e drejtësisë”.

• Më 28 shtator 2023, Gjykata e shqyrtoi kërkesën e parashtruesit të kërkesës dhe njëzëri vendosi që kërkesa është e pranueshme.

• Më 24 nëntor 2023, Gjykata shqyrtoi​​ raportin e gjyqtares raportuese dhe njëzëri vendosi që shqyrtimin e kërkesës ta shtyjë për një seancë të radhës pas plotësimeve shtesë.

• Më​​ 22 dhjetor 2023,​​ Gjykata, njëzëri,​​ vendosi​​ që të deklarojë kërkesën e pranueshme, dhe​​ konstatoi:​​ (i)​​ njëzëri, që​​ amendamentet e propozuara kushtetuese nr.27 dhe nr.28, përmes të cilave propozohet​​ plotësimi i kriterit kushtetues për shkarkimin e gjyqtarëve dhe prokurorëve​​ për shkak të “mosrespektimit të rëndë të detyrave”, i përcaktuar në paragrafin 4 të nenit 104 [Emërimi dhe Shkarkimi i Gjyqtarëve] dhe paragrafin 6 të nenit 109 [Prokurori i Shtetit] të Kushtetutës, me formulimet “në mënyrë të vazhdueshme është vlerësuar me performancë të pamjaftueshme” ose “ka bërë shkelje të rënda disiplinore”,​​ nuk​​ pakësojnë të drejtat dhe liritë themelore të garantuara me Kapitullin II të Kushtetutës; (ii) njëzëri, që​​ amendamentet e propozuara kushtetuese nr.27 dhe nr.28, përmes të cilave propozohet​​ plotësimi i kriterit kushtetues për shkarkimin e gjyqtarëve dhe prokurorëve​​ për shkak të “mosrespektimit të rëndë të detyrave”, i përcaktuar në paragrafin 4 të nenit 104 [Emërimi dhe Shkarkimi i Gjyqtarëve] dhe paragrafin 6 të nenit 109 [Prokurori i Shtetit] të Kushtetutës, me formulimin “është vërtetuar se ka pasuri të pajustifikueshme” me vendim gjyqësor përfundimtar,​​ nuk​​ pakësojnë të drejtat dhe liritë themelore të garantuara me Kapitullin II të Kushtetutës;​​ (iii) njëzëri, që amendamentet e propozuara kushtetuese nr.27 dhe nr.28,​​ përmes të cilave propozohet​​ plotësimi i kriterit kushtetues për shkarkimin e gjyqtarëve dhe prokurorëve,​​ për shkak të “mosrespektim të rëndë të detyrave”, i përcaktuar në paragrafin 4 të nenit 104 [Emërimi dhe Shkarkimi i Gjyqtarëve] dhe paragrafin 6 të nenit 109 [Prokurori i Shtetit] të Kushtetutës, me formulimin “ka integritet të cenueshëm”, pakësojnë të drejtat dhe liritë themelore të garantuara me Kapitullin II të Kushtetutës, ndërsa​​ (iv) me gjashtë (6) vota për dhe dy (2) vota kundër, që​​ amendamenti i propozuar kushtetues nr.29, përmes të cilit propozohet kontrolli kalimtar/i përkohshëm i integritetit të​​ “[...]anëtarëve të Këshillit Gjyqësor të Kosovës, anëtarëve të Këshillit Prokurorial të Kosovës, kryetarëve të të gjitha gjykatave dhe të gjithë kryeprokurorëve, si dhe kandidatëve për këto pozita[...]”,​​ nga Autoriteti për Kontrollin e Integritetit (Autoriteti),​​ nuk pakëson​​ të drejtat dhe liritë themelore të garantuara me Kapitullin II të Kushtetutës.​​ 

• Në​​ përputhje​​ me rregullat 56​​ (Mendimet​​ mospajtuese)​​ dhe 57 (Mendimet konkurruese)​​ të Rregullores së punës të Gjykatës, gjyqtari Radomir Laban​​ ka përgatitur mendim mospajtues,​​ ndërsa​​ gjyqtarja Remzije Istrefi-Peci​​ ka​​ përgatitur mendim​​ konkurrues, të​​ cilat do të publikohen​​ së bashku me këtë Aktgjykim.

Përmbledhja e fakteve​​ 

• Më 11 gusht 2021, Qeveria​​ e Republikës së Kosovës (në tekstin e mëtejmë: Qeveria)​​ përmes Vendimit të saj [Vendimi nr. 04/24]​​ miratoi “Strategjinë për Sundimin e Ligjit”​​ për vitin 2021-2026. Kjo Strategji përcaktoi katër (4) objektiva përmes të cilave synohej që të fuqizohen: (i) sistemi gjyqësor dhe prokurorial i Republikës së Kosovës; (ii) drejtësia penale;​​ (iii) qasja në drejtësi dhe (iv) luftimi i korrupsionit.​​ 

• Më 13 tetor 2021, Qeveria përmes Vendimit [nr. 01/39] miratoi “Koncept-dokumentin për zhvillimin e procesit të Veting-ut në sistemin e drejtësisë”​​ (në tekstin e mëtejmë: Koncept-dokumenti për Vetingun). Përmes të njëjtit vendim, Qeveria obligoi Ministrinë e Drejtësisë dhe institucionet tjera kompetente për zbatimin e këtij Vendimi, në pajtim me Rregulloren e​​ punës së Qeverisë dhe konkluzionet e paraqitura brenda Koncept-dokumentit për Vetingun.

• Më 25 tetor 2021, Ministrja e Drejtësisë iu drejtua Komisionit të Venecias me kërkesën për dhënien e Opinionit përkitazi me Koncept-dokumentin për Vetingun. Komisioni i Venecias kërkesën për opinionin e lartpërmendur të parashtruar nga Ministrja e Drejtësisë e regjistroi me numër CDL-REF (2022) 005.

• Koncept-dokumenti i miratuar nga Qeveria dhe i dorëzuar për opinion në Komisionin e Venecias përmbante ndër të tjera: (i) një prezantim të standardeve ndërkombëtare; (ii) analizë krahasuese të praktikës ndërkombëtare që ndërlidhet me procesin e Vetingut; dhe (iii) propozimin për pesë (5) opsionet si në vijim:

“1. Opsioni 1 - Asnjë ndryshim i cili parasheh ruajtjen e status quos;

​​ 2. Opsioni 2 – Përmirësimi i zbatimit dhe ekzekutimit të kornizës ekzistuese ligjore pa ndryshime ligjore;

​​ 3. Opsioni 3 - Vetingu i të gjithë gjyqtarëve dhe prokurorëve përmes ndryshimeve specifike legjislative përmes mekanizmave ekzistues në Këshillin Gjyqësor dhe Këshillin Prokurorial;

​​ 4. Opsioni 4 - Krijimi i një organi të posaçëm vetingu, d.m. th​​ përmes një mekanizmi të jashtëm (veting ad-hoc) dhe më​​ pas vijimin e vlerësimit të vazhdueshëm të performancës, integritetit dhe pasurisë, nga një mekanizëm i jashtëm përmes ndryshimeve kushtetuese; dhe​​ 

5. Opsioni 5 - Zbatimi i procesit të vetingut me ndryshime kushtetuese që mundëson valën e parë të vetingut nga një trup ad-hoc dhe më​​ pas vijimin e vlerësimit të vazhdueshëm të performancës, integritetit dhe pasurisë nga KGJK dhe KPK (kapitulli 3.5)”.

• Më​​ 10​​ shkurt 2022, Ministria e Drejtësisë, në Komisionin e Venecias dorëzoi propozim- amendamentet kushtetuese përkitazi me procesin e Vetingut të gjyqtarëve dhe prokurorëve. Komisioni i Venecias kërkesën për dhënien e opinionit të lartpërmendur të parashtruar nga Ministrja e Drejtësisë e regjistroi me numër CDL-REF (2022) 006.

• Projekt–amendamentet kushtetuese të dorëzuara nga Ministrja e Drejtësisë në Komisionin e​​ Venecias​​ [të publikuara në ueb-faqen e Komisionit të Venecias],​​ propozonin plotësimin e paragrafit 4 të nenit 104 [Emërimi dhe shkarkimi​​ gjyqtarëve] dhe paragrafit 6 të nenit 109 [Prokurori i​​ Shtetit] të Kushtetutës. Përmes këtyre projekt-amendamenteve përcaktohej apo përkufizohej se çka përbën mosrespektim i rëndë i detyrave të punës, si kriter për shkarkim për gjyqtarët dhe prokurorët (projekt-amendamentet kushtetuese nr.​​ 27 dhe nr.​​ 28). Së dyti, përmes projekt-amendamentit nr. 29 propozohej edhe themelimi i Autoritetit Kalimtar të Vlerësimit, kompetent për vlerësimin kalimtar (për një periudhë pesë (5) vjeçare) të gjyqtarëve, prokurorëve dhe pozitave në sistemin e drejtësisë të përcaktuar me ligj, si dhe kandidatëve për këto pozita. Po ashtu, përmes projekt-amendamentit​​ nr.​​ 29, specifikohej që periudha e vlerësimit kalimtar mund të vazhdohej edhe për dy (2) vite të tjera. Në vijim, projekt-amendamentet kushtetuese që ndërlidheshin me vlerësimin kalimtar të pozitave në sistemin gjyqësor ndër​​ të​​ tjera specifikonin (i) fushëveprimin e vlerësimit kalimtar (projekt-neni 163) që përfshinte vlerësim të performancës profesionale dhe të integritetit; (ii) themelimin e autoritetit të kontrollit të integritetit, përbërjen, dhe kriteret kualifikuese e të qenurit anëtarë të Autoritetit, si dhe përbërjen dhe vendimmarrjen në panelet e vlerësimit; panelin e apelit dhe përbërjen e tij (projekt-neni 164); (iii) procedurën e zgjedhjes dhe shkarkimit të anëtarëve të Autoritetit për Vlerësimin Kalimtar (projekt-neni 165); (iv) kompetencat e paneleve për vlerësim kalimtar (projekt-neni 166); (v) imunitetin e anëtarëve të Autoritetit për Vlerësimin Kalimtar (projekt-neni 168); (vii)​​ të drejtat e subjektit që i nënshtrohet vlerësimit (projekt-neni 169); (viii) qasjen në të dhëna (projekt-neni 170); (ix) obligimin e bashkëpunimit të subjektit që i nënshtrohet vlerësimit dhe autoriteteve tjera publike dhe private gjatë vlerësimit kalimtar (projekt-neni 171); (x) të drejtën e ankesës (projekt-neni 174); (xi) transparencën (projekt-neni 175); si dhe (xii) përfundimin e mandatit të Autoritetit për Vlerësim Kalimtar (projekt-neni 176).

• Nga​​ përmbajtja​​ e dokumentacionit​​ të publikuar nga Komisioni i Venecias rezulton që gjatë periudhës 9-11 shkurt 2023, Raportuesit e Komisionit të Venecias për hartimin e Opinionit,​​ dhe përfaqësuesi i Sekretariatit të Komisionit kishin mbajtur disa takime virtuale me përfaqësuesit e Zyrës së Presidentes, Ministren e Drejtësisë, Zyrën e Prokurorit të Shtetit, Kryesuesit e KGJK-së dhe KPK-së, me disa nga partitë politike, përfaqësues të komunitetit ndërkombëtar dhe pjesëtarë të shoqërisë civile.

• Më 18 shkurt 2022, Ministrja e Drejtësisë, Kryesuesi i KGJK-së, Kryesuesi i KPK-së, ushtruesja e detyrës së Kryetarit të Gjykatës Supreme dhe ushtruesi i detyrës së Kryeprokurorit të Shtetit nënshkruan “Deklaratë të Përbashkët të Zotimit”.​​ Përmes​​ kësaj Deklarate​​ të Përbashkët, palët nënshkruese u zotuan si në vijim:

“[...]

​​ Ministria e Drejtësisë, Këshilli Gjyqësor i Kosovës, Këshilli Prokurorial i Kosovës, Gjykata Supreme dhe Kryeprokurori i Shtetit me anë të kësaj nisme të përbashkët zotohen për vazhdimin e reformës dhe punën e përbashkët në grupet punuese për vlerësimin, konceptualizimin dhe hartimin e nismave ligjore me synimin e përbashkët për të qartësuar, plotësuar e ndryshuar dhe fuqizuar kuadrin ligjor në fushat e cekura më poshtë:​​ 

• ​​ Vlerësimi i Performancës së Gjyqtarëve dhe Prokurorëve;

• ​​ Procesi i Rekrutimit, Emërimit dhe Riemërimit të Gjyqtarëve dhe Prokurorëve;

• Sistemi i Disiplinimit të Gjyqtarëve dhe Prokurorëve;

• Sistemi i Verifikimit të Profilit të Gjyqtarëve dhe Prokurorëve (gjatë vlerësimit të performancës) si dhe të kandidatëve për këto pozita (në fazën e rekrutimit);

• Zhvillimi Profesional i Gjyqtarëve dhe Prokurorëve;

• Forcimi i Mekanizmave për Deklarim të Pasurisë për Gjyqtarë dhe Prokurorë;

• Statusi i Gjyqtarëve dhe Prokurorëve;

• Hartimin e Ligjit për Nëpunësit Civilë​​ në Administratën e Gjykatave dhe Prokurorëve;

• Zbatimi i rekomandimeve nga Misioni TAIEX për të luftuar krimin e organizuar dhe korrupsionin (2022), dhe

• Çështje të tjera brenda kornizës së reformës.

 ​​ ​​ ​​ ​​​​ ​​ Institucionet nënshkruese përmes kësaj deklarate të nënshkruar, marrim këtë zotim për ta jetësuar këtë pako të reformës ligjore me qëllimin përfundimtar fuqizimin e sundimit të ligjit në Kosovë.

 ​​ ​​ ​​​​ ​​ [...]”

• Më 13 mars 2022, Ministrja e Drejtësisë kërkoi nga Komisioni i Venecias shtyrjen e miratimit të Opinionit për Koncept-dokumentin për Vetingun deri në mbledhjen e radhës së tij me arsyetimin që t’i ipet më shumë kohë për dialog me të gjitha palët e interesuara në Republikën e Kosovës.

• Më 18 maj 2022, Zëvendësministrja e Drejtësisë, në Komisionin e Venecias dorëzoi projekt- amendamentet e ndryshuara kushtetuese, të regjistruara në Komisionin e Venecias me nr. CDL-REF (2022)023).

• Projekt-amendamentet e ndryshuara kushtetuese [CDL-REF (2022)023)], të dorëzuara në Komisionin e Venecias përfshinin heqjen e disa neneve apo përcaktimeve që ishin propozuar në propozim-amendamentet e dorëzuara në Komisionin e Venecias më 10 shkurt 2022. Sipas përmbajtjes së këtyre propozim-amendamenteve kushtetuese të ndryshuara​​ dhe​​ të publikuara​​ nga Komisioni i Venecias, vërehet​​ ndër​​ të​​ tjera se për dallim nga projekt-amendamentet kushtetuese paraprake ishin hequr dispozitat që i referohen: (i) vlerësimit kalimtar të performancës, që përfshinte edhe njohuritë e ligjit dhe të drejtave të njeriut, kapacitetit për arsyetim ligjor dhe kompetenca tjera të përcaktuara me ligj; (ii)​​ imunitetit; (iii) të drejtat e subjektit të vlerësimit; (iv) qasjes në të dhëna; (v) obligimit të bashkëpunimit të autoriteteve tjera publike dhe private gjatë vlerësimit kalimtar; (vi) transparencës; dhe (vii) përfundimit të mandatit të Autoritetit për​​ vlerësim​​ kalimtar. Projekt-nenet 163 deri në​​ 168 përcaktonin një (i) sistem të​​ Vetingut të përgjithshëm të të gjithë gjyqtarëve dhe prokurorëve të quajtur vlerësim kalimtar; (ii) vlerësimi kalimtar do të zgjaste pesë (5) vite, i cili mund të zgjatej edhe për dy (2) vjet të tjera; (iii) krijimin e Autoritetit​​ kalimtar të​​ vlerësimit, i përbërë nga​​ panele​​ të vlerësimit, Kolegjit të Apelit dhe Sekretarit, të cilët do të zgjidheshin nga Kuvendi me dy të tretat (2/3) e votave; (iv) propozimin që​​ “pas propozimit të Autoritetit, Presidenti i Republikës së Kosovës shkarkon gjyqtarin apo prokurorin i cili nuk e kalon vlerësimin kalimtar, sipas procedurave të përcaktuara​​ me ligj”.

• Më 19 dhe 20 maj 2022, njëri nga raportuesit e Komisionit të Venecias dhe përfaqësuesi i Sekretariatit të Komisionit të Venecias mbajtën takime në Republikën e Kosovës, përkatësisht me (i) Presidenten; (ii) Kryetarin e Kuvendit; (iii) Zëvendëskryeministrin e Parë; (iv) Ministren e Drejtësisë; (v) Kryetarin e Gjykatës Supreme; (vi) Ushtruesin e detyrës së Kryeprokurorit të Shtetit; (vii) Kryesuesit e KGJK-së dhe KPK-së; (viii) partitë politike; (ix) akademikë; (x) përfaqësues të komunitetit ndërkombëtar si dhe (xi) shoqërinë civile.

• Më 17-18 qershor 2022, Komisioni i Venecias në mbledhjen e tij plenare të 131-të miratoi​​ Opinionin [nr. CDL-AD(2022) 011]​​ për Koncept-dokumentin për Vetingun e gjyqtarëve dhe prokurorëve dhe projekt-amendamentet kushtetuese, të cilin e publikoi më 20 qershor 2022. Gjykata vëren se Opinioni i miratuar i Komisionit të Venecias i referohet Koncept-Dokumentit për Vetingun [të dorëzuar nga Ministrja e Drejtësisë më 25 tetor 2021],​​ projekt-amendamenteve kushtetuese [të dorëzuara nga Ministrja e Drejtësisë më 10 shkurt 2022] dhe​​ projekt-amendamenteve kushtetuese [të dorëzuara nga Zëvendësministrja e Drejtësisë më 18 maj 2022].

• Në opinionin e tij, Komisioni i Venecias në lidhje me projekt–amendamentet e dorëzuara më 10 shkurt 2022, ndër të tjera theksoi si në vijim:

“111. Për shkak të​​ kompetencave të gjera që​​ u janë dhënë​​ organeve të vetingut, projekt-ndryshimet kushtetuese origjinale, siç u paraqitën, nuk mund të miratohen si ligj i zakonshëm, sepse ai ligj do të binte në kundërshtim me nenet 85, 108 dhe 110 të Kushtetutës. Nëse projekt-ndryshimet kushtetuese do të miratoheshin si ligj i zakonshëm, ato do të duhej të shoqëroheshin nga një ndryshim i shkurtër kushtetues që përcakton përbërjen dhe kompetencat e mekanizmit të vetingut, Autoritetit Kalimtar të​​ Vlerësimit (AKT).​​ 

112. Për sa i përket përbërjes së AKT-së, sipas draft nenit 165 të Kushtetutës, Presidenti organizon rekrutimin (neni 165 (1)) dhe Parlamenti zgjedh anëtarët e AKT-së​​ me shumicë të thjeshtë​​ (neni 165 (5)). Megjithatë, zgjedhja e anëtarëve të AKT-së me shumicë të​​ thjeshte krijon rrezik politizimi. [...] Kush do të verifikonte integritetin e anëtarëve të AKT-së së re? Një shumicë e kualifikuar për zgjedhjen e anëtarëve të​​ AKT-së, e kombinuar me kontributin e shoqërisë civile, mund të jetë​​ pjesë e një zgjidhjeje.

113. Sipas draft nenit 166 kushtetues, Paneli Kalimtar i Vlerësimit (PKV) do të merrte vendime për uljen në detyrë dhe trajnimin e detyrueshëm, por do të bënte vetëm propozime për shkarkim. Kush do të shkarkonte një gjyqtar/prokuror me një propozim të tillë? Sipas nenit 84 të Kushtetutës, është Presidenti ai që emëron gjyqtarët dhe prokurorët me propozimin e KGJK-së përkatësisht KPK-së. Në ndryshimin kushtetues duhet të vendoset një zinxhir i qartë procedural, nga propozimi në vendim. Projekt-ndryshimet nuk parashikojnë ndryshime në nenin 84 të Kushtetutës.​​ 

114. Në të njëjtën mënyrë, sistemi i ankesave mbetet i paqartë. Ankesat në Kolegjin e Apelit drejtohen kundër një "vendimi" të një Paneli. A do të​​ thotë kjo se nuk ka ankimim ndaj "propozimit" për shkarkim por vetëm ndaj vendimit përfundimtar të Presidentit?​​ 

115. Përbërja e Kolegjit të​​ Apelit mbetet e paqartë për shkak se ndryshimet kushtetuese i referohen ligjit të zakonshëm për përbërjen​​ e tij. Por, ajo përbërje është një nga dispozitat që​​ duhet të​​ rregullohet në nivel kushtetues.​​ 

116. Draft neni 175 i referohet edhe publikimit të "vendimeve". A do të thotë kjo se "propozimet" nuk publikohen? A publikohet (dhe apelohet) vetëm vendimi përfundimtar (nga Presidenti i Kosovës)?​​ 

117. Neni 174.4 përjashton ankesat në gjykatat e rregullta. A ekziston mundësia e ankimimit në​​ Gjykatën Kushtetuese sipas nenit 113.​​ 7 të​​ Kushtetutës kundër një "shkelje nga autoritetet publike të të drejtave dhe lirive të​​ tyre individuale të​​ garantuara me Kushtetutë"? (p.sh. e drejta për pjesëmarrje politike, gjykim të​​ drejtë, etj.). Kjo dispozitë kërkon shterimin paraprak të të gjitha mjeteve juridike. Kjo ndoshta do të përfshijë ankesën në Kolegjin e Apelimit”.

• Ndërsa​​ në lidhje me projekt-ndryshimet e rishikuara kushtetuese, të dorëzuara në ​​ ​​ ​​​​ ​​ Komisionin e Venecias më 18 maj 2023, ky i fundit ndër të tjera theksoi si në vijim:

105. Ndryshimet kushtetuese të rishikuara (COL-REF (2022) 023) janë shumë​​ më të shkurtuara dhe fokusohen në elementet kryesore të kompetencave dhe përbërjes së organeve të vetingut, gjë që është pozitive. Projekt-ndryshimet e neneve 104 (4a) dhe 109 (6a) të​​ Kushtetutës përcaktojnë arsyen e shkarkimit "mosrespektim të rëndë të detyrave",​​ duke përfshirë rastet kur gjyqtari ose prokurori "është vlerësuar me performancë​​ të pamjaftueshme, ose është konstatuar se ka pasuri e pajustifikueshme, ose integritet të cenueshëm, ose ka kryer shkelje të rënda disiplinore, siç rregullohet me ligj.​​ 

106. Këto dy ndryshime kushtetuese do të​​ lehtësonin gjithashtu shkarkimin e gjyqtarëve apo prokurorëve që bëjnë deklarime të parregullta të pasurisë. Shkarkimi i tyre mund të iniciohet nga Agjencia Kundër Korrupsionit (dhe vendoset nga KGJK dhe KPK, mundësisht pas kontrollit të integritetit të tyre). Kjo nuk do të varej nga një veting i të gjithë gjyqtarëve dhe prokurorëve.

[...]

109. Komisioni i Venecias mirëpret që projekt-ndryshimet e rishikuara janë më​​ koncize se grupi i parë i projekt-ndryshimeve. Shumica e kualifikuar për zgjedhjen e anëtarëve të AKV-së është pozitive. Vlerësimi kalimtar do të mbulonte performancën,​​ pasurinë dhe integritetin. Megjithatë, për të siguruar një reformë proporcionale dhe për të kufizuar përçarjen e sistemit gjyqësor, Komisioni i Venecias rekomandon kufizimin e një vlerësimi kalimtar për anëtarët e KGJK-së dhe KPK-së, kryetarët e gjykatave dhe kryeprokurorët. Ky vlerësim duhet të mbulojë vetëm integritetin (përfshirë pasurinë e pajustifikuar), por jo të mbulojë performancën, e cila nuk është një bazë e lejueshme për verifikim. Për më​​ tepër, kjo është çështje relevante për anëtarët e këshillave.

• Si konkludim, Opinioni i Komisionit të Venecias theksoi se:

126. Opsioni 5 ngre vështirësitë e veta dhe Komisioni i Venecias mendon se projekt-​​ ndryshimet kushtetuese që janë përgatitur në Opsionin 5, madje edhe në versionin e tyre më të shkurtër të rishikuar, shkojnë shumë larg duke paraparë veting për të gjithë gjyqtarët dhe prokurorët, ndryshime kushtetuese, sipas nevojës, ndonëse ai duhet të parashoh vetëm kontrolle të integritetit të anëtarëve të KGJK-së dhe KPK-së, kryetarëve të gjykatave dhe kryeprokurorëve.

127. Ndryshimet kushtetuese duhet të përcaktojnë në mënyrë ideale vetëm angazhimin e shtetit ndaj një parimi, ose ndaj aspiratës ose etikës që një vend kërkon të përfshijë në ligjet e tij. Kjo do të lehtësonte më pas masat në lidhje me përbërjen dhe kompetencat e organeve të vetingut dhe kornizës së tij që do të përcaktohen diku tjetër në legjislacion dhe rregullore. Nga ana tjetër, Komisioni pranon se në këtë rast, të njëjtat ndryshime kushtetuese​​ origjinale nuk mund të miratohen tërësisht në formën e një ligji të thjeshtë pa një bazë kushtetuese. Si ligj i pavarur, këto dispozita duhet të shoqërohen me një ndryshim (më të shkurtër) kushtetues, në të kundërtën do të bien ndesh me nenet 85, 108 dhe 110 të Kushtetutës. Zgjedhja e anëtarëve të AKT-së me shumicë të thjeshtë parlamentare do të krijonte rrezik politizimi. Kjo është marrë parasysh në ndryshimet kushtetuese të rishikuara.

128. Për ta përmbledhur, Komisioni i Venecias rekomandon zbatimin e ndryshimeve legjislative që do të përmirësonin sistemin aktual të disiplinës gjyqësore, si një zgjerim i plotë i Opsionit 2, kjo ka të bëjë veçanërisht me forcimin e sistemit të deklarimit të pasurisë dhe forcimin e njësive të vetingut brenda KGJK-së dhe KPK-së. Ndryshimet kushtetuese duhet të merren parasysh vetëm për të mbështetur kontrollin e integritetit të anëtarëve të KGJK-së dhe KPK-së, kryetarëve të gjykatave dhe kryeprokurorëve.

129. Komisioni i Venecias nuk është në gjendje të vlerësojë se sa të përhapura janë rastet në gjyqësor për të cilat u informua delegacioni i tij dhe nëse ato kanë të bëjnë me gjyqtarë dhe prokurorë individualë apo një pjesë të madhe të tyre. Në çdo rast, është e nevojshme të bëhet dallimi i rasteve të paaftësisë profesionale, të cilat mund të trajtohen përmes trajnimeve nga rastet e veprimeve të qëllimshme dhe keqdashëse, të cilat kanë të bëjnë me mungesën e kontrolleve të integritetit.

130. Komisioni i Venecias konsideron se një reformë e gjyqësorit në Kosovë është me të vërtetë e nevojshme dhe se kjo mund të përfshijë një formë të kontrollit efektiv të integritetit. Megjithatë, është mendimi i Komisionit se shumë elementë të një reforme të tillë mund të miratohen në nivelin e ligjit të zakonshëm. Çdo veting apo kontroll i integritetit i futur në përdorim mund të kufizohet vetëm tek KGJK dhe KPK të cilët ushtrojnë pushtet disiplinor ndaj anëtarëve të tjerë të sistemit gjyqësor. Atëherë, do t’i takonte KGJK-së dhe KPK-së që të merren me problemet në pjesën tjetër të sistemit gjyqësor, si për sa i përket integritetit ashtu edhe profesionalizmit.

Ndërhyrja në të drejtat kushtetuese duhet të jetë rreptësishtë proporcionale. Prandaj, çdo ndryshim kushtetues duhet të synojë invazivitet minimal në kompetencat e KGJK-së dhe KPK-së duke arritur qëllimin për reformimin e gjyqësorit.

131. Në kontekstin e Kosovës, vullneti efektiv i “vetingut” nënkupton domosdoshmërisht një kombinim të masave të ndryshme që do të kenë efekt pozitiv në integritetin dhe efikasitetin e gjyqësorit. Edhe nëse ky lloj vetingu nuk korrespondon domosdoshmërisht me përkufizimin formal të dhënë në seksionin II.A më sipër, të gjitha këto masa të marra së bashku janë pjesë e një reforme gjyqësore që përbën një “veting” të aspiruar në mënyrë legjitime nga populli dhe autoritetet në Kosovë i cili është në gjendje të japë rezultatet e kërkuara.

132. Përvoja tregon se zbatimi, renditja dhe përputhshmëria e masave të vetingut ose kontrollit të integritetit është problematike nga pikëpamja operacionale dhe për këtë arsye duhet të hartohet një model i saktë për secilin me përfshirjen e palëve të interesit. Dështimi i këtij modeli mund të rezultojë në zbatim jo të plotë. Më pas, në mënyrë thelbësore duhet t’i jepet kohë e mjaftueshme operative shtrirjes së tij në mënyrë që të vlerësohet efikasiteti i tij para se të prezantohen masat tjera, përndryshe kjo mund të pengojë përpjekjet më të mira të secilit dhe të komprometojë rezultatet e dëshiruara.

133. Prandaj, Komisioni i Venecias rekomandon fokusimin në ndryshimet legjislative, të cilat janë më të lehta për t'u zbatuar, dhe kufizimin e një sistemi të kontrollit të integritetit tek këshilli gjyqësor dhe ai prokurorial, kryetarët e gjykatave dhe kryeprokurorët. Për ta bërë të zbatueshme këtë reformë, koncepti përfundimtar për vetingun dhe ndryshimet përkatëse kushtetuese dhe legjislative duhet të përgatiten mbi bazën e një dialogu të sinqertë dhe në bashkëpunim të ngushtë me të gjitha palët e interesit, Ministrinë, KGJK-në, KPK-në por edhe shoqërinë civile dhe akademikët e interesuar.

• Më 4​​ shtator​​ 2022, Qeveria i dorëzoi Kuvendit dosjen e Vetingut, e cila përfshinte dokumentacionin si në vijim:

• Dokumentin shpjegues të Ministrisë së Drejtësisë lidhur me procesin e Vetingut;

• Vendimet e Ministrisë së Drejtësisë për themelimin e grupeve punuese për Vetingun në Drejtësi;

• ​​ Koncept-dokumentin për Vetingun, të hartuar nga Ministria e Drejtësisë;

• ​​ Opinionin nr. CDL-AD​​ (2022)​​ 011 përkitazi me​​ Koncept-dokumentin për Vetingun e gjyqtarëve dhe prokurorëve dhe propozim-amendamentet, të miratuar nga Komisioni Evropian për Demokraci përmes Ligjit (në tekstin e mëtejmë: Komisioni i Venecias) në mbledhjen e tij të 131-të plenare, të 17-18 qershorit 2022;

• Propozim- amendamentet kushtetuese;

• Dokumentin e politikave nga​​ rishikimi​​ funksional të titulluar “Përmirësimi i integritetit të gjyqtarëve dhe prokurorëve”; dhe

• Dokumentin e titulluar “Modalitet dhe skenarët për çështje të reformës në sistemin e drejtësisë”.

• Më 9​​ dhjetor​​ 2022, Kuvendi themeloi Komisionin​​ ad hoc​​ për Zhvillimin e Procesit të Vlerësimit Kalimtar. Ky komision përbëhej nga Kryetari i Komisionit, dy zëvendëskryetarë dhe tetë (8) anëtarë të tjerë, që të njëmbëdhjetit (11) deputetë të Kuvendit të Republikës së Kosovës. Ky komision u konstitua në mbledhjen e tij të parë të mbajtur më 20 dhjetor 2022. Sekretariati i Kuvendit Gjykatës i ka dorëzuar procesverbalet dhe transkriptet e mbledhjes së këtij Komisioni të 20 dhjetorit 2022; 27 dhjetorit 2022, si​​ dhe 24 shkurtit 2023.

• Nga​​ procesverbalet​​ e dorëzuara nga Sekretariati i Kuvendit, rezulton që në mbledhjet e Komisionit​​ ad hoc​​ kishin marrë pjesë zyrtarë të Kuvendit, zyrtarë​​ të Ministrisë së Drejtësisë, përfaqësues të shoqërisë civile, përfaqësues të misioneve diplomatike, organizatave​​ ndërkombëtare si dhe përfaqësues të mediave.​​ 

• Më 2​​ mars​​ 2023, parashtruesi i kërkesës në pajtim me paragrafin 9 të nenit 113 dhe paragrafin 3 të nenit 144 të Kushtetutës i referoi Gjykatës amendamentet e propozuara të Kushtetutës. Në kërkesën e tij të dorëzuar në Gjykatë, parashtruesi i kërkesës kërkoi nga Gjykata që të bëjë vlerësimin paraprak nëse amendamentet e propozuara kushtetuese zvogëlojnë/pakësojnë ndonjë nga të drejtat ose liritë e përcaktuara në Kapitullin II të Kushtetutës.​​ 

 ​​ ​​ ​​ ​​​​ Komentet dhe përgjigjet​​ ndaj komenteve në lidhje me kërkesën​​ 

• Ashtu​​ siç është specifikuar te pjesa e procedurës para Gjykatës të këtij Aktgjykimi, komente ndaj kërkesës kanë dorëzuar: (i) Zyra e Presidentes; (ii) Ministria e Drejtësisë; (iii) KGJK; (iv) KPK dhe (v) deputeti i Kuvendit, z. Abelard Tahiri. Përderisa përgjigje ndaj komenteve të institucioneve të lartcekura kanë dorëzuar Ministria e Drejtësisë dhe KGJK. Komentet dhe përgjigjet e komenteve të palëve të interesuara që i referohen amendamenteve​​ të​​ propozuara​​ kushtetuese, të cilat janë objekt i shqyrtimit nga Gjykata do të paraqiten në vijim.​​ 

• Komentet e Ministrisë së Drejtësisë, të dorëzuara më 22 mars 2023

​​ 

• Ministria​​ e Drejtësisë krahas komenteve të saj ndaj kërkesës së parashtruesit të kërkesës, dorëzoi edhe Opinionin e Komisionit të Venecias për Kosovën, përkatësisht versionet në gjuhën shqipe dhe angleze të tij.

• Në​​ vijim, Gjykata do të paraqesë komentet e Ministrisë së Drejtësisë përkitazi me kërkesën, duke përfshirë ato që ndërlidhen me: (a) nevojën për zhvillimin e kontrollit të integritetit; (b) propozim-amendamentin kushtetues nr. 27; (c) amendamentin​​ e propozuar​​ kushtetues nr. 28 dhe (d) amendamentin​​ e propozuar​​ kushtetues nr. 29.

• Në lidhje me nevojën për zhvillimin e kontrollit të integritetit

• Në​​ lidhje​​ me nevojën për zhvillimin e kontrollit të integritetit, Ministria e​​ Drejtësisë në komentet e saj thekson:

[...]

​​ “8.Nevoja për zhvillimin e procesit të kontrollit të integritetit në sistemin e drejtësisë është krijuar si rezultat i shumë problemeve të identifikuara të cilat janë reflektuar në shumë analiza dhe raporte vendore dhe ndërkombëtare lidhur me sistemin gjyqësor dhe prokurorial në Kosovë. Ndër problemet e ndryshme që sistemi ballafaqohet, cenueshmëria e integritetit është një nga problemet kyçe. Korniza ligjore ekzistuese nuk parasheh një mekanizëm adekuat të kontrollit të vazhdueshëm të integritetit të gjyqtarëve dhe prokurorëve, si dhe të kandidatëve për këto pozita.​​ 

9. E metë e madhe qëndron në faktin se kontrolli i integritetit të gjyqtarëve dhe prokurorëve gjatë karrierës së rregullt të tyre aktualisht është vetëm formalitet, pa rregullim ligjor të procedurave adekuate dhe të dhënave që mblidhen gjatë këtij procesi, si një segment që vlerësohet numerikisht, me ç’​​ rast kalkulohet së bashku me segmentet e tjera gjegjëse të performancës. Procesi i kontrollit të integritetit është pothuajse jo i rregulluar fare, duke lënë hapësirë për interpretim dhe arbitraritet.

• Më tej, Ministria e Drejtësisë shton se:​​ 

“10.​​ Raporti i Departamentit Amerikan të Shtetit ka konstatuar se sistemi gjyqësor shpesh nuk ka arritur gjykim të drejtë, duke qenë i ngadalshëm dhe duke mos e garantuar llogaridhënien e zyrtarëve. Edhe Raporti i BE-së për Kosovën ka konkluduar se “gjyqësori është ende i cenueshëm nga ndikimi i papërshtatshëm politik”. Në të njëjtën frymë, edhe raportet e punuara nga organizata të ndryshme vendore të shoqërisë civile kanë shpërfaqur një numër të konsiderueshëm të parregullsive në sistemin gjyqësor dhe prokurorial. Përveç kësaj, këto të gjetura janë konfirmuar edhe nga Komisioni i Venecias, i cili në Opinion konsideron se një reformim tërësor dhe i vazhdueshëm i sistemit të drejtësisë në Kosovë është me të vërtetë i nevojshëm si përgjigje për problemet e konstatuara”.

• Në lidhje me amendamentet e propozuara kushtetuese, të dorëzuara në Gjykatë, Ministria e Drejtësisë thekson:

“11.Këto konstatime ndër të tjera kanë arsyetuar largimin e kompetencës së këshillave gjyqësor dhe prokurorial për kontrollin e integritetit, dhe bartjen e kësaj kompetence tek një Autoritet i pavarur, që parashihet të themelohet në bazë të amendamentit të propozuar nr. 29 dhe i cili do të bëj kontrollin e integritetit të ‘pozitave të larta’ në sistemin e drejtësisë dhe kandidatëve për këto pozita, e pastaj anëtarët e këshillave gjyqësor dhe prokurorial, dhe kryetarët e gjykatave e kryeprokurorët me integritet të kontrolluar, do të vazhdojnë në mënyrë efikase të bëjnë kontrollin e integritetit të gjyqtarëve dhe prokurorëve tjerë dhe zbatojnë kompetencat e tjera të tyre.​​ 

12.Në këtë linjë, nevojën për zhvillimin e këtij procesi përmes ndryshimeve kushtetuese e ka validuar edhe Komisioni i Venecias, ku në Opinion përveç ndryshimeve legjislative për të përmirësuar sistemin e drejtësisë duke fuqizuar mekanizmat e kontrollit të integritetit, rekomandon konsiderimin e ndryshimeve kushtetuese (themelimin e Autoritetit për Kontroll të Integritetit) vetëm për kontrollin e integritetit të anëtarëve të KGJK-së dhe KPK-së, kryetarëve të gjykatave (përjashtuar Kryetarin e Gjykatës Kushtetuese) dhe kryeprokurorëve, të cilët pastaj do të fuqizojnë mekanizmat e brendshëm dhe ushtrojnë kompetencat e tyre në mënyrë efikase​​ [...]

13.Bazuar në këto që u thanë më lart,​​ Ministria e Drejtësisë vlerëson se amendamentet kushtetuese të propozuara nga Kuvendi i Kosovës janë të nevojshme dhe bazohen në Opinionin e Komisionit të Venecias”.

• Në lidhje me -amendamentin​​ e propozuar​​ kushtetues nr. 27

• Përkitazi me amendamentin e propozuar kushtetues nr.​​ 27, Ministria e Drejtësisë thekson si në vijim:​​ 

“14.​​ Ky amendament dhe amendamenti tjetër në vijim (nr.28) kanë të bëjnë me sqarimin e bazës për shkarkim të një gjyqtari ose prokurori nga pozita e tij apo saj. Neni 104 (4) në fuqi i Kushtetutës thekson se “Gjyqtarët mund të shkarkohen nga funksioni për shkak të dënimit për një vepër të rëndë penale ose për mosrespektimin e rëndë të detyrave”.​​ 

15.Baza e parë për shkarkimin e një gjyqtari pra është “dënimi për një vepër të rëndë penale” është e qartë dhe lehtë e interpretueshme në bazë të dispozitave ligjore në fuqi. Në anën tjetër, baza e dytë “mosrespektimi i rëndë i detyrave” është një koncept i padefinuar tutje dhe që krijon hapësirë për interpretim, posaçërisht ndërlidhur me procesin e kontrollit të integritetit.​​ 

16.Ligji në fuqi për Përgjegjësinë Disiplinore të Gjyqtarëve dhe Prokurorëve, liston shkeljet relevante të gjyqtarëve dhe prokurorëve, në bazë të të cilave një gjyqtar ose prokuror mund të shkarkohet, mirëpo askund nuk definon bazën kushtetuese të shkarkimit “mosrespektim i rëndë i detyrave”, duke i lënë kështu mundësi për interpretim autoriteteve që zhvillojnë procedurat disiplinore dhe kontrollin e integritetit. Ky Ligj, në nenin 5, thekson se Gjyqtari kryen shkelje disiplinore nëse ai ose ajo: “1.1 dënohet për një vepër penale; 1.2. shkel ligjin, ose 1.3. shkel detyrat e tij zyrtare si gjyqtar.”, ndërsa në paragrafin 2 liston shkeljet specifike të cilat disa edhe ndërlidhen me integritetin e gjyqtarëve. I njëjti rregullim është për prokurorët në​​ nenin 6 të këtij Ligji. Mirëpo, listimi i këtyre shkeljeve nuk qartëson se cila prej tyre konsiderohet “mosrespektim i rëndë i detyrave” siç kërkohet nga Kushtetuta. Edhe nëse Ligji i cekur më lart ndryshohet, dilema kushtetuese mbetet se cilat elemente mund të përfshihen në kuadër të bazës kushtetuese për shkarkim “mosrespektim i rëndë i detyrave”.

17. Opinioni i Komisionit të Venecias e thekson rëndësinë e kontrollit të integritetit, dhe pasurisë së pajustifikueshme në kuadër të kontrollit të integritetit, të gjyqtarëve dhe prokurorëve. Në paragrafin 9 të Opinionit thuhet se “kontrollet e integritetit vlerësojnë rrezikun ose gjasat që një veprim jo i duhur do të ndodh në të ardhmen” (nga gjyqtari ose prokurori), ndërsa në paragrafin 10 “vendimi për të vlerësuar negativisht një mbajtës të pozitës duhet të ndërlidhet me një tregues të parregullsisë, për shembull pasuri të pajustifikueshme”. Për më shumë në paragrafin 14, Komisioni i Venecias e njeh si një prej formave të kontrollit të integritetit, atë që bëhet në forma më të rregullta (të vazhdueshme) si për shembull, detyrimi për të bërë deklarimin e pasurisë në baza vjetore. Pra, nga konstatimet e Opinionit të Komisionit të Venecias është e qartë se integriteti, që përfshin kontrollin e pasurisë nëse ndër të tjera ajo është e pajustifikueshme, janë baza mbi të cilat një gjyqtar ose prokuror, duhet të vlerësohen qoftë kur janë kandidatë për këto pozita, apo edhe në baza të rregullta, gjatë mandatit të tyre.​​ 

18.Si rrjedhojë, integriteti i cenueshëm që përfshin pasurinë e pajustifikueshme, janë baza të vlerësimit qoftë nga Autoriteti për Kontrollin e Integritetit, themelimi i cili do të bazohet në amendamentin 29 të projekt-amendamenteve kushtetuese të propozuara dhe që do të bëj kontrollin e integritetit të pozitave ‘të larta’ në sistemin e drejtësisë siç është cekur më lart, apo edhe vet Këshilli Gjyqësor dhe Këshilli Prokurorial të cilët duhet ta bëjnë kontrollin e integritetit dhe të pasurisë për të gjithë gjyqtarët dhe prokurorët në vazhdimësi dhe në të ardhmen, pasi që Autoritetit të Kontrollit të Integritetit t’i përfundoj mandati.​​ 

19.Andaj,​​ për të evituar çfarëdo dileme nëse ‘integriteti i cenueshëm’ dhe ‘pasuria e pajustifikueshme’ kualifikohen si “mosrespektim i rëndë i detyrave” që është bazë aktuale kushtetuese për shkarkim sipas Nenit 104.4, vlerësimi dhe përkrahja e plotë e Ministrisë së Drejtësisë është që amendamenti 27 është i nevojshëm për të sqaruar bazën për shkarkim të një gjyqtari. Mosrespektimi i rëndë i detyrave sipas këtij amendamenti do të përfshij ‘vlerësimin me performancë të pamjaftueshme në mënyrë të vazhdueshme, vërtetimin për ekzistimin e pasurisë së pajustifikueshme, cenueshmërinë e integritetit, ose shkeljet e rënda disiplinore”. Këto baza mbi shkarkim do të krijojnë mundësinë që tutje të definohen përmes ligjeve respektive siç përcaktohet me amendamentin nr.27 përmes shtesës “sikurse përcaktohet me ligj”, që është vlerë e shtuar e këtij amendamentit dhe një mundësi e cila mund të argumentohet që nuk ekziston me Nenin 104.4 aktual të Kushtetutës, për shkak se në këtë dispozitë nuk përcaktohet shtesa e lartpërmendur.​​ 

20.Gjithashtu vlen të theksohet se ky amendament, dhe ai në vijim (nr. 28) janë pranuar nga Komisioni i Venecias në Opinionin e tij dhe nuk ka pasur rekomandime​​ për ndryshimin​​ e tyre. Për më shumë, edhe në Republikën e Shqipërisë në procesin e ‘vetingut’ të zhvilluar tanimë që disa vite, elemente të rivlerësimit kalimtar të gjyqtarëve dhe prokurorëve, përveç aftësive profesionale, janë edhe kontrolli i pasurisë dhe i figurës. Procesi i ‘vetingut’ në Shqipëri ka kaluar disa teste të përputhshmërisë me standarde ndërkombëtare qoftë nga Komisioni i Venecias apo Gjykata Evropiane e të Drejtave të Njeriut.

21.Përfundimisht, sa i përket këtij amendamenti, vlen të theksohet se Ministria e Drejtësisë së bashku me krerët e sistemit të drejtësisë kanë nënshkruar rishtazi një Deklaratë të përbashkët zotimi për reformat në drejtësi. Për të qartësuar kuadrin ligjor për kontrollin e integritetit, sipas këtij dokumenti, vlerësimi i profilit të gjyqtarëve dhe prokurorëve dhe kandidatëve për pozita, do të jetë një nga fushat që do të vlerësohet dhe pasohet me ndryshimet e nevojshme ligjore për të ndërtuar një sistem të qëndrueshëm të kontrollit të integritetit nga KGJK dhe KPK në të ardhmen, pas përfundimit të mandatit 2 vjeçar të Autoritetit për Kontrollin e Integritetit. Kjo është edhe një arsye se pse “mosrespektimi i rëndë i detyrave” duhet të qartësohet në nivel kushtetues dhe jo të krijoj hapësira të interpretimit të përputhshmërisë së ligjeve që ndryshohen me bazat aktuale për shkarkimin e gjyqtarit.

22.Andaj,​​ marrë​​ parasysh të gjitha këto që u thanë më lart, Ministria e Drejtësisë vlerëson se amendamenti i propozuar nr. 27 qartëson bazat për shkarkim të një gjyqtari, i njëjti nuk pakëson ndonjë të drejtë dhe liritë e përcaktuara me Kapitullin II të Kushtetutës së Kosovës, ngase të gjitha elementet e përfshira në këtë amendament kanë të bëjnë me situata të cilat një subjekt e bëjnë të papërshtatshëm për të ushtruar detyrën e gjyqtarit.

• Në lidhje me amendamentin​​ e propozuar​​ kushtetues nr. 28

• Përkitazi me amendamentin e propozuar nr. 28 të Kushtetutës, Ministria e Drejtësisë shton se:​​ 

“23.Terminologjia e bazave për shkarkim të një prokurori në Nenin 109.6 është e njëjtë me terminologjinë e bazave për shkarkim të një gjyqtari e shpjeguar më lart në Nenin 104(4). Andaj, amendamenti nr. 28 synon sqarimin e bazës për shkarkim të një prokurori nga pozita e tij apo saj, gjegjësisht bazës “mosrespektim i rëndë i detyrave” për të përfshirë njëjtë si për gjyqtarët “vlerësimin me performancë të pamjaftueshme në mënyrë të vazhdueshme, vërtetimin për ekzistimin e pasurisë së pajustifikueshme, cenueshmërinë e integritetit, ose shkeljet e rënda disiplinore”. Marr parasysh këtë, të gjitha argumentet e përmendura më lart lidhur me amendamentin nr. 27 janë plotësisht të zbatueshme edhe për amendamentin nr. 28, andaj Ministria e Drejtësisë nuk do t’i përsëris ato por në këtë rast vetëm do të konkludoj se në bazë të vlerësimit të Ministrisë, as amendamenti i propozuar nr. 28 nuk pakëson ndonjë të drejtë dhe liritë e përcaktuara me Kapitullin II të Kushtetutës së Kosovës.”

• Në lidhje me amendamentin​​ e propozuar​​ kushtetues nr. 29

• Përderisa lidhur me amendamentin e propozuar kushtetues nr. 29, Ministria e Drejtësisë thekson se:

​​ “24.​​ Përderisa amendamentet e propozuara nr. 27 dhe 28 kanë karakter të përhershëm dhe do të zbatohen fillimisht nga Autoriteti për Kontrollin e Integritetit dhe pastaj në vazhdimësi nga këshillat gjyqësor dhe prokurorial, amendamenti nr. 29 ka karakter të përkohshëm.

25. Ky amendament i cili ka gjithsej 6 nene përcakton parimet dhe bazën për themelimin dhe funksionimin e Autoritetit të Kontrollit të Integritetit, si një Autoritet i jashtëzakonshëm dhe i pavarur, i cili do të bëj kontrollin e integritetit të anëtarëve të KGJK-së, anëtarëve të KPK-së, kryetarëve të të gjitha gjykatave dhe të gjithë kryeprokurorëve, si dhe kandidatëve për këto pozita. Funksionimi i mëtutjeshëm i Autoritetit dhe tërë procesi i kontrollit të integritetit do të rregullohet tutje me Ligjin për Kontrollin e Integritetit të Pozitave të caktuara në Sistemin e Drejtësisë, i cili në formën e Prokjektligjit është duke u shqyrtuar aktualisht nga Komisioni​​ ad-hoc i Kuvendit. Këtu vlen të theksohet se Komisioni i Venecias në Opinionin e tij ka sugjeruar që draft-amendamentet kushtetuese të jenë të shkurtra duke përcaktuar parimet kryesore të procesit të kontrollit të integritetit, ndërsa detajet procedurale të vendosen në nivel të Ligjit.

26.Kufizimi i këtij Autoriteti për të bërë kontrollin e integritetit të vetëm ‘pozitave të larta’ në sistemin e drejtësisë është plotësisht në përputhje me rekomandimet e Opinionit të Komisionit të Venecias për Kosovën, siç është cekur më lart. Objektivi i themelimit të këtij Autoriteti pra është që të sigurohet që në ‘pozitat e larta’ të sistemit të drejtësisë shërbejnë gjyqtarë, prokurorë dhe anëtarë tjerë të këshillave me integritet të kontrolluar. Kjo do të mundësonte që pastaj të njëjtit të mund të ndërtojnë sistemin e kontrollit të integritetit të vazhdueshëm për të gjithë gjyqtarët dhe prokurorët, si dhe për kandidatët për gjyqtar dhe prokuror, por edhe të bëjnë menaxhim adekuat në përgjithësi të sistemit gjyqësor dhe prokurorial (rekrutimit, propozimit, vlerësimit të performancës, avancimit, transferimit, disiplinimit, etj) dhe kështu të kthehet besimi i qytetarëve në sistemin e drejtësisë.

27.Në këtë drejtim,​​ Autoriteti ka mandat të kufizuar (2 vjet, përveç nëse mandati vazhdohet edhe për 1 vit tjetër me ligj të miratuar nga 2/3 e votave të të gjithë deputetëve të Kuvendit), gjatë të cilit mandat pritet të përfundohet kontrolli i integritetit i të gjitha subjekteve të përfshira në Nenin 161A të propozuar. Si pjesë e këtij Autoriteti do të jenë panelet e kontrollit dhe Kolegji i Apelit, që do të përbëhen nga juristë të shquar me integritetin më të lartë të cilët do të zgjedhën pas propozimit të Presidentit të Republikës së Kosovës, me votat e 2/3 të të gjithë deputetëve të Kuvendit. Përbërja (numri i anëtarëve në panelet e kontrollit dhe Kolegj të Apelit) dhe kriteret tjera për anëtarët e tyre do të përcaktohen me Ligj, ku ndër të tjera do të përcaktohet edhe përfaqësimi i komuniteteve jo-shumicë në këtë Autoritet dhe përfaqësimi gjinor.

28.Dy çështje janë të rëndësisë së veçantë të përmenden në këtë rast ndërlidhur me Kapitullin II të Kushtetutës. Së pari, kriteret kushtetuese për emërimin e anëtarëve të Autoritetit, të cilat përcaktohen tutje me Ligj, janë të larta, të barasvlefshme me kriteret që duhet të plotësojnë kandidatët për të ushtruar pozitën e gjyqtarit në Republikën e Kosovës. Kjo për arsye se ky Autoritet do të ketë kompetenca gjyqësore, ngase gjatë mandatit të tij vendos për integritetin e gjyqtarëve dhe prokurorëve në ‘pozita të larta’ si dhe të kandidatëve për këto pozita, dhe rrjedhimisht mund të bëj propozim për shkarkim të subjektit të kontrollit nga pozita e gjyqtarit ose prokurorit.

29.Së dyti, Autoriteti përveç zbatimit të të drejtave të subjektit të kontrollit gjatë procedurës së kontrollit të integritetit, të drejtat të cilat definohen dhe materializohen tutje me Ligjin që do të derivoj nga amendamentet kushtetuese, ka gjithashtu dy shkallshmëri, ku paneli i kontrollit bën kontrollin dhe vendos për integritetin, ndërsa Kolegji i Apelit dëgjon ankesat që mund të ushtrohen ndaj vendimit apo propozimit të Panelit (këtu përfshihet edhe propozimi për shkarkim). Panelet e kontrollit dhe Kolegji i Apelit nuk do të jenë trupa​​ ad hoc sepse nuk krijohen vetëm për një rast të veçantë, por do të jenë trupa permanente që do të qëndrojnë deri në përfundim të procesit të​​ kontrollit të integritetit nga Autoriteti për të gjitha subjektet e kontrollit, gjë e cila i kualifikon ato si ‘tribunal të krijuar nga ligji””.

• Në lidhje me statusin e​​ “tribunalit”​​ të Autoritetit të Kontrollit të Integritetit dhe të drejtën për mjet juridik, Ministria e Drejtësisë i referohet parimeve të zhvilluara përmes praktikës gjyqësore të Gjykatës Evropiane për të Drejtat e Njeriut (në tekstin e mëtejmë: GJEDNJ),​​ duke argumentuar se “karakteri permanent, dy shkallshmëria, pavarësia dhe pa-anshmëria e këtyre organeve (marr parasysh procedurën e zgjedhjes dhe kriteret e emërimit të anëtarëve), garantojnë që zbatohet e drejta kushtetuese në mjete juridike”.

• Përderisa në lidhje me themelimin e Autoritetit të Kontrollit të Integritetit, Ministria e Drejtësisë i referohet:​​ rasteve​​ të GJEDNJ-së,​​ Fruni kundër Sllovakisë;Xhoxhaj kundër Shqipërisë; dhe​​ Besnik​​ Çani​​ kundër​​ Shqipërisë.

• Bazuar në të lartcekurat, Ministria e Drejtësisë, në kuptim të plotësimit të kritereve dhe standardeve të vendosura përmes praktikës gjyqësore të GJEDNJ-së specifikon se: (i)”Në këtë drejtim shpjegohet edhe përjashtimi i ankesës në gjykata të rregullta, pas vendimit të Kolegjit të Apelit i cili është përfundimtar, sipas Nenit 161F(2);​​ dhe​​ (ii)​​ “e drejta e subjektit të kontrollit për të ngritur në Gjykatën Kushtetuese shkeljet të të drejtave dhe lirive të tij ose saj individuale sipas Nenit 113 (7) të Kushtetutës nuk kufizohet dhe mbetet plotësisht e zbatueshme sipas Nenit 161F(3) të propozuar”.

• Në vijim, Ministria e Drejtësisë specifikon se Ligji për kontrollin e integritetit që do të burojë nga amendamenti​​ i propozuar​​ kushtetues nr. 29, do të saktësojë më tej:​​ (i) zbatimin e të drejtave tjera relevante dhe lirive kushtetuese për subjektin e kontrollit, të përcaktuara në Kapitullin II të Kushtetutës; (ii) Autoriteti do të jetë i detyruar që sipas Ligjit të zbatoj standardet e gjykimit të drejtë dhe të pa-anshëm, t’i ofroj të gjitha të dhënat e mbledhura për integritetin subjektit të kontrollit, seancat shqyrtuese për kontrollin e integritetit t’i bëj publike, vendimet t’i arsyetoj dhe ta njoftoj palën me kohë për to, si dhe të tjera të garantuara; dhe (iii)​​ Në këtë Ligj do të zbatohen përshtatshmërisht Ligji i Procedurës së Përgjithshme Administrative dhe Ligji për Konfliktet Administrative; dhe (iv) Paneli i kontrollit të integritetit do të ketë për detyrë të zbatoj këtë kontroll duke u bazuar në të dhëna të ofruara nga vetë subjekti i kontrollit, të dhënat nga institucionet publike dhe subjektet e tjera të përcaktuara me ligj”.

• Ministria e Drejtësisë i rikthehet sërish qëllimit legjitim të kontrollit të integritetit duke argumentuar se: “Kontrolli i integritetit ndjek një qëllim legjitim ngase ky kontroll është kërkesë shoqërore çka konfirmohet edhe nga Opinioni i Komisionit të Venecias që vlerëson se ‘brenda popullatës kosovare duket se ekziston një mendim i fuqishëm se kjo (vetingu) është e nevojshme dhe se ka një vullnet për ta realizuar atë. Gjithashtu, siç është cekur më lart, në këtë Opinion theksohet se “Komisioni i Venecias konsideron se një reformë e gjyqësorit në Kosovë është me të vërtetë e nevojshme dhe se kjo mund të përfshijë një formë të kontrollit efektiv të integritetit”. dhe “ [...] se ngjashëm me rastin e Kosovës, në rastin Xhoxhaj k. Shqipërisë, GJEDNJ-ja i referohet vlerësimit të Komisionit të Venecias për vetingun në Shqipëri, ku është theksuar se rivlerësimi “ishte jo vetëm i justifikuar, por i domosdoshëm për të mbrojtur [vendin] nga murtaja e korrupsionit, e cila, nëse nuk trajtohet, mund të shkatërrojë plotësisht sistemin gjyqësor.” Gjithashtu,​​ në këtë rast,​​ GJEDNJ ka konstatuar se qëllimi i përgjithshëm i ndjekur në rastin e vetingut në Shqipëri, ishte në interes të sigurisë kombëtare, sigurisë publike dhe mbrojtjes së të drejtave dhe lirive të të tjerëve, siç përcaktohet në nenin 8, paragrafi 2.

• Ministria e Drejtësisë në lidhje me bashkëpunimin e subjektit të kontrollit specifikon se:​​ “Neni 161E i këtij amendamenti të propozuar përcakton detyrimin për bashkëpunim të subjektit të kontrollit duke deklaruar të dhënat që i mundësojnë Autoritetit kontrollin e integritetit të tij apo saj. Mosdorëzimi i një deklarate të tillë me të dhëna rezulton me propozim për shkarkim të subjektit të kontrollit. Ministria e Drejtësisë vlerëson se detyrimi për një zyrtar publik, duke përfshirë gjyqtarët dhe prokurorët, për të dorëzuar të dhëna me qëllim të verifikimit të përshtatshmërisë së tij ose saj për të shërbyer në pozitën e caktuar, është plotësisht e arsyeshme dhe nuk kufizon ndonjë të drejtë apo liri të garantuar. Ministria dëshiron të rikujtoj Gjykatën se pikërisht kjo çështje është ngritur edhe në Opinionin për draft-amendamentet kushtetuese për gjyqësorin në Shqipëri dhe ka marr përgjigje pozitive, andaj një deklaratë e tillë është bërë e detyrueshme edhe në procesin e ‘vetingut’ në Shqipëri. Gjithashtu, GJEDNJ konstatoi në rastin Xhoxhaj k. Shqipërisë se një deklaratë e tillë shërben si bazë për të zhvilluar kontrollin e integritetit”.

• Në përmbledhje të argumenteve të saj përkitazi me kërkesën para Gjykatës, Ministria e Drejtësisë konkludon si në vijim:​​ “[...] vlerëson se​​ amendamentet e Kushtetutës të propozuara janë në përputhje të plotë me Kapitullin II të Kushtetutës. Po ashtu, sipas vlerësimit të Ministrisë, këto amendamente të propozuara janë në harmoni edhe me konventat dhe standardet ndërkombëtare të zbatueshme për sistemin e drejtësisë dhe praktikën gjyqësore të GJEDNJ-së të zhvilluar deri tani.” dhe në vijim të kësaj i propozoi Gjykatës që “të nxjerrë Aktgjykim me të cilin konfirmohet se amendamentet e propozuara të Kushtetutës nr. 27, 28 dhe 29 nuk pakësojnë ndonjë të drejtë dhe liritë e përcaktuara në Kapitullin II të Kushtetutës”.

• ​​ Komentet e KPK-së, të dorëzuara në Gjykatë më 22 mars 2023

• KPK fillimisht njoftoi Gjykatën se ky i fundit​​ “ ka qenë në vazhdimësi pjesëmarrës aktiv në​​ procesin​​ e vettingut ku ka ofruar dhe komentet konkrete në lidhje me këtë çështje e të cilat nuk janë marrë parasysh nga Qeveria aktuale – Ministria e Drejtësisë”.

• Më tej, KPK përkitazi me nevojën për amendamentet kushtetuese theksoi se: (i)​​ “Sistemi prokurorial është deklaruar që nga fillimi se nuk i përkrah amendamentet kushtetuese, për arsye se edhe po të bëheshin ndryshimet kushtetuese, pushteti i gjyqësorit duhet të ketë pavarësinë dhe ta ushtrojë mandatin e vet pa ndërhyrjen e ekzekutivit dhe legjislativit; (ii)​​ nuk e kemi gjendjen që të futemi në reforma të thella pas një pune të madhe për të konsoliduar organet tona të pavarura të drejtësisë. Çfarëdo ndërhyrje nga jashtë me çfarëdo mekanizmi do ta destabilizonte punën tonë dhe do të hapte rrugë për ndikime politike nga grupe të caktuara.”; dhe (iii) nuk ka nevojë për ndryshime kushtetuese, sepse Kushtetuta është garancia më e madhe për vlerësimin dhe largimin e prokurorëve që kryejnë vepra penale dhe shkelje të rënda të detyrës, andaj për secilin rast ku ka dëshmi se prokurori ka kryer vepra penale në bazë të Kushtetutës dhe ligjeve në fuqi, prokurori shkarkohet, ndërsa në rastet kur prokurori bën shkelje të rëndë të detyrës mund të shkarkohet nga detyra”.

• Sipas KPK-së:​​ “[...]​​ nëse qëllimi i vettingut është largimi i prokurorëve që janë të përfshirë në kryerjen e veprave penale (jo vetëm të​​ korrupsionit, por për të gjitha veprat penale), këtë largim apo shkarkim nga detyra e lejon shprehimisht Kushtetuta, ndërsa prokurorët që kryejnë shkelje të rëndë të detyrës largohen nga puna në bazë të Kushtetutës dhe Ligjit për Përgjegjësinë Disiplinore të Gjyqtarëve dhe Prokurorëve”.

• Përfundimisht, KPK vlerësoi se:​​ “ndryshimet e propozuara cenojnë pavarësinë institucionale dhe liritë e të drejtat e garantuara me Kushtetutë për sistemin prokurorial”.

• Komentet e KGJK-së, të dorëzuara në Gjykatë më 22 mars 2023

• KGJK përtej komenteve ndaj kërkesës të cilat do të reflektohen në vijim, dorëzoi në Gjykatë edhe dokumentet si në vijim: (i) Vendimin [A.​​ nr.​​ 2767] të Gjykatës Themelore në Prishtinë, Departamentit për Çështje Administrative; (ii) Raportin e EULEX-it për monitorimin e procesit rekrutues; (iii) Deklaratën e lartcekur të Përbashkët të Zotimit; (iv) Shkresën e 30 nëntorit 2022 drejtuar Avokatit të Popullit, për nisje të kontrollit kushtetues të Ligjit për Paga në Sektorin Publik; dhe (v) Dokumentin e​​ Zyrës së Financave mbi ndikimet e Ligjit të Ri për Pagat në kompensimin e gjyqtarëve. Në vijim të kësaj, Gjykata do t’i referohet komenteve të KGJK-së që ndërlidhen vetëm me kërkesën e parashtruesit të kërkesës.

• Thënë këtë, Gjykata do të paraqesë komentet e KGJK-së përkitazi me kërkesën, duke përfshirë ato që ndërlidhen me: (i)​​ Mungesën e “objektit të synuar përmes amendamenteve kushtetuese; (ii) amendamentin​​ e propozuar​​ kushtetues nr. 27; dhe (iii) amendamentin​​ e propozuar​​ kushtetues nr. 29.

• Lidhur me mungesën e “objektit të synuar’ përmes amendamenteve kushtetuese

• KGJK thekson mes tjerash se: “Në vijim ftojmë Gjykatën që amendamentet e propozuara t’i peshojë po ashtu në dritën e disa zhvillimeve me rëndësi në sistemin e drejtësisë dhe sundimin e ligjit në Kosovë, të cilat kanë filluar, apo pritet të japin efekte të tilla që në esencë e konsumojnë objektin e amendamenteve të synuara kushtetuese”.​​ Në lidhje me këtë, KGJK njoftoi Gjykatën se në dy vitet e fundit janë kryer dy (2) procese të mëdha rekrutuese të gjyqtarëve të rinj, procese këto të monitoruara nga institucionet ndërkombëtare dhe se​​ më 18 shkurt 2022 në mes të KGJK-së, Ministrisë së Drejtësisë, KPK-së, Gjykatës Supreme dhe Kryeprokurorit të Shtetit është nënshkruar Deklarata e Përbashkët e Zotimit për fuqizimin e sundimit të ligjit.​​ 

• Në lidhje me amendamentin​​ e propozuar​​ kushtetues nr. 27

• KGJK specifikon se: “[...]​​ propozuesit e amendamenteve e zgjerojnë më tutje dhe në mënyrë jo-proporcionale termin “mosrespektim i rëndë i detyrave” nga paragrafi 4 i nenit 104 të Kushtetutës. Kështu, përderisa konceptet e tilla si “shkelja e rëndë disiplinore” apo “performanca e pamjaftueshme” janë deri diku të ndërlidhura me konceptin që ky amendament synon ta detajojë më tutje (mosrespektimi i rëndë i detyrave), në këtë amendament shtohet përtej dhe synohet që të futen edhe baza të tjera të cilat mund të përdoren për ndërhyrje në sistemin e drejtësisë nga degët​​ politike të pushtetit (aktuale apo të ardhshme). Kështu, termet si “integriteti i cenueshëm” apo “pasuria e pajustifikueshme” janë mjete përmes të cilave degët e tjera të pushtetit mund të ndërhyjnë në mënyrë të ekzagjeruar dhe jo-proporcionale në pavarësinë e sistemit të drejtësisë, duke cenuar për pasojë edhe të drejtën e qytetarëve për një proces të rregullt gjyqësor të garantuar nga Kushtetuta. Kur kemi të bëjmë me “ pasurinë e pajustifikueshme” ky shqetësim bëhet edhe më relevant tani që është miratuar edhe pritet të hyjë në fuqi Ligji nr.08/L-121, për Byronë Shtetërore për verifikimin dhe konfiskimin e pasurisë së pajustifikueshme, i cili nuk kërkon një vendim penal fajësues për të konstatuar se një pasuri është e pajustifikuar. Ky fakt, së bashku me ekzistencën, për dekada me radhë, të një ekonomie të pa rregulluar dhe me mungesa të theksuara ligjore që do të obligonin qytetarët e Kosovës, rrjedhimisht edhe gjyqtarët, për të mbajtur dhe ruajtur faturat dhe​​ dokumentet tjera përkatëse të çdo transaksioni të bërë ndër vite, e bënë potencialisht secilin gjyqtarë të cenueshëm ndaj një procesi administrativ/civil të “konstatimit” se ai/ajo ka pasuri të pajustifikueshme.

Një aspekt tjetër me rëndësi i joproporcionalitetit në mënyrën se si është formuluar amendamenti nr.27 ka të bëjë me faktin se propozuesit i japin Degës Legjislative, si aprovuese, dhe Degës Ekzekutive si propozues, mundësinë që me ligj të diktojnë rregullat e detajuara për të gjitha këto aspekte përmes së cilave është “përkufizuar” më tutje termi mosrespektim i rëndë i detyrave. Kjo mënyrë e rregullimit e vendos gjyqtarin edhe gjyqësorin në një sistem më pak të parashikueshëm se ai në fuqi aktualisht dhe e bënë më të mundshme që përmes vendimeve të shprehura të shumicës politike në Kuvend, nëpërmjet një ligji që potencialisht mund të vonohet me një shumicë fare të thjeshtë, të vendosen rregulla që ndërhyjnë thelbësisht në një aspekt krucial të sundimit të ligjit: atë të emërimit dhe mbajtjes së pozitave gjyqësore.​​ 

Këshilli Gjyqësor i Kosovës vëren se një ndryshim i ngjashëm me atë që u theksua më lart propozohet edhe me amendamentin e propozuar nr.28 për sa i përket nenit 109 të Kushtetutës. Me qenë se neni përkatës rregullon aspektet që kanë të bëjnë me Prokurorin e Shtetit, dhe duke qenë se Këshilli Prokurorial i Kosovës është institucion me kompetenca për të mbrojtur dhe promovuar pavarësinë e sistemit prokurorial në pajtim me Kushtetutën e Republikës së Kosovës, KGJK nuk do të elaboroj në detaje amendamentin e propozuar nr. 28 në këtë fazë. Megjithatë,​​ theksojmë se rëndësia e një sistemi prokurorial të pavarur është po aq relevante dhe kruciale për sundimin e ligjit dhe mirëfunksionimin e tij në Kosovë. Rrjedhimisht disa nga komentet e më poshtme të KGJK-së, në raport me nenin 104 mund të përdoren për qëllime argumentative dhe në raport me nenin 109 të Kushtetutës.”

• Tutje​​ KGJK specifikon se:​​ 

“Këshilli vëren se ky propozim-amendament ka dy probleme kryesore që ndikojnë drejtpërdrejtë, apo për shkak të efektit, në pakësimin e të drejtave të garantuara kushtetuese. Së pari, ky nen zgjeron bazat për shkarkimin e gjyqtarit duke krijuar në fakt baza të reja për shkarkim nën petkun e “interpretimit” të termit mosrespektimin e rëndë të detyrave të përmbajtur në paragrafin 4 aktual të nenit 104 të Kushtetutës. Kështu, siç kemi theksuar edhe më herët në këtë dokument, Dega Ekzekutive dhe Dega Legjislative synojnë që si bazë për shkarkimin e gjyqtarit të shtohen edhe rastet kur është “...​​ vërtetuar se [gjyqtari/ja] ka pasuri të pajustifikueshme, ose ka integritet të cenueshëm, ... sikurse përcaktohet me ligj”.​​ Megjithatë, duhet theksuar se çështja e vlerësimit të performancës është tashmë e adresuar me ligjet ekzistuese. Kështu sipas Ligjit Nr. 06/L-055 për Këshillin Gjyqësor të Kosovës në nenin 27 është përcaktuar se “Vlerësimi i komisionit për vlerësim të performancës së​​ gjyqtarit është bazë për [...] inicimin e procedurës për shkarkimin nga detyra e gjyqtarit..”. Andaj, nuk është e qartë se përse kërkohet ndryshimi i Kushtetutës për të përcaktuar si kriter të shkarkimi “vlerësimin e performancës” kur merret parasysh fakti se Ligji për Këshillin Gjyqësor të Kosovës vetëm se e ka saktësuar këtë kriter që përbën bazë për shkarkim. Prandaj,​​ edhe në këtë frymë, motivi për këtë propozim duhet peshuar në dritën e traditës ligjore dhe të synimeve të përbashkëta të institucioneve për të adresuar këtë çështje në një iniciativë të përbashkët, reflektuar edhe në Letrën e Zotimit të referencuar në këtë shkresë.

E njëjta dilemë juridike ekziston edhe për sa i takon pasurisë së pajustifikueshme pasi një vepër e tillë është penalisht e inkriminuar sipas legjislacionit në fuqi. Sipas nenit​​ 430,​​ paragrafi 2 të Kodit Penal të Kosovës “çdo person, i cili sipas ligjit është i​​ detyruar të bëjë deklarimin e pasurisë, të të ardhurave, të dhuratave, të dobisë tjetër pasurore ose të detyrimeve financiare, i cili bën deklaratë të rreme ose nuk paraqet të dhënat e kërkuara në deklaratë, dënohet me gjobë dhe me burgim prej gjashtë (6) muaj deri në pesë (5) vjet”.​​ Pra deklarimi i rremë i pasurisë përbën vepër penale të dënueshme sipas legjislacionit në fuqi dhe Kushtetuta vetëm se ka paraparë masën e shkarkimit për gjyqtarë apo prokurorë në rast të kryerjes së veprës penale të vërtetuar me vendim gjyqësor të formës së prerë.

​​ Zgjerimi i bazave për shkarkim të gjyqtarëve, së bashku me standardin sikurse përcaktohet me ligj me të cilin ky zgjerim synohet të bëhet, si do të elaborojmë më poshtë është në kundërshtim me Opinionin e Komisionit të Venecias, që do të duhej të shërbente si bazë për kufizimin e degëve politike të pushtetit në bërjen e këtyre propozimeve. Edhe më e rëndësishme se kaq, kjo praktikë është në kundërshtim me praktikën e Gjykatës Kushtetuese të ndërtuar ndër vite në këtë fushë të jurisprudencës kushtetuese.

Problematika që lidhet me standardin që është vendosur në propozim-amendament, e që ka të bëjë me faktin se bazat për shkarkimin e gjyqtarit janë zgjeruar dhe do të rregullohen më tutje “sikurse përcaktohet me ligj” ngritë një shqetësim tjetër për mundësinë e ndërhyrjes në sistemin e drejtësisë.​​ 

[...]

Nuk ka asnjë dyshim, në qëndrimin e KGJK-së, se dispozitat e amendamentit të propozuar nr.27 paraqesin bazë të gjerë dhe fluide për të ndërhyrë me mjete ekstra-kushtuese në pavarësinë individuale e kolektive të gjyqtarëve. Rrjedhimisht kjo e bënë sistemin gjyqësor, faktikisht por edhe juridikisht, të nënshtruar ndaj degëve politike të pushtetit. Duke e vendosur gjyqësorin dhe gjyqtarët individual në një pozitë vulnerable dhe tërësisht të pambrojtur kundrejt fuqive pothuajse të pakufizuara të degëve politike​​ (së bashku) e bënë të paimagjinueshëm garantimin e një sistemi gjyqësor ku qytetarët mund të kërkojnë dhe marrin drejtësi të barabartë, të paanshme dhe trajtim të barabartë para ligjit. Një gjë e tillë, në qëndrimin tonë, nuk është e as nuk ka qenë asnjëherë në qëllimin e kushtetutëbërsve.”

• Lidhur me​​ amendamentet​​ e propozuara​​ kushtetuese​​ vis-ả- vis me qëndrimet e Komisionit të Venecias

• KGJK​​ nënvizon se:​​ “Megjithatë,​​ siç do ta shohim më poshtë,​​ përveç pozitave të theksuara nga Opinioni i Komisionit të Venecias, amendamenti nr.29 zgjeron listën e subjekteve të lejuara nga ky Opinion për kryerjen e kontrollit të integritetit duke i shtuar edhe kandidatët për pozitat e larttheksuara. Për më tepër tek neni i ri i propozuar 161D, Panelit të Kontrollit të Integritetit i janë lënë kompetenca blanko të kategorizuar vetëm nën frazën “kontroll i integritetit” që pretendohet të bëhet “sipas mënyrës dhe procedurës së përcaktuar me ligj”. Edhe ky aspekt, juridiksioni material i vlerësimit që ky Panel do të bëjë, në qëndrimin e KGJK-së shkon përtej kufizimit që Opinioni i Komisionit të Venecias i bënë propozimeve të kontrolluara. Neni në fjalë, 161D​​ i jep Panelit të Kontrollit kompetenca për të propozuar shkarkimin e subjektit të kontrollit (në paragrafin 3) e po ashtu e vë Presidentin në një pozitë që këtë propozim ta aprovoj në secilin rast duke përcaktuar që “...​​ Presidenti shkarkon nga pozita e gjyqtarit​​ ...​​ subjektin që nuk kalon kontrollin e integritetit”. Me këtë dispozitë amendamenti i propozuar krijon, në mënyrë joproporcionale dhe të pajustifikueshme dy sisteme paralele dhe diskriminuese për shkarkimin e gjyqtarëve: një për subjektet e kontrollit dhe një për gjyqtarët në përgjithësi. Ky qëllim nuk duket natyral për nenin në fjalë pasi që i njëjti synon të vendosë një kontrolle​​ të subjekteve të kontrollit (pjesës menaxheriale të sistemit të drejtësisë) e jo për​​ gjyqtarët. Një qasje e tillë është në kundërshtim me Opinionin e Venecias për këtë iniciativë. Përtej cenimit të theksuar më sipër neni i propozuar 161D në paragrafin 3 dhe 4, ndërhyn në mënyrë arbitrare dhe në kompetencat e presidentit, duke i japur Panelit të Kontrollit të Integritetit kompetenca efektive për shkarkimin e gjyqtarëve, kompetenca këto të cilat natyralisht edhe tradicionalisht i kanë takuar dhe i takojnë presidentit.

• Ndërsa tek pjesa e titulluar “Argumentet specifike në raport me Amendamentet e Propozuara nr. 27, 28 dhe 29”​​ Këshilli Gjyqësor​​ i referohet Aktgjykimit të Gjykatës në rastet KO29/12 dhe KO48/12 dhe Aktgjykimit të Gjykatës në rastin KO98/11,​​ përkatësisht qëndrimit të kësaj të fundit që ndërlidhen me ndarjen e pushteteve dhe pavarësinë e gjyqësorit.

• Në lidhje me amendamentin​​ e propozuar​​ kushtetues nr. 29

• Në lidhje me amendamentin​​ e propozuar​​ kushtetues nr.​​ 29, Gjykata vëren se KGJK ngritë çështjet si në vijim: (i) propozim-amendamenti kushtetues nuk ofron qartësi se çka do të përfshijë kontrolli i integritetit, dhe në lidhje me këtë i referohet parimit të parashikueshmërisë; (ii) subjektet e kontrollit kanë mandat të përkohshëm dhe jo të përhershëm; (iii) amendamentit​​ të propozuar​​ kushtetues nr. 29 i mungojnë dispozita të detajuara për Autoritetin e Kontrollit të Integritetit; dhe (iv) amendamenti​​ i propozuar​​ kushtetues nr. 29 shkel të drejtat e garantuara me nenet 32 dhe 54 të Kushtetutës.

• KGJK në lidhje me qartësi se çka do të përfshijë kontrolli i integritetit sipas këtij​​ amendamenti të propozuar​​ kushtetues specifikon se:​​ “Parashikueshmëria juridike veçanërisht kërkon që një dispozitë nuk aplikohet në mënyrë retroaktive, që dispozita është konsistente dhe që është përgjithësisht e qasshme për individët që të mund të dijnë konsekuencat ligjore të normave. Kjo sepse në asnjë nga nenet e propozuara për t’u shtruar pas nenit 161 nuk qartësohet se çka do të përfshihej në kontrollin e integritetit. Nëse ky amendament i propozuar lexohet në ndërlidhje me amendamentin 27 si dhe me nenin e ri të propozuar 161B, paragrafi 1 vihet lehtë në përfundim që edhe kjo çështje është tentuar të lihet në diskrecion të degëve politike për ta rregulluar me ligj. Megjithatë, një çështje kaq me rëndësi për një proces që mëton të jetë serioz nuk do të duhej që çështja e integritetit dhe elementet që do të vlerësohen për të matur integritetin të lihen për tu rregulluar me ligj.

 ​​ ​​ ​​​​  ​​ Këshilli është i brengosur se nëse kjo mënyrë e ndryshimeve kushtetuese legjitimohet, në të ardhmen ka rrezik që institucionet kryesore të menaxhimit të sistemit të drejtësisë të përballen me sfida në punët e tyre të përditshme. Kjo pasi që në një si term të paparashikueshëm dhe fleksibil të “kontrollit” të integritetit këto institucione mund fare lehtë të mbesin pa kuorumin e duhur duke rrezikuar kështu kryerjen e funksioneve të tyre në proceset e ardhshme të rekrutimit dhe menaxhimit të sistemit të drejtësisë. Përtej mangësive normative/kushtetuese që lidhen me parashikueshmërinë ligjore, definimi kushtetues i integritetit bëhet edhe më i rëndësishëm vis-ả-vis nenit 161B, duke qenë se aty theksohet dhe kërkohet që anëtarët e paneleve të jenë me integritet të lartë.​​ Është e pa justifikueshme që të mos definohen, në nivel kushtetues, elementet e integritetit në një proces që pjesën kryesore të normave kushtetuese propozohen për të adresuar këtë çështje. Nuk mund të ketë pritje reale për një proces të rregullt integriteti për shembull nëse anëtarët e paneleve në kuadër të Autoritetit për Kontrollin e Integritetit marrin këto role pa një proces të parashikueshëm përkitazi me kualitetet që ata/ato duhet të posedojnë për të kryer këtë funksion.​​ 

• Në vijim të kësaj, KGJK i referohet Aktgjykimit të Gjykatës në rastet KO29/12 dhe KO48/12 duke theksuar se: “Siç ka theksuar edhe Gjykata, në atë rast ekziston rreziku i shkeljes së këtij neni të Kushtetutës me mosemërimin me kohë të gjyqtarëve. Të dy nenet, 32 dhe 54, përsërisin parimin e ndarjes së pushteteve deri në masën që ata përsërisin se ushtrimi i kompetencave gjyqësore dhe qasja në mjete juridike janë gurëthemele të njërës prej atyre shtyllave, pra i degës së gjyqësorit të shtetit”.

• Në vijim, KGJK në lidhje me amendamentin​​ e propozuar​​ kushtetues nr. 29, në pjesën që ndërlidhet me subjektet që i nënshtrohen kontrollit të integritetit thekson se (i)​​ “subjekte të kontrollit sipas nenit 161A, të propozuar përmes amendamentit​​ nr.29 janë: Anëtarët e Këshillit Gjyqësor të Kosovës, Anëtarët e Këshillit Prokurorial të Kosovës, Kryetarët e të gjitha gjykatave dhe të gjithë kryeprokurorëve si dhe kandidatët për këto pozita, përjashtuar kryetarin e Gjykatës Kushtetuese; (ii) “mandati i Autoritetit të Kontrollit të Integritetit është dy (2) vjet me mundësi të zgjatjes për edhe një (1) vit shtesë nëse për këtë zgjatje votojnë 2/3 e të gjithë deputetëve të Kuvendit”.

• Në lidhje me këto të dyja, KGJK specifikon se një mandat i tillë është jo-adekuat për arsyet si në vijim:​​ (i) subjektet e kontrollit që synohen të jenë objekt i procesit të mandatuar në kuadër të amendamentit nr.29, janë subjekte me mandat të kufizuar kohorë. Kështu për shembull, mandati i anëtarëve të Këshillit Gjyqësor të Kosovës është pesë (5) vjet; mandati​​ i anëtarëve të Këshillit Prokurorial është pesë (5) vjet; mandati i kryetarëve të gjykatave është pesë (5) vjet pa të drejtë rizgjedhje; (ii)në shumicën prej këtyre pozitave zyrtarët që aktualisht i mbajnë ato, janë në mes apo drejt fundit të mandatit; dhe (iii) “Duke qenë se mandati​​ kohorë i Autoritetit për Kontrollin e Integritetit do të jetë më së shumti tre (3) vite, kurse në rastin më optimal dy (2) vite, efekti i këtij “kontrolli” do të jetë shumë minimal duke qenë se personat e tillë që “kontrollohen” do të lëshojnë këto pozita shumë​​ shpejt pas atij kontrolli dhe persona të tjerë do të marrin të njëjtat e për të cilët zyrtarë Autoriteti në fjalë nuk do të ketë juridiksion kohorë për t’i kontrolluar”.

• KGJK në komentet e tij rithekson se: “Këshilli është i qëndrimit se duhen forcuar mekanizmat e brendshëm të verifikimit të vazhdueshëm të integritetit, gjë që ka motivuar qëndrimin e Këshillit për të qenë pjesë e Letrës së Përbashkët të Zotimit e cila synon që përmes reformave ligjore gjithëpërfshirëse të targetojë një numër të rëndësishëm të çështjeve, duke përfshirë çështjet që kanë të bëjnë me figurën e gjyqtarëve dhe kandidatëve për gjyqtarë.” Në vijim, sipas KGJK-së: “Nuk është e qartë nëse krahas mandatit të pozitës udhëheqëse, gjyqtarët mund të humbasin edhe mandatin e tyre si gjyqtar meqë mandati i tyre si gjyqtar është i lidhur me këtë mandat.

• Në vijim, KGJK specifikon se amendamentit​​ të propozuar​​ kushtetues nr. 29 i mungojnë dispozita të detajuara për Autoritetin e Kontrollit të Integritetit. Në lidhje me këtë, KGJK shton si në vijim:​​ “Përderisa mandati i anëtarëve origjinal të Autoritetit është tre (3) vjet. Në anën tjetër vazhdimi i mandatit për një (1) vit shtesë do të kërkojë 2/3 e votave në Kuvend. Kjo mënyrë e rregullimit mund ta bëjë këtë Autoritet jo-efikas duke qenë se në kontekstin institucional të Kosovës rrallë herë arrihen 2/3 e votave të Kuvendit. Kjo mund të rrezikojë që një proces i nisur i kontrollit apo që ka mbetur në instancën ankimore të mos mund të përfundojë për shkak të mungesës së legjitimimit të Autoritetit për Kontrollin e Integritetit për mandatin shtesë një (1) vjeçar. Kjo mund të bllokoj këto institucione e rrjedhimisht edhe të shpërfaqë pasojat negative në sistemin e drejtësisë e rrjedhimisht kështu të ndikojë në pakësimin e të drejtave të njeriut të garantuara në kapitullin 2 (si: e drejta për mjete juridike, e drejta për gjykim të drejtë dhe në kohë të arsyeshme, etj.)”.​​ Në vijim të kësaj, Këshilli Gjyqësor shton se kompetencat e Panelit të​​ Kontrollit të Integritetit janë në kundërshtim​​ me​​ dispozitat që garantojnë funksionin dhe mandatin e institucioneve kushtetuese.​​ 

• Tutje, KGJK thekson se projekt neni 161F në propozim-amendamentin kushtetues nr. 29​​ “eliminon tërësisht të drejtën për mjete juridike”​​ dhe si i tillë cenon të drejtat e​​ garantuara me nenet 32 dhe 54 të Kushtetutës.

• Në fund, KGJK i referohet të drejtave dhe standardeve ndërkombëtare përkitazi me pavarësinë e gjyqësorit, përkatësisht i referohet nenit 6 të Konventës Evropiane për të Drejtat e Njeriut (në tekstin e mëtejmë: KEDNJ) dhe dokumenteve dhe instrumenteve të Këshillit të Evropës dhe Komisionit të Venecias.​​ 

• Komentet e dorëzuara në Gjykatë nga​​ z.​​ Abelard Tahiri, deputet i Grupit Parlamentar të Partisë Demokratike të Kosovës më 3 prill 2023

• Më 3 prill 2023, pasi Gjykata miratoi kërkesën e​​ z.​​ Abelard Tahiri për zgjatje të afatit për komente, ky i fundit të njëjtën datë i dorëzoi në Gjykatë komentet e tij ndaj kërkesës së parashtruesit të kërkesës. Komentet e tija, në mënyrë specifike i referohen amendamenteve​​ të propozuara​​ kushtetuese nr. 27 dhe 28, për të cilat ai specifikon si në vijim:

[...]

​​ 

“12. Neni 104.4 i Kushtetutës shprehimisht përcakton se “Gjyqtarët mund të shkarkohen nga funksioni për shkak të dënimit për një vepër të rëndë penale ose për mosrespektimin e rëndë të detyrave.”. Si i tillë, ky paragraf vendos një garanci shumë të fuqishme mbi mandatin e gjyqtarëve, që shërben gjithashtu si një mjet i mbrojtjes nga shkarkimet e motivuara apo të ndikuara politikisht. Prandaj, në kuptim të këtij neni, gjyqtarët mund të shkarkohen vetëm mbi dy baza, atë të dënimit për një vepër të rëndë penale, përcaktimin e së cilës e bën Kodi Penal i Republikës së Kosovës dhe për shkak të mosrespektimit të rëndë të detyrave gjyqësore.

13. Ndërsa projekt-amendamenti nr.27 propozon që paragrafit 4 të këtij neni t’i shtohet edhe një nënparagraf duke e zgjeruar listën e bazave (rasteve) kur mund të shkarkohet gjyqtari. [...]

14. Në këtë mënyrë, derisa projekt-amendamenti nr.29 është propozuar si dispozitë kalimtare në nenin 161 A, 161 B, 161 C, 161 D, 161 E, 161 F, ky nuk është rasti me projekt-amendamentet nr.27 dhe 28. Prandaj, vetëm këto dy të fundit janë objekt i komenteve dhe​​ i​​ kërkesës time që të njëjtat të shqyrtohen nga Gjykata dhe pas vlerësimit të shpallen të papajtueshme me Kushtetutën, sepse konsideroj se zvogëlojnë të drejtat dhe liritë e garantuara me kapitullin II të saj.

15. Duke marrë për bazë faktin se, nënparagrafi 4a zgjeron bazat për shkarkimin e gjyqtarëve duke përfshirë, përveç tjerash, edhe mundësinë se është vërtetuar se i njëjti ka pasuri të pajustifikueshme dhe/ose ka integritet të cenueshëm, konsiderojmë se këto dy baza të propozuara bien ndesh me kapitullin II të Kushtetutës, respektivisht nenet 22, 36, 46 dhe 49”.

• Në lidhje me të lartcekurat, deputeti Abelard Tahiri specifikon se baza të tilla, si pasuria e pajustifikueshme dhe integriteti i cenueshëm​​ “nuk aplikohen sipas akteve dhe instrumenteve ndërkombëtare, si dhe sipas dokumenteve më të rëndësishme të institucioneve dhe trupave ndërkombëtare, të cilat kanë unifikuar zbatimin e parimeve të gjyqësorit të pavarur.”​​ Në këtë kuptim, ai i referohet nenit 16 të Parimeve Bangalore të Sjelljes së Gjyqësorit; Deklaratës së Parimeve të Pavarësisë së Gjyqësorit nga Konferenca e​​ Kryetarëve të Gjykatave të Larta të Evropës Qendrore dhe Lindore; Akteve të Këshillit Konsultativ të Gjyqtarëve Evropianë​​ (KKGjE).

• Në vijim të kësaj si më lart, deputeti Abelard Tahiri specifikon se:​​ “kontestuese nga ana ime mbetet zgjerimi i bazës për shkarkim të gjyqtarëve në: 1. Rastin kur është vërtetuar se ka pasuri të pajustifikueshme dhe 2. Rastin kur ka integritet të cenueshëm. Këto dy raste të propozuara në projekt-amendamentet kontestuese që të zbatohen në planin e përhershëm, konsideroj se cenojnë në thelb pavarësinë e sistemit gjyqësor dhe vetë gjykatave si bartëse të pushtetit gjyqësor”.​​ Në lidhje me këto të dyja, deputeti Abelard Tahiri nënvizon se:​​ “janë baza të pashembullta dhe arbitrare, të cilat paraqesin mundësi të madhe për cenimin e pavarësisë së pushtetit gjyqësor, duke vendosur standarde për shkarkim – të ndryshme nga ato ndërkombëtare dhe duke promovuar një mundësi abuzive për minimin e pavarësisë së pushtetit gjyqësor të garantuar me Kushtetutë”.

• Sipas deputetit Abelard Tahiri: “[...] këto dy baza i zvogëlojnë të drejtat dhe liritë nga kapitulli II i Kushtetutës, pasi që të njëjtat konsideroj se janë në shpërputhje të plotë me aktet ndërkombëtare të zbatueshme nga shumica e vendeve demokratike dhe të cilat kanë për qëllim sigurimin e pavarësisë së gjykatave dhe gjyqtarëve në vendimet e tyre.

• Në fund, deputeti Abelard Tahiri i propozon Gjykatës që:​​ “të gjitha komentet e mësipërme të dhëna për projekt-amendamentin nr.27, t’i pranojë në tërësi edhe për projekt-amendamentin nr.28, sepse substanca e këtyre dy amendamenteve, e kontestuar nga ana ime, është tërësisht e njëjtë”.

• Komentet e dorëzuara nga Zyra e Presidentes, më 25 prill 2023

• Në komentet e saja të dorëzuara në Gjykatë, Zyra e Presidentes së Republikës së Kosovës fillimisht njofton se:

“ [...] Zyra e Presidentes të Republikës së Kosovës ka marrë pjesë në takimet lidhur me amendamentet kushtetuese për procesin e vetingut, si gjatë fazës së punës të zhvilluar nga Ministria e Drejtësisë, ashtu edhe gjatë punës me Komisionin ad-hoc të Kuvendit”.

• Në komentet e saja, Zyra e Presidentes rithekson nevojën e procesit të vetingut, si rezultat i asaj që:​​ “ngecjet dhe dështimet​​ në sistemin e drejtësisë në vendin tonë janë konstatuar në vazhdimësi, si nga raporte të organizatave dhe mekanizmave ndërkombëtar e po​​ ashtu edhe nga vëzhgues të pavarur vendor. Kjo dëshmon fuqimisht se mekanizmat ekzistues të sistemit të drejtësisë janë treguar joefikas, gjegjësisht të pamjaftueshëm për të garantuar nivelin e nevojshëm të efikasitetit, profesionalizmit dhe integritetit të sistemit gjyqësor dhe prokurorial. Sistemi i drejtësisë vazhdon të lëngojë nga defekte serioze, duke filluar nga: mungesa e mekanizmave efikas për të vëzhguar dhe vlerësuar integritetin e gjyqtarëve dhe prokurorëve; mungesa e pavarësisë dhe efikasitetit të gjykatave dhe prokurorive që ka për pasojë shkeljen e të drejtave të qytetarëve; niveli jo i kënaqshëm profesional në vendimmarrje, e deri tek ndikimet politike, nepotizmi dhe korrupsioni”.​​ 

• Në vijim, Zyra e Presidentes, ndër të tjera thekson:​​ “Dhuna mbi baza gjinore vazhdon të mbetet ndër plagët më të rënda të shoqërisë kosovare dhe dështimet e përsëritura të sistemit të drejtësisë për [për të] ofruar mbrojtje të duhur për viktimat e ngarkon me barrë dhe përgjegjësi shtetin e Kosovës. Ky është vetëm njëri ndër segmentet ku sistemi i drejtësisë ka dështuar në vazhdimësi dhe këto dështime kanë pasur pasoja fatale për​​ viktimat e dhunës mbi bazë gjinore, por edhe ka nxitur reagime të pritshme të opinionin [opinionit] publik”.

• Zyra e Presidentes vijon duke shtuar se:​​ “Legjitimiteti i pushtetit gjyqësor nuk mund të trajtohet ndaras nga besimi i qytetarëve në gjykata dhe prokurori. Duke qenë i vetmi nga tri degët e pushtetit që nuk legjitimohet me votë qytetare, pushteti gjyqësor derivon legjitimitetin e vet nga besimi i qytetarëve dhe e arsyeton atë përmes integritetit, pavarësisë dhe profesionalizmit”.

• Në fund, Zyra e Presidentes thekson se:​​ “Angazhimi i përbashkët institucional për të realizuar procesin e vetingut përmes amendamenteve​​ kushtetuese, duhet parë dhe vlerësuar si reflektim mbi nevojën e domosdoshme për ndërtimin e një sistemi efektiv dhe të pavarur. Fakti që Komisioni ad-hoc i Kuvendit është përbërë nga deputetë të pushtetit dhe opozitës, dhe janë miratuar unanimisht ka dhënë legjitimitet të shtuar punës së këtij Komisioni.​​ Për të pasur efekt përtej atij sipërfaqësor, si dhe legjitimitet të fuqishëm qytetar, një proces i vetingut duhet të realizohet përmes procesit të amendamenteve kushtetuese të miratuara nga Kuvendi i Republikës së Kosovës, si zëdhënësi më burimor i zërit të qytetarëve të Republikës së Kosovës. Çdo qasje tjetër do i përngjajë më shumë një improvizimi dhe do të ishte vetëm kamuflim i kundërshtimit të procesit të vetingut. Këto qasje nuk i ndihmojnë vet sistemit të drejtësisë dhe kauzës së drejtë të mbrojtjes dhe forcimit të pavarësisë, integritetit dhe profesionalizmit të tij.

[...]​​ 

Së këndejmi, duke e vlerësuar përgjegjësinë e amendamentimit të Kushtetutës si një prerogativë ekskluzive të përfaqësuesve popullit, kjo formë e realizimit të​​ vetingut tejkalon autorësinë e cilitdo pushtet dhe institucion, duke e kthyer vetingun në një proces të domosdoshëm me interes shtetëror dhe shoqëror.

Po ashtu, përcaktimi për realizimin e procesit të​​ vetingut përmes krijimit të​​ mekanizmave kushtetues duke ju nënshtruar procedurës së​​ ndryshimit të Kushtetutës, shfaqë reflektimin e përfaqësuesve të popullit për të​​ përmbushur një standard të​​ rëndësishëm në​​ procesin e integrimit të Kosovës në Bashkimin Evropian. Kosova vazhdimisht është kritikuar nga mekanizmat mbikëqyrës të​​ Bashkimit Evropian, për një sistem gjyqësor që është në fazë të hershme të zhvillimit të tij. Për më​​ tepër,​​ kapaciteti i sistemit të drejtësisë për të zbatuar standardet e acquis të Bashkimit Evropian vazhdon të shihet me skepticizëm edhe në raportin e fundit të BE-së për Kosovën për vitin 2022.

Në anën tjetër, ndërtimi i mekanizmave kushtetues që mundësojnë realizimin e procesit të vetingut, krijon standardet më të larta të përgjegjësisë për organet kompetente për të organizuar dhe menaxhuar procesin e vetingut.

Ndryshimet e propozuara kushtetuese duhet po​​ ashtu të shihen në shërbim të plotësimit të Kushtetutës, kjo për faktin se këto amendamente rrisin mekanizmat kushtetues për të mundësuar zbatimin sa më efikas të​​ nenit 53 të Kushtetutës. Çdo amendament i Kushtetutës, që plotëson Kushtetutën në një segment të caktuar, sidomos me mekanizma që​​ konsideron të domosdoshëm për të realizuar objektivat e shtetit të Kosovës në procesin e integrimit në Bashkimin Evropian dhe që vlerësohet të jetë në përputhje me interesin shtetëror e qytetar, duhet të ketë mbështetjen e përfaqësuesve të popullit.

• Në dritën e të lartcekurave në komentet e saj para Gjykatës, Zyra e Presidentes, konkludon se:​​ “Në këtë drejtim, reflektimi më serioz që mund të ndërmarrin institucionet e Kosovës​​ është të garantohen mekanizma kushtetues dhe ligjor që do të kontribuonin në ngritjen e kapaciteteve për një sistem të drejtësisë të pavarur, profesional dhe me integritet.​​ 

 ​​ ​​ ​​ ​​​​  Prandaj, Presidentja e Republikës së Kosovës, e vlerëson procesin e vetingut si të domosdoshëm dhe si përgjegjësi të përbashkët institucionale në interes të shtetit dhe të qytetarëve të Kosovës. Në dritën e përgjegjësive për të garantuar funksionimin kushtetues të institucioneve, e ndërlidhur edhe me rolin unifikues të paraparë me Kushtetutë, Presidentja do të marrë përgjegjësitë e nevojshme në lidhje me procesin e vetingut në sistemi[n] e drejtësisë”.

• Përgjigjet e Ministrisë së Drejtësisë ndaj komenteve të KGJK-së, KPK-së dhe deputetit Ablerad Tahiri lidhur me kërkesën, të dorëzuara më 19 prill 2023

• Përgjigjet e Ministrisë së Drejtësisë ndaj komenteve të KGJK-së:

• Ndaj komenteve të KGJK-së për “tendencë të ndërhyrjes në sistemin gjyqësor”, Ministria e Drejtësisë thekson se:​​ “Problemet dhe sfidat e sistemit të drejtësisë janë evidente në Kosovë, të konfirmuara edhe nga raporte kredibile vendore dhe ndërkombëtare, siç është elaboruar veçanërisht në paragrafin 10 të komenteve të Ministrisë të dërguara në Gjykatë më herët për këtë​​ kërkesë (në tekstin e mëtejmë: komentet e para të Ministrisë së Drejtësisë). Këtyre​​ përgjigjeve të Ministrisë së Drejtësisë, i bashkëngjitet një përmbledhje e raporteve vendore dhe ndërkombëtare të cilat kanë theksuar dhe kanë identifikuar problemet e shumta në sistemin​​ gjyqësor dhe prokurorial. Për të pasqyruar në mënyrë edhe më praktike një prej problemeve kryesore të sistemit të drejtësisë – nepotizmin, Komisioni i Venecias ka përmendur shprehimisht në Opinionin e tij, si vijon: “Nepotizmi është i përhapur në gjyqësor, ku familjarët e gjyqtarëve dhe prokurorëve të të gjitha niveleve janë punësuar në pozita gjyqësore dhe prokuroriale. Brenda gjyqësorit janë formuar grupe interesi që mbështesin njëri-tjetrin. Kritika të veçanta u shprehën për rastet e mosndjekjes penale të krimeve të pasakta (p.sh. lëndime të lehta trupore, në vend të tentativës për vrasje) ose përgatitjen e aktakuzave që pretendohet se janë hartuar qëllimisht në mënyrë jokoherente, duke siguruar që ato të dështojnë në gjykatë”.

 ​​ ​​ ​​ ​​​​  Nisur nga kredibiliteti i opinioneve të lëshuara mbi problemet e sfidat e sistemit të drejtësisë, e në veçanti marrë parasysh që Ministria e Drejtësisë nga të njëjtat burime ka kërkuar opinion në mënyrën më transparente, politikat e Ministrisë në asnjë formë nuk mund të vlerësohen si ndërhyrje në pavarësinë e sistemit të drejtësisë siç rëndom bëhet nga përfaqësuesit e këtij sistemi. Sistemi gjyqësor është sistem i pavarur në kuptim të funksionimit të tij dhe politikave të brendshme. Legjislacioni i aplikueshëm apo politikat publike që prekin gjyqësorin janë kompetencë e Ministrisë së Drejtësisë, gjë që në mënyrë të qartë pasqyron parimin e kontrollit dhe balancit të pushteteve. Në këtë drejtim, e në frymë të rregullimit kushtetues e ligjor, në çdo nismë të tillë, Ministria ka ftuar për bashkëpunim përfaqësuesit e sistemit të drejtësisë, veçanërisht KGJK-në dhe KPK-në, me qëllim të hartimit të politikave dhe legjislacionit që i përgjigjet nevojave dhe sfidave të paraqitur në sistem. Koordinimi i këtillë ndërinstitucional është i pashmangshëm në qëllim të prodhimit të politikave adekuate për sistemin. Koordinimi dhe adresimi i mëvonshëm i problemeve të konstatuara e të mbështetura nga organizatat vendore e ndërkombëtare, janë mu e kundërta e ndërhyrjes të cilën pretendojnë KGJK dhe KPK, pretendime këto që tentojnë të përjashtojnë rolin e Qeverisë në hartimin e politikave publike të gjyqësorit, duke shkelur kështu parimin kushtetues të kontrollit dhe balancit të pushteteve, e me këtë edhe insistimin e ruajtjes së status quo-së”.

• Në lidhje me mungesën e objektit të synuar përmes amendamenteve kushtetuese, të pretenduar nga KGJK-së si rezultat i procesit të finalizuar të rekrutimit dhe nënshkrimit të “Deklaratës së Përbashkët të Zotimit”, Ministria e Drejtësisë thekson se:​​ 

“Ministria e Drejtësisë vlerëson se me këto dy elemente të përmendura nga KGJK assesi nuk konsumohet objekti i synuar i amendamenteve kushtetuese. Sa i përket elementit të parë, siç është përmendur edhe në paragrafin 9 të komenteve të para të dërguara nga Ministria e Drejtësisë, duhet të ritheksohet se procesi i rekrutimit të gjyqtarëve të rinj, jo vetëm gjatë këtyre dy viteve të fundit, por për një kohë të gjatë, është zhvilluar pa rregullim ligjor specifik të procedurës së kontrollit të integritetit të gjyqtarëve, duke ngritur kështu pikëpyetje për efikasitetin e procesit të rekrutimit. Për këtë i referohemi Rregullores për Rekrutimin e Gjyqtarëve, ku në Nenin 23 vetëm në aspekt krejt të përgjithshëm përcaktohet se Njësia mbështetëse e Komisionit të Rekrutimit mbledh të dhënat e nevojshme për verifikimin e integritetit personal dhe profesional të kandidatit, duke respektuar standardet ndërkombëtare dhe ligjet në fuqi. Tutje përcakton se kandidati njoftohet me të dhënat nga ky proces para intervistës me gojë dhe se këto të gjetura vlerësohen në rezultatin e intervistës me gojë së bashku me aftësitë profesionale, njohuritë e legjislacionit dhe shkathtësitë e komunikimit.

 ​​ ​​ ​​ ​​​​   ​​ Pra, Rregullores për rekrutim të KGJK-së i mungon saktësimi i të dhënave që mblidhen gjatë kontrollit të integritetit, të drejtat dhe detyrimet e kandidatit për gjyqtar gjatë këtij procesi, detyrimi i bashkëpunimit të institucioneve/personave tjerë privat, vërtetimi i të dhënave nga autoriteti që i mbledh ato, dhe çështje të tjera që do të siguronin efikasitet të këtij procesi. E metë shumë e madhe është edhe fakti se integriteti llogaritet me pikë në procesin e rekrutimit dhe jo si kualifikim që një person e kalon kontrollin e integritetit apo jo. Kjo krijon situata ku një kandidat ka mundur të vlerësohet me pikë shumë të larta në aftësi profesionale, njohuri të legjislacionit e shkathtësi të komunikimit, ndërsa të​​ votohet më dobët në integritet, por pavarësisht kësaj notimi i lartë në tri (3) çështjet e para e rangon atë lart dhe e bën të zgjedhet gjyqtar. Vlen të theksohet se situatë pothuajse identike mbizotëron edhe gjatë rekrutimit të prokurorëve. Pastaj, komentet e KGJK-së përmendin vetëm kontrollin e integritetit gjatë rekrutimit të gjyqtarëve të rinj, ndërsa injorohet plotësisht kontrolli i vazhdueshëm i integritetit të gjyqtarëve, në periudha të caktuara kohore ose gjatë transferimit apo promovimit të tyre. Pavarësisht mosplanifikimit të KGJK-së për rekrutimit e gjyqtarëve të rinj, kontrolli i integritetit është një proces të cilit gjyqtarët duhet t’i nënshtrohen në mënyrë të vazhdueshme. Aktualisht, KGJK përfshin vlerësimin e integritetit në kuadër të vlerësimit të performancës së gjyqtarëve, duke e vlerësuar integritetin me pikë, çka krijon një situatë përsëri të papërshtatshme ku një gjyqtar me performancë të shkëlqyeshme por pa integritet, vazhdon të jetë pjesë e sistemit. Për rëndësinë e kontrollit të integritetit të vazhdueshëm, i referohemi paragrafit 14 të Opinionit të Komisionit të Venecias, ku një prej formave të kontrollit të integritetit është edhe ai që bëhet në forma më të rregullta (të vazhdueshme), i elaboruar më tutje në paragrafin 17 të komenteve të para të dërguara nga Ministria e Drejtësisë. Gjithashtu, në paragrafin 25 të këtij Opinioni, Komisioni i Venecias vlerëson se “Sistemi ekzistues i vlerësimit të gjyqtarëve nuk është aq efektiv”.

• Ministria e Drejtësisë tutje shton se: ‘Përndryshe, pa ndryshimet kushtetuese, shtrohet pyetja se cili autoritet do të mund të bënte kontrollin e integritetit të anëtarëve të KGJK-së dhe KPK-së, apo edhe pozitave tjera të larta si kryetarëve të gjykatave dhe kryeprokurorëve. Kontrolli i integritetit nga vetë këto pozita për veten e tyre është një standard tejet i lartë për kontekstin e Kosovës. Për më tepër, korporatizmi dominues​​ brenda institucioneve të sistemit të drejtësisë si KPK, siç veçse është validuar me opinionet e Komisionit të Venecias, nuk i kontribuon kauzës së mbrojtur nga akterët e sistemit të drejtësisë. Për më shumë, po të kishte interesim për kontroll të brendshëm të integritetit, gjatë tërë këtyre viteve, KGJK dhe KPK do të arrinin të krijonin mekanizma të brendshëm dhe procedura adekuate të kontrollit të integritetit, dhe nuk do t’i kontribuonin me vite të tëra një problemi i cili tani ka marrë​​ përmasa të mëdha dhe që arsyeton ndryshimet kushtetuese siç është rekomanduar edhe nga Komisioni i Venecias”.

• Në vijim të kësaj, Ministria e Drejtësisë shton:​​ “Sa i përket Deklaratës së zotimeve, siç është shpjeguar edhe në paragrafin 21 të komenteve të para të dërguara të Ministrisë së Drejtësisë, reformat e synuara ligjore janë në linjë të plotë me amendamentet kushtetuese të synuara, ngase siç është shpjeguar, pas kontrollit të integritetit të ‘pozitave të larta’ në sistemin e drejtësisë nga Autoritetit për Kontroll të Integritetit, do të jetë e nevojshme që KGJK dhe KPK me anëtarë me integritet të kontrolluar, të krijojnë mekanizmat adekuat të brendshëm për kontroll të mëtutjeshëm të integritetit. Përmes këtyre mekanizmave pastaj mundësohet kontrolli i integritetit të gjyqtarëve dhe prokurorëve, siç është shpjeguar më lart. Për më tepër, koordinimi ndërinstitucional i shërben përsosmërisë së politikave publike e kontrollit të pushteteve dhe, si e tillë, bëhet ndërmjet institucioneve për qëllime shtetërore ku nuk vie në pah individi që për një periudhë të kufizuar kohore mund të udhëheq me një institucion të caktuar. Ministria e Drejtësisë ka për qëllim konsultimin, koordinimin dhe komunikimin ndërinstitucional, jo atë personal. Zotimi për përpjekje të përbashkëta ndaj reformës krijon përgjegjësi pikërisht për sistemin e drejtësisë që të kontribuojë në përsosmërinë e tij, edhe përmes kontrollit të integritetit, pra krijon përgjegjësi e jo ikje nga përgjegjësia për shkak të bashkëpunimit të zotuar”.

• Ndaj komenteve që ndërlidhen​​ me amendamentin​​ e propozuar​​ kushtetues nr. 27, Ministria e Drejtësisë thekson se: “[...] qëllimi i​​ amendamentit nr. 27 është krejtësisht e kundërta e asaj që pretendon KGJK. Siç është elaboruar në komentet e para të dërguara të Ministrisë së Drejtësisë, ky amendament ka për qëllim sqarimin e bazës kushtetuese për shkarkim të një gjyqtari për ‘mosrespektim të rëndë të detyrave’, duke përfshirë elementet “vlerësimin me performancë të pamjaftueshme në mënyrë të vazhdueshme, vërtetimin për ekzistimin e pasurisë së pajustifikueshme, cenueshmërinë e integritetit, ose shkeljet e rënda disiplinore”. Sqarimi i kësaj baze në Kushtetutë në fakt e mbron pavarësinë e sistemit të drejtësisë dhe e rrit parashikueshmërinë e elementeve që duhet të plotësohen për shkarkimin e një gjyqtari. Integritet i cenueshëm, shkelje e rëndë disiplinore, vlerësim negativ i performancës apo mosrespektim i detyrave, nuk mund të mos jenë bazë për shkarkim ngaqë, e kundërta, do shtrembëronte imazhin e gjyqtarit apo të prokurorit dhe nuk do të kontribuonte në efikasitet të gjyqësorit e as në llogaridhënien e tij, aspekte këto kruciale nga këndvështrimi i qytetarit në veçanti. Ligjet që rregullojnë tutje procedurat e kontrollit të integritetit, vlerësimit të performancës apo disiplinimit pra duhet medeomos të jenë në përputhje me këto elemente të përcaktuara në amendament kushtetues. Këto ligje nuk mund të përcaktojnë baza tjera shtesë apo të jenë subjekt i interpretimeve më të gjera siç janë ligjet aktuale në raport me Nenin 104.4​​ për gjyqtarët apo Nenin 109.6 për prokurorët, të Kushtetutës”.

• Në vijim të kësaj, Ministria e Drejtësisë i referohet Opinionit të Komisionit të Venecias për Kosovën, përmes të cilit është rekomanduar se:​​ “Megjithatë, për të siguruar një reformë proporcionale dhe për të kufizuar përçarjen e sistemit gjyqësor, Komisioni i Venecias rekomandon kufizimin e një vlerësimi kalimtar për anëtarët e KGJK-së dhe KPK-së, kryetarët e gjykatave dhe kryeprokurorët. Ky vlerësim duhet të mbulojë vetëm integritetin (përfshirë pasurinë e pasjustifikueshme), por jo të mbulojë performancën, e​​ cila nuk është një bazë e lejueshme për verifikim. Për më tepër, kjo është çështje relevante për anëtarët e këshillave”.​​ Në lidhje me këtë, Ministria e Drejtësisë rithekson se:​​ “Nisur nga ky rekomandim i Komisionit të Venecias, Ministria e Drejtësisë edhe ka rishikuar draft amendamentet kushtetuese duke i harmonizuar ato me të gjitha rekomandimet e Komisionit të Venecias”.​​ 

• Në​​ fund, ndaj komenteve që ndërlidhen me amendamentin​​ e propozuar​​ kushtetues​​ nr. 27, Ministria e Drejtësisë thekson: “Sa i përket sqarimit të bazës kushtetuese për shkarkim ‘mosrespektim i rëndë i detyrave’, Ministria e Drejtësisë nuk do të përsëris argumentet e saj të paraqitura më lart në paragrafin 14 të këtyre​​ përgjigjeve, dhe në paragrafët 14 deri 22 të komenteve të para të dërguara të Ministrisë së Drejtësisë, mirëpo në këtë pikë sqaron për Gjykatën se pretendimi i KGJK-së se pasuria e pajustifikueshme është e rregulluar me Kodin Penal është plotësisht i pavërtetë Kodi Penal në nenin 430 ‘Mos raportimi ose raportimi i rremë i pasurisë, i të ardhurave, i dhuratave, i dobisë tjetër materiale ose i detyrimeve financiare’ dhe Ligji për Deklarimin e Pasurisë sanksionojnë vetëm çështjet e mos-raportimit ose raportimit të rremë të pasurisë. Pra, vlerësimin se a e deklaron një zyrtar publik (pra gjyqtari ose prokurori) pasurinë me kohë dhe se a është deklarimi i tij i plotë, në kuptim se a ka bërë deklarim të rremë apo ka fshehur ndonjë pasuri që e ka në pronësi ose posedim. Pra, këto ligje nuk rregullojnë në asnjë mënyrë burimin e pasurisë, se a është pasuria e deklaruar nga zyrtari publik e justifikueshme apo jo.

• Në vijim, ndaj komenteve të KGJK-së lidhur me amendamentin​​ e propozuar​​ kushtetues nr. 29, Ministria e Drejtësisë sqaron se:​​ “Në pikën (3) sa i përket diskriminimit të pretenduar nga KGJK lidhur me mjetet juridike, por edhe ekzistimit të mjeteve juridike për subjektet e kontrollit, Ministria e Drejtësisë vlerëson se e drejta e gjyqtarëve për t’u ankuar ndaj vendimit për shkarkimin drejtpërdrejtë në Gjykatën Supreme sipas Nenit 104.5 dhe dispozita tjetër përjashtuese për subjektin e kontrollit që një ankesë e tillë të paraqitet në Kolegjin e Apelit në kuadër të Autoritetit për Kontrollin e Integritetit, arsyetohet dhe është në përputhje me praktikën e GJEDNJ-së. Në pikën (3) sa i përket diskriminimit të pretenduar nga KGJK lidhur me mjetet juridike, por edhe ekzistimit të mjeteve juridike për subjektet e kontrollit, Ministria e Drejtësisë vlerëson se e drejta e gjyqtarëve për t’u ankuar ndaj vendimit për shkarkimin drejtpërdrejtë në Gjykatën Supreme sipas Nenit 104.5 dhe dispozita tjetër përjashtuese për subjektin e kontrollit që një ankesë e tillë të paraqitet në Kolegjin e Apelit në kuadër të Autoritetit për Kontrollin e Integritetit, arsyetohet dhe është në përputhje me praktikën e GJEDNJ-së.

• Sipas Ministrisë së Drejtësisë: “Ky dallim në trajtim i plotëson tri kriteret e përcaktuara nga praktika e lartpërmendur (i) përcaktimi me ligj; (ii) qëllimi legjitim, dhe (iii) proporcionaliteti. Sa i përket përcaktimit me ligj, Kushtetuta dhe ligjet që rrjedhin nga Kushtetuta, dhe amendamenti i propozuar nr. 29 dhe ligji që do të pasojë këtë amendament, do të përcaktojnë në mënyrë të qartë këtë dallim. Ky dallim ndjek një qëllim legjitim e që është kontrolli i integritetit të ‘pozitave të larta’ në sistemin e drejtësisë dhe kandidatëve për këto pozita, për të mundësuar që Këshilli Gjyqësor dhe ai Prokurorial të ndërtojnë pastaj mekanizmat e brendshëm të kontrollit të integritetit për kandidatët për gjyqtarë dhe prokurorë dhe kontrollin e vazhdueshëm të integritetit, siç edhe është rekomanduar nga Opinioni i Komisionit të Venecias për Kosovën. Gjithashtu, plotësohet edhe kriteri i proporcionalitetit, marrë parasysh se krijimi i një Autoriteti kushtetues jashtë Këshillit Gjyqësor e atij Prokurorial për kontrollin e integritetit dhe pastaj lënia potencialisht e mundësisë së ankesës në Gjykatën Supreme (gjyqtarët e të cilës nuk e kanë integritetin e kontrolluar në këtë pikë) për shkarkim të gjyqtarit, që mund ta propozoj ky Autoritet, do të kompromentonte potencialisht tërë procesin e kontrollit të integritetit nga​​ ky Autoritet. Për këtë arsye edhe është paraparë të krijohet Kolegji i Apelit si pjesë e Autoritetit për Kontroll të Integritetit, natyra e të cilit e kualifikon atë si ‘tribunal të krijuar nga ligji’.

• Tutje, ndaj komentit të KGJK-së përkitazi me mungesën e parashikueshmërisë të kontrollit të integritetit, Ministria e Drejtësisë specifikon se:​​ “Sa i përket mosqartësimit se çka përfshin “kontrolli i integritetit”, Ministria e Drejtësisë rikujton Gjykatën se amendamentet e propozuara kushtetuese janë rekomanduar që të jenë të një natyre më të përgjithshme nga Komisioni i Venecias, i cili ka vlerësuar se amendamentet origjinale të propozuara kanë qenë “shumë të detajuara”, kështu duke u shprehur se “Kushtetutat nuk duhet të përmbajnë dispozita të detajuara procedurale, por vetëm të përcaktojnë parimet bazë dhe të vendosin gurëthemelet e institucioneve, mundësisht por jo në thelb, veçanërisht përbërjen dhe funksionet e tyre kryesore”. Andaj, Ministria vlerëson se dispozitat e detajuara në lidhje me atë se çka do të përfshijë dhe si përkufizohet saktësisht kontrolli i integritetit, duhet rregulluar në nivel të ligjit të zakonshëm dhe jo të Kushtetutës. Për më tepër, fryma ekzistuese e Kushtetutës së Republikës së Kosovës nuk praktikon dhënien e përkufizimeve të termave të ngjashme. Këtu Ministria i referohet vetë baza aktuale për shkarkim të gjyqtarëve, ku “vepra penale” nuk përkufizohet në kuadër të Kushtetutës, por kjo bëhet përmes Kodit Penal të Republikës së Kosovës. Ndryshe nga përkufizimi i kësaj baze me dispozita ligjore, një gjë e tillë nuk ekziston në kuadër të bazës kushtetuese për shkarkim “mosrespektimi i rëndë i detyrave”. Duke iu referuar komenteve të para të dërguara të Ministrisë së Drejtësisë dhe shpjegimeve të paraqitura më lart, Ministria nuk do të ripërsëritë nevojën për sqarimin e kësaj baze kushtetuese për shkarkim. Megjithatë, Ministria vetëm rikujton edhe një herë Gjykatën se duke pasur parasysh se ‘integriteti i cenueshëm’ dhe ‘pasuria e pajustifikueshme’ do të kualifikohen si “mosrespektim i rëndë i detyrave” në kuadër të amendamenteve të propozuara, përbën qartësim të mjaftueshëm të këtij termi, kurse elementet e tyre më specifike duhet rregulluar me dispozita në nivel të ligjit. Rrjedhimisht, Ministria vlerëson se dhënia e një definimi të detajuar të “kontrollit të integritetit” në nivel të Kushtetutës do të ishte në kundërshtim me frymën aktuale të saj. Për më tepër, GJEDNJ-ja në rastin Xhoxhaj k. Shqipërisë, konstatoi se një dispozitë e formuluar në terma të gjerë, siç ka qenë rasti i termit “cenimi i besimit të publikut”, “nuk është e pazakontë”, dhe kjo duke iu referuar dispozitave ligjore të cilat konsiderohen si më të detajuara e jo atyre kushtetuese të cilat gëzojnë një qasje më të përgjithshme.”

• Në​​ vijim, ndaj argumentit të KGJK-së​​ që ndërlidhet me​​ “rrezikun e​​ mungesës së kuorumit në Këshill për vazhdimin e ushtrimit të funksioneve të tij në proceset e ardhshme të rekrutimit dhe menaxhimit të sistemit të drejtësisë”,​​ Ministria e Drejtësisë ndër të tjera specifikon se: “[...] se ndonëse amendamentet e propozuara kushtetuese nuk lëshohen në detajet e rregullimit të punës së Autoritetit, ashtu që të evitohet paralizimi i Këshillit, këto aspekte do të rregullohen në nivel të ligjit për të siguruar mjetet e nevojshme për evitimin e rrezikut të mungesës së kuorumit në Këshill. Amendamenti 161D, paragrafi 1 thekson se kontrolli i integritetit të subjekteve të kontrollit “bëhet sipas mënyrës dhe procedurës të caktuar me ligj”. Kjo “mënyrë dhe procedurë” do të bëhet asisoji që subjektet do t’i nënshtrohen kontrollit në mënyrë graduale duke filluar me anëtarët e vetë këshillave, por në mënyrë paralele me kandidatët për këto pozita. Kjo do të bëhet ashtu që nëse ndonjë anëtarë aktual nuk e kalon këtë kontroll të integritetit, atëherë kandidati për atë pozitë, i cili pastaj i nënshtrohet kontrollit të integritetit, do të mund të zërë vendin e tij dhe të evitojë rrezikun e mungesës së kuorumit të vendimmarrjes në Këshill. Për më tepër, dispozitat në kuadër të Projektligjit aktual që është duke u hartuar nga Komisioni​​ Ad-Hoc i Kuvendit, parashohin edhe një mënyrë tjetër debllokuese, që sigurojnë qëndrimin në​​ detyrë të anëtarëve aktual të Këshillit që nuk e kalojnë kontrollin e integritetit, deri në zgjedhjen e anëtarëve të rinj.

Këshilli Gjyqësor ka aktualisht dymbëdhjetë (12) anëtarë. Prej tyre, mandati më i hershëm pritet të përfundoj në janar të vitit 2025, kurse ai i fundit në janar të vitit 2028. Nëse llogaritet se mandati i plotë i Autoritetit do të jetë tre (3) anëtarëve aktual mund t’iu​​ përfundojë mandati brenda mandatit të punës së Autoritetit (nëse llogaritet se ky Autoritet fillon punën në vitin 2023”. Megjithatë, edhe kjo do të mund të evitohet, pasi që këta anëtarë​​ mund të jenë në radhë të parë të kontrollit të integritetit, dhe njëkohësisht do të bëhet edhe kontrolli i integritetit për kandidatët për këto pozita siç u cek më lart. Kjo do të bëhet pikërisht për të siguruar se Këshilli nuk do të paralizohet dhe të sigurohet kuorumi i saj prej nëntë (9) anëtarëve për vendimmarrje.

Këshilli, qoftë ai gjyqësor apo prokurorial pasi që t’i nënshtrohet këtij kontrolli, siç është përmendur më lart në këto​​ Përgjigje, do të vazhdojnë këtë procedurë përmes mekanizmave të tyre të brendshëm për tërë sistemin gjyqësor, respektivisht prokurorial. Pra, kompetencat e Autoritetit do të kalojnë tek vetë këshillat, hap i cili, në frymën e Opinionit të Komisionit të Venecias, siguron ndërhyrje minimale në kompetencat e KGJK-së dhe KPK-së, por duke arritur qëllimin e reformimit të sistemit të drejtësisë. Kandidatët aktual të cilët kalojnë kontrollin e integritetit, mandati i të cilëve u argumentua në paragrafin më lart, por edhe kandidatët e rinj me mandat pesë (5) vjeçar do të kenë mandat të mjaftueshëm për të vazhduar në mënyrë efikase të bëjnë kontrollin e integritetit të gjyqtarëve dhe prokurorëve të tjerë”.

• Në vijim të kësaj, Ministria e Drejtësisë shton se: “Sa i përket mungesës së një procesi të parashikueshëm të përzgjedhjes së anëtarëve të Autoritetit të Kontrollit të Integritetit, përkitazi me kualitetet që ata/ato duhet të posedojnë për të kryer këtë funksion, Ministria rikthehet në argumentin e saj se dispozitat kushtetuese nuk duhet të përmbajnë dispozita të detajuara procedurale. Megjithatë, Ministria vlerëson se amendamentet aktuale sigurojnë një proces të parashikueshëm të përzgjedhjes së anëtarëve të Autoritetit për Kontrollin e Integritetit. Duke iu referuar Nenit 161B, në mënyrë të përgjithshme, paraqitet përbërja e Autoritetit, parimet e përgjithshme të punës së Autoritetit, si dhe kriteret e përgjithshme për ushtrimin e funksionit të anëtarit të këtij Autoriteti. Në anën tjetër, Neni 161C i dedikohet vetë procedurës së përzgjedhjes, duke paraqitur hapat që nga procesi i hapur i përzgjedhjes i organizuar nga Presidenti e deri tek procedura e shkarkimit të këtyre anëtarëve, me synim që ky Autoritet të jetë i pavarur”.

• Përderisa ndaj komentit të KGJK-së se ekziston​​ “rreziku i shkeljes së Kushtetutës me mosemërim me kohë të gjyqtarëve”,​​ Ministria e Drejtësisë​​ thekson se:​​ “[...] duhet potencuar se kompetencat tjera aktuale të këshillave si emërimi, shkarkimi, transferimi, avancimi i gjyqtarëve, respektivisht prokurorëve, i mbeten vetë këshillave gjatë tërë kohës sa Autoriteti ushtron mandatin e tij për kontrollin e integritetit të ‘pozitave të larta’. Mandati i Autoritetit pra sipas Nenit 161B dhe 161D të amendamentit të propozuar nr. 29 është i kufizuar në kontrollin e integritetit të ‘pozitave të larta’ dhe kandidatëve për këto pozita, dhe eventualisht propozimin për shkarkim të tyre te Presidenti. Kompetencat për emërimin e gjyqtarëve do të mbeten siç u cek më lartë në kompetencë të KGJK-së, respektivisht prokurorëve në kompetencë të KPK-së.

• Në vijim dhe në lidhje me komentet e KGJK-së që i referohen subjekteve të kontrollit të integritetit, Ministria e Drejtësisë përgjigjet si në vijim:​​ 

“Sa i përket argumentit se mandati dy (2), eventualisht tre (3), vjeçar është joadekuat për shkak të mandatit të kufizuar të subjekteve të kontrollit, Ministria e Drejtësisë,​​ duke iu referuar argumenteve të saj në paragrafët 31 dhe 32, argumenton se ky pretendim nuk paraqet pengesë apo pakësim të të drejtave të mbrojtura me Kapitullin II të Kushtetutës.

Sa i përket pretendimit të mungesës së juridiksionit të Autoritetit për Kontrollin e Integritetit për t’i kontrolluar kandidatët për pozitat e liruara në Këshill, Ministria vlerëson se fakti se kandidatët për pozitat e subjekteve të kontrollit do t’i nënshtrohen kontrollit të integritetit në mënyrë paralele, po ashtu duke ripërsëritur se këshillat do të jenë radha e parë e këtij kontrolli, siguron se Autoriteti do të ketë juridiksion të mjaftueshëm kohor për të ushtruar këtë kontroll. Qëllimi është që me përfundimin e mandatit të Autoritetit, Kosova të ketë një KGJK dhe KPK, anëtarët e të cilave, përfshirë edhe kryetarët e gjykatave dhe kryeprokurorët, do të jenë në gjendje të krijojnë mekanizma të brendshëm të kontrollit të integritetit dhe të zbatojnë në mënyrë të duhur kompetencat kushtetuese dhe ligjore.

Sa i përket pretendimit të mosqartësimit të mundësisë së humbjes së mandatit të gjyqtarit në rast se propozohet shkarkimi i subjektit të kontrollit, Ministria e Drejtësisë, duke iu referuar amendamentit 161D, paragrafi 4, vlerëson se kjo pasojë është shumë e qartë dhe nuk lë​​ hapësirë për një interpretim ndryshe, veçse të atij se gjyqtarët, respektivisht prokurorët, do të propozohen për shkarkim nga pozita e tyre në rast se ata nuk e kalojnë kontrollin e integritetit”.

• Në vijim, Ministria e Drejtësisë ndaj komenteve të KGJK-së për mungesë të dispozitave të detajuara për Autoritetin e Kontrollit të Integritetit shton se:​​ “ [...] puna e Autoritetit për Kontrollin e Integritetit nuk do të fillojë pa hyrjen në fuqi të Ligjit që rrjedh nga amendamenti i propozuar kushtetues nr. 29, i cili në mënyrë të detajuar do të konkretizojë të gjitha dispozitat lidhur me këtë Autoritet”.​​ Ndërsa në lidhje me komentin e KGJK-së që i referohet “rrezikut të mospërfundimit të procesit të kontrollit apo procedurës ankimore në rast të mossigurimit të 2/3 të votave në Kuvend për vazhdimin e mandatit të Autoritetit për Kontrollin e Integritetit”​​ Ministria e Drejtësisë,​​ sqaron se:​​ “sa i përket procedurës ankimore, i referohet Nenit 161A, paragrafi 4, i amendamenteve të propozuara, i cili eviton këtë rrezik, duke theksuar se “Procedura e ankimimit ndaj kontrollit të integritetit nuk llogaritet në afatet në paragrafin 2 të këtij Neni”.

• Në vijim të përgjigjes së lartcekur, Ministria e Drejtësisë shton se: “Megjithatë, për dallim nga KGJK-ja, Ministria e Drejtësisë, duke ndjekur rekomandimin e Komisionit të Venecias, vlerëson se vendosja e standardit të 2/3 të votave për themelimin e Autoritetit dhe vazhdimin e mandatit të tij nga Kuvendi, duhet të qëndrojë i tillë për shkak të evitimit të politizimit, i cili do të mund të ndodhte me një shumicë të thjeshtë të votave në Kuvendin e Republikës së Kosovës. Kurse, sa i përket argumentit të KGJK-së për mundësinë e arritjes së 2/3 të votave, Ministria rikthen vëmendjen e Gjykatës në amendamentin 161C, në bazë të të cilit ky Autoritet do t’i nënshtrohet një procesi rigoroz të përzgjedhjes, i cili do të administrohet nga një institucion i pavarur kushtetues, me ndihmën e një mekanizmi ndërkombëtar, dhe në fund do të votohet nga Kuvendi. Ky proces i paraqitur në këtë amendament largon mundësinë që zgjatja e mandatit të bëhet e mundur nga vetë institucioni përzgjedhës. Megjithatë, votimi përbën një rrethanë më shumë politike dhe sigurisht se kjo çështje mbetet të zgjidhet me mjete politike duke respektuar frymën e Kushtetutës së Kosovës”.

• Në përgjigjen e saj ndaj komentit të KGJK-së se​​ “Kompetencat e Panelit të Kontrollit të Integritetit janë në kundërshtim me dispozitat që garantojnë funksionimin dhe mandatin​​ e institucioneve kushtetuese”,​​ Ministria e Drejtësisë specifikon se: “[...] kompetencat e Panelit të Kontrollit të Integritetit nuk pakësojnë të drejtat e mbrojtura me Kapitullin II të Kushtetutës. Kompetenca e Panelit për të propozuar shkarkimin e subjekteve të kontrollit nuk përbën shkelje të të drejtës për t’u zgjedhur, duke përfshirë kohëzgjatjen e mandatit, pasi që shkarkimi nuk do të bëhet në mënyrë automatike me hyrjen në fuqi të këtyre amendamenteve, por vendimi për shkarkim do të pasojë nga një shqyrtim i detajuar, i cili do të bëhet nga një institucion tërësisht i pavarur dhe i zgjedhur nga Kuvendi.​​ Ministria e vlerëson si të rëndësishme potencimin e një dallimi thelbësor në mes të amendamenteve të propozuara dhe Aktgjykimit KO29/12 dhe 48/12 i referuar nga KGJK-ja. Kjo pasi që, siç u argumentua në paragrafin më lart në rastin e amendamenteve të propozuara kushtetuese, Autoriteti i Kontrollit nuk do të ketë kompetencë për ta përfunduar në mënyrë të parakohshme mandatin e subjekteve të kontrollit, mirëpo vetëm do të bëjë propozimin për shkarkim tek autoritetet respektive. Ky vendim për propozim do të vie si pasojë e një vendimi të marrë nga Autoriteti, i cili përmbush kriteret e një ‘tribunali të krijuar nga ligji’ dhe kësisoji merr atributet e shqyrtimit gjyqësor”.

• Tutje, ndaj komentit të KGJK-së se përmes nenit të propozuar 161F cenohet e drejta në mjete juridike, Ministria e Drejtësisë specifikon se: “Ministria e Drejtësisë fuqishëm kundërshton këtë pikë duke u rikthyer në komentet e para të Ministrisë së Drejtësisë. Pra, Ministria nuk do të rikthehet në këtë argument, pasi që vlerëson se amendamentet kushtetuese, pra e drejta e ankesës në Kolegjin e Apelit, i cili përbën një ‘tribunal të krijuar nga ligji’ përmban të gjitha veçoritë e një mjeti efektiv juridik, rrjedhimisht ky amendament nuk pakëson të drejtat e garantuara në Kapitullin II të Kushtetutës së Republikës së Kosovës, të ndërlidhura me nenet 6 dhe 13 të KEDNJ-së”.

• Në fund, në lidhje me të drejtat dhe standardet ndërkombëtare për pavarësinë e gjyqësorit, Ministria e Drejtësisë sqaron se:​​ “[...] gjitha këto akte ndërkombëtare dhe madje edhe disa të tjera shtesë kanë qenë bazamenti i punës në koncept-dokumentin për zhvillimin e procesit të vetingut në sistemin e drejtësisë, ku një kapitull i veçantë i është dedikuar pikërisht këtyre standardeve ndërkombëtare së bashku me praktikat e shteteve tjera që kanë zhvilluar procesin e vetingut. Harmonizimi i procesit të vetingut me standardet ndërkombëtare që nga koncept-dokumenti e deri në amendamentet kushtetuese që ndodhen pranë Gjykatës dëshmohet edhe me referimin e koncept dokumentit dhe draft amendamenteve kushtetuese për shqyrtim pranë Komisionit të Venecias, marr parasysh rolin e këtij Komisioni si organ këshillues i Këshillit të Evropës për ofrimin e këshillave ligjore nëse propozimet kushtetuese e ligjore janë në përputhje me standardet evropiane dhe përvojën ndërkombëtare në fushat e demokracisë, të drejtave të njeriut dhe sundimit të ligjit”.

• Tutje, Ministria e Drejtësisë vijon se:​​ “Në aspektin e standardeve ndërkombëtare, KGJK ka ngritur edhe aspekte të disa të drejtave që rrjedhin nga KEDNJ të cilat mund të pakësohen nga amendamentet kushtetuese, përmendur këtu neni 6, 10, 13 dhe 14. Argumentet për Nenin 6 dhe 13 janë paraqitur më lart, ndërkaq sa i përket nenit 10 të Konventës që garanton lirinë e shprehjes të cilën KGJK pretendon se pakësohet për gjyqtarët për shprehjen e lirë të opinionit të tyre, është praktikisht e paqartë se cili nga nenet e amendamenteve kushtetuese mund ta bëjë këtë pakësim sepse Këshilli nuk i është referuar ndonjë neni përkatës. Së dyti, liria e shprehjes në kontekst të këtij procesi është tërësisht e paprekshme dhe e pacenueshme, rrjedhimisht edhe jorelevante sepse liria e shprehjes nuk përbën kriter vlerësimi në proces, për të ritheksuar se baza e këtij kontrolli do të jenë kontrolli i integritetit që përfshin edhe kontrollin e pasurisë”.​​ 

• Në fund, ndaj komentit të KGJK-së se përmes amendamenteve​​ të propozuara​​ kushtetuese pakësohet e drejta e garantuar me nenin 14 të KEDNJ-së, Ministria e Drejtësisë përgjigjet se: “Në lidhje me nenin 14 të KEDNJ-së, po ashtu të pretenduar për pakësim mirëpo pa saktësuar nga cila dispozitë e amendamenteve, KGJK ka pohuar se gjyqtarët duhet të emërohen dhe promovohen në bazë të kualifikimeve e përvojës dhe jo faktorëve diskriminues. Një deklaratë e tillë është e saktë dhe e pranueshme, mirëpo në rastin konkret nuk është argumentuar nga ana e Këshillit në asnjë mënyrë se si do diskriminoheshin subjektet e kontrollit, kjo për faktin se procesi i kontrollit është lidhur direkt me pozitat menaxhuese të sistemit gjyqësor dhe prokurorial, pozita këto të cilat janë kompetente për sigurimin e pavarësisë, mosdiskriminimit, proporcionalitetit, profesionalizmit dhe paanshmërisë së sistemit gjyqësor, respektivisht prokurorial dhe pikërisht këto pozita janë rekomanduar dhe konfirmuar edhe nga Komisioni i Venecias për kontroll të integritetit”.

• Përgjigjet e Ministrisë së Drejtësisë ndaj komenteve të KPK-së

• Ndaj komenteve të KPK-së, Ministria e Drejtësisë fillimisht komenton se: “Këshilli Prokurorial i Kosovës në komentet e tyre shkurtimisht kanë kundërshtuar amendamentet kushtetuese pa argumentuar se si të njëjtat mund të pakësojnë të drejtat e parapara në Kapitullin II të Kushtetutës. [...] Pra, siç është theksuar në fund të shkresës, këto komente nuk janë përgatitur për Gjykatën Kushtetuese, andaj edhe nuk i përgjigjen kërkesave për arsyetim dhe argumentim se si këto amendamente kushtetuese mund të pakësojnë ndonjë të drejtë dhe liritë sipas Kapitullit II të Kushtetutës. Ministria e Drejtësisë dëshiron të sjellë në vëmendjen e Gjykatës se këto komente të KPK-së janë të vjetërsuara në kuptimin se shumë ndryshime dhe zhvillime kanë ndodhur. Ndërsa komentet mbajnë qëndrimet e vjetra të cilat nuk zënë vend plotësisht në praktikë tani në kohën reale të shqyrtimit të amendamenteve të propozuara. Megjithatë, disa prej çështjeve të ngritura në ato komente, tanimë janë shtjelluar në komentet e para të dërguara nga Ministria e Drejtësisë apo edhe në këto​​ përgjigje si më lart.

• Përgjigje e Ministrisë së Drejtësisë ndaj komenteve të deputetit, Abelard Tahirit

• Ndaj komenteve të deputetit të Kuvendit, z. Abelard Tahiri, Ministria e Drejtësisë përgjigjet si në vijim: “Së pari, sa i përket pretendimeve të​​ deputetit z. Tahiri lidhur me ‘legjitimimin’ e amendamenteve të propozuara të Qeverisë nga ana e Kuvendit, Ministria e Drejtësisë vlerëson se procesi i hartimit të amendamenteve i zhvilluar në Komisionin​​ ad-hoc të Kuvendit ka qenë një proces gjithëpërfshirës, me pjesëmarrje të deputetëve të pothuajse të gjitha grupeve parlamentare, duke përfshirë edhe Grupin​​ Parlamentar të PDK-së të cilin e kryeson deputeti në fjalë. Gjatë këtij procesi dhe diskutimeve të zhvilluara, grupi punues i Komisionit​​ ad-hoc ka bërë ndryshime të theksuara në amendamentet e propozuara, madje edhe si rezultat i propozimeve të deputetëve pjesëmarrës nga opozita. Në këto grupe punuese, kanë marrë​​ pjesë po​​ ashtu përfaqësuesit e KGJK-së, KPK-së, organizatave të shoqërisë civile dhe të misioneve e organizatave ndërkombëtare. Si rezultat i këtij procesi gjithëpërfshirës, siç është tanimë e ditur, Komisioni​​ ad-hoc me unanimitet ka miratuar propozimet e amendamenteve kushtetuese që janë objekt i vlerësimit nga Gjykata Kushtetuese.

• Në vijim të komenteve specifike të deputetit Abelard Tahiri përkitazi me amendamentet​​ e propozuara​​ kushtetuese nr. 27 dhe 28, Ministria e Drejtësisë specifikon se: “[...] sqarimi i mëtutjeshëm i bazës për shkarkim të një gjyqtari ose prokurori ‘mosrespektim i rëndë i detyrave’ është pranuar nga Komisioni i Venecias në Opinionin e tij dhe nuk ka pasur​​ rekomandime për ndryshim. Në këtë kontekst, Opinioni po​​ ashtu ka theksuar në mënyrë të veçantë rëndësinë e kontrollit të integritetit, dhe pasurisë së pajustifikueshme në kuadër të kontrollit të integritetit të gjyqtarëve dhe prokurorëve. Ministria rikujton Gjykatën se Komisioni i Venecias në këtë Opinion ka vlerësuar përputhshmërinë e amendamenteve të propozuara kushtetuese me standardet evropiane dhe përvojën ndërkombëtare në fushat e demokracisë, të drejtave të njeriut dhe sundimit të ligjit.

• Në fund, Ministria e Drejtësisë shton se:​​ “[...] amendamenti kushtetues sqaron në nivel kushtetues se çka përfshihet në kuadër të bazës ‘mosrespektim i rëndë i detyrave’, bazë kjo e njohur për shkarkimin gjyqtarëve dhe prokurorëve tanimë nga Kushtetuta, por edhe standardet evropiane dhe ndërkombëtare. Kjo bazë nuk është arbitrare siç pretendohet nga deputeti në fjalë, ngase për vlerësimin e saj do të zbatohen dispozita ligjore në përputhje me Kushtetutën dhe amendamentet e propozuara, qoftë nga Autoriteti për Kontrollin e Integritetit si organ i përkohshëm apo KGJK dhe KPK si organe të përhershme. Në Parimet Bangalore të referuara nga deputeti qartazi përcaktohet integriteti si vlerë dhe parim bazë i gjyqësorit dhe në dokumentin e përmendur të vitit 2010 ‘masat implementuese’, baza e propozuar me amendamentet nr. 27 dhe 28 është në përputhje me konstatimin në atë dokument “…​​ sjellja që është haptazi në kundërshtim me pavarësinë, paanshmërinë dhe integritetin e gjyqësorit”.​​ Po​​ ashtu, në Deklaratën e Parimeve të Pavarësisë së Gjyqësorit nga Konferenca e Kryetarëve të Gjykatave të Larta të Evropës Qendrore dhe Lindore e referuar nga deputeti, përmendet “…​​ shkelja e rëndë që​​ e bën gjyqtarin të papërshtatshëm për të qenë i tillë​​ …”. Më tutje, në Opinionin 3 të KKGJE-së gjithashtu theksohet se “Gjyqtarët duhet të veprojnë me integritet në zyrë​​ dhe​​ në​​ jetën private​​ …”. Këto parime të zhvilluara nga organe ndërkombëtare duhet të zbatohen në përputhje me kontekstin lokal të shteteve që i marrin parasysh ato. Korrupsioni për një kohë të gjatë dominon si një nga problemet më të mëdha në sistemin e drejtësisë, siç dëshmohet nga raportet vendore dhe ndërkombëtare të cekura në këto​​ përgjigje, andaj një gjyqtar ose prokuror i cili ka pasuri të pajustifikueshme nuk mund të konsiderohet që ka integritet dhe se është i përshtatshëm për të shërbyer në sistemin e drejtësisë”.

• Përgjigjet e KGJK-së,​​ ndaj komenteve të KPK-së, Ministrisë së Drejtësisë dhe deputetit Abelard Tahiri nga Grupi Parlamentar i PDK-së, të dorëzuara më 19 prill 2023

• Krahas përgjigjeve të tij ndaj komenteve të institucioneve të lartcekura, KGJK po ashtu dorëzoi edhe listën e akteve​​ nënligjore të nxjerra të miratuara në vitet 2022 dhe 2023 dhe Raportin e tij Vjetor.​​ 

• Përgjigjet e KGJK-së ndaj komenteve të KPK-së

• KGJK në përgjigjet e tija ndaj komenteve të KPK-së theksoi se: “Siç kemi theksuar në shkresën e parë, të datës 22 mars 2023, Këshilli beson që Këshilli Prokurorial (KPK) është në pozitë më të mirë për të mbrojtur dh argumentuar pavarësinë e sistemit prokurorial në Kosovë dhe rrjedhimisht KGJK-ja, i mbështet argumentet e KPK-së.​​ 

• Përgjigjet e KGJK-së ndaj komenteve të deputetit të Kuvendit,​​ z. Abelard Tahiri

• Përkitazi me komentet e deputetit të Kuvendit, z. Abelard Tahiri, KGJK shton se:​​ “Këshilli Gjyqësor i Kosovës, vlerëson se edhe komentet e deputetit lidhur me amendamentet kushtetuese do të duhet të trajtoheshin dhe vlerësohen në frymën e interpretimit që ka​​ edhe vet Gjykata Kushtetuese për çështjet lidhur me Kushtetutën dhe amendamentet e propozuara”.

• Përgjigjet e KGJK-së​​ ndaj komenteve të Ministrisë së Drejtësisë

• Në vijim, ndaj komenteve të Ministrisë së Drejtësisë të dorëzuara më 22 mars 2023, KGJK thekson se:​​ “ [...] përkundrejt pretendimit të Ministrisë së Drejtësisë se “Vetingu” i propozuar është validuar nga Komisioni i Venecias, në disa drejtime amendamentet e propozuara kushtetuese tejkalojnë atë që Komisioni i Venecias ka konsideruar si të përshtatshme nga propozimi më i gjerë e më ndërhyrës që fillimisht i ishte paraqitur këtij institucioni. Argumentet konkrete mbi mënyrën e atij tejkalimi gjenden në shkresën paraprake të Këshillit të ofruar tek Gjykata për çështjen e njëjtë”.

• Në mënyrë specifike ndaj komenteve që ndërlidhen me amendamentin​​ e propozuar​​ kushtetues nr. 27, KGJK thekson se:​​ “[...] amendamenti i propozuar 27, zgjeron bazat për shkarkimin e gjyqtarëve në një mënyrë ndërhyrëse dhe pakësuese në raport me të drejtat e garantuara me Kapitullin​​ 2 dhe 3, të Kushtetutës. Për të mos përsëritur, komentet e detajuara për këtë gjenden në shkresën paraprake të përcjellë nga Këshilli tek Gjykata”.​​ Ndërsa ndaj komentit të Ministrisë së Drejtësisë se Ligji në fuqi për përgjegjësinë disiplinore të gjyqtarëve dhe prokurorëve është i paqartë në raport me përgjegjësinë disiplinore, bazat për të, dhe shkeljet disiplinore, KGJK shton se: “Këshilli, përderisa është i vetëdijshëm se procesi i vlerësimit të përgjegjësisë disiplinore në të kaluarën ka qenë problematik, thekson që kohët e fundit ka pasur zhvillime pozitive në këtë drejtim. Kjo konfirmohet edhe nga Raporti i Progresit për Kosovën i Bashkimit Evropian për vitin 2022, në të cilin theksohet “Këshilli Gjyqësor i Kosovës ka themeluar Komisionin Këshillëdhënës për Etikën Gjyqësore. Të dy Këshillat vazhdojnë të zhvillojnë procedura disiplinore ndaj gjyqtarëve dhe prokurorëve. Ka një zhvendosje të lehtë drejt vendosjes së sanksioneve më pak të buta disiplinore, krahasuar me vitet e mëparshme”.

​​ 

• Ndërsa në lidhje me komentet e para të vet KGJK-së e që ndërlidhen me pakësimin e të drejtave të njeriut përmes amendamenteve​​ të propozuara​​ kushtetuese, ky i fundit rithekson se duke përfshirë por duke mos u kufizuar pakësohen: (i) e drejta për të zgjedhur dhe për t’u zgjedhur; (ii) e drejta për privatësi; (iii) e drejta për gjykim të drejtë dhe të paanshëm; dhe (iv) e drejta për mbrojtje gjyqësore të të drejtave. Sipas KGJK-së:​​ “Këto të drejta cenohen​​ drejtpërsëdrejti në raport me palët që do të sforcohen të ju nënshtrohen proceseve të shkaktuara nga iniciativa e propozuar, dhe/apo në mënyrë të tërthortë, përkatësisht të drejtat e qytetarëve që do të pakësohen apo eliminohen tërësisht për shkak të një sistemi të drejtësisë i cili tenton të bëhet i varur dhe i ndërhyrë në proceset politike.​​ 

• Në fund, KGJK kërkon nga Gjykata që: “Përtej kompetencës, në qëndrimin e Këshillit, konsiderojmë se Gjykata e ka obligim kushtetues dhe ligjor që amendamentet e propozuara t’i shpallë në kundërshtim me Kushtetutën, përkatësisht të konstatojë se të njëjtat pakësojnë të drejtat e garantuara kushtetuese”.

• Dispozitat relevante të Kushtetutës së Republikës së Kosovës

Neni 3

[Barazia para Ligjit]

1. Republika e Kosovës është shoqëri shumetnike, e përbërë nga shqiptarët dhe komunitetet tjera,​​ e cila qeveriset në mënyrë demokratike, me respektim të plotë të sundimit të ligjit, përmes institucioneve të veta legjislative, ekzekutive dhe gjyqësore.​​ 

2. Ushtrimi i autoritetit publik në Republikën e Kosovës bazohet në parimet e barazisë para ligjit të të gjithë individëve dhe në respektimin e plotë të të drejtave dhe lirive themelore të njeriut, të pranuara ndërkombëtarisht, si dhe në mbrojtjen e të drejtave dhe në pjesëmarrjen e të gjitha komuniteteve dhe pjesëtarëve të tyre.

Neni 4

[Forma e Qeverisjes dhe Ndarja e Pushtetit]

1. Kosova është Republikë demokratike e bazuar në parimin e ndarjes së pushteteve dhe kontrollit e balancimit në mes tyre, sikurse është përcaktuar me këtë Kushtetutë.​​ 

2. Kuvendi i Republikës së Kosovës ushtron pushtetin legjislativ.​​ 

3. Presidenti i Republikës së Kosovës përfaqëson unitetin e popullit. Presidenti i Republikës së Kosovës është përfaqësues legjitim i vendit brenda dhe jashtë dhe garantues i funksionimit demokratik të institucioneve të Republikës së Kosovës, në pajtim me këtë Kushtetutë.​​ 

4. Qeveria e Republikës së Kosovës është përgjegjëse për zbatimin e ligjeve e politikave shtetërore dhe i nënshtrohet kontrollit parlamentar.​​ 

5. Pushteti gjyqësor është unik, i pavarur dhe ushtrohet nga gjykatat.​​ 

6. Gjykata Kushtetuese është organ i pavarur i mbrojtjes së kushtetutshmërisë dhe bën interpretimin përfundimtar të Kushtetutës.​​ 

7. Republika e Kosovës ka institucionet e veta për mbrojtjen e rendit kushtetues dhe të integritetit territorial, rendit dhe qetësisë publike, të cilat funksionojnë nën autoritetin kushtetues të institucioneve demokratike të Republikës së Kosovës.

Neni 7

[Vlerat]

“1. Rendi kushtetues i Republikës së Kosovës bazohet në parimet e lirisë, paqes, demokracisë, barazisë, respektimit të të drejtave dhe lirive të njeriut dhe sundimit të ligjit, mosdiskriminimit, të drejtës së pronës, mbrojtjes e mjedisit, drejtësisë sociale, pluralizmit, ndarjes së pushtetit shtetëror dhe ekonomisë së tregut.

[…]”

Neni 21

[Parimet e përgjithshme]

“1. Të drejtat dhe liritë themelore të njeriut janë të pandashme, të patjetërsueshme e të pacenueshme dhe janë bazë e rendit juridik të Republikës së Kosovës.

2. Republika e Kosovës mbron dhe garanton të drejtat dhe liritë̈ themelore të njeriut, të parashikuara në këtë Kushtetutë.​​ 

3. Çdokush e ka për detyrë t’i respektojë të drejtat e njeriut dhe liritë̈ themelore të të tjerëve.

4. Të drejtat dhe liritë​​ themelore të parashikuara në Kushtetutë, vlejnë edhe për personat juridikë, për aq sa janë̈ të zbatueshme”.​​ 

Neni 22

[Zbatimi i drejtpërdrejtë i Marrëveshjeve dhe Instrumenteve Ndërkombëtare]

“Të drejtat dhe liritë e njeriut të garantuara me marrëveshjet dhe instrumentet ndërkombëtare në vijim, garantohen me këtë Kushtetutë, zbatohen drejtpërdrejtë në Republikën e Kosovës dhe kanë prioritet, në rast konflikti, ndaj dispozitave e ligjeve dhe akteve të tjera të institucioneve publike:​​ 

(1) Deklarata Universale për të Drejtat e Njeriut;​​ 

(2) Konventa Evropiane për Mbrojtjen e të Drejtave dhe Lirive Themelore të Njeriut dhe Protokollet e saj;

(3) Konventa Ndërkombëtare për të Drejtat Civile e Politike dhe Protokollet e saj;

​​ (4) Konventa Kornizë e Këshillit të Evropës për Mbrojtjen e Pakicave Kombëtare;

​​ (5) Konventa për Eliminimin e të gjitha Formave të Diskriminimit Racor;​​ 

(6) Konventa për Eliminimin e të gjitha Formave të Diskriminimit ndaj Gruas;​​ 

(7) Konventa për të Drejtat e Fëmijës;

​​ (8) Konventa kundër Torturës dhe Trajtimeve e Ndëshkimeve të tjera Mizore, Jonjerëzore dhe Poshtëruese.

Neni 24

[Barazia para Ligjit]

“1.​​ ​​ Të​​ gjithë​​ janë​​ të​​ barabartë​​ para​​ ligjit.​​ Çdokush​​ gëzon​​ të​​ drejtën​​ e​​ mbrojtjes​​ së​​ barabartë ligjore,​​ pa​​ diskriminim.

2.​​ ​​ Askush​​ nuk​​ mund​​ të​​ diskriminohet​​ në​​ bazë​​ të​​ racës,​​ ngjyrës,​​ gjinisë,​​ gjuhës,​​ fesë,​​ mendimeve politike​​ ose​​ të​​ tjera,​​ prejardhjes​​ kombëtare​​ a​​ shoqërore,​​ lidhjes​​ me​​ ndonjë komunitet,​​ pronës,​​ gjendjes​​ ekonomike,​​ sociale,​​ orientimit​​ seksual,​​ lindjes,​​ aftësisë​​ së kufizuar​​ ose ndonjë​​ statusi​​ tjetër​​ personal.

3.​​ ​​ Parimet​​ e​​ mbrojtjes​​ së​​ barabartë​​ ligjore​​ nuk​​ parandalojnë vënien​​ e​​ masave​​ të​​ nevojshme​​ për​​ mbrojtjen​​ dhe​​ përparimin e​​ të​​ drejtave​​ të​​ individëve dhe​​ grupeve​​ që​​ janë​​ në​​ pozitë​​ të pabarabartë.​​ Masat​​ e​​ tilla​​ do​​ të​​ zbatohen​​ vetëm​​ derisa të​​ arrihet​​ qëllimi​​ për​​ të​​ cilin​​ janë​​ vënë ato”.

Neni 31

[E Drejta për Gjykim të Drejtë dhe të Paanshëm]

“1.​​ Çdokujt i garantohet mbrojtje e barabartë​​ e të​​ drejtave në​​ procedurë​​ para gjykatave, organeve të​​ tjera shtetërore dhe bartësve të​​ kompetencave publike.​​ 

2.​​ Çdokush gëzon të​​ drejtën për shqyrtim publik të​​ drejtë​​ dhe të​​ paanshëm lidhur me vendimet për të drejtat dhe obligimet ose për cilëndo akuzë penale që ngrihet kundër saj/tij brenda një afati të arsyeshëm, nga një gjykatë e pavarur dhe e paanshme, e themeluar me ligj.​​ 

[...]

4.​​ Çdokush i akuzuar për vepër penale ka të drejtë t'u bëjë pyetje dëshmitarëve dhe të kërkojë paraqitjen e detyrueshme të dëshmitarëve, të ekspertëve dhe të personave të tjerë, të cilët mund të sqarojnë faktet.​​ 

5.Çdokush i akuzuar për vepër penale, prezumohet të jetë i pafajshëm derisa të mos dëshmohet fajësia e tij/saj, në pajtim me ligjin.​​ 

[...]”

Neni 32

[E Drejta për Mjete Juridike]

Secili person ka të drejtë të përdorë mjetet juridike kundër vendimeve gjyqësore dhe administrative të cilat cenojnë të drejtat ose interesat e saj/tij në mënyrën e përcaktuar me ligj.

Neni 36

[E Drejta e Privatësisë]

1. Çdokush gëzon të drejtën që t’i respektohet jeta private dhe familjare, pacenueshmëria e banesës dhe fshehtësia e korrespondencës, telefonisë dhe e komunikimeve të tjera.

​​ 2. Kontrollet e cilësdo banese ose cilitdo objekti privat, që mendohet se janë të domosdoshme për hetimin e krimit, mund të bëhen vetëm deri në shkallën e domosdoshme dhe vetëm pas miratimit nga ana e gjykatës, pas shpjegimit të arsyeve pse një kontroll i tillë është i domosdoshëm. Shmangia nga kjo rregull lejohet, nëse është e domosdoshme për arrestim të ligjshëm, për mbledhjen e provave që ka rrezik të humbasin ose për mënjanimin e rrezikut të drejtpërdrejtë dhe serioz për njerëzit dhe për pasuri, në mënyrën e përcaktuar me ligj. Gjykata duhet që të miratoj veprimet e tilla në mënyrë retroaktive.

​​ 3. Fshehtësia e korrespondencës, telefonisë dhe komunikimit tjetër, është e drejtë e pacenueshme. Kjo e drejtë mund të kufizohet vetëm përkohësisht, në bazë të vendimit gjyqësor, nëse është e domosdoshme për ecurinë e procedurës penale ose për mbrojtjen e vendit, në mënyrën e parashikuar me ligj.​​ 

4. Secili person gëzon të drejtën e mbrojtjes së të dhënave personale. Mbledhja, ruajtja, qasja, korrigjimi dhe shfrytëzimi i tyre rregullohet me ligj.

Neni 55

[Kufizimi i të Drejtave dhe Lirive Themelore]

1.Të drejtat dhe liritë themelore të garantuara me këtë Kushtetutë, mund të kufizohen vetëm me ligj.​​ 

2. Të drejtat dhe liritë themelore të garantuara me këtë Kushtetutë, mund të kufizohen vetëm deri në atë masë sa është e domosdoshme që, në një shoqëri të hapur dhe demokratike, të përmbushet qëllimi për të cilin lejohet kufizimi.​​ 

3. Kufizimet e të drejtave dhe lirive themelore të garantuara me këtë Kushtetutë, nuk mund të bëhen për qëllime të tjera, përveç atyre për të cilat janë përcaktuar.​​ 

4. Me rastin e kufizimit të të drejtave të njeriut dhe interpretimit të atyre kufizimeve, të gjitha institucionet e pushtetit publik, dhe sidomos gjykatat, e kanë për detyrë t’i kushtojnë kujdes esencës së të drejtës që kufizohet, rëndësisë së qëllimit të kufizimit, natyrës dhe vëllimit të kufizimit, raportit midis kufizimit dhe qëllimit që synohet të arrihet, si dhe të shqyrtojnë mundësinë e realizimit të atij qëllimi me kufizim më të vogël. 5. Kufizimi i të drejtave dhe lirive të garantuara me këtë Kushtetutë, nuk bën të mohojë kurrsesi esencën e së drejtës së garantuar.

Kapitulli IV

[Kuvendi i Republikës së Kosovës]

[...]

Neni 65

[Kompetencat e Kuvendit]

Kuvendi i Republikës së Kosovës:

​​ (1) miraton ligje, rezoluta dhe akte të tjera të përgjithshme;​​ 

(2) vendos të ndryshojë Kushtetutën me dy të tretat (2/3) e votave të të gjithë deputetëve të tij, përfshirë dy të tretat (2/3) e të gjithë deputetëve që mbajnë vendet e rezervuara dhe të garantuara për përfaqësuesit e komuniteteve që nuk janë shumicë në Kosovë;

[...]

(10) zgjedh anëtarët e Këshillit Gjyqësor të Kosovës dhe të Këshillit Prokurorial të Kosovës, në pajtim me këtë Kushtetutë;

[...]

Kapitulli V

Presidenti i Republikës së Kosovës

[...]​​ 

Neni 84

[Kompetencat e Presidentit]

​​ “[...]

(15) emëron dhe shkarkon Kryetarin e Gjykatës Supreme të Kosovës me propozimin e Këshillit Gjyqësor të Kosovës;​​ 

(16) emëron dhe shkarkon gjyqtarët e Republikës së Kosovës me propozimin e Këshillit Gjyqësor të Kosovës;​​ 

(17) emëron dhe shkarkon Kryeprokurorin e Shtetit të Republikës së Kosovës, me propozimin e Këshillit Prokuroial të Kosovës;

​​ (18) emëron dhe shkarkon prokurorët e Republikës së Kosovës, me propozimin të Këshillit Prokurorial të Kosovës;

[...]”

Kapitulli VII

Sistemi i Drejtësisë

Neni 102

[Parimet e Përgjithshme të Sistemit Gjyqësor]

1. Pushteti gjyqësor në Republikën e Kosovës​​ ushtrohet nga gjykatat.​​ 

2. Pushteti gjyqësor është unik, i pavarur, i drejtë, apolitik e i paanshëm dhe siguron qasje të barabartë në gjykata.​​ 

3. Gjykatat gjykojnë në bazë të Kushtetutës dhe ligjit.

​​ 4. Gjyqtarët gjatë ushtrimit të funksionit të tyre duhet të jenë të pavarur dhe të paanshëm.

​​ 5. Garantohet e drejta për ankesë ndaj një vendimi gjyqësor, përveç nëse me ligj është përcaktuar ndryshe. E drejta e përdorimit të mjeteve të jashtëzakonshme juridike, rregullohet me ligj. Me ligj mund të lejohet e drejta për të referuar një rast në mënyrë të drejtpërdrejtë në Gjykatën Supreme, dhe për të tilla raste nuk ka të drejtë ankese.

Neni 103

[Organizimi dhe Juridiksioni i Gjykatave]

[...]

7. Gjykata të specializuara mund të themelohen me ligj kur kjo të jetë e nevojshme, por në asnjë mënyrë nuk mund të themelohen gjykata të jashtëzakonshme.​​ 

Neni 104

[Emërimi dhe Shkarkimi i Gjyqtarëve]

1. Gjyqtarët i emëron, riemëron dhe shkarkon Presidenti i Republikës së Kosovës, me propozimin e Këshillit Gjyqësor të Kosovës.​​ 

2. Përbërja e gjyqësorit pasqyron shumëllojshmërinë etnike të Kosovës dhe parimet e pranuara ndërkombëtarisht të barazisë gjinore.​​ 

3. Përbërja e gjykatave pasqyron përbërjen etnike të juridiksionit territorial të gjykatës përkatëse. Para dhënies së propozimit për emërim ose riemërim, Këshilli Gjyqësor i Kosovës këshillohet me gjykatën përkatëse.​​ 

4. Gjyqtarët mund të shkarkohen nga funksioni për shkak të dënimit për një vepër të rëndë penale ose për mosrespektimin e rëndë të detyrave.​​ 

5. Gjyqtarët kanë të drejtë të ankohen ndaj vendimit mbi shkarkimin drejtpërdrejt në Gjykatën Supreme të Kosovës.​​ 

6. Gjyqtarët nuk mund të transferohen kundër vullnetit të tyre, përveç nëse është parashikuar ndryshe me ligj, për shkak të funksionimit efikas të gjyqësorit ose masave disiplinore.​​ 

Neni 105

[Mandati dhe Riemërimi]

1. Mandati fillestar për gjyqtarët është trevjeçar. Në raste të riemërimit, mandati është i përhershëm deri në moshën e pensionimit, sikurse është përcaktuar më ligj, përveç nëse shkarkohet në pajtim me ligjin.​​ 

2. Kriteret dhe procedurat për riemërimin e një gjyqtari, përcaktohen nga Këshilli Gjyqësor i Kosovës dhe ato mund të dallojnë në shkallë nga kriteret e përdorura për shkarkimin e gjyqtarëve.​​ 

Neni 106

[Papajtueshmëria]

1. Gjyqtari nuk mund të ushtrojë ndonjë funksion në institucionet shtetërore jashtë gjyqësorit, të jetë i përfshirë në ndonjë aktivitet politik ose ndonjë aktivitet tjetër të ndaluar me ligj.​​ 

2. Gjyqtarëve nuk u lejohet të marrin përgjegjësi ose të jenë bartës të funksioneve, të cilat në çfarëdo mënyre, do të ishin në kundërshtim me parimet e pavarësisë dhe paanësisë së rolit të gjyqtarit.

Neni 107

[Imuniteti]

1. Gjyqtarët, përfshirë edhe gjyqtarët porotë, gëzojnë imunitetin nga ndjekja penale, paditë civile dhe shkarkimi nga funksioni, për vendimet e marra, votimin e bërë, mendimin e shprehur dhe për veprimet e tjera të ndërmarra që janë brenda fushëveprimit të detyrave dhe përgjegjësive të tyre si gjyqtarë.​​ 

2. Gjyqtarët, përfshirë edhe gjyqtarët porotë, nuk gëzojnë imunitet dhe mund të shkarkohen nga funksioni, kur të kenë shkelur ligjin me qëllim. 3. Kur një gjyqtar akuzohet ose arrestohet, duhet të njoftohet pa vonesë Këshilli Gjyqësor i Kosovës.

Neni 108

[Këshilli Gjyqësor i Kosovës]

​​ 1. Këshilli Gjyqësor i Kosovës siguron pavarësinë dhe paanësinë e sistemit gjyqësor.​​ 

2. Këshilli Gjyqësor i Kosovës është institucion plotësisht i pavarur në ushtrimin e funksioneve të tij. Këshilli Gjyqësor i Kosovës siguron që gjykatat në Kosovë të jenë të pavarura, profesionale e të paanshme, dhe të pasqyrojnë plotësisht natyrën shumetnike të Republikës së Kosovës e të ndjekin parimet e barazisë gjinore. Këshilli do t’u japë përparësi për emërim si gjyqtarë, anëtarëve të komuniteteve të nën përfaqësuara në mënyrën e përcaktuar me ligj.​​ 

3. Këshilli Gjyqësor i Kosovës është përgjegjës për rekrutimin dhe propozimin e kandidatëve për emërim dhe riemërim për pozita gjyqësore. Këshilli Gjyqësor i Kosovës është po ashtu përgjegjës për transferimin dhe për procedurën disiplinore kundër gjyqtarëve.​​ 

4. Propozimet për emërimin e gjyqtarëve duhet të bëhen në bazë të procesit të hapur për emërime, në bazë të meritave të kandidatëve, dhe ky propozim pasqyron parimin e barazisë gjinore dhe përbërjen etnike të juridiksionit territorial të gjykatës përkatëse. Të gjithë kandidatët duhet t’i plotësojnë kriteret e përcaktuara me ligj.

​​ 5. Këshilli Gjyqësor i Kosovës është përgjegjës për inspektimin gjyqësor, administrimin gjyqësor, përpilimin e rregullave për gjykatat në pajtim me ligjin, punësimin dhe mbikëqyrjen e administratorëve të gjykatave, hartimin dhe mbikëqyrjen e buxhetit për gjyqësorin, përcaktimin e numrit të gjyqtarëve në secilin juridiksion dhe bën rekomandime për themelimin e gjykatave të reja. Themelimi i gjykatave të reja bëhet me ligj.​​ 

6. Këshilli Gjyqësor i Kosovës përbëhet nga trembëdhjetë (13) anëtarë, me kualifikime dhe ekspertizë profesionale. Anëtarët emërohen për një mandat pesëvjeçar dhe zgjedhën në këtë mënyrë:​​ 

(1) Pesë (5) anëtarë do të jenë gjyqtarë të zgjedhur nga anëtarët e gjyqësorit;

(2) Katër (4) anëtarë i zgjedhin deputetët e Kuvendit, të cilët i mbajnë vendet e fituara gjatë ndarjes së përgjithshme të vendeve. Të paktën dy (2) nga katër (4) anëtarët duhet të jenë gjyqtarë, dhe një (1) do të jetë anëtar i Odës së Avokatëve të Kosovës;​​ 

(3) Dy (2) anëtarë i zgjedhin deputetët e Kuvendit, të cilët i mbajnë vendet e rezervuara ose të garantuara për përfaqësuesit e komunitetit Serb në Kosovë, dhe të paktën njëri prej këtyre të dyve, duhet të jetë gjyqtar;

​​ (4) Dy (2) anëtarë i zgjedhin deputetët e Kuvendit, të cilët mbajnë vendet e rezervuara ose të garantuara për përfaqësuesit e komuniteteve të tjera, dhe të paktën njëri prej këtyre të dyve, duhet të jetë gjyqtar;

​​ (5) Papajtueshmëria e të qenit anëtar i Këshillit Gjyqësor rregullohet me ligj.​​ 

7. Këshilli Gjyqësor i Kosovës, nga radhët e anëtarëve të vet, zgjedh kryesuesin dhe​​ zëvendëskryesuesin​​ me mandat trevjeçar. Zgjedhja në këto funksione nuk e zgjat mandatin e anëtarit të Këshillit Gjyqësor të Kosovës.

​​ 8. Kryesuesi i Këshillit Gjyqësor të Kosovës i drejtohet Kuvendit të Republikës së Kosovës së paku një herë në vit lidhur me Sistemin Gjyqësor.​​ 

9. Kandidatët për pozita gjyqësore, të cilat janë të rezervuara për pjesëtarët e komuniteteve që nuk janë shumicë në Kosovë, mund të rekomandohen për emërim vetëm nga anëtarët e Këshillit të zgjedhur nga deputetët e Kuvendit, të cilët mbajnë vendet e rezervuara ose të garantuara për pjesëtarët e komuniteteve që nuk janë shumicë në Kosovë. Nëse ky grup i anëtarëve të Këshillit nuk e propozon kandidatin për këtë pozitë gjyqësore pas dy seancave të njëpasnjëshme të Këshillit, atëherë cilido anëtar i Këshillit ka të drejtë të rekomandojë kandidatin për atë pozitë gjyqësore.

​​ 10. Kandidatët për pozita gjyqësore të gjykatave themelore, nën juridiksionin e të cilave përfshihet ekskluzivisht territori i një a më shumë komunave, ku shumica e popullsisë i takon komunitetit​​ serb të Kosovës, mund të rekomandohen për emërim vetëm nga dy (2) anëtarët e Këshillit që i zgjedhin deputetët e Kuvendit, të cilët mbajnë vendet e rezervuara ose të garantuara për komunitetin​​ serb në Republikën e Kosovës të cilët veprojnë bashkërisht dhe në mënyrë unanime. Nëse këta dy (2) anëtarë nuk rekomandojnë kandidat gjyqësor për këtë pozitë, gjatë dy seancave të njëpasnjëshme të Këshillit Gjyqësor të Kosovës, atëherë cilido anëtar i Këshillit Gjyqësor të Kosovës ka të drejtë të propozojë kandidat për atë pozitë.

Neni 109

[Prokurori i Shtetit]

• Prokurori i Shtetit është institucion i pavarur me autoritet dhe përgjegjësi për ndjekjen penale të personave të akuzuar për ndonjë vepër penale ose për ndonjë vepër tjetër, sikurse është rregulluar me ligj.

2. Prokurori i Shtetit është institucion i paanshëm, dhe vepron në bazë të Kushtetutës dhe të ligjit.​​ 

3. Organizimi, kompetencat dhe detyrat e​​ Prokurorit​​ të Shtetit rregullohen me ligj.​​ 

4. Prokurori i Shtetit pasqyron përbërjen shumetnike të Republikës së Kosovës dhe respekton parimet e barazisë gjinore.​​ 

5. Mandati fillestar për prokuror është trevjeçar. Në rast të riemërimit, mandati është i përhershëm deri në moshën e pensionimit, sikurse është përcaktuar me ligj, përveç nëse shkarkohet në pajtim me ligjin.​​ 

6. Prokurorët mund të shkarkohen nga funksioni për shkak të dënimit për një vepër të rëndë penale ose për mosrespektimin e rëndë të detyrave.​​ 

7. Kryeprokurori i Shtetit emërohet dhe shkarkohet nga Presidenti i Republikës së Kosovës, në bazë të propozimit të Këshillit Prokurorial të Kosovës. Mandati i Kryeprokurorit të Shtetit është shtatëvjeçarë, pa mundësi riemërimi.​​ 

Neni 110

[Këshilli Prokurorial i Kosovës]

1. Këshilli Prokurorial i Kosovës është institucion plotësisht i pavarur në kryerjen e funksioneve të tij, në pajtim me ligjin. Këshilli Prokurorial i Kosovës siguron qasje të​​ barabartë në drejtësi për të gjithë personat në Kosovë. Këshilli Prokurorial i Kosovës siguron që Prokurori i Shtetit të jetë i pavarur, profesional, i paanshëm dhe pasqyron natyrën shumetnike të Kosovës dhe parimet e barazisë gjinore.

​​ 2. Këshilli Prokurorial i Kosovës do të rekrutojë, propozojë, avancojë, transferojë, disiplinojë prokurorët në mënyrën e rregulluar me ligj. Këshilli do t’i japë përparësi emërimit për prokurorë të anëtarëve të komuniteteve të nënpërfaqësuara në mënyrën e përcaktuar me ligj. Të gjithë kandidatët duhet t’i plotësojnë kriteret e përcaktuara me ligj.

​​ 3. Propozimet për emërimin e prokurorëve duhet të bëhen në bazë të procesit të hapur për emërime, në bazë të meritave të kandidatëve, dhe ky propozim pasqyron parimin e barazisë gjinore dhe përbërjen etnike të juridiksionit territorial përkatës.​​ 

4. Përbërja e Këshillit Prokurorial të Kosovës, si dhe dispozitat për emërimin, shkarkimin, mandatin, strukturën organizative dhe rregullat e procedurës, rregullohen me ligj.

• Instrumentet relevante ndërkombëtare

DEKLARATA UNIVERSALE PËR TË DREJTAT E NJERIUT

Neni 10

“Secili ka të drejtë plotёsisht të barabartë për gjykim të drejtë dhe publik para njё gjykate tё paanshme e të pavarur që do të vendosë për të drejtat dhe detyrimet e tij dhe për mbështetshmërinë e çdo akuze penale kundër tij”.

KONVENTA EVROPIANE PËR TË DREJTAT E NJERIUT

Neni 6

E drejta për një proces të rregullt

1. Çdo person ka të drejtë që çështja e tij të dëgjohet drejtësisht, publikisht dhe brenda një afati të arsyeshëm nga një gjykatë e pavarur dhe e paanshme, e krijuar me ligj, e cila do të vendosë si për mosmarrëveshjet në lidhje me të drejtat dhe detyrimet e tij të natyrës civile, ashtu edhe për bazueshmërinë e çdo akuze penale në ngarkim të tij. Vendimi duhet të jepet publikisht, por prania në sallën e gjykatës mund t’i ndalohet shtypit dhe publikut gjatë tërë procesit ose gjatë një pjese të tij, në interes të moralit, të rendit publik ose sigurisë kombëtare në një shoqëri demokratike, kur kjo kërkohet nga interesat e të miturve ose mbrojtja e jetës private të palëve në proces ose në shkallën që çmohet tepër e nevojshme nga gjykata, kur në rrethana të veçanta publiciteti do të dëmtonte interesat e drejtësisë.​​ 

[...]

Neni 8

E drejta për respektimin e jetës private dhe familjare

1. Çdokush ka të drejtën e respektimit të jetës së tij private dhe familjare, banesës dhe korrespondencës së tij.​​ 

2. Autoriteti publik nuk mund të ndërhyjë në ushtrimin e kësaj të drejte, përveçse në shkallën e parashikuar nga ligji dhe kur është e nevojshme në një shoqëri demokratike, në interes të sigurisë publike, për mbrojtjen e rendit publik, shëndetit ose moralit ose për mbrojtjen e të drejtave dhe lirive të të tjerëve.

Neni 13

E drejta për zgjidhje efektive

Çdokush, të cilit i janë shkelur të drejtat dhe liritë e përcaktuara në këtë Konventë, ka të drejtën e një zgjidhjeje efektive para një organi kombëtar, pavarësisht se shkelja është kryer nga persona që veprojnë në përmbushje të funksioneve të tyre zyrtare.

• Dispozitat relevante të legjislacionit në fuqi në Republikën e Kosovës që ndërlidhen me: (i) pavarësinë dhe paanshmërinë e sistemit gjyqësor dhe atij prokurorial; dhe (ii) procedurën e vlerësimit si dhe procedurën disiplinore të gjyqtarëve dhe prokurorëve​​ 

LIGJI NR. 06/L - 054 PËR GJYKATAT

[i publikuar në Gazetën Zyrtare më 18 dhjetor 2018]

KAPITULLI II

PARIMET E PËRGJITHSHME TË SISTEMIT GJYQËSOR

Neni 3

Ushtrimi i Pushtetit Gjyqësor

1. Pushteti gjyqësor në Republikën e Kosovës ushtrohet nga gjykatat e themeluara me këtë ligj.​​ 

2. Pushteti gjyqësor në Republikën e Kosovës është unik, i pavarur, i drejtë, apolitik, i paanshëm dhe siguron qasje të barabartë në gjykata.​​ 

Neni 4

Pavarësia dhe paanshmëria e Gjykatave

1. Gjykatat e themeluara me këtë ligj gjykojnë në përputhje me Kushtetutën e Republikës së Kosovës dhe ligjet në fuqi në Republikën e Kosovës.​​ 

2. Gjyqtarët gjatë ushtrimit të funksionit dhe marrjes së vendimeve janë të pavarur, të paanshëm, të pandikuar në çfarëdo mënyre nga asnjë person fizik apo juridik, përfshirë edhe organet publike.

LIGJI Nr. 06/L-055 PËR KËSHILLIN GJYQËSOR TË KOSOVËS

[i publikuar në Gazetën Zyrtare​​ më 26 dhjetor 2018]

KAPITULLI II

DETYRAT, PËRGJEGJËSITË DHE PËRBËRJA E KËSHILLIT

Neni 3

Parimet bazë të veprimtarisë së Këshillit

1. Këshilli:

​​ 1.1. është institucion plotësisht i pavarur në ushtrimin e funksioneve të tij dhe gëzon pavarësi organizative, administrative e financiare për realizimin e detyrave të përcaktuara me Kushtetutë dhe me ligj;​​ 

1.2. siguron pavarësinë, mosdiskriminimin, proporcionalitetin, profesionalizmin dhe paanshmërinë e sistemit gjyqësor;​​ 

1.3. siguron që gjykatat në Kosovë të jenë të drejta, apolitike, të qasshme dhe profesionale;​​ 

1.4. siguron që gjykatat të respektojnë parimet e mosdiskriminimit, proporcionalitetit, si dhe të drejtat e njeriut dhe të barazisë gjinore, të garantuara me Kushtetutë dhe me marrëveshjet dhe instrumentet ndërkombëtare që zbatohen në Republikën e Kosovës;​​ 

1.5. siguron që gjykatat të pasqyrojnë natyrën shumetnike të Republikës së Kosovës dhe ndërmerr masa të nevojshme për të rritur numrin e gjyqtarëve nga komunitetet jo-shumicë në Kosovë.​​ 

Neni 7

Detyrat dhe përgjegjësitë e Këshillit

1. Këshilli ushtron detyrat dhe përgjegjësitë si në vijim:​​ 

1.1. vendos për organizimin, menaxhimin, administrimin dhe mbikëqyrjen e funksionimit të gjykatave sipas ligjit;

​​ 1.2. i propozon Presidentit emërimin, riemërimin dhe shkarkimin e gjyqtarëve, si dhe siguron se të gjithë kandidatët e propozuar i plotësojnë kriteret e përcaktuara me ligj, sipas procedurave përkatëse ligjore;​​ 

1.3. i propozon Presidentit emërimin dhe shkarkimin e Kryetarit të Gjykatës Supreme të Kosovës, siguron se kandidati i propozuar i plotëson kriteret e përcaktuara me ligj dhe janë zhvilluar procedurat përkatëse;

​​ 1.4. vendos për përzgjedhjen, emërimin dhe shkarkimin e Kryetarit Gjykatës së Apelit, të kryetarëve të Gjykatave Themelore dhe gjyqtarëve mbikëqyrës;

​​ 1.5. siguron zbatim dhe mbikëqyrë kriteret për pranim në gjyqësor, të cilat duhet të bëhen në pajtim me parimet e meritës, mundësive të barabarta, barazisë gjinore, mosdiskriminimit dhe përfaqësimit të barabartë, në bazë të konkursit publik dhe pas verifikimit të zotësisë së veprimit të kandidatëve;

​​ 1.6. vendos për shpalljen e konkurseve për kandidatët për pozita në gjyqësor;​​ 

1.7. vendos për organizimin e provimit për kandidatët për gjyqtarë sipas rregullores së miratuar nga Këshilli;

​​ 1.8. vendos dhe mbikëqyrë zbatimin e kritereve për përbërjen etnike të juridiksionit territorial të gjykatës përkatëse dhe për plotësimin e vendeve të lira të punës, të garantuara për anëtarë të komuniteteve që nuk janë shumicë në Kosovë;​​ 

1.9. vendos për numrin e gjyqtarëve në secilin juridiksion;​​ 

1.10. rekomandon themelimin e gjykatave të reja dhe degëve të gjykatave, në pajtim me Ligjin për Gjykatat;​​ 

1.11. bën inspektimin gjyqësor;​​ 

1.12. administron gjyqësorin;​​ 

1.13. harton dhe mbikëqyrë buxhetin për gjyqësorin;​​ 

1.14. vendos për avancimin, transferimin dhe disiplinimin e gjyqtarëve;​​ 

1.15.vendos kriteret për vlerësimin e rregullt të gjyqtarëve;​​ 

1.16. vendos për ngarkesën me lëndë të gjykatave;​​ 

1.17 siguron funksionimin efikas të gjykatave.​​ 

1.18. vendos dhe mbikëqyrë kriteret për përcaktimin e politikave, standardeve dhe udhëzimeve lidhur me trajnimin e gjyqtarëve, gjyqtarëve porotë dhe personelit tjetër gjyqësorë dhe mbikëqyrjen e zbatimit të trajnimit profesional të gjyqtarëve dhe gjyqtarëve porotë;​​ 

1.19. miraton Kodin e Etikës Profesionale për anëtarët e Këshillit, gjyqtarëve dhe gjyqtarëve porotë si dhe Kodin e Etikës për stafin administrativ gjyqësor, shkelja e të cilit është bazë për sanksione, përfshirë shkarkimin nga funksioni;​​ 

1.20. vendos për miratimin e skemës unike të taksave gjyqësore të zbatueshme në mbarë territorin e Republikës së Kosovës;​​ 

1.21. siguron menaxhimin e sistemit qendror të evidencës penale sipas rregullores së miratuar nga Këshilli;​​ 

1.22. miraton raportin vjetor mbi veprimtaritë e gjykatave dhe shpenzimet e buxhetit për gjyqësorin;​​ 

1.23. bashkëpunon me këshillat gjyqësore të shteteve të tjera dhe organizatat përkatëse vendore dhe ndërkombëtare, me kusht që të mos ndikojë në pavarësinë e punës së tij;​​ 

1.24. miraton aktet nënligjore në funksion të zbatimit të detyrave dhe përgjegjësive të tij, në pajtim me legjislacionin në fuqi;​​ 

1.25. kryen detyra të tjera të përcaktuara me ligj

LIGJI NR. 06/L-056 PËR KËSHILLIN PROKURORIAL TË KOSOVËS

[i publikuar në Gazetën Zyrtare, më 3 prill 2019]

KAPITULLI II

DETYRAT, PËRGJEGJËSITË DHE PËRBËRJA E KËSHILLIT

Neni 3

Parimet bazë të veprimtarisë së Këshillit

• Këshilli:​​ 

1.1. është një institucion plotësisht i pavarur në ushtrimin e funksioneve të veta me qëllim të sigurimit të një sistemi prokurorial të pavarur, profesional dhe të paanshëm siç përcaktohet me Kushtetutë dhe me ligj;​​ 

1.2. siguron që prokuroritë të pasqyrojnë natyrën shumetnike të Republikës së Kosovës dhe ndërmerr masa të nevojshme për të rritur numrin e prokurorëve nga komunitetet jo-shumicë në Kosovë, në pajtim me parimet e pranuara ndërkombëtarisht të barazisë gjinore;

​​ 1.3. siguron që të gjithë personat të kenë qasje të barabartë në drejtësi;​​ 

1.4. siguron që prokuroritë të respektojnë parimet e mosdiskriminimit, proporcionalitetit, si dhe të drejtat e njeriut dhe të barazisë gjinore, të garantuara me Kushtetutë dhe me marrëveshjet dhe instrumentet ndërkombëtare që zbatohen në Republikën e Kosovës;​​ 

1.5. gjatë ushtrimit të detyrave dhe kompetencave, Këshilli vepron në atë mënyrë që respekton dhe ruan pavarësinë e prokurorëve derisa këta kryejnë funksionet e tyre të ndjekjes. Këshilli nuk do të urdhërojë apo ndikojë, të përpiqet të ndikojë apo të ndërmarrë në ndonjë mënyrë tjetër ndonjë veprim apo të japë çfarëdo deklarate e cila në mënyrë të arsyeshme mund të shihej si ndërhyrje apo përpjekje për ndërhyrje në pavarësinë e funksionit të prokurorisë në raport me cilindo person, hetim apo lëndë.​​ 

Neni 4

Pavarësia dhe paanshmëria e anëtarëve të Këshillit

​​ Kryesuesi, zëvendës-kryesuesi dhe anëtari i Këshillit ushtrojnë detyrat e tyre në mënyrë të pavarur, profesionale dhe të paanshme.

Neni 7

Detyrat dhe përgjegjësitë e Këshillit

​​ 

1. Këshilli ushtron detyrat dhe përgjegjësitë si në vijim:

​​ 1.1. vendos për organizimin, menaxhimin, administrimin dhe mbikëqyrjen e funksionimit të prokurorive sipas ligjit;​​ 

1.2. i propozon Presidentit emërimin, riemërimin dhe shkarkimin e prokurorëve, si dhe siguron se të gjithë kandidatët e propozuar i plotësojnë kriteret e përcaktuara me ligj, sipas procedurave përkatëse ligjore;​​ 

1.3. i propozon Presidentit emërimin dhe shkarkimin e Kryeprokurorit të Shtetit, siguron se kandidati i propozuar i plotëson kriteret e përcaktuara me ligj dhe janë zhvilluar procedurat përkatëse;​​ 

1.4. vendos për emërimin e kryeprokurorëve të Prokurorive Themelore, Prokurorisë Speciale dhe Prokurorisë së Apelit, në pajtim me Ligjin për Prokurorinë e Shtetit dhe Ligjin për Prokurorinë Speciale të Republikës së Kosovës;​​ 

1.5. siguron zbatimin dhe mbikëqyrë kriteret për pranim në prokurori, të cilat duhet të bëhen në pajtim me parimet e meritës, mundësive të barabarta, barazisë gjinore, mosdiskriminimit dhe përfaqësimit të barabartë, në bazë të konkursit publik dhe pas verifikimit të zotësisë së veprimit të kandidatëve;

​​ 1.6. shpalljen e konkursit publik për prokurorë;​​ 

1.7. Vendos për organizimin e provimit për kandidatët për prokurorë sipas rregullores së miratuar nga Këshilli për​​ caktimin e numrit të prokurorëve për secilën prokurori;​​ 

1.8. vendos dhe mbikëqyrë zbatimin e kritereve për përbërjen etnike të juridiksionit territorial të prokurorisë përkatëse dhe për plotësimin e vendeve të lira të punës, të garantuara për anëtarë të komuniteteve që nuk janë shumicë në Kosovë;​​ 

1.9. vendos për numrin e prokurorëve në secilin Prokurori;​​ 

1.10. përgatit, dërgon dhe mbikëqyrë buxhetin e Prokurorit të Shtetit dhe Këshillit Prokurorial;

​​ 1.11. vendos për avancimin, transferimin dhe disiplinimin e prokurorëve;​​ 

1.12. vendos kriteret për vlerësimin e prokurorëve, për ngarkesën me lëndë të prokurorive dhe për funksionim efikas të prokurorive si dhe kontrollon dhe garanton procesin e vlerësimit dhe shqyrton ankimet e prokurorëve për vlerësimin e tyre;​​ 

1.13. vendos dhe mbikëqyrë kriteret për përcaktimin e politikave, standardëve dhe udhëzimeve sa i përket trajnimit të prokurorëve dhe personelit tjetër dhe mbikëqyrjen e zbatimit të trajnimit dhe zhvillimit profesional të prokurorëve nga Akademia apo shoqata apo organizata tjera trajnuese; 1.14. miraton Kodin e Etikës Profesionale për anëtarët e Këshillit, shkelja e të cilit paraqet bazë për sanksione, përfshirë shkarkimin nga Këshilli;​​ 

1.15. miraton Kodin e Etikës Profesionale për prokurorë, shkelja e të cilit paraqet bazë për sanksione, përfshirë shkarkimin nga funksioni;

1.16. miraton Kodin e Etikës profesionale për stafin administrativ, shqiptimin e masave disiplinore të përcaktuara me Ligjin përkatës për Shërbimin Civil të Republikës së Kosovës, shkelja e të cilit paraqet bazë për sanksione;​​ 

1.17. sigurimin që prokurorët të veprojnë në mënyrë të pavarur, profesionale dhe të paanshme gjatë kryerjes së të gjitha funksioneve prokuroriale;​​ 

1.18. në bashkëpunimin me Zyrën e Kryeprokurorit të Shtetit zhvillon politika dhe strategji prokuroriale për luftimin efektiv të kriminalitetit;​​ 

1.19. përgatitjen e një raporti vjetor mbi veprimtaritë dhe shpenzimet e Prokurorit të Shtetit dhe të Këshillit;​​ 

1.20. mbikëqyrjen dhe administrimin e prokurorive dhe personelit të saj;​​ 

1.21. mbikëqyrjen e sekretariatit, Njësitit për Shqyrtimin e Performancës së Prokurorisë dhe nxjerrjen e rregullave dhe rregulloreve në pajtim me kompetencat e veta;​​ 

1.22. përcaktimin e procedurave për seancat dhe zhvillimin e seancave disiplinore;​​ 

1.23. bashkëpunon me këshillat prokuroriale të shteteve të tjera dhe organizatat përkatëse vendore dhe ndërkombëtare, me kusht që të mos ndikojë në pavarësinë e punës së tij;​​ 

1.24. shpalljen e rregullave dhe rregulloreve në pajtim me ligjet mbi informimin publik lidhur me menaxhimin dhe zbulimin e informacionit që mbahet nga Prokurori i Shtetit;

​​ 1.25. themelimin e komisioneve të cilat Këshilli i vlerëson si të nevojshme;​​ 

1.26. miratimin e rregullave të punës për funksionimin e Këshillit dhe komisioneve të veta dhe për zgjedhjen e atyre anëtarëve të Këshillit që zgjidhen nga kolegët e tyre, rregulla këto që janë në dispozicion të publikut;​​ 

1.27. nxjerrjen e rregullores për procedurën e përzgjedhjes së Kryeprokurorit të​​ Shtetit dhe emërimit të kryeprokurorëve të prokurorive;​​ 

1.28. nxjerrjen e rregullores për organizimin e brendshëm të​​ Prokurorit të​​ Shtetit;

​​ 1.29. garantimin e një sistemi të hapur dhe të përgjegjshëm të administrimit të vendimeve të Këshillit dhe të Prokurorit të Shtetit;​​ 

1.30. raportimin para publikut për zbatimin e objektivave të saj të përcaktuara në mënyrë specifike dhe të bazuar në indikator të matshëm;​​ 

1.31. miraton aktet nënligjore në funksion të zbatimit të detyrave dhe përgjegjësive të tij, në pajtim me legjislacionin në fuqi;​​ 

1.32. kryen detyra të tjera të përcaktuara në ligj.

LIGJI NR. 06/L - 057 PËR PËRGJEGJËSINË DISIPLINORE​​ TË GJYQTARËVE DHE PROKURORËVE​​ I PLOTËSUAR DHE NDRYSHUAR ME LIGJIN​​ NR. 08/L - 003 PËR NDRYSHMIN DHE PLOTËSIMIN E LIGJIT NR. 06/L-057 PËR PËRGJEGJËSINË DISIPLINORE TË GJYQTARËVE DHE PROKURORËVE​​ [publikuar në Gazetën Zyrtare më 21 tetor 2021]

KAPITULLI II

PËRGJEGJËSIA, SHKELJET DHE MASAT DISIPLINORE NDAJ GJYQTARËVE DHE PROKURORËVE

Neni 4

Përgjegjësia disiplinore

Gjyqtarët dhe prokurorët i nënshtrohen përgjegjësisë disiplinore për shkelje disiplinore në përputhje me procedurat e përcaktuara në këtë Ligj.​​ 

Neni 5

Shkeljet disiplinore për gjyqtarë

1. Gjyqtari kryen shkelje disiplinore nëse ai ose ajo:

​​ 1.1. dënohet​​ për një vepër penale;​​ 

1.2.​​ shkel ligjin, ose​​ 

1.3. shkel detyrat e tij zyrtare​​ si gjyqtar.​​ 

2. Shkelje e detyrave të gjyqtarit, sipas këtij ligji, përfshin veprimet e mëposhtme, në qoftë se gjyqtari i kryen me dashje ose nga pakujdesia e rëndë:​​ 

2.1. kryen detyra zyrtare duke mos respektuar parimin e pavarësisë dhe paanshmërisë gjyqësore duke vepruar me paragjykime në bazë të racës, ngjyrës, gjinisë, gjuhës, fesë, mendimeve politike ose tjera, prejardhjes kombëtare a shoqërore, lidhjes me ndonjë komunitet, pronës, gjendjes ekonomike dhe sociale, orientimit seksual, lindjes, aftësisë së kufizuar ose ndonjë statusi tjetër personal të palës në procedurë;​​ 

2.2. nuk i trajton siç kërkohet me ligj palët në procedurë, përfaqësuesit e tyre, dëshmitarët, dhe pjesëmarrësit e tjerë në procedurë;​​ 

2.3. u komunikon personave të paautorizuar informata jo-publike të marra gjatë kryerjes së detyrës zyrtare;​​ 

2.4. pranon çfarëdo lloj dhurate ose shpërblimi që mund të çojë ose duket se çon në ndikim të paligjshëm në vendimet dhe veprimet zyrtare;​​ 

2.5. keqpërdor pozitën zyrtare në çfarëdo forme për përfitime të paligjshme për veten ose personat e tjerë ose për qëllime tjera në kundërshtim me ligjin;​​ 

2.6. nuk raporton rastet e përjashtimit të mundshëm nga procedura kur kërkohet me ligj;

​​ 2.7. në vazhdimësi nuk i kryen detyrat zyrtare me kohë, siç kërkohet me ligj;​​ 

2.8. përfshihet në çfarëdo komunikimi ex-parte, lidhur me lëndët;​​ 

2.9. ndërhyn në veprimet e gjyqtarëve dhe prokurorëve të tjerë me qëllim të ndikimit në aktivitetet dhe vendimet e tyre në çfarëdo mënyre të ndaluar me ligj;​​ 

2.10. bën deklarata publike gjatë procedurave që janë duke u zhvilluar e të cilat mund ose duket se ndikojnë negativisht në gjykim të drejtë dhe trajtim të barabartë të palëve në procedurë ose të cilat mund të dëmtojnë besueshmërinë dhe reputacionin e gjykatës, apo i komunikon informata publikut rreth përbërjes së paneleve gjyqësore, dëshmive dhe vendimeve që kanë të bëjnë me ndonjë rast, përveç nëse zbulimi i një informacioni të tillë kërkohet me ligj;​​ 

2.11. kryen ndonjë funksion, detyrë ose shërbim, merr ndonjë përgjegjësi ose angazhohet në ndonjë aktivitet, kandidon ose zgjidhet në ndonjë funksion apo detyrë që është në kundërshtim me detyrat e gjyqtarit sipas​​ Kushtetutës, ligjit për gjykatat dhe kodit të etikës profesionale për gjyqtarë;​​ 

2.12. në vazhdimësi nuk merr pjesë në procedurat disiplinore dhe nuk i përgjigjet hetimeve disiplinore, përveç në rastet kur lejohet me ligj;

2.13. ofron informata të rrejshme ose çorientuese në çështjet që ndërlidhen me procedurat disiplinore dhe procedurat administrative gjyqësore, përfshirë ngritjen në detyrë dhe transferimet;​​ 

2.14. në vazhdimësi nuk merr pjesë, pa justifikim të arsyeshëm, në programet e detyrueshme trajnuese të përcaktuara me ligj ose me rregulloret dhe politikat e këshillit;

​​ 2.15. përfshihet në sjellje, qoftë kur është në detyrë apo privatisht, të cilat dëmtojnë reputacionin e gjykatës ose mund të dëmtojnë besimin e publikut në paanshmërinë ose besueshmërinë e gjyqësorit;​​ 

2.16. anëtarësohet në ndonjë subjekt politik, ose ndonjë organizatë tjetër politike, kërkon ose mban ndonjë post politik, kandidon ose zgjidhet në ndonjë post politik, apo angazhohet në ndonjë aktivitet politik.

Neni 6

Shkeljet disiplinore për prokurorë

1. Prokurori kryen shkelje disiplinore nëse ai ose ajo:

​​ 1.1. dënohet për një vepër penale

1.2. shkel ligjin; ose​​ 

1.3. shkel detyrat e tij zyrtare si prokuror.​​ 

2. Shkelje e detyrave të prokurorit, sipas këtij ligji, përfshin veprimet e mëposhtme, në qoftë se prokurori i kryen me dashje ose nga pakujdesia e rëndë:​​ 

2.1. në mënyrë të vazhdueshme nuk ndërmerr ndonjë veprim prokurorial që kërkohet me ligjin në fuqi ose nuk ushtron funksionet prokuroriale brenda afateve kohore të parapara me ligj, përveç nëse serioziteti i mosveprimit apo niveli i shkeljes paraqet bazë për inicimin e procedurës disiplinore për një shkelje të vetme;​​ 

2.2. nuk merr parasysh provat dhe faktet fajësuese dhe shfajësuese gjatë hetimit të krimit dhe nuk siguron që hetimi është zhvilluar në respektim të plotë të të drejtave të të pandehurit;​​ 

2.3. komunikon me personat e paautorizuar informacionin konfidencial të marrë gjatë ushtrimit të detyrës zyrtare;​​ 

2.4. nuk siguron se dëshmitë dhe faktet gjatë hetimeve mblidhen në përputhje me ligjin;​​ 

2.5. nuk merr parasysh të drejtat e dëshmitarëve ose palëve të dëmtuara, veçanërisht për të marrë masa për të mbrojtur jetën, sigurinë dhe privatësinë e tyre në përputhje me legjislacionin në fuqi;​​ 

2.6. nuk vepron në përputhje me vendimet apo udhëzimet e ligjshme të kryeprokurorit;

​​ 2.7. nuk merr pjesë në procedura disiplinore dhe nuk i përgjigjet hetimeve disiplinore, përveç kur lejohet me ligj;​​ 

2.8. ofron informata të rrejshme ose çorientuese në çështjet që lidhen me procedurat disiplinore dhe procedurat administrative prokuroriale, përfshirë ngritjen në detyrë dhe transferimet, përveç nëse ndryshe nuk parashihet me ligj;​​ 

2.9. në vazhdimësi nuk merr pjesë, pa justifikim të arsyeshëm, në programet e detyrueshme trajnuese të përcaktuara me ligj ose me rregulloret dhe politikat përkatëse;​​ 

2.10. përfshihet në sjellje, qoftë kur është në detyrë apo privatisht, të cilat dëmtojnë reputacionin e​​ Prokurorit të​​ Shtetit ose që mund të dëmtojnë besimin e publikut në paanshmërinë ose besueshmërinë e​​ Prokurorit të​​ Shtetit;​​ 

2.11. pranon çfarëdo lloj dhurate apo shpërblimi që mund të ndikoj apo duket se ndikon në vendimet dhe veprimet zyrtare;​​ 

2.12. keqpërdor pozitën zyrtare në çfarëdo forme për përfitime të paligjshme për veten ose personat e tjerë ose për qëllime tjera në kundërshtim me ligjin;​​ 

2.13. anëtarësohet në ndonjë subjekt politik, ose ndonjë organizatë tjetër politike, kërkon ose mban ndonjë post politik, kandidon ose zgjidhet në ndonjë post politik, apo angazhohet në ndonjë aktivitet politik.​​ 

Neni 7

Sanksionet disiplinore

1. Për shkelje disiplinore, Këshillat përkatës mund t’u shqiptojnë gjyqtarëve dhe prokurorëve një ose më shumë nga sanksionet disiplinore në vijim:

​​ 1.1. vërejtje jopublike me shkrim;​​ 

1.2. vërejtje publike me shkrim;​​ 

1.3. zvogëlim i përkohshëm i pagës deri në pesëdhjetë përqind (50%) për një periudhë deri në një (1) vit;​​ 

1.4. transferim i përkohshëm ose i përhershëm në një gjykatë apo prokurori tjetër të nivelit më të ulët;​​ 

1.5. propozim për shkarkim.

​​ 2. Masat disiplinore shqiptohen vetëm në përputhje me parimin e proporcionalitetit dhe duke marrë parasysh:​​ 

2.1. numrin dhe seriozitetin e shkeljeve disiplinore të kryera nga një gjyqtar apo prokuror;​​ 

2.2. pasojat e shkeljes disiplinore;

​​ 2.3. rrethanat në të cilat është kryer shkelja disiplinore;​​ 

2.4. performancën dhe sjelljen e përgjithshme të gjyqtarit apo prokurorit;​​ 

2.5. sjelljen dhe nivelin e bashkëpunimit të gjyqtarit apo prokurorit gjatë procedurës disiplinore.​​ 

3. Vendimi për përgjegjësinë disiplinore të gjyqtarit ose prokurorit lëshohet edhe në rastet kur pas fillimit të procedurave disiplinore, gjyqtari ose prokurori ka lënë detyrën ose funksioni i të cilit si gjyqtar ose prokuror është ndërprerë në ndonjë mënyrë tjetër.​​ 

4. Me përjashtim të vërejtjes jopublike, të gjitha vendimet përfundimtare mbi sanksionet disiplinore publikohen pa vonesë, por jo më vonë se pesëmbëdhjetë (15) ditë nga këshillat përkatës në faqen e tyre zyrtare.​​ 

5. Këshilli mban regjistër mbi të dhënat e procedurës disiplinore, në të cilin shënohen të gjitha hetimet disiplinore dhe sanksionet ndaj një gjyqtari ose prokurori. Shënimet mbi hetimet ose sanksionet disiplinore fshihen pas një periudhe prej pesë (5) viteve, me përjashtim të sanksioneve disiplinore të shqiptuara për shkelje të qëllimshme të ligjit ose për shkelje disiplinore që kanë rezultuar me shqiptim dënimi për vepër të rëndë penale.

Neni 8

Shkarkimi i gjyqtarëve dhe prokurorëve

1. Vendimet lidhur me shkarkimin e gjyqtarëve ose prokurorëve merren nga Presidenti i Republikës së Kosovës, në bazë të propozimit të Këshillit përkatës. Këshilli përkatës i propozon Presidentit të Republikës së Kosovës shkarkimin e gjyqtarëve apo të prokurorëve vetëm pas dënimit të gjyqtarit ose prokurorit për një vepër të rëndë penale, shkelje të qëllimshme të ligjit, ose mosrespektim të rëndë të detyrave.​​ 

2. Pas shkarkimit, të gjitha të drejtat dhe privilegjet që dalin nga detyra e gjyqtarit ose prokurorit ndërpriten me përjashtim të ndonjë të drejte të paraparë me ligj e që ka të bëjë me detyrën, dhe e cila me ligj nuk preket nga shkarkimi.

Neni 12

Procedura hetimore

1. Këshilli fillon procedurat disiplinore mbi bazën e kërkesës të dorëzuar në përputhje me nenin 9, paragrafin 1 të këtij Ligji.​​ 

2. Autoriteti Kompetent kërkon nga Këshilli fillimin e hetimeve disiplinore mbi bazën e një ankese të paraqitur nga një person fizik apo juridik dhe e cila nuk është hedhur poshtë sipas nenit 9, paragrafit 6 të këtij Ligji, ose sipas detyrës zyrtare kur ka bazë të arsyeshme të besoj se një gjyqtar ose prokuror ka kryer shkelje disiplinore.​​ 

3. Avokati i Popullit mund të kërkojnë nga Këshilli që të filloj hetimet disiplinore ndaj një Kryetari të Gjykatës ose Kryeprokurorit nëse kanë arsye të besojnë se ai/ajo ka kryer shkelje disiplinore sipas nenit 9, paragrafit 7 i këtij Ligji. Në rast të pranimit të ankesës Avokati i Popullit gjithashtu mund të kërkojnë nga Këshilli fillimin e hetimeve disiplinore ndaj një gjyqtari ose prokurori nëse konsiderohet se Autoriteti Kompetent ka marrë vendim për hedhjen poshtë të ankesës ndaj atij gjyqtari ose prokurori në​​ kundërshtim me nenin 9, paragrafin 5, me ç’ rast ai/ajo duhet të ofrojnë arsyetim se pse ankesa nuk duhet të ishte hedhur poshtë.​​ 

4. Kërkesa për fillimin e hetimeve disiplinore i paraqitet me shkrim Këshillit dhe gjyqtarit ose prokurorit i cili është subjekt i hetimit. Kërkesa duhet të përmbaj identitetin e gjyqtarit ose prokurorit që do të hetohet, një përshkrim të saktë të aspekteve faktike dhe juridike mbi të cilat është ngritur dyshimi për shkelje disiplinore, si dhe një propozim për masën disiplinore për t’u shqiptuar nga Këshilli. Këshilli krijon dhe mirëmban një bazë elektronike të të dhënave ku regjistrohen të gjitha ankesat dhe kërkesat për fillimin e hetimeve disiplinore dhe të dhënat e dorëzuara nga autoriteti kompetent. Secili rast regjistrohet në ditën kur është pranuar ankesa apo kërkesa nga Këshilli.​​ 

5. Brenda pesëmbëdhjetë (15) ditëve të punës nga marrja e kërkesës për fillimin e hetimeve disiplinore, Këshilli themelon një panel hetimor për kryerjen e hetimeve. Në rastet e përcaktuara në paragrafin 3 të këtij neni, Këshilli mund të hedhë poshtë kërkesën, pa formuar panelin hetues, në qoftë se konsideron që është prima facie pa vlerë apo pa rëndësi serioze, jo substanciale, nuk ka lidhje me shkeljen disiplinore apo është parashkruar. Paneli hetimor, për sa i përket një gjyqtari, përkatësisht kryetarit të gjykatës, përbëhet nga tre (3) gjyqtarë të një gjykate tjetër. Paneli hetimor, për sa i përket një prokurori, përkatësisht kryeprokurori për prokurorët, përbëhet nga tre prokurorë të një organi tjetër prokurorial. Këshilli përcakton kryesuesin e panelit hetimor nga radhët e anëtarëve të panelit hetimor. Procedura për përzgjedhjen dhe caktimin e gjyqtarëve dhe prokurorëve për të shërbyer në panel hetimor, përcaktohet nga këshillat. Këshilli siguron ndihmë administrative dhe profesionale për panelin hetimor.​​ 

6. Paneli hetimor duhet të sigurojë fakte dhe të mbledh prova lidhur me shkeljen e supozuar disiplinore. Gjyqtari ose prokurori nën hetime dhe autoriteti që ka kërkuar fillimin e procedurave hetimore mund të sugjerojnë dëshmitarë, të paraqesin prova, si dhe të kërkojnë paraqitjen e dokumenteve dhe provave në dispozicion të personave ose institucioneve tjera.​​ 

7. Paneli hetimor i ofron gjyqtarit ose prokurorit mundësi për t’u dëgjuar në lidhje me ankesën dhe për t’u përfaqësuar nga avokati mbrojtës. Gjyqtari ose prokurori që është nën hetime duhet të ketë qasje në provat e mbledhura nga paneli hetimor.​​ 

8. Paneli hetimor duhet t’i përfundoj hetimet brenda tre (3) muajve nga dita kur është themeluar nga Këshilli. Në rrethana të jashtëzakonshme, Këshilli mund t’i zgjasë hetimet për një periudhë shtesë deri në dy (2) muaj. Me t’i përfunduar hetimet, paneli hetimor duhet të paraqesë tek Këshilli, gjyqtari apo prokurori që është nën hetime, dhe tek Autoriteti Kompetent që ka kërkuar fillimin e hetimeve disiplinore, një raport me shkrim mbi të gjitha faktet dhe provat e mbledhura. Pas dorëzimit të raportit paneli hetimor pushon funksionin e vet në momentin kur rasti bëhet i formës së prerë.

9. Gjatë procedurës hetimore, Këshilli ex officio ose me kërkesë të Autoritetit Kompetent i cili ka kërkuar fillimin e hetimeve, mund të suspendojë gjyqtarin ose prokurorin i cili është nën hetime nëse një gjë e tillë është e nevojshme duke marrë parasysh​​ seriozitetin e shkeljes së supozuar disiplinore dhe të sigurohet integriteti dhe efektiviteti i hetimeve.​​ [ky paragraf është plotësuar dhe ndryshuar me nenin​​ 2 të Ligjit nr. 06/L-057 për Përgjegjësinë Disiplinore të Gjyqtarëve dhe Prokurorëve, të publikuar në Gazetën Zyrtare më 21 tetor 2021].

10. Gjatë kohëzgjatjes së pezullimit të gjyqtarit/prokurorit nga paragrafi paraprak, i njëjti do pranojë 50% e pagës mujore.​​ 

11. Dispozitat e Kodit të Procedurës Penale zbatohen mutatis mutandis me procedurën për mbledhjen e provave dhe të drejtat e personave nën hetime.

[…]

• Parimet e përgjithshme dhe standardet sipas dokumenteve të Kombeve të Bashkuara, Bashkimit Evropian si dhe Këshillit të Evropës që ndërlidhen me pavarësinë dhe integritetin e sistemit gjyqësor dhe procedurën e shkarkimit të gjyqtarëve dhe prokurorëve, si në vijim:

• Në nivel të Kombeve të Bashkuara

• Parimet Themelore mbi Pavarësinë e Gjyqësorit​​ të miratuara nga Asambleja e Përgjithshme e Kombeve të Bashkuara në vitin 1985 [Miratuar nga Kongresi i Shtatë i Kombeve të Bashkuara për Parandalimin e Krimit dhe Trajtimin e Shkelësve të mbajtur në Milano nga 26 gushti deri më 6 shtator 1985 dhe miratuar nga rezolutat e Asamblesë së Përgjithshme 40/32 të 29 nëntorit 1985 dhe 40/146 të 13 dhjetorit 1985;

• Parimet​​ Bangalore​​ për sjellje të gjyqësorit,​​ të vitit 2002;​​ 

• Udhëzimet e Kombeve të Bashkuara për Rolin e Prokurorëve,​​ të miratuara më 27 gusht 1990 në Kongresin e 8-të të Kombeve të Bashkuara për parandalimin e krimeve dhe trajtimin e kryerësve të veprave;

• Standardet e përgjegjësisë profesionale dhe Deklaratës të detyrimeve dhe të drejtave thelbësore të prokurorëve, të miratuara nga Shoqata Ndërkombëtare e Prokurorëve, miratuar më 23 prill 1999.

• Në nivel të Këshillit të Evropës

• Karta Evropiane për Statutin e Gjyqtarëve, e miratuar në takimin shumëpalësh të organizuar nga Drejtoria e Çështjeve Ligjore të Këshillit të Evropës në Strasburg në korrik 1998​​ dhe​​ Memorandumi shpjegues i tij;

• Karta e madhe e gjyqtarëve​​ (Magna Carta)​​ (Parimet Themelore), Këshilli Konsultativ i Gjyqtarëve Evropian (KKGJE), 17 nëntorit 2010;

• Rekomandimi CM/Rec​​ (2010)12​​ i Komitetit të Ministrave për shtetet anëtare për gjyqtarët: pavarësia, efikasiteti dhe përgjegjësitë (Miratuar nga Komiteti i Ministrave më 17 nëntor 2010 në takimin e 1098-të të Zëvendësve të Ministrave) dhe Memorandumi Shpjegues;

• Deklarata e Bordosë,​​ “Gjyqtarët dhe prokurorët në një shoqëri demokratike”,​​ Opinioni Nr.12 (2009) i Këshillit Konsultativ të Gjyqtarëve Evropianë (KKGJE) dhe Opinioni Nr.​​ 4 (2009) i Këshillit Konsultativ të Prokurorëve Evropianë (KKPE) për Vëmendjen e Komitetit të Ministrave të Këshillit të Evropës për Marrëdhëniet Midis Gjyqtarëve dhe Prokurorëve në një Shoqëri Demokratike, 8 dhjetor 2009 dhe Shënimi i tij Shpjegues;

• Opinioni nr. 1 i Këshillit Konsultativ të Gjyqtarëve Evropianë (KKGJE)​​ për standardet në lidhje me pavarësinë e gjyqësorit dhe palargueshmërinë e gjyqtarëve;

• Raporti [CDL-AD(2010)004]​​ i Komisionit të Venecias për pavarësinë e sistemit gjyqësor, Pjesa I, Pavarësia e gjyqtarëve (miratuar në mbledhjen e 82-të plenare, më​​ 12-13 mars 2010);​​ 

• Raporti [CDL-AD(2007)028]​​ i Komisionit të Venecias për Emërimet në Gjyqësor;​​ 

• Udhëzimet Evropiane​​ për Etikën dhe Sjelljen e Prokurorëve Publikë (Këshilli i Evropës, “Udhëzimet e Budapestit”, 2005);​​ 

• Rekomandimi Rec​​ (2000)19​​ i Komitetit të Ministrave të Këshillit të Evropës për Rolin e Prokurorisë Publike në Sistemin e Drejtësisë Penale;

• ​​ Raporti [CDL-AD(2010)040]​​ i Komisionit të Venecias mbi Standardet Evropiane në lidhje me Pavarësinë e Sistemit Gjyqësor: Pjesa II – Shërbimi i prokurorisë (miratuar në mbledhjen e 85-të plenare , më 17-18 dhjetor 2010).

V. Opinionet​​ dhe përgjigjet​​ amicus curiae​​ të Komisionit të Venecias​​ në lidhje me vlerësimin kalimtar (vetingun) e gjyqtarëve dhe prokurorëve, përkatësisht:

(i)​​ Përmbledhje e opinioneve dhe raporteve​​ [CDL-PI(2022)051]​​ të Komisionit të Venecias lidhur me vetingun e gjyqtarëve dhe prokurorëve (i miratuar më 19 dhjetor 2022);

​​ 

• Rasti i Shqipërisë

(ii)​​ Opinioni i ndërmjetshëm​​ [CDL-AD(2015)045]​​ për projekt-ndryshimet kushtetuese për gjyqësorin në Shqipëri (i miratuar në mbledhjen plenare të 105-të, më 18-19 dhjetor 2015);​​ 

(iii)​​ Opinioni përfundimtar​​ [CDL-AD(2016)009]​​ për projekt-ndryshimet e rishikuara për gjyqësorin (të 15 janarit 2016) të Shqipërisë; Miratuar nga Komisioni i Venecias në seancën plenare të 106-të (miratuar më​​ 11-12 mars 2016);​​ 

(iv)​​ Opinion për zgjatjen e mandatit​​ [CDL-AD(2021)053]​​ të organeve kalimtare të ngarkuara me rivlerësimin e gjyqtarëve dhe prokurorëve; Miratuar nga Komisioni i Venecias në seancën e 129-të plenare (miratuar më 10-11 dhjetor 2021);​​ 

(v)​​ Përgjigje​​ amicus curiae​​ [CDL-AD(2016)036]​​ për Gjykatën Kushtetuese për Ligjin për rivlerësimin kalimtar të gjyqtarëve dhe prokurorëve (Ligji i Vetingut), (miratuar në mbledhjen plenare të 109-të, më 9-10 dhjetor 2016);​​ 

• Rasti i Moldavisë

(vi)​​ Opinioni i përbashkët​​ [CDL-AD(2023)00]​​ i Komisionit të Venecias dhe Drejtorisë së Përgjithshme të të Drejtave të Njeriut dhe Sundimit të Ligjit të Këshillit të Evropës për Projektligjin për Vlerësimin e Jashtëm të Gjyqtarëve dhe Prokurorëve (miratuar​​ në​​ mbledhjen plenare të 134-të, më 10-11 mars 2023).​​ 

• Rasti i Ukrainës

(vii)​​ Opinioni i Përbashkët Urgjent​​ [CDL-AD(2020)038]​​ i Komisionit të Venecias dhe Drejtorisë së Përgjithshme të të Drejtave të Njeriut dhe Sundimit të Ligjit të Këshillit të Evropës për Situatën Legjislative në lidhje me mekanizmat kundër korrupsionit, pas vendimit nr. 13- R/2020 të Gjykatës Kushtetuese të Ukrainës.

• Dokumentet relevante të Qeverisë dhe Opinioni i Komisionit të Venecias për Kosovën që ndërlidhen me procesin e kontrollit të integritetit në Republikën e Kosovës

• Strategjia për sundimin e ligjit 2021-2026;

• Koncept-dokumenti​​ për zhvillimin e procesit të Vetingut në Sistemin e Drejtësisë, i miratuar nga Qeveria më 13 tetor 2021;

• Pjesët relevante të​​ Opinionit nr. 1064/2021 [CDL-AD(2022)011]​​ të Komisionit të Venecias për​​ Koncept-dokumentin për Vetingun e gjyqtarëve dhe të prokurorëve dhe projekt- amendamentet kushtetuese (i miratuar në mbledhjen plenare të 131-të, më 17-18 qershor 2022):

[...]

9.​​ Vetingu i gjyqtarëve dhe prokurorëve siç është shqyrtuar në opinionet e mëparshme të KV-së është një proces i ekzaminimit të mbajtësve aktualë të pozitave.​​ ​​ Koncepti i vetingut përfshin zbatimin e një procesi të mekanizmave të llogaridhënies për të garantuar standardet më të larta profesionale të sjelljes dhe integritetit në funksionet publike. Vetingu mund të ecë paralelisht si me kontrollin e integritetit ashtu edhe me hetimin e shkeljeve penale, por secili shërben për qëllime të ndryshme dhe ka karakteristika të ndryshme procedurale dhe ligjore. Një hetim penal fillohet për të konstatuar nëse një vepër penale është kryer, ndërsa kontrollet e integritetit shikojnë rrezikun ose gjasat që sjellja e pahijshme do të ndodhë në të ardhmen. Në mënyrë kritike, barra e provës dhe standardi i provës shpesh do të jenë të ndryshme. Hetimet penale kërkojnë të vërtetojnë një fakt përtej dyshimit të arsyeshëm, që do të thotë se barra e provës do të bjerë mbi shtetin. Në hetime të tjera si kontrolli më i gjerë i integritetit, barra e provës do të rregullohet në bilancin e gjasave.

10.​​ Në një sistem të kontrolleve paraprake të integritetit, vendimi për të mos rekrutuar një kandidat mund të justifikohet në rast të dyshimit të thjeshtë, mbi bazën e një vlerësimi të rrezikut.​​ Megjithatë, vendimi për të vlerësuar negativisht një mbajtës të postit aktual duhet të lidhet me treguesin e papërshtatshmërisë, për shembull pasuria e pajustifikuar, edhe nëse nuk mund të vërtetohet përtej dyshimit se kjo pasuri vjen nga burime të paligjshme.

11.​​ Është shumë e rëndësishme që kontrolli i integritetit të ndahet qartë nga vlerësimi i kapaciteteve profesionale të një gjyqtari, edhe nëse të dy proceset mund të ndërhyjnë gjatë rekrutimit ose vlerësimit. Mungesa e kapaciteteve profesionale mund të korrigjohet përmes trajnimit, por qartazi kjo është arsye për të mos rekrutuar një person.

12.​​ ​​ Sekretari i Përgjithshëm i OKB-së deklaroi se “[vetingu zakonisht përfshin një proces formal për identifikimin dhe largimin e individëve përgjegjës për abuzime, veçanërisht nga policia, shërbimet e burgjeve, ushtria dhe gjyqësori”.

13.​​ Procedurat e kontrollit dhe vetingut të integritetit nuk janë të rregulluara në mënyrë eksplicite nga instrumentet ndërkombëtare. Megjithatë, ato janë trajtuar dhe komentuar nga instrumentet e ligjit të butë dhe nga praktika gjyqësore.

14.​​ ​​ Komisioni i Venecias është marrë me tri nënkategori të masave kombëtare: (i) “para-vetingu” i kandidatëve për një pozitë të caktuar;​​ (ii) kontrollet e integritetit që kryhen në baza më të rregullta (për shembull detyrimi për të paraqitur çdo vit deklarimin e pasurisë); (iii) procedurat e plota të vetingut.

15.​​ Ndërkohë që “para-vetingu” i kandidatëve dhe kontrollet e integritetit të ushtruara nëpërmjet vlerësimit të deklarimeve të pasurisë janë mjaft të zakonshme dhe të padiskutueshme në parim, verifikimi i jashtëzakonshëm, siç theksohet nga Komisioni i Venecias, mund të justifikohet vetëm në rast të rrethanave të jashtëzakonshme. Në rastin e Shqipërisë, Komisioni i bazoi rekomandimet e tij në supozimin se vetingu gjithëpërfshirës i gjyqësorit kishte një mbështetje të gjerë politike dhe publike brenda vendit, se ishte një masë e jashtëzakonshme dhe rreptësishtë e përkohshme dhe se kjo masë nuk do të këshillohej për vendet tjera ku problemi i korrupsionit brenda gjyqësorit nuk kishte arritur në ato përmasa. Përvoja ka treguar se çdo rast është i ndryshëm dhe duhet të vlerësohet në bazë të meritave të veta.

16.​​ Pavarësia e gjyqësorit është pjesë përbërëse e parimeve themelore demokratike të ndarjes së pushteteve dhe sundimit të ligjit, dhe është e garantuar ndër të tjera nga neni 6 i Konventës Evropiane për të Drejtat e Njeriut (KEDNJ) dhe gjithashtu nga nenet 4 dhe 31 dhe Kapitulli VII I Kushtetutës së Kosovës. Sipas standardeve ndërkombëtare, “pavarësia do të thotë që gjyqësori është i lirë nga presioni i jashtëm dhe nuk i nënshtrohet ndikimit apo manipulimit politik, veçanërisht nga dega ekzekutive”. Vetingu i gjyqtarëve, veçanërisht kur kryhet nga një organ ekzekutiv, mund të përbëjë një “presion të jashtëm” të tillë.

17.​​ Në të njëjtën kohë, duhet theksuar se ruajtja e autoritetit të nevojshëm të gjyqësorit kërkon që:​​ 

(a) sistemi ligjor të vendosë mekanizmat e duhur për të siguruar që kandidatët të mos emërohen si gjyqtarë (ose prokurorë) nëse nuk i kanë kompetencat e kërkuara, nuk i plotësojnë kriteret e paracaktuara të përshtatshmërisë ose nuk përmbushin standardet më të larta të integritetit; dhe​​ 

​​ ​​ (b) mjetet e zakonshme të procedurave disiplinore dhe penale rezultojnë në shkarkimin nga puna të atyre që janë gjetur të paaftë, të korruptuar ose të lidhur me krimin e organizuar. Kjo nuk është thelbësore vetëm duke pasur parasysh rolin që luan gjyqësori në një shtet të qeverisur nga sundimi i ligjit, por edhe për shkak se një gjyqtar – pasi emërohet përgjithmonë – në parim do të jetë i pandryshueshëm, përveç arsyeve të kufizuara për shkarkim.

18. Vetingu shpesh përfshin edhe ndërhyrjen në të drejtën e jetës private e cila mbrohet,​​ ndër të tjera,​​ sipas nenit 8 të KEDNJ-së. Sipas praktikës gjyqësore të Gjykatës Evropiane të të Drejtave të Njeriut (GJEDNJ), mbledhja dhe ruajtja e informacionit personal nga një agjenci qeveritare, si dhe transferimi i regjistrit të të dhënave ndërmjet agjencive, bien në kuadër të nenit 8 të KEDNJ-së.

Gjykata e ka bërë të qartë se personi i cili shkarkohet, transferohet etj. nga punësimi publik, mund të ankohet për shkelje të nenit 8 të KEDNJ-së. Ndërhyrja në të drejtën e jetës private është e pranueshme vetëm nëse mbulohet nga kufizimet e përfshira në nenin 8.2)të KEDNJ-së1dhe nëse është proporcional me qëllimin e ndjekur.

[...]

42. Komisioni vëren se ka mjaft paqartësi në Kosovë sa i përket terminologjisë. Në rubrikën e tij për “Sqarimet për termin 'veting'”, Koncept-dokumenti i referohet paqartësisë së termit, duke shpjeguar edhe vështirësitë në gjuhën shqipe. Termi​​ “veting” duket se përdoret për masa të ndryshme. Për shembull, Koncept-dokumenti i referohet “vetingut dhe vlerësimit të vazhdueshëm të frymëzuar nga vetingu”. Disa propozime/opsione të paraqitura në Koncept-dokument do të kishin një ndikim shumë më të thellë se mekanizmat e kaluar apo aktual.

43. Propozimi aktual për një reformë nuk është përpjekja e parë për të përmirësuar cilësinë e gjyqësorit në Kosovë. Në vitet 2010-2011, Komisioni i Pavarur Gjyqësor dhe Prokurorial (KPGJP), organ i pavarur, pjesë e KGJK-së, sipas Kushtetutës, kishte mandatin të vendoste për përshtatshmërinë e të gjithë kandidatëve për emërim të përhershëm si gjyqtarë dhe prokurorë në Kosovë. Ky proces u fokusua tek kandidatët për pozita në gjyqësor, duke filluar nga Gjykata Supreme e deri te gjykatat komunale. Deklaratat e bëra nga kandidatët u kontrolluan kundrejt informacionit të marrë nga burime të ndryshme. Sistemi aktual i verifikimit duket se është një mbetje e asaj detyre. Megjithatë, sipas Koncept-dokumentit, KGJK dhe KPK, kanë njësi të verifikimit të brendshëm administrativ, por duket se funksionojnë pa bazën e duhur ligjore.

44. Siç ndodh shpesh në vendet në tranzicion, rinovimi i gjyqtarëve duket se është një përgjigje për këto probleme. Megjithatë, mund të jetë e nevojshme një reformë më gjithëpërfshirëse dhe më e gjatë në sektorin e drejtësisë dhe vetëm vetingu mund të mos jetë në gjendje të sjellë rezultate të shpejta dhe të dukshme. Vetëm një veting klasik, sipas përkufizimeve ndërkombëtare, të përcaktuara në seksionin II.A më lart, nuk do të mjaftonte për të përmirësuar situatën e gjyqësorit në Kosovë. Mund të jetë i nevojshëm një kombinim i masave të ndryshme për të arritur këtë qëllim. Autoritetet e Kosovës pajtohen se vetingu do të ishte një mjet plotësues, që së bashku me reformat e tjera në kornizën ligjore, do të përmirësonte gjendjen në sistemin e drejtësisë.

C. Korniza kushtetuese

45. Neni 108 i Kushtetutës i kushtohet Këshillit Gjyqësor, i cili ndër të tjera të sigurojë që “që gjykatat në Kosovë të jenë të pavarura, profesionale e të paanshme”, dhe “është përgjegjës për rekrutimin dhe propozimin e kandidatëve për emërim dhe riemërim për pozita gjyqësore”. Më tej,​​ shtohet se “Propozimet për emërimin e gjyqtarëve duhet të bëhen në bazë të procesit të hapur për emërime, në bazë të meritave të kandidatëve, dhe ky propozim pasqyron parimin e barazisë gjinore dhe përbërjen etnike të juridiksionit territorial të gjykatës përkatëse.​​ Të gjithë kandidatët duhet të plotësojnë kriteret e përzgjedhjes të parapara me ligj”.

46. Neni 110 i Kushtetutës themelon Këshillin Prokurorial të Kosovës, i cili “siguron qasje të barabartë në drejtësi për të gjithë personat”, dhe “do të rekrutojë, propozojë, avancojë, transferojë, disiplinojë prokurorët në mënyrën e rregulluar me ligj”. Si dhe “propozimet për emërimin e prokurorëve duhet të bëhen në bazë të procesit të hapur për emërime, në bazë të meritave të kandidatëve, dhe ky propozim pasqyron parimin e barazisë gjinore dhe përbërjen etnike të juridiksionit territorial përkatës”.

47. Neni 84 i Kushtetutës për kompetencat e Presidentit parashikon që Presidenti:

“(15) emëron dhe shkarkon Kryetarin e Gjykatës Supreme të Kosovës me propozimin e Këshillit Gjyqësor të Kosovës;​​ 

(16) emëron dhe shkarkon gjyqtarët e Republikës së Kosovës me propozimin e Këshillit Gjyqësor të Kosovës;

(17) emëron dhe shkarkon Kryeprokurorin e Shtetit të Republikës së Kosovës, me propozimin e Këshillit Prokurorial të Kosovës;

(18) emëron dhe shkarkon prokurorët e Republikës së Kosovës, me propozimin të Këshillit Prokurorial të Kosovës;”

48. Duket se kjo kompetencë presidenciale është formale, vendimet në thelb merren në KGJK dhe KPK.

[...]

E. Opsioni 5 - Zbatimi i procesit të vetingut me ndryshime kushtetuese që mundëson vetingun nga një trup ad-hoc dhe më pas vijimin e vlerësimit të vazhdueshëm të performancës,​​ integritetit dhe pasurisë nga KGJK dhe KPK

97. Opsioni 5 do të ishte shumë i ngjashëm me Opsionin 4, por mekanizmi i vetingut do të ishte vetëm i përkohshëm: “krijimi i një mekanizmi të vetingut nëpërmjet ndryshimeve kushtetuese me një mandat të përkohshëm që do të përfundojë me përfundimin e periudhës së parë të verifikimit. Procesi i verifikimit më pas do t’i transferohej Këshillit Gjyqësor të Kosovës (KGJK) dhe Këshillit Prokurorial të Kosovës (KPK). Subjekt i vetingut do të jenë anëtarët e KGJK-së dhe KPK-së, Kryeprokurori i Shtetit, të gjithë gjyqtarët dhe prokurorët, administratorët e gjykatave, drejtorët e sekretariatit të këshillit, drejtori i njësisë së inspektimit gjyqësor, si dhe zyrtarë të tjerë të angazhuar në gjykata dhe prokurori.

98. Mekanizmi (panelet/apelimet) do të ishte i ngjashëm me atë të përcaktuar në Opsionin 4.

Prandaj, shumica e argumenteve të paraqitura në Opsionin 4 janë të vlefshme edhe për Opsionin 5. Dallimi kryesor është se mekanizmi i ri do të hiqej pas një faze të parë që do të zgjaste pesë vjet dhe kompetencat disiplinore - dhe shkarkimi - do t’i ktheheshin KGJK-së dhe KPK-së.

99. Komisioni i Venecias, në opinionin e tij të përkohshëm për projekt ndryshimet kushtetuese për gjyqësorin e Shqipërisë, diskutoi çështjen e kohëzgjatjes së procesit të vetingut të njëhershëm.

Komisioni pa një “rrezik të transformimit të procesit të vetingut në një marrëveshje de facto të përhershme, paralel me mekanizmat e zakonshëm të llogaridhënies. Projekt ndryshimet duhet të bëjnë të qartë se sapo një gjyqtar në detyrë të kalojë nëpërmjet vetingut, llogaridhënia e tij do të rregullohet më tej nga rregullat e zakonshme të parapara në Kushtetutë dhe në legjislacionin zbatues”.30 Komisioni i Venecias është i mendimit se organet ad hoc të vetingut duhet të kenë një detyrë rreptësishtë të kufizuar për të kryer një veting të njëhershëm. Pas përfundimit të kësaj, lind nevoja për të siguruar një mjedis të qëndrueshëm për punën gjyqësore.

[…]

• Ndryshimet kushtetuese të rishikuara

105. Ndryshimet kushtetuese të rishikuara (COL-REF (2022) 023) janë shumë më të shkurtuara dhe fokusohen në elementet kryesore të kompetencave dhe përbërjes së organeve të vetingut, gjë që është pozitive. Projekt-ndryshimet e neneve 104 (4a) dhe 109 (6a) të Kushtetutës përcaktojnë arsyen e shkarkimit "mosrespektim të​​ rëndë​​ të​​ detyrave" duke përfshirë​​ rastet kur gjyqtari ose prokurori "është vlerësuar me performancë​​ të​​ pamjaftueshme, ose është konstatuar se ka pasuri e pajustifikueshme,​​ ose integritet të​​ cenueshëm, ose ka kryer shkelje të​​ rënda disiplinore, siç rregullohet me ligj.​​ 

106. Këto dy ndryshime kushtetuese do të lehtësonin gjithashtu shkarkimin e gjyqtarëve apo prokurorëve që bëjnë deklarime të parregullta të pasurisë. Shkarkimi i tyre mund të iniciohet nga Agjencia Kundër Korrupsionit (dhe vendoset nga KGJK dhe KPK, mundësisht pas kontrollit të integritetit të​​ tyre). Kjo nuk do të varej nga një veting i të gjithë gjyqtarëve dhe prokurorëve.

107. Draft nenet 163 deri në 168 përcaktojnë një sistem të vetingut të përgjithshëm të të​​ gjithë gjyqtarëve dhe prokurorëve të quajtur vlerësim kalimtar. Vlerësimi kalimtar do të zgjasë për pesë​​ vjet, po ai mund të​​ zgjatet edhe për dy vjet tjera. Do të​​ krijohej një Autoriteti Kalimtar i Vlerësimit (AKV), i përbërë nga panele vlerësimi, Kolegj i Apelimit​​ dhe Sekretari. Të​​ gjithë​​ ata do të​​ zgjidheshin nga Kuvendi me shumicë e 2/3.​​ 

108. Panelet e vlerësimit do të përbëheshin nga dy gjyqtarë përkatësisht prokurorë dhe një anëtar joprokurorial, i përbërë​​ ad hoc për çdo rast. Kolegji i Apelimit do të përbëhej nga pesë anëtarë. Ekziston një mundësi bashkëpunimi me institucionet ndërkombëtare. Në Prishtinë, delegacioni i Komisionit u informua se pjesëmarrja ndërkombëtare në përzgjedhjen e anëtarëve të AKV-së​​ është qartë​​ synimi i autoriteteve.​​ 

109. Komisioni i Venecias mirëpret që projekt-ndryshimet e rishikuara janë më​​ koncize se grupi i parë i projekt-ndryshimeve. Shumica e kualifikuar për zgjedhjen e anëtarëve të AKV-së​​ është pozitive. Vlerësimi kalimtar do të​​ mbulonte performancën, pasurinë dhe integritetin. Megjithatë, për të​​ siguruar një reformë​​ proporcionale dhe për të kufizuar përçarjen e sistemit gjyqësor, Komisioni i Venecias rekomandon kufizimin e një vlerësimi kalimtar për anëtarët e KGJK-së​​ dhe KPK-së, kryetarët e gjykatave dhe kryeprokurorët. Ky vlerësim duhet të​​ mbulojë​​ vetëm integritetin (përfshirë pasurinë e pajustifikueshme), por jo të​​ mbulojë​​ performancën, e cila nuk është një bazë e lejueshme për verifikim. Për më​​ tepër, kjo është çështje relevante për anëtarët e këshillave.

[...]

IV. Konkluzioni:

118. Ministrja e Drejtësisë së Kosovës kërkoi një opinion për Koncept-dokumentin shumë të detajuar për vetingun e gjyqtarëve dhe prokurorëve (CDL-REF(2022)006). Koncept-dokumenti përcakton arsyet pse është e nevojshme të reformohet sistemi gjyqësor në Kosovë dhe propozon pesë opsione për zgjidhjen e problemeve të identifikuara. Komisioni i Venecias mirëpret që Koncept-dokumenti përfshin një seksion të rëndësishëm mbi përvojën krahasuese të vetingut.

Megjithatë, ka mungesë të qartësisë në lidhje me terminologjinë, për shembull, Koncept-dokumenti propozon zbatimin e “vetingut” si një proces ad hoc i njëhershëm, por i referohet edhe mekanizmave ekzistues të rekrutimit dhe disiplinës si “veting”.

119. Pesë opsionet variojnë nga mosmarrja e ndonjë veprimi specifik, nëpërmjet përforcimit të mekanizmave ekzistues, deri te ndryshimet ligjore dhe në fund ndryshimet kushtetuese. Në kuadër të opsionit të fundit, Ministrja e Drejtësisë i kërkoi po ashtu Komisionit të Venecias që të jepte opinionin e tij për projekt-ndryshimet kushtetuese (CDL-REF(2022)006) dhe CDLREF(2022)022).

120. Duke marrë parasysh Koncept-dokumentin, raportet tjera dhe takimet e raportuesve me palët e interesit, Komisioni pajtohet se Opsioni 1 – mosmarrja e asnjë mase – nuk do të ishte e mjaftueshme për të përmirësuar gjendjen aktuale. Komisioni i Venecias propozon që të bëhet dallim ndërmjet rasteve individuale të sjelljes së pahijshme gjyqësore dhe problemeve më të thella që lidhen me joefikasitetin e sistemit gjyqësor, veçanërisht stërzgjatjen e procedurave. Kjo e fundit duket se kërkon masa​​ të ndryshme si zgjidhje, veçanërisht edhe teknike (TI)31 dhe një reformë të procedurave gjyqësore.

121. Konceptdokumenti përcakton bindshëm se ndryshimet ligjore janë të garantuara dhe Opsioni 2 i referohet disa prej tyre. Për shembull, mekanizmat e verifikimit duhet të kenë një bazë të duhur ligjore dhe rregullative. Ndryshimet ligjore duhet gjithashtu të mundësojnë përfshirjen e zyrtarëve gjyqësorë, përfshirë stafin mbështetës, të cilët nuk mbulohen nga mekanizmat ekzistues. Komisioni është i mendimit se mund të kërkohen ndryshime të mëtejshme ligjore, veçanërisht në lidhje me përdorimin aktiv të deklarimeve të pasurisë së gjyqtarëve dhe prokurorëve (dhe gjithashtu zyrtarëve të tjerë shtetërorë) për identifikimin e rasteve të mundshme të korrupsionit dhe marrjen e masave në këto raste. Agjencisë Kundër Korrupsionit duhet t’i jepen burime të mjaftueshme për punën e saj dhe duhet t’i mundësohet – dhe të detyrohet – të iniciojë procedura disiplinore kundër gjyqtarëve ose prokurorëve që bëjnë deklarime të parregullta të pasurisë.

122. Komisioni gjithashtu thekson se është duke u përgatitur një reformë në Këshillin Prokurorial të Kosovës dhe Ministrja e Drejtësisë ka kërkuar mendim nga Komisioni i Venecias për këtë çështje. Ministrja e Drejtësisë ka kërkuar edhe opinionin e Komisionit të Venecias për konfiskimin civil të pasurisë së fituar në mënyrë të paligjshme që do të bënte më efektiv sistemin e deklarimit të pasurisë. Rezultatet e këtyre reformave duhet të merren parasysh kur shqyrtohen ndryshimet kushtetuese.

123. Për sa i përket Opsionit 3, do të krijoheshin organe të veçanta të vetingut, por Këshilli Gjyqësor dhe Këshilli Prokurorial ekzistues do të ruanin kompetencën për t’i rekomanduar Presidentit të Kosovës shkarkimin e gjyqtarëve dhe prokurorëve. Nga Konceptdokumenti nuk është e qartë pse nevojitet një veting i përgjithshëm i të gjithë gjyqtarëve dhe prokurorëve duke krijuar organe ad hoc të vetingut nëse një pjesë e rëndësishme e problemit lidhet me zbatimin joefikas dhe boshllëqet e legjislacionit në organet ekzistuese. Komisioni i Venecias rekomandon

hyrjen në një dialog të plotë me Këshillat para miratimit të ndryshimeve të tilla. Pa mbështetjen

e tyre aktive, Opsioni 3 nuk ka gjasa të arrijë rezultatet e shpresuara.

124. Opsioni 4 parasheh gjithashtu krijimin e organeve të posaçme të vetingut në baza të përhershme, por në bazë të ndryshimeve kushtetuese. Komisioni rekomandon futjen e vetingut në shkallë të plotë të të gjithë gjyqtarëve dhe prokurorëve, në një nivel thjesht legjislativ (opsioni 3), ose në bazë të ndryshimeve kushtetuese, vetëm pasi të jenë ndjekur, vlerësuar dhe konstatuar​​ si të pasuksesshme rrugët tjera dhe reformat ligjore dhe institucionale, mundësisht duke përfshirë vlerësimet e integritetit të anëtarit të KGJK-së dhe KPK-së.

125. Opsioni 5 parasheh krijimin e organeve të posaçme të vetingut në mënyrë të përkohshme (për pesë vjet), edhe në bazë të ndryshimeve kushtetuese. Pas kësaj periudhe, kompetenca për të rekomanduar shkarkimin e gjyqtarëve dhe prokurorëve do t’i kthehej përsëri KGJK-së dhe KPK-së.

126. Opsioni 5 ngre vështirësitë e veta dhe Komisioni i Venecias mendon se projekt-​​ ndryshimet kushtetuese që janë përgatitur në Opsionin 5, madje edhe në versionin e tyre më të shkurtër të rishikuar, shkojnë shumë larg duke paraparë veting për të gjithë gjyqtarët dhe prokurorët, ndryshime kushtetuese, sipas nevojës, ndonëse ai duhet të parashoh vetëm kontrolle të integritetit të anëtarëve të KGJK-së dhe KPK-së, kryetarëve të gjykatave dhe kryeprokurorëve.

127. Ndryshimet kushtetuese duhet të përcaktojnë në mënyrë ideale vetëm angazhimin e shtetit ndaj një parimi, ose ndaj aspiratës ose etikës që një vend kërkon të përfshijë në ligjet e tij. Kjo do të lehtësonte më pas masat në lidhje me përbërjen dhe kompetencat e organeve të vetingut dhe kornizës së tij që do të përcaktohen diku tjetër​​ në legjislacion dhe rregullore. Nga ana tjetër, Komisioni pranon se në këtë rast, të njëjtat ndryshime kushtetuese​​ origjinale nuk mund të miratohen tërësisht në formën e një ligji të thjeshtë pa një bazë kushtetuese. Si ligj i pavarur, këto dispozita duhet të shoqërohen me një ndryshim (më të shkurtër) kushtetues, në të kundërtën do të bien ndesh me nenet 85, 108 dhe 110 të Kushtetutës. Zgjedhja e anëtarëve të AKT-së me shumicë të thjeshtë parlamentare do të krijonte rrezik politizimi. Kjo është marrë parasysh në ndryshimet kushtetuese të rishikuara.

128. Për ta përmbledhur, Komisioni i Venecias rekomandon zbatimin e ndryshimeve legjislative që do të përmirësonin sistemin aktual të disiplinës gjyqësore, si një zgjerim i plotë i Opsionit 2, kjo ka të bëjë veçanërisht me forcimin e sistemit të deklarimit të pasurisë dhe forcimin e njësive të vetingut brenda KGJK-së dhe KPK-së. Ndryshimet kushtetuese duhet të merren parasysh vetëm për të mbështetur kontrollin e integritetit të anëtarëve të KGJK-së dhe KPK-së, kryetarëve të gjykatave dhe kryeprokurorëve.

128. Komisioni i Venecias nuk është në gjendje të vlerësojë se sa të përhapura janë rastet në gjyqësor për të cilat u informua delegacioni i tij dhe nëse ato kanë të bëjnë me gjyqtarë dhe prokurorë individualë apo një pjesë të madhe të tyre. Në çdo rast, është e nevojshme të bëhet dallimi i rasteve të paaftësisë profesionale, të cilat mund të trajtohen përmes trajnimeve nga rastet e veprimeve të qëllimshme dhe keqdashëse, të cilat kanë të bëjnë me mungesën e kontrolleve të integritetit.

130. Komisioni i Venecias konsideron se një reformë e gjyqësorit në Kosovë është me të vërtetë e nevojshme dhe se kjo mund të përfshijë një formë të kontrollit efektiv të integritetit. Megjithatë, është mendimi i Komisionit se shumë elementë të një reforme të tillë mund të miratohen në nivelin e ligjit të zakonshëm. Çdo veting apo kontroll i integritetit i futur në përdorim mund të kufizohet vetëm tek KGJK dhe KPK të cilët ushtrojnë pushtet disiplinor ndaj anëtarëve të tjerë të sistemit gjyqësor. Atëherë, do t’i takonte KGJK-së dhe KPK-së që të merren me problemet në pjesën tjetër të sistemit gjyqësor, si për sa i përket integritetit ashtu edhe profesionalizmit.

Ndërhyrja në të drejtat kushtetuese duhet të jetë rreptësishtë proporcionale. Prandaj, çdo ndryshim kushtetues duhet të synojë invazivitet minimal në kompetencat e KGJK-së dhe KPK-së duke arritur qëllimin për reformimin e gjyqësorit.

131. Në kontekstin e Kosovës, vullneti efektiv i “vetingut” nënkupton domosdoshmërisht një kombinim të masave të ndryshme që do të kenë efekt pozitiv në integritetin dhe efikasitetin e gjyqësorit. Edhe nëse ky lloj vetingu nuk korrespondon domosdoshmërisht me përkufizimin formal të dhënë në seksionin II.A më sipër, të gjitha këto masa të marra së bashku janë pjesë e një reforme gjyqësore që përbën një “veting” të aspiruar në mënyrë legjitime nga populli dhe autoritetet në Kosovë i cili është në gjendje të japë rezultatet e kërkuara.

132. Përvoja tregon se zbatimi, renditja dhe përputhshmëria e masave të vetingut ose kontrollit të integritetit është problematike nga pikëpamja operacionale dhe për këtë arsye duhet të hartohet një model i saktë për secilin me përfshirjen e palëve të interesit. Dështimi i këtij modeli mund të rezultojë në zbatim jo të plotë. Më pas, në mënyrë thelbësore duhet t’i jepet kohë e mjaftueshme operative shtrirjes së tij në mënyrë që të vlerësohet efikasiteti i tij para se të prezantohen masat tjera, përndryshe kjo mund të pengojë përpjekjet më të mira të secilit dhe të komprometojë rezultatet e dëshiruara.

133. Prandaj, Komisioni i Venecias rekomandon fokusimin në ndryshimet legjislative, të cilat janë më të lehta për t'u zbatuar, dhe kufizimin e një sistemi të kontrollit të integritetit tek këshilli gjyqësor dhe ai prokurorial, kryetarët e gjykatave dhe kryeprokurorët. Për ta bërë të zbatueshme këtë reformë, koncepti përfundimtar për vetingun dhe ndryshimet përkatëse kushtetuese dhe legjislative duhet të përgatiten mbi bazën e një dialogu të sinqertë dhe në bashkëpunim të ngushtë me të gjitha palët​​ e interesit, Ministrinë, KGJK-në, KPK-në por edhe shoqërinë civile dhe akademikët e interesuar.

134. Komisioni i Venecias mbetet në dispozicion të autoriteteve të Kosovës për ofrimin e ndihmës së mëtejshme lidhur me këtë çështje.

Pranueshmëria e kërkesës

​​ 

• Për të qenë në gjendje të gjykojë për kërkesën e parashtruesit, Gjykata së pari duhet të shqyrtojë nëse janë përmbushur kriteret e pranueshmërisë, të përcaktuara në Kushtetutë dhe të specifikuara më tej në Ligj dhe në Rregullore të punës.​​ 

• Së pari, Gjykata duhet të përcaktojë nëse kërkesa është dorëzuar nga pala e autorizuar, dhe së dyti, duhet të përcaktojë nëse ka juridiksion për të vlerësuar amendamentet e propozuara.​​ 

• Gjykata rikujton se në bazë të nenit 113.9 të Kushtetutës:​​ 

“Kryetari i Kuvendit të Kosovës duhet të referojë amendamentet kushtetuese të propozuara para miratimit në Kuvend [...]”.

• Gjykata vëren se Kryetari i Kuvendit paraqiti propozim amendamentet kushtetuese dhe se, rrjedhimisht, kërkesa është dorëzuar nga pala e autorizuar në bazë të nenit 113.9 të Kushtetutës.​​ 

​​ 

• Gjykata më tej rikujton se bazuar në të njëjtin nen 113.9 të Kushtetutës, ajo duhet:

“[…]​​ të konstatojë nëse amendamenti i propozuar i zvogëlon të drejtat dhe liritë e garantuara me Kapitullin II të Kushtetutës”.​​ 

• Rrjedhimisht, Gjykata ka juridiksion për të vlerësuar nëse amendamentet e propozuara zvogëlojnë ndonjë nga të drejtat dhe liritë e garantuara në Kapitullin II të Kushtetutës.​​ 

• Prandaj, duke qenë se kërkesa është dorëzuar nga pala e autorizuar dhe pas konstatimit​​ që Gjykata ka juridiksion për shqyrtimin e rastit, rrjedhimisht mund të konstatohet se kërkesa është e pranueshme në pajtim me nenin 113.9 të Kushtetutës.​​ 

• • • • • Fushëveprimi i vlerësimit kushtetues​​ 

• Siç u tha më lart, në pjesën​​ “Procedura në Gjykatë“,​​ parashtruesi i kërkesës​​ kërkoi vlerësimin e amendamenteve​​ të​​ propozuara​​ kushtetuese nr.​​ 27, nr. 28 dhe nr.​​ 29, të propozuar nga dyzet (40) deputetë të Kuvendit.​​ 

• Mbështetur në kërkesën e dorëzuar nga parashtruesi i kërkesës, Gjykata​​ fillimisht sqaron që amendamentet e propozuara kushtetuese të referuara në Gjykatë nga Kryetari i Kuvendit të Republikës së Kosovës dhe të aprovuara nga Komisioni​​ ad hoc​​ për Vetingun në sistemin e drejtësisë, i themeluar nga Kuvendi i Republikës së Kosovës, ndërlidhen me:​​ (i) zgjerimin/plotësimin e bazave të përhershme kushtetuese për shkarkimin e gjyqtarëve dhe prokurorëve në Republikën e Kosovës​​ (amendamentet e propozuara​​ kushtetuese nr. 27 dhe nr.​​ 28);​​ dhe​​ (ii) procesin kalimtar/të përkohshëm të kontrollit të integritetit​​ “të anëtarëve të Këshillit Gjyqësor të Kosovës, Këshillit Prokurorial të Kosovës, kryetarëve të të gjitha gjykatave, Kryeprokurorit të Shtetit dhe të gjithë kryeprokurorëve si dhe të kandidatëve​​ për këto pozita”, përkatësisht procesin e vetingut në sistemin e drejtësisë (amendamenti​​ i propozuar kushtetues nr. 29).​​ 

• Gjykata​​ vë në pah se Kushtetuta, si akti më i lartë juridik, duhet të respektohet zyrtarisht dhe solemnisht me rastin e propozimit të amendamenteve për të. Gjykata, duke shprehur kujdesin për nevojën e sigurisë juridike në lidhje me këtë çështje, thekson që, në bazë të nenit 112 [Parimet e Përgjithshme] të Kapitullit VIII [Gjykata Kushtetuese] të Kushtetutës: “Gjykata Kushtetuese është autoriteti përfundimtar për interpretimin e Kushtetutës dhe të përputhshmërisë së ligjeve me Kushtetutën”.​​ (shih,​​ rastet e Gjykatës nr.​​ KO162/18, parashtrues:​​ Kryetari i Kuvendit të Republikës së Kosovës, Aktgjykim i 7 shkurtit 2019, paragrafi 23; dhe​​ KO207/22, parashtrues:​​ Kryetari i Kuvendit të Republikës së Kosovës, Aktgjykim i 4 korrikut 2023, paragrafi 30).​​ 

• Në​​ vijim, Gjykata bazuar në praktikën e saj gjyqësore rithekson se në kuptim të vlerësimit nëse amendamentet​​ e​​ propozuara​​ kushtetuese e dorëzuara në Gjykatë pakësojnë të drejtat dhe liritë themelore, ajo nuk merret me vlerësimin e politikave të mira publike, të propozuara dhe miratuara nga Qeveria dhe Kuvendi. Thënë këtë, edhe në rastin konkret, Gjykata nuk do të vlerësojë nëse amendamentet​​ e propozuara​​ kushtetuese janë të bazuara në politika të mira publike apo edhe zgjidhje të përbashkëta​​ dhe​​ të​​ dakorduara​​ për​​ reformën në​​ sistemin e drejtësisë, kjo për faktin se një detyrim i tillë bazuar në dispozitat kushtetuese i takon,​​ ndër​​ tjerash,​​ vet Qeverisë dhe Kuvendit.​​ 

• Rrjedhimisht, Gjykata​​ thekson​​ se​​ vlerësimi i kushtetutshmërisë së amendamenteve të​​ propozuara, sipas paragrafit 3 të nenit 144 [Amendamentimi] të Kushtetutës, është i kufizuar në vlerësimin nëse amendamenti i propozuar kushtetues,​​ pakëson ndonjë nga të drejtat dhe liritë e përcaktuara në Kapitullin II të Kushtetutës,​​ bazë e të cilit – sipas nenit 21 [Parimet e Përgjithshme] të Kapitullit II të Kushtetutës – janë të drejtat dhe liritë e njeriut të përmendura në këtë​​ kapitull​​ (shih, rastin nr. KO162/18, parashtrues:​​ Kryetari i Kuvendit të Republikës së Kosovës,​​ cituar më lart, paragrafi 24;​​ dhe KO207/22,​​ Kryetari i Kuvendit të Republikës së Kosovës,​​ i cituar​​ më​​ lart,​​ paragrafi 31​​ shih, po ashtu​​ rastet​​ nr. KO61/12, parashtrues:​​ Kryetari i Kuvendit të Republikës së Kosovës,​​ Aktgjykim i 31 tetorit 2012, paragrafi 18;​​ dhe​​ nr. KO44/14, parashtrues:​​ Kryetari i Kuvendit të Republikës së Kosovës,​​ Aktgjykim i 31 marsit 2014).

• Gjykata gjithashtu konsideron se neni 21 i Kushtetutës duhet lexuar në frymën e nenit 7.1 të Kushtetutës,​​ i cili​​ definon vlerat e rendit kushtetues të Republikës së Kosovës,​​ e​​ të cilat bazohen​​ “në parimet e lirisë, paqes, demokracisë, barazisë, respektimit të të drejtave dhe lirive të njeriut dhe sundimit të ligjit, mosdiskriminimit, të drejtës së pronës, mbrojtjes e mjedisit, drejtësisë sociale, pluralizmit, ndarjes së pushtetit shtetëror dhe ekonomisë së tregut”.​​ Një​​ qasje​​ e​​ tillë, buron nga​​ praktika​​ gjyqësore​​ e​​ Gjykatës Evropiane për të Drejtat e Njeriut (në tekstin e mëtejmë: GJEDNJ), sipas të​​ cilës, vlerat e Konventës dhe të​​ cilat janë​​ të​​ reflektuara dhe në​​ Preambulën​​ e saj, përfshirë​​ parimin e​​ sundimit​​ të​​ ligjit, janë​​ pjesë​​ përbërëse​​ e të​​ gjitha neneve të​​ KEDNJ-së​​ dhe të​​ njëjtat​​ duhet të​​ interpretohen në​​ dritën e këtyre vlerave (shih, ndër tjerash, rastin e GJEDNJ-së​​ Baka kundër Hungarisë,​​ kërkesa nr.​​ 20261/12,​​ Aktgjykim, i 23 qershorit 2016,​​ paragrafi​​ 117).

• Gjykata​​ më​​ tej​​ vë në dukje se shqyrtimi i amendamenteve të propozuara duhet bërë edhe në​​ përputhje me detyrimet që burojnë nga neni 53 [Interpretimi i Dispozitave për të Drejtat e Njeriut] të Kushtetutës, përmes të cilit kërkohet që të drejtat e njeriut duhet të interpretohen në pajtim me praktikën gjyqësore të​​ Gjykatës Evropiane për të​​ Drejtat e Njeriut​​ (në tekstin e mëtejmë: GJEDNJ). Në​​ praktikën e saj gjyqësore, Gjykata​​ për aq sa​​ është relevante dhe e aplikueshme, merr parasysh dhe aplikon edhe praktikën gjyqësore të​​ Gjykatës së Drejtësisë së Bashkimit Evropian (në tekstin e mëtejmë: GJDBE-së).​​ 

• Në​​ dritën​​ e asaj që u tha më lart, Gjykata do të vazhdojë me shqyrtimin e amendamenteve të propozuara​​ kushtetuese.

 ​​ ​​ ​​​​ II.​​ Vlerësimi i amendamenteve të propozuara-kushtetuese

 ​​ ​​ ​​​​ ​​ Hyrje

• Gjykata fillimisht rikujton se objekt i vlerësimit të kërkesës të referuar nga parashtruesi i kërkesës është nëse amendamentet e propozuara kushtetuese nr. 27,​​ nr. 28 dhe nr. 29 pakësojnë të drejtat dhe liritë e njeriut të përcaktuara me Kapitullin II të Kushtetutës.

• Ashtu siç është reflektuar edhe në pjesën e procedurës para Gjykatës, kjo e fundit pas parashtrimit të amendamenteve të propozuara​​ kushtetuese​​ nga parashtruesi i kërkesës, të njëjtat iu ka dërguar:​​ (i) Presidentes; (ii) deputetëve të Kuvendit; (iii) Qeverisë; (iv)​​ Ministrisë së Drejtësisë; (v) Avokatit të Popullit;​​ (vi) KGJK-së;​​ dhe (vii) KPK-së. Si rrjedhojë, Gjykata ka pranuar komente përkitazi me amendamentet​​ e propozuara​​ kushtetuese nga Zyra e Presidentes, Ministria e Drejtësisë,​​ deputeti Abelard Tahiri,​​ KGJK, dhe KPK. Përderisa përgjigje ndaj komenteve të institucioneve të lartcekura në Gjykatë, dorëzuan Ministria e Drejtësisë dhe KGJK.​​ Komentet dhe përgjigjet e lartcekura janë të reflektuara në këtë Aktgjykim, të cilave Gjykata do të​​ t’iu referohet edhe gjatë shqyrtimit dhe vlerësimit të përmbajtjes së amendamenteve​​ të​​ propozuara kushtetuese.

• Në kuptim të përmbajtjes së amendamenteve​​ të​​ propozuara kushtetuese,​​ Gjykata​​ rikujton që amendamentet​​ e propozuara​​ kushtetuese përfshijnë dy​​ kategori​​ specifike dhe të ndara nga njëra-tjetra e që ndërlidhen me funksionimin e sistemit të drejtësisë, gjegjësisht:​​ 

• • • • • • • • Plotësimin​​ e​​ bazës për shkarkim të gjyqtarëve dhe prokurorëve, me ç’rast përmes amendamenteve​​ të propozuara​​ kushtetuese nr. 27 dhe nr. 28, është përcaktuar se kriteri i “mosrespektimit të rëndë të detyrave”, i cili shërben si kriter për shkarkim të gjyqtarëve dhe prokurorëve të përcaktuar me paragrafin 4 të nenit 104 të Kushtetutës dhe paragrafin 6 të nenit 109 të Kushtetutës, respektivisht, përfshin: (i) performancën e pamjaftueshme; (ii) pasurinë e pajustifikueshme; (iii) shkeljet disiplinore dhe (iv) integritetin e cenueshëm; si dhe

• • • • • • • • Themelimin e një autoriteti​​ të veçantë, përmes amendamentit​​ të propozuar​​ kushtetues nr. 29, përkatësisht themelimin e Autoritetit të Kontrollit të Integritetit, i cili për një periudhë të caktuar kohore mveshët me kompetencën e kontrollit të integritetit të anëtarëve të KGJK-së dhe KPK-së, kryetarëve të gjykatave dhe kryeprokurorëve dhe kandidatëve për këto pozita.​​ 

• Ashtu siç është reflektuar edhe më lart, amendamenti​​ i propozuar​​ kushtetues nr. 29 që i referohet kontrollit të integritetit në sistemin gjyqësor dhe atë prokurorial buron nga nisma dhe dokumente të politikave të Qeverisë së Republikës së Kosovës në kuadër të reformës në drejtësi dhe të punës përgatitore të Komisionit​​ ad hoc​​ të Kuvendit për Veting-un në Drejtësi.​​ 

• Në vijim, mbështetur në dokumentacionin e dorëzuar në Gjykatë, kjo e fundit vëren se nismat që ndërlidheshin me reformën në drejtësi ishin konkretizuar përmes miratimit të Strategjisë për Sundimin e Ligjit, të miratuar nga Qeveria më 11 gusht 2021 dhe të Koncept-dokumentit për​​ zhvillimin e procesit të veting-ut në sistemin e drejtësisë, të miratuar përmes Vendimit [nr. 01/39] të Qeverisë të 13 tetorit 2021. Si rezultat i kësaj, Koncept-dokumenti për​​ vetingun e Gjyqtarëve dhe Prokurorëve, me kërkesë të Ministrisë së Drejtësisë, më 25 tetor 2021 ishte dërguar për dhënie të opinionit nga ana e Komisionit të Venecias. Kërkesës së lartcekur për opinion, Ministria​​ e​​ Drejtësisë i kishte bashkëngjitur edhe projekt-amendamentet kushtetuese, të dorëzuara në Komisionin e Venecias më 10 shkurt 2022 dhe projekt-amendamentet e ndryshuara kushtetuese, të dorëzuara më 18 maj 2022. Në vijim, të kësaj kërkese të Ministrisë së Drejtësisë, Gjykata rikujton se Komisioni i Venecias, përmes Opinionit​​ nr. CDL-AD(2022)011​​ të tij të miratuar më 17-18 qershor 2022,​​ ndër​​ të​​ tjera,​​ rekomandoi: “fokusimin në ndryshimet legjislative, të cilat janë më të lehta për t'u zbatuar, dhe kufizimin e një sistemi të kontrollit të integritetit tek këshilli gjyqësor dhe ai prokurorial, kryetarët e gjykatave dhe kryeprokurorët. Për ta bërë të zbatueshme këtë reformë, koncepti përfundimtar për vetingun dhe ndryshimet përkatëse kushtetuese dhe legjislative duhet të përgatiten mbi bazën e një dialogu të sinqertë dhe në bashkëpunim të ngushtë me të gjitha palët e interesit, Ministrinë, KGJK-në, KPK-në por edhe shoqërinë civile dhe akademikët e interesuar”.​​ 

• Në dritën e vlerësimit të amendamenteve​​ të​​ propozuara kushtetuese, Gjykata vë në dukje se:

• përderisa amendamentet​​ e propozuara kushtetuese​​ nr. 27 dhe nr. 28, respektivisht përkufizojnë/zgjerojnë bazën për shkarkim për shkak të​​ “mosrespektimit të rëndë të detyrave”, të përcaktuar me paragrafin 4 të nenit 104 dhe paragrafin 6 të nenit 109 të Kushtetutës, dhe të cilat janë të natyrës së përhershme dhe të cilat do të zbatoheshin në vazhdimësi përmes mekanizmave brenda sistemit gjyqësor e atij prokurorial, respektivisht;​​ 

• amendamenti​​ i propozuar kushtetues​​ nr. 29, është i natyrës së përkohshme, që si proces propozohet të zhvillohet brenda një periudhe dy (2) vjeçare, me mundësi vazhdimi edhe për një​​ (1)​​ vit dhe që përfshin kontrollin e integritetit anëtarëve të KGJK-së dhe KPK-së, kryetarëve të gjykatave dhe kryeprokurorëve dhe kandidatëve për këto pozita nga një organ i përkohshëm, i themeluar jashtë sistemit gjyqësor dhe atij prokurorial.​​ 

• Thënë këtë, Gjykata në vlerësimin e amendamenteve​​ të​​ propozuara​​ kushtetuese dhe nëse të njëjtat pakësojnë të drejtat dhe liritë themelore të përcaktuara në Kapitullin II të Kushtetutës, fillimisht do të përmbledh: (i) parimet themelore kushtetuese përkitazi me ndarjen e pushteteve në Republikën e Kosovës; (ii) parimet kushtetuese përkitazi me sistemin gjyqësor dhe atë prokurorial në rendin juridik të Republikës së Kosovës, siç janë të saktësuara me Kushtetutë dhe të sqaruara më tej përmes praktikës së saj gjyqësore; (iii) parimet dhe standardet përkitazi me pavarësinë e gjyqësorit dhe të prokurorisë që burojnë nga Kushtetuta, instrumentet dhe dokumentet ndërkombëtare, përfshirë këtu instrumentet dhe dokumentet e Kombeve të Bashkuara, të Bashkimit Evropian, dhe të Këshillit të Evropës, Komisionit​​ të Venecias, praktikën gjyqësore të GJDBE-së, praktikën gjyqësore të GJEDNJ-së, si dhe analizën krahasuese të Kushtetutave të shteteve anëtare të Këshillit të Evropës.

• Parimet themelore kushtetuese dhe ndërkombëtare​​ 

• Parimet​​ themelore të Kushtetutës përkitazi me ndarjen​​ dhe balancimin​​ e pushteteve​​ 

• Gjykata fillimisht thekson që bazuar në nenin 1 [Përkufizimi i Shtetit] të Kushtetutës,​​ Republika e Kosovës është​​ “shtet i pavarur, sovran, demokratik, unik, dhe i pandashëm”. Në këtë kontekst, përkufizimi​​ “demokratik”​​ i​​ shtetit të​​ Kosovës, ndër​​ të​​ tjera dhe për aq sa është relevante për rrethanat e rastit konkret, plotësohet përmes katër (4) neneve thelbësore kushtetuese, përkatësisht nenit 3 [Barazia para Ligjit], nenit 4 [Forma e Qeverisjes dhe Ndarja e Pushtetit], nenit 7 [Vlerat] dhe nenit 16 [Epërsia e Kushtetutës] të Kushtetutës së Republikës së Kosovës​​ (shih,​​ rastet​​ nr. KO100/22 dhe KO101/22, me parashtrues​​ të kërkesës KO100/22,​​ Abelard Tahiri dhe 10 deputetë të tjerë të Kuvendit të Republikës së Kosovës; me parashtrues të kërkesës të kërkesës KO101/22,​​ Arben Gashi dhe 10 deputetë të tjerë të Kuvendit të Republikës së Kosovës,​​ Vlerësim i kushtetutshmërisë së Ligjit Nr.08/L-136 për Ndryshimin dhe Plotësimin e Ligjit nr.06/L-056 për Këshillin Prokurorial të Kosovës, Aktgjykim, i 24 marsit 2023,​​ paragrafët​​ 154-155).

• Së pari, neni 3 i Kushtetutës, ndër​​ të​​ tjera, saktëson që (i) Republika e Kosovës, qeveriset në mënyrë demokratike, me respektim të plotë të sundimit të ligjit, përmes institucioneve të veta legjislative, ekzekutive dhe gjyqësore; dhe (ii) ushtrimi i autoritetit publik në Republikën e Kosovës, bazohet në parimet e barazisë para ligjit të të gjithë individëve dhe në respektimin e plotë të të drejtave dhe lirive themelore të njeriut, të pranuara ndërkombëtarisht, si dhe në mbrojtjen e të drejtave dhe në pjesëmarrjen e të gjitha komuniteteve dhe pjesëtarëve të tyre.

• Së dyti, neni 4 i Kushtetutës përcakton formën e qeverisjes dhe ndarjen e pushtetit,​​ dhe​​ mes tjerash saktëson që Kosova është Republikë demokratike e bazuar në parimin e ndarjes së pushteteve dhe kontrollit e balancimit në mes tyre, sikurse është përcaktuar me këtë Kushtetutë, parime këto sipas të cilave, (i) Kuvendi ushtron pushtetin legjislativ; (ii) Presidenti është përfaqësues legjitim i vendit brenda dhe jashtë dhe garantues i funksionimit demokratik të institucioneve të Republikës së Kosovës, në pajtim me Kushtetutën dhe duke përfaqësuar unitetin e popullit sipas të njëjtës; (iii) Qeveria është përgjegjëse për zbatimin e ligjeve e politikave shtetërore dhe i nënshtrohet kontrollit parlamentar; (iv) pushteti gjyqësor është unik, i pavarur dhe ushtrohet nga gjykatat; dhe (v) Gjykata Kushtetuese është organ i pavarur i mbrojtjes së kushtetutshmërisë dhe bën interpretimin përfundimtar të Kushtetutës.​​ 

• Së treti, neni 7 i Kushtetutës, saktëson që rendi kushtetues i Republikës së Kosovës, ndër​​ të​​ tjera dhe për aq sa është relevante në rrethanat e rastit konkret, bazohet në parimet e demokracisë, respektimit të të drejtave dhe lirive të njeriut, sundimit të ligjit, mosdiskriminimit, pluralizmit dhe ndarjes së pushtetit shtetëror dhe barazisë gjinore. Ky nen, gjithashtu mbështetet përmes nenit 21 [Parimet e Përgjithshme] të Kushtetutës, bazuar në të cilin, ndër​​ të​​ tjera, të drejtat dhe liritë themelore të njeriut janë të pandashme, të patjetërsueshme e të pacenueshme dhe janë bazë e rendit juridik të Republikës së Kosovës.​​ 

• Në vijim, Gjykata po ashtu vë në dukje se parimet e pavarësisë, të ndarjes dhe balancimit të pushteteve janë shtjelluar më tej edhe në kapituj të veçantë të Kushtetutës, përkatësisht në: (i) Kapitullin II, të Drejtat dhe Liritë Themelore; (ii) Kapitullin III, të Drejtat e Komuniteteve dhe Pjesëtarëve të tyre; (iii) Kapitullin IV, Kuvendin e Republikës së​​ Kosovës; (iv) Kapitullin V, Presidentin e Republikës së Kosovës; (v) Kapitullin VI, Qeverinë e Republikës së Kosovës; (vi) Kapitullin VII, Sistemin e Drejtësisë; (vii) Kapitullin VIII, Gjykatën Kushtetuese të Republikës së Kosovës; dhe (viii) në Kapitullin XII, Institucionet e Pavarura.

• Parimet themelore përkitazi me sistemin gjyqësor dhe prokurorial në rendin juridik të Republikës së Kosovës​​ 

• Në dritën e vlerësimit të amendamenteve​​ të propozuara​​ kushtetuese dhe në kuptim të parimeve themelore kushtetuese përkitazi me sistemin gjyqësor dhe prokurorial në rendin juridik të Republikës së Kosovës, Gjykata vendos theksin në paragrafin 5 të nenit 4 [Forma e Qeverisjes dhe Ndarja e Pushtetit] të Kushtetutës, që përcakton se​​ "pushteti gjyqësor është unik, i pavarur dhe ushtrohet nga gjykatat".

• Përtej këtij parimi themelor të përcaktuar me parafin 5 të nenit 4 të Kushtetutës, natyra e ushtrimit të pushtetit gjyqësor elaborohet më​​ tej në Kapitullin VII [Sistemi i Drejtësisë] të Kushtetutës, që përcakton strukturën e sistemit të​​ drejtësisë të​​ Republikës së​​ Kosovës.​​ 

• Thënë këtë, Gjykata rithekson se për sa i​​ përket​​ pavarësisë së​​ sistemit të​​ drejtësisë​​ në veçanti dhe ndërveprimit të tij me pushtetet tjera në Republikën e Kosovës, sistemi i drejtësisë është i saktësuar përmes Kapitullit VII të Kushtetutës. I njëjti përcakton: (i) parimet e përgjithshme të sistemit gjyqësor; (ii) organizmin dhe juridiksionin e gjykatave; (iii) emërimin dhe shkarkimin e gjyqtarëve; (iv) mandatin dhe riemërimin e tyre; (v) papajtueshmërinë e funksionit; (vi) imunitetin; (vii) KGJK-në; (viii) Prokurorin e Shtetit; (ix) KPK-në; dhe (x) Avokaturën.​​ 

• Në kuadër të Kapitullit VII, neni 102 [Parimet e Përgjithshme të Sistemit Gjyqësor], i Kushtetutës specifikon se:

"1. Pushteti gjyqësor në​​ Republikën e Kosovës​​ ushtrohet nga gjykatat.

2. Pushteti gjyqësor është unik, i pavarur, i drejtë, apolitik e i paanshëm dhe siguron qasje të barabartë​​ në gjykata.

3· Gjykatat gjykojnë në bazë​​ të Kushtetutës dhe ligjit.

4· Gjyqtarët gjatë ushtrimit të funksionit të tyre duhet të jenë të pavarur dhe të paanshëm.

5· Garantohet e drejta për ankesë ndaj një vendimi gjyqësor, përveç nëse me ligj është përcaktuar ndryshe. E drejta e përdorimit të mjeteve të jashtëzakonshme juridike, rregullohet me ligj. Me ligj mund të lejohet e drejta për të referuar një rast në mënyrë të drejtpërdrejtë në Gjykatën Supreme, dhe për të​​ tilla raste nuk ka të drejtë ankese".

• Në vijim, paragrafët 1 dhe 2 të nenit 108 [Këshilli Gjyqësor i Kosovës] të Kushtetutës, përcaktojnë që:

“1. Këshilli Gjyqësor i Kosovës siguron pavarësinë dhe paanësinë e sistemit gjyqësor.

​​ 2. Këshilli Gjyqësor i Kosovës është institucion plotësisht i pavarur në ushtrimin e funksioneve të tij. Këshilli Gjyqësor i Kosovës siguron që gjykatat në Kosovë të jenë të pavarura, profesionale e të paanshme, dhe të pasqyrojnë plotësisht natyrën shumetnike të Republikës së Kosovës e të ndjekin parimet e barazisë gjinore. Këshilli​​ do t’u japë përparësi për emërim si gjyqtarë, anëtarëve të komuniteteve të nën përfaqësuara në mënyrën e përcaktuar me ligj.

[...]”

• Përderisa, paragrafi 1​​ i​​ nenit 110 [Këshilli Prokurorial i Kosovës] i Kushtetutës përcakton që:​​ “Këshilli Prokurorial i Kosovës është institucion plotësisht i pavarur në kryerjen e funksioneve të tij, në pajtim me ligjin. Këshilli Prokurorial i Kosovës siguron qasje të barabartë në drejtësi për të gjithë personat në Kosovë. Këshilli Prokurorial i Kosovës siguron që Prokurori i Shtetit të jetë i pavarur, profesional, i paanshëm dhe pasqyron natyrën shumetnike të Kosovës dhe parimet e barazisë gjinore”.​​ 

• Bazuar në si më lart, Gjykata thekson se në kuptim të parimeve të pavarësisë dhe të paanshmërisë së sistemit gjyqësor dhe atij prokurorial, bazuar në dispozitat e lartcekura, Kushtetuta përcakton dy (2) institucione të pavarura kushtetuese, përkatësisht KGJK-në dhe KPK-në, të cilat i mandaton me detyrën e sigurimit të pavarësisë dhe paanshmërisë së sistemit gjyqësor dhe atij prokurorial, respektivisht. Më saktësisht KGJK dhe KPK, janë institucione​​ “plotësisht të pavarura”​​ kushtetuese në kuadër të sistemit të drejtësisë, siç është rregulluar në kapitull të veçantë kushtetues, përkatësisht kapitullin VII, të Kushtetutës së Republikës së Kosovës.

​​ 

• Gjykata​​ më​​ tej​​ thekson se Kapitulli VII i Kushtetutës përcakton që këto dy këshilla, janë bartësit themelor​​ të pavarësisë së sistemit të drejtësisë, atij gjyqësor e prokurorial, pavarësi kjo e mishëruar,​​ ndër​​ të​​ tjera edhe në nenet 3, 4 dhe 7 të Kushtetutës. Bazuar në dispozitat kushtetuese të dy Këshillat cilësohen si​​ “plotësisht të pavarura”​​ dhe në ushtrimin e kësaj pavarësie,​​ ndër​​ të​​ tjera,​​ bartin (i) detyrimin kushtetues të administrimit të sistemit të drejtësisë; (ii) të propozimit të Kryetarit të Gjykatës Supreme dhe Kryeprokurorit të Shtetit; (iii) propozimin për emërimin e të gjithë gjyqtarëve dhe prokurorëve; dhe në (iv) përcaktimin e këtyre propozimeve, sigurimin që të njëjtat të jenë të bazuara në parimet e meritës, të përcaktuara me Kushtetutë dhe ligje përkatëse, gjithnjë duke ruajtur vlerat e mbrojtjes së të drejtave dhe lirive themelore, barazisë gjinore dhe përfaqësimit të komuniteteve jo-shumicë në Republikën e Kosovës.

• Në​​ vijim, Gjykata thekson se Kushtetuta në Kapitullin VII [Sistemi i Drejtësisë] ka rregulluar funksionimin e sistemit gjyqësor dhe të atij prokurorial, duke përfshirë KGJK-në, KPK-në, pozitën e Kryetarit të Gjykatës Supreme si dhe pozitën e Kryeprokurorit, në po të njëjtin kapitull. Bazuar në këtë përcaktim kushtetues sistemi i drejtësisë është një sistem i integruar, dhe plotësisht​​ i pavarur brenda rendit​​ kushtetues të Republikës së Kosovës.

• Bazuar në të lartcekurat, Gjykata thekson se sundimi i ligjit dhe mbrojtja e të drejtave dhe lirive të njeriut janë vlera themelore të rendit kushtetues të​​ Republikës së Kosovës, dhe në këtë kuptim, sundimi i ligjit dhe mbrojtja e të​​ drejtave të njeriut janë të pacenueshme, dhe si të tilla ngërthejnë në vete edhe paanshmërinë e sistemit gjyqësor si vlerë demokratike dhe parakusht për të garantuar mbrojtjen gjyqësore të të drejtave​​ dhe lirive themelore.​​ 

• Në vijim, Gjykata po ashtu vë në dukje se përmes Aktgjykimit të saj në rastet KO29/12 dhe KO48/12, ndër​​ të​​ tjera, në vlerësimin e kushtetutshmërisë së amendamenteve të propozuara përkitazi me nenet 104 dhe 109 të Kushtetutës, lidhur me emërimin, riemërimin dhe shkarkimin e gjyqtarëve dhe emërimin dhe shkarkimin e Kryeprokurorit pas propozimit të Këshillave përkatës,​​ Gjykata gjithashtu kishte vendosur theksin në pavarësinë e plotë të Këshillave në ushtrimin e funksioneve përkatëse (shih,​​ ndër të​​ tjera,​​ Aktgjykimin e Gjykatës në rastin KO29/12 dhe 48/12,​​ me parashtrues, Kryetari i Kuvendit​​ të​​ Republikës së​​ Kosovës,​​ Vlerësimi​​ i​​ amendamenteve​​ të​​ propozuara kushtetuese, të​​ dorëzuara më​​ 23 mars 2012 dhe 4 maj 2012, Aktgjykim, i​​ 20 korrikut 2012,​​ paragrafët 205 deri më 212).

• Parimet​​ që burojnë nga dokumentet dhe instrumentet e Kombeve të Bashkuara, Bashkimit Evropian, Këshillit të Evropës, dhe Raportet dhe Opinionet e Komisionit të Venecias në lidhje me pavarësinë e gjyqësorit dhe atë të prokurorisë

• Gjykata​​ më poshtë​​ do​​ të paraqesë pjesë të shkëputura, relevante për​​ vlerësimin e amendamenteve të​​ propozuara të​​ Kushtetutës,​​ që​​ burojnë​​ nga​​ dokumentet tematike dhe instrumentet e kombeve të Bashkuara, të BE-së dhe të Këshillit të Evropës, përfshirë edhe Raportet dhe Opinionet e Komisionit të Venecias, që trajtojnë në mënyrë të veçantë çështjet që kanë të bëjnë me pavarësinë e gjyqësorit dhe​​ të​​ sistemit​​ prokurorial, përfshirë këtu edhe parimet dhe standardet që i referohen shkarkimit të gjyqtarëve dhe prokurorëve si dhe vlerësimin e integritetit në sistemin e drejtësisë, përfshirë këtu edhe vlerësimin kalimtar nga trupat e jashtëm, të themeluar jashtë sistemit të drejtësisë.​​ 

• Gjykata​​ përkitazi me gjyqësorin do të paraqesë dokumentet si vijon: (i)​​ Parimet Themelore të Pavarësisë së Gjyqësorit të miratuara nga Asambleja e Përgjithshme e Kombeve të Bashkuara në vitin 1985 dhe​​ Parimet Bangalore​​ për sjellje të gjyqtarit të vitit 2002; (ii)​​ Kartën Evropiane për statusin e gjyqtarëve, miratuar në mbledhjen shumëpalëshe të organizuara nga Drejtoria për Çështje Ligjore e Këshillit të Evropës, në korrik të vitit 1998 dhe Memorandumi Shpjegues i Kartës Evropiane për Statusin e Gjyqtarëve; (iii) Rekomandimin CM/Rec​​ (2010)12​​ e​​ Komitetit të Ministrave të shteteve anëtare për gjyqtarët: Pavarësia, Efikasitetit dhe Përgjegjësitë (miratuar më 17 nëntor 2010) dhe Memorandumi i tij Shpjegues; (iv)​​ “Deklaratën e Bordeaux”​​ Gjyqtarët dhe Prokurorët në një shoqëri demokratike, Opinionin nr. 12 (2009) i Këshillit Konsultativ të Gjyqtarëve Evropianë (CCJE) dhe Opinionin nr. 4 (2009) të Këshillit Konsultativ të Prokurorëve Evropianë (CCPE) për vëmendje të Komitetit të Ministrave të Këshillit të Evropës dhe marrëdhëniet në mes të Gjyqtarëve dhe Prokurorëve në një shoqëri demokratike dhe dokumenti shpjegues i tij, i 8 dhjetorit 2009; (v)​​ “Kartën e Madhe”​​ të​​ Gjyqtarëve (Parimet Themelore), të Këshillit Konsultativ të Gjyqtarëve Evropianë, e 17 nëntorit 2010; (vi)​​ Opinionin Nr. 1 të Këshillit Konsultativ të Gjyqtarëve Evropianë mbi standardet në lidhje me pavarësinë e gjyqësorit dhe paprekshmërinë e gjyqtarëve; (vii) Raportin [CDL-AD(2010)004] të Komisionit të Venecias mbi pavarësinë e​​ sistemit gjyqësor, Pjesa e I-rë:​​ Pavarësia e Gjyqtarëve, miratuar në mbledhjen e 82-të plenare më 12-13 mars 2010;​​ dhe​​ (viii) Opinionet, Opinionet e Përbashkëta dhe përgjigjet​​ Amicus Curiae​​ në lidhje me vlerësimin kalimtar në sistemin e drejtësisë, si dhe Kornizën e Sundimit të Ligjit (2019) të Parlamentit Evropian, Këshillit Evropian dhe Komisionit Evropian, lidhur​​ “Forcimi i Mëtejmë i Sundimit të Ligjit brenda Bashkimit Evropian: gjendja aktuale dhe hapat e ardhshëm të mundshëm”,​​ prill 2019.​​ 

• Ndërsa, përkitazi me sistemin prokurorial dhe të çështjeve që ndërlidhen me pavarësinë e tij​​ do t’i referohet dokumenteve si vijon: (i)​​ Standardeve të IAP​​ (Asociacioni Ndërkombëtar i Gjyqtarëve) të​​ vitit 1999 mbi Përgjegjësinë Profesionale dhe Deklaratën e obligimeve dhe të drejtave esenciale të prokurorëve; (ii) Rekomandimit Rec (2000) 19​​ të​​ Komitetit të Ministrave i Këshillit të Evropës mbi Rolin e Prokurorisë Publike në Sistemin e Drejtësisë​​ Penale; (iii) Udhëzuesit Evropian për Etikën dhe Sjelljen e Prokurorëve Publikë,​​ përkatësisht​​ Udhëzuesit e Budapestit, Këshilli i Evropës, 2005;​​ dhe​​ (iv) Raportit CDL-AD(2010)040 mbi Standardet Evropiane në lidhje me pavarësinë e sistemit gjyqësor: Pjesa e II-të:​​ Shërbimi Prokurorial, miratuar nga Komisioni i Venecias në mbledhjen e tij të 85-të plenare më 17-18 dhjetor 2010.

• • Në lidhje me pavarësinë e sistemit gjyqësor

• ​​ Në nivel të Kombeve të Bashkuara

• Neni 10 i Deklaratës Universale për të Drejtat e Njeriut përcakton që:​​ “Secili ka të drejtë plotёsisht të barabartë për gjykim të drejtë dhe publik para njё gjykate tё paanshme e të pavarur që do të vendosë për të drejtat dhe detyrimet e tij dhe për mbështetshmërinë e çdo akuze penale kundër tij”.

• Preambula e Parimeve Themelore mbi Pavarësinë e Gjyqësorit [të miratuara nga Asambleja e Përgjithshme e Kombeve të Bashkuara në vitin 1985], ndër tjerash,​​ thekson se:​​ “Pavarësia është thelbësore si për sundimin e ligjit ashtu dhe për gjykimin e drejtë meqë e mbush boshllëkun ndërmjet një numri parimesh të të drejtave të njeriut të lidhura me gjyqësorin dhe zbatimin e tyre”.

• Parimet Bangalore​​ të Sjelljes Gjyqësore të vitit 2002 në lidhje me parimin e pavarësisë kanë specifikuar, ndër tjerash,​​ se:​​ “Parimi i pavarësisë gjyqësore është parakusht për sundimin e ligjit dhe garanci themelore për gjykim të drejtë. Prandaj, gjyqtari duhet të mbështesë dhe të japë shembullin e pavarësisë gjyqësore si në aspektin individual ashtu edhe në atë institucional”​​ Së dyti, në të njëjtat parime përcaktohet që: “Paanshmëria është thelbësore për kryerjen e duhur të detyrës gjyqësore”.

• Në nivel të BE-së

• Gjykata gjithashtu i referohet edhe nenit 47​​ (E drejta për një zgjidhje efektive dhe gjykim të drejtë)​​ të Kartës për të Drejtat Fundamentale të Bashkimit Evropian, që përcakton:

​​ “Të gjithë ata, të cilëve u janë shkelur të drejtat dhe liritë e garantuara me të drejtën e Bashkimit Evropian, kanë të drejtën e një mjeti​​ juridik efektiv para një tribunali, në pajtim me kushtet e caktuara në​​ këtë nen.​​ 

Të gjithë kanë të drejtën e seancës dëgjimore të drejtë dhe publike, brenda një kohe të arsyeshme, nga një tribunal i pavarur dhe i paanshëm i cili paraprakisht ka qenë i themeluar në mënyrë të ligjshme.​​ 

[...].”

• GJDBE përmes praktikës së saj gjyqësore, ndër të​​ tjera,​​ ka theksuar se:​​ “Për të përmbushur rolin e tij në një shtet modern dhe në një Evropë gjithnjë e më të ndërlidhur së brendshmi, gjyqësori duhet të organizohet në mënyrë të tillë që të sigurojë që gjyqtarët të jenë të lirë të vendosin për çështjet në mënyrë plotësisht të pavarur, duke iu përmbajtur ligjit dhe vetëm ligjit. Edhe shfaqja e ndikimit dhe presionit të jashtëm duhet të shmanget në mënyrë që publiku të mund të besojë se vendimet gjyqësore merren me këtë lloj pavarësie. Në një shtet demokratik të sunduar nga shteti i së drejtës, gjyqësori i pavarur është​​ domosdoshmëri. Në shumë vende anëtare të BE-së, në mos në të gjitha, institucioni përgjegjës për mbrojtjen e pavarësisë së gjyqësorit është Këshilli Gjyqësor”.​​ (rasti C-83/19, Asociația​​ ‘Forumul Judecătorilor din România’ (Forumi i gjyqtarëve të Rumanisë), (GJDBE), Aktgjykim i 18 majit 2021, paragrafët 196-197, 205, 207, 212, 231, 236).

• Në nivel të Këshillit të Evropës

• E drejta për një gjykatë të pavarur dhe të paanshme garantohet para së gjithash nga neni 6 i KEDNJ-së, që përcakton:

“1. Çdo person ka të drejtë që çështja e tij të dëgjohet drejtësisht, publikisht dhe brenda një afati të arsyeshëm nga një gjykatë e pavarur dhe e paanshme, e krijuar me ligj, e cila do të vendosë si për mosmarrëveshjet në lidhje me të drejtat dhe detyrimet e tij të natyrës civile, ashtu edhe për bazueshmërinë e çdo akuze penale në ngarkim të tij. [...].

[...]”

• Rekomandimi (94)​​ 12 për Pavarësinë, Efikasitetin dhe Rolin e Gjyqtarëve, i miratuar nga Komiteti i Ministrave më 13 tetor 1994​​ gjithashtu​​ specifikon se:​​ “Pavarësia e gjyqtarëve duhet të garantohet në përputhje me dispozitat e Konventës dhe parimet kushtetuese, për shembull duke futur dispozita specifike në kushtetuta ose legjislacion tjetër ose duke përfshirë dispozitat e këtij rekomandimi në ligjin e brendshëm”.​​ Përderisa​​ Memorandumi Shpjegues​​ i këtij Rekomandimi (94)​​ 12 qartëson se: (i)​​ “Këshilli i Evropës përfshin ndër qëllimet e tij institucionin dhe mbrojtjen e një sistemi demokratik dhe politik të karakterizuar nga sundimi i ligjit dhe krijimi i një shteti të qeverisur nga​​ Kushtetuta, si dhe promovimin dhe mbrojtjen e të drejtave të njeriut dhe lirive themelore”;​​ (pika 2)​​ dhe (ii) “Rekomandimi mbi pavarësinë, efikasitetin dhe rolin e gjyqtarëve njeh dhe thekson rolin e shquar dhe domethënës të gjyqtarëve në zbatimin e këtyre qëllimeve. Pavarësia e gjyqtarëve është një nga shtyllat qendrore të sundimit të ligjit. Nevoja për të nxitur pavarësinë e gjyqtarëve nuk kufizohet vetëm te gjyqtarët individualë, por mund të ketë pasoja për sistemin gjyqësor në tërësi. Prandaj, shtetet duhet të kenë parasysh se, megjithëse një masë specifike nuk ka të bëjë drejtpërdrejt me ndonjë gjyqtar individual, kjo mund të ketë pasoja për pavarësinë e gjyqtarëve”.​​ (pika 3).

• “Karta e Madhe”​​ e​​ gjyqtarëve,​​ përmes​​ të cilave janë përcaktuar parimet themelore (Këshilli Konsultativ i Gjyqtarëve Evropian​​ (KKGJE), i 17 nëntorit​​ 2010) në pjesën e saj përkitazi me sundimin e ligjit dhe të sistemit të drejtësisë përcakton që: “Gjyqësori është një nga tri pushtetet e çdo shteti demokratik. Misioni i tij është të garantojë vetë ekzistencën e sundimit të ligjit dhe, në këtë mënyrë, të sigurojë zbatimin e duhur të ligjit në mënyrë të paanshme, të drejtë, të ndershme dhe efikase”.​​ Përderisa përkitazi me pavarësinë gjyqësore,​​ “Karta e Madhe”​​ specifikon se: (i)​​ “Pavarësia dhe paanshmëria gjyqësore janë parakushte thelbësore për funksionimin e drejtësisë;​​ (ii)​​ “Pavarësia gjyqësore duhet të jetë statutore, funksionale dhe financiare. Ajo garantohet në lidhje me pushtetet e tjera të shtetit, për ata që kërkojnë drejtësi, gjyqtarë të tjerë dhe shoqërinë në përgjithësi, me anë të rregullave kombëtare në nivelin më të lartë. Shteti dhe çdo gjyqtar janë përgjegjës për promovimin dhe mbrojtjen e pavarësisë gjyqësore.”;​​ dhe​​ (iii)​​ “Pavarësia gjyqësore duhet të garantohet në lidhje me veprimtaritë gjyqësore dhe në veçanti në lidhje me rekrutimin, emërimin deri në moshën e daljes në pension, ngritjet në detyrë, palargueshmërinë, trajnimin, imunitetin gjyqësor, disiplinën, pagat dhe financimin e gjyqësorit”.

• Në vijim të kësaj, në lidhje me themelimin e një Organi përgjegjës për garantimin e pavarësisë,​​ “Karta e Madhe”​​ përcakton që:​​ “13. Për të siguruar pavarësinë e gjyqtarëve, secili shtet krijon një Këshill për Gjyqësorin ose një organ tjetër të veçantë, të pavarur nga kompetencat legjislative dhe ekzekutive, të pajisur me kompetenca të gjera për të gjitha çështjet që lidhen me statusin e tyre, si dhe organizimin, funksionimin dhe imazhin e institucioneve gjyqësore. Këshilli përbëhet ekskluzivisht ose nga gjyqtarë ose nga një shumicë e konsiderueshme gjyqtarësh të zgjedhur nga kolegët e tyre. Këshilli Gjyqësor mban përgjegjësi për veprimtarinë dhe vendimet e tij […]”.

b. Në lidhje me pavarësinë e sistemit prokurorial​​ 

• Gjykata​​ në vijim​​ do​​ të paraqesë pjesë të shkëputura, dhe relevante për​​ vlerësimin​​ e​​ amendamenteve​​ të​​ propozuara​​ kushtetuese​​ e që i referohen parimit të pavarësisë së sistemit prokurorial,​​ e që​​ burojnë​​ nga dokumentet si në vijim: (i)​​ Udhëzimet e Kombeve të Bashkuara për Rolin e Prokurorëve, të vitit 1990; (ii) Standardet Profesionale të SHNP (Shoqatës Ndërkombëtare të Prokurorëve), të vitit 1999​​ (iii) Raportin mbi Standardet Evropiane përkitazi me Pavarësinë​​ e Sistemit Gjyqësor: Pjesa II:​​ “Shërbimi i Prokurorisë”, i miratuar nga Komisioni i Venecias në seancën e tij të 85-të plenare më 17-18 dhjetor 2010; (iv)​​ “Roli i Prokurorisë Publike në Sistemin e Drejtësisë Penale”, Rekomandimi Rec (2000) 19, i miratuar nga Komiteti i Ministrave të Këshillit të Evropës më 6 tetor 2000 dhe Memorandumi Shpjegues; (v) Opinionet nr. 9 (2014) dhe nr. 13 (2018) të Këshillit Konsultativ të Prokurorëve Evropian; dhe (vi) Përmbledhjen e Opinioneve dhe Raporteve të Komisionit të Venecias lidhur me Prokurorët CDL-PI(2022)23, të publikuar më 26 prill 2022.

• Së pari, në nivel të Kombeve të Bashkuara, Gjykata i referohet Udhëzimeve për Rolin e Prokurorëve në preambulën e tyre, përmes së cilës është theksuar roli i prokurorisë në sigurimin e:

​​ “barazisë para ligjit, prezumimin e pafajësisë dhe të drejtën për një gjykim të drejtë dhe​​  ​​ ​​​​ publik nga një gjykatë e pavarur dhe e paanshme,​​ 

[…]

Duke pasur parasysh që prokurorët luajnë një rol vendimtar në administrimin e drejtësisë dhe rregullat që kanë të bëjnë me ushtrimin e përgjegjësive të tyre të rëndësishme duhet të nxisin respektimin për, dhe pajtueshmërinë me, parimet e lartpërmendura, duke kontribuar kështu në drejtësinë penale të drejtë dhe të barabartë dhe në mbrojtjen efektive të qytetarëve kundër krimit,

 ​​ ​​ ​​ ​​​​ ​​ Duke pasur parasysh që është thelbësore të sigurohet që prokurorët të zotërojnë kualifikimet profesionale të kërkuara për përmbushjen e funksioneve të tyre, nëpërmjet metodave të përmirësuara të rekrutimit dhe trajnimit ligjor e profesional, dhe nëpërmjet sigurimit të të gjitha mjeteve të nevojshme për kryerjen e duhur të funksionit të tyre në luftën kundër kriminalitetit, veçanërisht në format dhe dimensionet e reja”.

• Së dyti, Standardet e Përgjegjësisë Profesionale dhe Deklaratës të detyrimeve dhe të drejtave thelbësore të​​ prokurorëve, të miratuara nga​​ Shoqata Ndërkombëtare​​ e​​ Prokurorëve, të vitit 1999 specifikojnë se:​​ “Përdorimi i diskrecionit të prokurorisë, kur lejohet në një juridiksion të caktuar, duhet të ushtrohet në mënyrë të pavarur dhe të jetë i lirë nga ndërhyrja politike”.

• Së treti, në nivel të Këshillit të Evropës,​​ Raporti mbi​​ Standardet​​ Evropiane përkitazi me Pavarësinë e Sistemit Gjyqësor: Pjesa II – “Shërbimi i Prokurorisë”, i miratuar nga​​ Komisioni i Venecias në seancën e tij të 85-të plenare më 17-18 dhjetor 2010 (në tekstin e mëtejmë: Raporti mbi Shërbimin e Prokurorisë) thekson se: (i)​​ Prokurori, ashtu si gjyqtari, nuk mund të veprojë në një çështje ku ai ka interes personal dhe mund t'u nënshtrohet kufizimeve të caktuara që synojnë të ruajnë paanshmërinë dhe integritetin e tij; (ii)​​ cilësitë e kërkuara nga një prokuror janë të ngjashme me ato të një gjyqtari dhe kërkojnë zbatimin e procedurave të përshtatshme për emërimin dhe ngritjen në detyrë; (iii)​​ kur një prokuror nuk arrin standardin e kërkuar, gjyqtari i paanshëm mund të jetë në gjendje të korrigjojë gabimin që është bërë. Megjithatë, nuk ka garanci për një korrigjim të tillë dhe në çdo rast mund të shkaktohen dëme të mëdha. Është e qartë se një sistem ku prokurori dhe gjyqtari veprojnë sipas standardeve më të larta të integritetit dhe paanshmërisë paraqet një mbrojtje më të madhe për të drejtat e njeriut sesa një sistem i cili mbështetet vetëm te gjyqtari (paragrafët 17, 18 dhe 19).

• Përderisa sipas Komisionit të Venecias:​​ “Edhe në sistemet ku prokuroria nuk është pjesë e gjyqësorit, prokuroria pritet të veprojë në mënyrë gjyqësore. Përderisa, Kushtetuta duhet t’i jep pavarësi sistemit prokurorial si dhe prokurorit të përgjithshëm, kujdes duhet t’i kushtohet në njërën anë mbajtjes së balancës në mes mbrojtjes nga varësia e prokurorëve nga ndërhyrjet e Qeverisë, Parlamentit, policisë apo publikut dhe, në anën tjetër, autoritetin dhe përgjegjësinë e prokurorit të përgjithshëm për t’u siguruar që ata kryejnë funksionet e tyre në mënyrë të duhur”(shih Përmbledhjen e Opinioneve dhe Raporteve të Komisionit të Venecias lidhur me Prokurorinë, CDL-PI(2018)001, i publikuar më 11 nëntor 2017, faqe 28).

• Rekomandimi Rec (2000) 19, i miratuar nga Komiteti i Ministrave të Këshillit të Evropës më 6 tetor 2000 dhe Memorandumi Shpjegues mbi “Rolin e Prokurorisë Publike në Sistemin e Drejtësisë Penale”​​ adreson: (i) funksionet e prokurorit publik; (ii) garancitë e ofruara për prokurorët publikë për kryerjen e funksioneve të tyre; (iii) marrëdhëniet ndërmjet prokurorëve publikë dhe pushtetit ekzekutiv dhe legjislativ; (iv) marrëdhëniet ndërmjet prokurorëve publikë dhe gjyqtarëve; (v) marrëdhëniet ndërmjet prokurorëve publikë dhe policisë; (vi) detyrat e prokurorit publik ndaj individëve; dhe (vii) bashkëpunimin ndërkombëtar.​​ 

• Opinioni nr. 9 (2014) i Këshillit Konsultativ të Prokurorëve Evropianë për Komitetin e Ministrave të Këshillit të Evropës për normat dhe parimet evropiane në lidhje me prokurorët (Karta e Romës), ndër të tjera, vlerësoi se: (i) “pavarësia dhe autonomia e shërbimeve të prokurorisë përbën një ndërlidhje të domosdoshme me pavarësinë e gjyqësorit, prandaj, duhet të inkurajohet tendenca e përgjithshme për të rritur pavarësinë dhe autonominë efektive të shërbimeve të prokurorisë”​​ (pika IV);​​ (ii)​​ “GJEDNJ e konsideroi të nevojshme të theksojë se “në një shoqëri demokratike, si gjykatat ashtu edhe autoritetet hetimore duhet të jenë të lira nga presioni politik”. Nga kjo rezulton se prokurorët duhet të jenë autonomë në vendimmarrje dhe duke bashkëpunuar me institucionet e tjera, duhet të kryejnë detyrat e tyre përkatëse pa presione apo ndërhyrje të jashtme nga pushteti ekzekutiv apo parlamenti, duke pasur parasysh parimet e ndarjes së pushteteve dhe llogaridhënies. GJEDNJ gjithashtu iu referua çështjes së pavarësisë së prokurorëve në kontekstin e “garancive të përgjithshme siç janë garancitë që sigurojnë pavarësinë funksionale të prokurorëve nga hierarkia e tyre dhe kontrolli gjyqësor i akteve të shërbimit të prokurorisë”​​ (paragrafi 34);​​ dhe (iii)​​ “mënyra e emërimit dhe shkarkimit të Prokurorit të Përgjithshëm luan një rol të rëndësishëm në sistemin që garanton funksionimin e drejtë të prokurorisë” (paragrafi 55).

• Opinioni nr. 4 (2009) i titulluar​​ "Gjyqtarët dhe prokurorët në një shoqëri demokratike" (Deklarata e Bordosë),​​ i miratuar së bashku me Këshillin Konsultativ të Gjyqtarëve Evropianë (KKGJE) rithekson se:​​ (i) “ pavarësia e prokurorisë publike është një rrjedhojë e domosdoshme për pavarësinë e gjyqësorit. KKPE i referohet gjithashtu Opinionit të saj Nr. 9 (2014) me titull “Normat dhe parimet evropiane në lidhje me prokurorët” Karta e Romës), ku thuhet se duhet të inkurajohet tendenca e përgjithshme për të rritur pavarësinë dhe autonominë efektive të shërbimeve të prokurorisë, prokurorët duhet të jenë autonomë në vendimmarrjen e tyre dhe të kryejnë detyrat e tyre pa presion ose ndërhyrje të jashtme”​​ (paragrafi 3);​​ (ii)​​ “në vitet e fundit, GJEDNJ ka zhvilluar praktikë të rëndësishme gjyqësore në mbështetje të pavarësisë së prokurorëve, pavarësisht nëse konsiderohen apo jo autoritet gjyqësor. Prokurori që drejton dhe kontrollon fazën e parë të procedurës penale duhet të konsiderohet "mbrojtës i avancuar i të drejtave të njeriut" dhe ky rol thelbësor duhet të luhet gjatë gjithë procesit”​​ (paragrafi 7);​​ (iii)​​ “duke marrë parasysh afërsinë dhe natyrën plotësuese të misioneve të gjyqtarëve dhe prokurorëve, si dhe të kërkesave në lidhje me statusin dhe kushtet e tyre të shërbimit, prokurorët duhet të kenë garanci të ngjashme me ato për gjyqtarët”​​ (paragrafi 14);​​ (iv)​​ “prokurorët duhet të jenë të pavarur në statusin dhe sjelljen e tyre, ata duhet të gëzojnë pavarësi të jashtme, përkatësisht përballë ndërhyrjeve të padrejta ose të paligjshme nga autoritetet e tjera publike ose jopublike, p.sh. partitë politike dhe ata duhet të gëzojnë pavarësinë e brendshme dhe duhet të jenë në gjendje të kryejnë lirisht funksionet e tyre dhe të vendosin, edhe nëse modalitetet e veprimit ndryshojnë nga një sistem juridik në tjetrin, sipas marrëdhënieve me hierarkinë”​​ (paragrafi 31);​​ dhe (v)​​ “duhet të miratohen dispozitat përkatëse në shtetet anëtare, paralelisht me pavarësinë e gjyqtarëve, për të forcuar pavarësinë, llogaridhënien dhe etikën e prokurorëve, qoftë në fushën e së drejtës penale apo në lidhje me fushat e tjera të kompetencës së tyre. Ndikimi politik nuk duhet të jetë i pranueshëm” (rekomandimet, pika i).

• Lidhur me këtë,​​ Gjykata i referohet edhe praktikës gjyqësore të GJDBE-së, sipas së cilës, ndër të​​ tjera​​ “një autoritet, siç është zyra e​​ Prokurorit të​​ Shtetit, që është kompetente, në procedura penale, për të akuzuar një person të dyshuar për vepër penale që personi të sjellët para gjykatës, duhet të konsiderohet që i njëjti merr pjesë në administrimin e drejtësisë të shtetit anëtarët relevant”​​ (shih rastin të GJDBE-së C-508/18 dhe C-82/19, kërkesë nga Gjykata Supreme e Irlandës, Aktgjykimi i 27 majit 2019, paragrafi 60).​​ 

• Në​​ dritën e lartcekurave, Gjykata​​ parimet e elaboruara më lart do t’i aplikojë gjatë​​ vlerësimit të​​ amendamenteve të​​ propozuara​​ kushtetuese​​ nr. 27 dhe nr. 28, për të vazhduar me​​ shqyrtimin dhe vlerësimin e amendamentit të propozuar kushtetues nr. 29.

• Vlerësimi i amendamenteve​​ të​​ propozuara kushtetuese​​ nr. 27 dhe nr. 28

Hyrje

• Gjykata fillimisht​​ rikujton​​ se amendamentet​​ e propozuara​​ kushtetuese nr. 27 dhe nr. 28 të Kushtetutës do të vlerësohen në pajtim me fushëveprimin e vlerësimit të përkufizuar si më lart.​​ 

• Për më​​ tepër,​​ Gjykata,​​ rikujton​​ se​​ amendamentet e propozuara kushtetuese​​ nr. 27 dhe nr. 28,​​ kanë për qëllim plotësimin​​ e paragrafit 4 të nenit 104 dhe paragrafit 6 të nenit 109 të Kushtetutës, dhe në kuptim të përkufizimit apo zgjerimit të kritereve për shkarkim të​​ gjyqtarëve/prokurorëve synohen​​ që të miratohen si amendamente kushtetuese të karakterit të përhershëm.

• Gjykata do të vlerësojë përmbajtjen e këtyre​​ amendamenteve​​ të​​ propozuara kushtetuese​​ në dritën e​​ përmbajtjes së paragrafit 4 të nenit 104 dhe paragrafit 6 të nenit 109 të Kushtetutës, përmes të cilave propozuesi i amendamenteve kushtetuese synon që të përkufizojë kriterin e​​ “mosrespektimit të rëndë të detyrave”, si kriter​​ për shkarkimin e gjyqtarëve dhe prokurorëve.​​ 

• Gjykata fillimisht​​ i referohet paragrafit​​ 4 të nenit 104 [Emërimi dhe Shkarkimi i Gjyqtarëve] të Kushtetutës, i cili përcakton që:

“4. Gjyqtarët mund të shkarkohen nga funksioni për shkak të dënimit për një vepër të rëndë penale ose për mosrespektimin e rëndë të detyrave”.

• Në vijim, paragrafi 6 i nenit 109 [Prokurori i Shtetit] të Kushtetutës, i cili përcakton që:​​ “Prokurorët​​ mund të shkarkohen nga funksioni për shkak të dënimit për një vepër të rëndë penale ose për mosrespektimin e rëndë të detyrave”.

• Gjykata po ashtu rikujton se përmbajtja e dy​​ amendamentet e propozuara kushtetuese​​ atij nr. 27 dhe nr. 28 është e njëjtë.​​ Thënë këtë, amendamentet​​ e propozuara kushtetuese​​ përfshijnë si në vijim:

• • • • • ​​ Amendamenti​​ i propozuar kushtetues​​ nr. 27 propozon që pas paragrafit 4 të nenit 104 të Kushtetutës të shtohet një paragraf i ri i cili përcakton që:

“4a. Mosrespektimi i rëndë i detyrave nga paragrafi 4 i këtij neni përfshin rastet kur gjyqtari në mënyrë të vazhdueshme është vlerësuar me performancë të pamjaftueshme, ose është vërtetuar se ka pasuri të pajustifikueshme, ose që ka integritet të cenueshëm, ose ka bërë shkelje të rënda disiplinore, sikurse përcaktohet me ligj”.

• • • • • Amendamenti i propozuar kushtetues​​ nr. 28 propozon që pas paragrafit 6 të nenit 109 të Kushtetutës të shtohet një paragraf i ri, si në vijim:

“6a. Mosrespektimi i rëndë i detyrave nga paragrafi 6 i këtij neni përfshin rastet kur prokurori në mënyrë të vazhdueshme është vlerësuar me performancë të pamjaftueshme, ose është vërtetuar se ka pasuri të pajustifikueshme, ose që ka integritet të cenueshëm, ose ka bërë shkelje të rënda disiplinore, sikurse përcaktohet me ligj”.

• Gjykata​​ rikujton​​ se amendamentet e​​ propozuara kushtetuese​​ nr. 27 dhe nr. 28 burojnë nga iniciativa e Ministrisë së Drejtësisë, e cila kërkesës së saj për dhënie të opinionit për Koncept-dokumentin për Vetingun, më 13 mars 2023 dhe më 18 maj 2023, respektivisht i kishte dërguar edhe projekt-amendamentet kushtetuese nr. 27 dhe nr. 28. Thënë këtë, Gjykata vëren se përmbajtja dhe thelbi i amendamenteve​​ të​​ propozuara​​ kushtetuese​​ nr. 27 dhe nr. 28, të propozuara nga Komisioni​​ ad hoc​​ i Kuvendit dhe të referuara në Gjykatë përmes Kryetarit të Kuvendit, përveç disa formulimeve dhe saktësimeve gjuhësore, në përmbajtjen e tyre nuk ndryshojnë nga dy (2) propozim-amendamentet e lartcekura kushtetuese të dërguara në Komisionin e Venecias për opinion.

• Në fund, Gjykata vë në dukje se​​ amendamentet e propozuara kushtetuese​​ nr. 27 dhe​​ nr.​​ 28, respektivisht,​​ nuk i referohen krijimit të procesit të kontrollit kalimtar të integritetit, ashtu​​ siç është propozuar me amendamentin​​ e propozuar​​ kushtetues nr. 29. Rrjedhimisht, Gjykata do të shqyrtojë amendamentet​​ e propozuara​​ kushtetuese nr. 27 dhe nr. 28 në kuptim,​​ a) të parimeve dhe standardeve kushtetuese dhe atyre ndërkombëtare që kanë për qëllimin ruajtjen e integritetit dhe pavarësisë të sistemit gjyqësor dhe atij prokurorial, përfshirë edhe atë të vetë gjyqtarëve dhe prokurorëve;​​ b) analizën krahasuese të​​ Kushtetutave​​ të​​ vendeve anëtare të​​ Këshillit të​​ Evropës;​​ c) legjislacionin​​ në​​ fuqi në​​ Republikën e​​ Kosovës​​ në​​ lidhje me​​ përgjegjësitë​​ dhe​​ shkeljes​​ disiplinore dhe të​​ etikës së​​ gjyqtarëve dhe prokurorëve;​​ d)​​ Opinionit​​ të​​ Komisionit të​​ Venecias​​ për​​ Kosovës​​ përkitazi​​ me​​ amendamentet​​ e propozuara​​ kushtetuese​​ nr. 27 dhe nr. 28; dhe e)​​ komenteve​​ dhe përgjigjeve​​ të​​ Ministrisë së Drejtësisë, KGJK-së​​ dhe KPK-së.

• • Parimet dhe standardet e përgjithshme ndërkombëtare përkitazi me kriteret e shkarkimit të gjyqtarëve dhe prokurorëve

• Parimet dhe standardet e përgjithshme ndërkombëtare përkitazi me kriteret e shkarkimit të gjyqtarëve

• Në kontekst të vlerësimit të amendamentit​​ të​​ propozuar​​ kushtetues nr. 27, e që ndërlidhet me shkarkimin e gjyqtarëve, Gjykata do t’i referohet parimeve dhe standardeve, të përcaktuara përmes dokumenteve dhe instrumenteve ndërkombëtare si më poshtë.​​ 

• Në nivel të Kombeve të Bashkuara, sipas Parimeve Themelore mbi Pavarësinë e Gjyqësorit në lidhje me​​ “Disiplinën, pezullimin dhe largimin”,​​ ndër të​​ tjera,​​ vlerësohet se: (i) Gjyqtarët duhet t’i nënshtrohen pezullimit ose largimit vetëm për arsye të paaftësisë ose sjelljes që i bën ata të paaftë për të kryer detyrat e tyre; (ii)​​ të gjitha procedurat disiplinore, pezulluese ose larguese,​​ duhet të përcaktohen në përputhje me standardet e përcaktuara të sjelljes gjyqësore; (iii)​​ “Vendimet në procedime disiplinore, pezullimi ose largimi duhet t’i nënshtrohen një shqyrtimi të pavarur. Ky parim nuk mund të zbatohet për vendimet e gjykatës më të lartë dhe ato të legjislaturës në procesin e shkarkimit ose procedura të ngjashme”​​ (paragrafët 18, 19 dhe 20).

• Në nivel të Këshillit të Evropës,​​ Rekomandimi CM/Rec​​ (2010)12​​ i Komitetit të Ministrave për shtetet​​ anëtare​​ për gjyqtarët: pavarësia, efikasiteti dhe përgjegjësitë [i miratuar nga Komiteti i Ministrave të Këshillit të Evropës në kreun e VIII [Etika e gjyqtarëve],​​ ka përcaktuar që:​​ “gjyqtarët duhet të udhëhiqen në veprimtarinë e tyre nga parimet etike të sjelljes profesionale. Këto parime jo vetëm që përfshijnë detyra që mund të sanksionohen me masa disiplinore, por ofrojnë udhëzime për gjyqtarët se si të sillen”​​ (pika 72). Përderisa Memorandumi Shpjegues i këtij Rekomandimi në lidhje me kodet e etikës qartëson që:​​ “Me rekomandimin nr. R (94) 12, janë miratuar kodet e etikës gjyqësore në disa shtete anëtare. [...] Këto tekste nxjerrin në pah pavarësinë dhe paanshmërinë si standarde të etikës gjyqësore, por gjithashtu i referohen arsyetimit të qartë të vendimeve, përgjegjësisë institucionale, kujdesit të duhur, dëgjimit aktiv, integritetit, sjelljes ndaj palëve dhe transparencës, të gjitha këto të lidhura ngushtë me parimet që kanë informuar këtë Rekomandim të ri dhe “Besimi i publikut në administrimin e drejtësisë është një nga komponentët thelbësorë të një demokracie. Kjo përfshin jo vetëm respektimin e pavarësisë, paanshmërisë, efikasitetit dhe cilësisë, por gjithashtu mbështetet në cilësinë e sjelljes individuale të gjyqtarëve. Respektimi nga gjyqtarët i kërkesave etike është detyrë që vjen me kompetencat e tyre.”​​ (pikat 68 dhe 69).

• Në veçanti, Memorandumi i lartcekur Shpjegues duke iu referuar Rekomandimit nr. R (94) 12,​​ vendosë theksin në atë se​​ “standardet e etikës nuk duhet të ngatërrohen me regjimin disiplinor.”​​ (pika 70 e Memorandumit Shpjegues). Në vijim, i njëjti specifikon se:​​ “Standardet e etikës synojnë të arrijnë në mënyrë optimale praktikat më të mira profesionale, ndërsa regjimet disiplinore në thelb kanë për qëllim të sanksionojnë dështimet në përmbushjen e detyrave​​ (Rekomandimi, paragrafi 73)”;​​ dhe​​ “Gjyqtarët që kërkojnë këshilla për etikën duhet të jenë në gjendje të konsultohen me organet e krijuara për këtë qëllim. Këto organe të veçanta duhet të jenë të dallueshme dhe të diferencuara mirë nga organet që zbatojnë sanksione disiplinore (Rekomandimi, paragrafi 74)”.

• Në vijim, Karta Evropiane për Statusin e​​ Gjyqtarëve, ka specifikuar se gjyqtari pushon përgjithmonë ushtrimin e detyrës së tij përmes dorëheqjes, vërtetimit mjekësor të paaftësisë fizike, arritjes së kufirit të moshës, skadimit të një afati ligjor të caktuar, ose shkarkimit të shqiptuar në kuadër të një procedure siç parashikohet në paragrafin 5.1 të Kartës (pika 7.1.). Përderisa pika 7.1. përcakton që:​​ “Mosrespektimi nga ana e gjyqtarit i njërës prej detyrave të përcaktuara shprehimisht me statut, mund të sjellë sanksion mbi vendimin, pas propozimit, rekomandimit, ose me marrëveshje të një gjykate ose autoriteti të përbërë të paktën nga gjysma e gjyqtarëve të zgjedhur, në kuadër të procedimeve me karakter që përfshijnë dëgjimin e plotë të palëve, ndaj të cilave gjyqtari i proceduar duhet të ketë të drejtën e përfaqësimit.​​ Shkalla e sanksioneve që mund të vendoset përcaktohet në statut dhe vendosja e tyre i nënshtrohet parimit të proporcionalitetit. Vendimi i një autoriteti ekzekutiv, i një gjykate, ose i një autoriteti që shqipton një sanksion, siç parashikohet këtu, është i hapur për ankim te një autoritet më i lartë gjyqësor.”​​ 

• Memorandumi​​ shpjegues në lidhje me përgjegjësinë disiplinore të gjyqtarit​​ gjithashtu​​ specifikon se:​​ “Karta fillon duke iu referuar parimit të ligjshmërisë së sanksioneve disiplinore, duke përcaktuar se arsyeja e vetme e vlefshme për vendosjen e sanksioneve është mospërmbushja e një prej detyrave të përcaktuara shprehimisht në​​ statutin e​​ gjyqtarëve dhe se shkalla e sanksioneve të zbatueshme duhet të përcaktohet në statutin e gjyqtarëve”.​​ Për më tepër, Karta përcakton garanci për seancat disiplinore, përkatësisht që:​​ (i) sanksionet disiplinore mund të vendosen vetëm në bazë të një vendimi të marrë pas një propozimi ose rekomandimi ose me pëlqimin e një gjykate ose autoriteti, ku të paktën gjysma e anëtarëve të të cilit duhet të jenë gjyqtarë të zgjedhur; (ii)​​ gjyqtarit duhet t’i ofrohet seancë dëgjimore e plotë dhe të ketë të drejtë përfaqësimi; (iii)​​ nëse sanksioni shqiptohet në të vërtetë, ai duhet të zgjidhet nga shkalla e sanksioneve, duke pasur parasysh parimin e proporcionalitetit;​​ dhe​​ (iv) parashikon të drejtën e ankimit pranë një autoriteti më të lartë gjyqësor kundër çdo vendimi për shqiptimin e një sanksioni nga një autoritet ekzekutiv, gjykatë ose organ, të paktën gjysma e anëtarëve të të cilit janë gjyqtarë të zgjedhur.

• Në vijim, Raporti për Pavarësinë e Sistemit Gjyqësor Pjesa I: Pavarësia e Gjyqtarëve, miratuar nga Komisioni i Venecias [CDL-AD(2010)004],​​ specifikon se:​​ “Komisioni i Venecias ka mbështetur në mënyrë të vazhdueshme parimin e palargueshmërisë​​ [të​​ gjyqtarëve]​​ në kushtetuta. Transferimet kundër vullnetit të gjyqtarit mund të lejohen vetëm në raste të jashtëzakonshme. Sa i përket procedurave disiplinore, Raporti i Komisionit për Emërimet në Drejtësi favorizon kompetencat e këshillave gjyqësore ose gjykatave disiplinore për kryerjen e procedurave disiplinore. Përveç kësaj, Komisioni ka argumentuar vazhdimisht se duhet të ekzistojë mundësia e ankimit në gjykatë kundër vendimeve të organeve disiplinore.”​​ (pika 43).

• Parimet dhe standardet e përgjithshme ndërkombëtare përkitazi me kriteret e shkarkimit të prokurorëve

• Parimet dhe standardet ndërkombëtare e që ndërlidhen me kriteret e shkarkimit të prokurorëve, ndër​​ të​​ tjera,​​ janë përcaktuar në: (i) Udhëzimet e Kombeve të Bashkuara për Rolin e Prokurorëve, të miratuara më 27 gusht 1990 në Kongresin e 8-të të Kombeve të Bashkuara për parandalimin e krimeve dhe trajtimin e​​ kryerësve​​ të veprave; (ii) Udhëzimet Evropiane për Etikën dhe Sjelljen e Prokurorëve Publikë (Këshilli i Evropës,​​ “Udhëzimet e Budapestit”, 2005); (iii) Rekomandimi Rec​​ (2000)19​​ të​​ Komitetit të Ministrave të Këshillit të Evropës​​ “për Rolin e Prokurorisë Publike në Sistemin e Drejtësisë Penale”; dhe (iv)​​ Raportin​​ “mbi Standardet Evropiane në lidhje me Pavarësinë e Sistemit Gjyqësor: Pjesa II Shërbimi i Prokurorisë”.

• Komisioni i Venecias në​​ Raportin​​ “mbi Standardet Evropiane në lidhje me Pavarësinë e Sistemit Gjyqësor: Pjesa II – Shërbimi i Prokurorisë”,​​ ndër të tjera,​​ specifikon se: (i) ekziston një ndryshim thelbësor se si perceptohet koncepti i pavarësisë ose autonomisë kur zbatohet për gjyqtarët në krahasim me prokurorinë. Në këtë kuptim, Komisioni specifikoi se edhe kur është pjesë e sistemit gjyqësor, prokuroria nuk është gjykatë. Pavarësia e gjyqësorit dhe ndarja e tij nga autoriteti ekzekutiv është një gurëthemel i sundimit të ligjit, nga i cili nuk mund të ketë përjashtime. Pavarësia gjyqësore ka dy aspekte, atë institucional ku gjyqësori në tërësi është i pavarur, si dhe pavarësia e gjyqtarëve individualë në vendimmarrje (përfshirë pavarësinë e tyre nga ndikimi i gjyqtarëve të tjerë), megjithatë, pavarësia apo autonomia e prokurorisë nuk është e një natyre kategorike si ajo e gjykatave;​​ dhe​​ (ii) edhe kur prokuroria si institucion është e pavarur mund të ketë një kontroll hierarkik të vendimeve dhe veprimtarisë së prokurorëve të ndryshëm nga prokurori i përgjithshëm. Në lidhje me Projektligjin e Ukrainës për ndryshimin e Dispozitave Kushtetuese për Prokurorinë, Komisioni i Venecias, ndër të tjera,​​ kishte konstatuar se: Ligji për prokurorinë duhet të përcaktojë qartë kushtet e shkarkimit të parakohshëm të Prokurorit. Në Opinionin e tij për Projektligjin e Ukrainës për ndryshimin e Dispozitave Kushtetuese për Prokurorinë, Komisioni​​ gjithashtu​​ konstatoi se:​​ "Arsyet për një shkarkim të tillë do të duhej të përcaktoheshin me ligj. [...] Komisioni i Venecias do të preferonte të shkonte edhe më tej duke dhënë arsyet për një shkarkim të mundshëm në vetë Kushtetutë. Për më tepër, duhet të ketë një kërkesë të detyrueshme që para se të merret ndonjë vendim, një organ ekspert duhet të japë një mendim nëse ka arsye të mjaftueshme për shkarkim”.​​ (pika 39 e Raportit të lartcekur).

• • Analizë krahasuese e Kushtetutave të vendeve anëtare të Këshillit të Evropës​​ 

• Në vijim, Gjykata do t’i referohet dispozitave kushtetuese të Kushtetutave të shteteve anëtare të Këshillit të Evropës që ndërlidhen me kriteret e shkarkimit të gjyqtarëve dhe prokurorëve, aty ku janë të aplikueshme.

• Si rezultat i kësaj analize krahasuese​​ rezulton që (i) disa nga Kushtetutat e këtyre shteteve anëtare nuk i referohen fare çështjes së shkarkimit të gjyqtarëve (shih, ndër​​ të​​ tjera Kushtetutat e Bosnje dhe Hercegovinës, Francës dhe Zvicrës); (ii) një kategori e kushtetutave të këtyre shteteve anëtare të Këshillit të Evropës përcaktojnë që kriteret e shkarkimit të gjyqtarëve do të përcaktohen me ligj (shih,​​ Kushtetutat e Armenisë; Bjellorusisë; Çekisë; Gjeorgjisë; Hungarisë; Italisë; Luksemburgut; Moldavisë; Holandës; Norvegjisë; Rumanisë); (iii) përderisa një kategori tjetër e Kushtetutave përcaktojnë se çështja e shkarkimit të gjyqtarëve do të përcaktohet me ligj dhe është objekt i një vendimi​​ gjyqësor (shih,​​ Kushtetutat e Andorrës; Austrisë; Azerbajxhanit; Belgjikës; Danimarkës; Estonisë; Finlandës; Gjermanisë; Greqisë; Islandës; Letonisë; Polonisë; Spanjës si dhe Serbisë).​​ 

• Gjykata në vijim do të paraqes kriteret për shkarkim të gjyqtarëve/prokurorëve​​ sipas dispozitave kushtetuese të një kategorie tjetër të​​ Kushtetutave, përmes të cilave janë përcaktuar kriteret e shkarkimit për gjyqtarë/prokurorë,​​ përfshirë Kushtetuta e​​ Bullgarisë; Kroacisë; Qipros; Irlandës; Lituanisë; Malit të Zi, Maqedonisë së Veriut; Mbretërisë së Bashkuar; Shqipërisë, Sllovakisë; Sllovenisë; Suedisë; Turqisë si dhe Ukrainës. Në vijim të kësaj, Gjykata do t’i referohet Kushtetutave të shteteve anëtare të Këshillit të Evropës si në vijim:​​ 

• Kushtetuta e Bullgarisë përcakton që:​​ “Ata, duke përfshirë personat e mbuluar sipas paragrafit (2), mund të shkarkohen vetëm në rast të: Arritjes së moshës 65 vjeçar; Dorëheqjes; Hyrjes në fuqi të një dënimi përfundimtar që vendos burgim për një vepër penale të qëllimshme; Paaftësisë së përhershme de facto për të kryer detyrat e tyre për më shumë se një vit; Shkeljes serioze ose neglizhencës sistematike të detyrave të tyre zyrtare, si dhe veprimeve që dëmtojnë reputacionin e gjyqësorit”.[paragrafi 3 i nenit 129 të Kushtetutës së vitit 1991 [i amendamentuar në vitin 2015];​​ 

• Kushtetuta e Kroacisë specifikon se: "Një gjyqtar shkarkohet: Me kërkesën e tij; në qoftë se ai është bërë përgjithmonë i paaftë për të kryer detyrën e tij; nëse është dënuar për një vepër penale që e bën të padenjë të ushtrojë funksione gjyqësore; Nëse, në përputhje me ligjin, kështu vendos Këshilli Gjyqësor Kombëtar për shkak të kryerjes së një akti të shkeljes së rëndë të disiplinës dhe kur arrin moshën shtatëdhjetë vjeç."​​ [neni 120 i Kushtetutës];​​ 

• Kushtetuta e Malit të Zi në nenin e saj 121 përcakton që: “Detyra e një gjyqtari pushon me kërkesën e tij/saj, kur ai/ajo plotëson kërkesat për pension dhe nëse gjyqtari është dënuar me një dënim me burgim pa kusht. Gjyqtari do të shkarkohet nga detyra nëse ai/ajo është dënuar për një veprim që e bën atë të padenjë për pozitën e gjyqtarit; kryen detyrën gjyqësore në mënyrë jo profesionale ose neglizhente ose humb përgjithmonë aftësinë për të kryer detyrën gjyqësore.”;

• Kushtetuta e Maqedonisë së Veriut në nenin 99 përcakton që:​​ “Një gjyqtar shkarkohet: nëse ai/ajo kështu kërkon; nëse ai/ajo humbet përgjithmonë aftësinë për të kryer detyrën e një gjyqtari, e cila përcaktohet nga Këshilli Gjyqësor Republikan; nëse ai/ajo plotëson kushtet për pension; nëse ai/ajo dënohet për vepër penale me burgim minimal prej gjashtë muajsh; për shkak të një shkeljeje të rëndë disiplinore të përcaktuar në ligj, duke e bërë atë/atë të papërshtatshëm për të kryer detyrën e një gjyqtari siç është vendosur nga Këshilli Gjyqësor Republikan; dhe për shkak të performancës joprofesionale dhe joetike të zyrës së një gjyqtari, siç është vendosur nga Këshilli Gjyqësor Republikan në një procedurë të rregulluar me ligj”;​​ dhe

• Kushtetuta e Shqipërisë në nenin 140 përcakton që: “Gjyqtari i Gjykatës së Lartë mund të shkarkohet nga Kuvendi me dy të tretat e të gjithë anëtarëve të tij për shkelje të Kushtetutës, për kryerjen e një krimi, për paaftësi mendore a fizike dhe për akte e sjellje që diskreditojnë rëndë pozitën dhe figurën e gjyqtarit. Vendimi i Kuvendit shqyrtohet nga Gjykata Kushtetuese, e cila, kur vërteton se ekziston një nga shkaqet e mësipërme, deklaron shkarkimin e tij nga detyra.”​​ Ndërsa, paragrafi 6 i nenit 147 të Kushtetutës së Republikës së Shqipërisë përcakton që: “Gjyqtari mund të shkarkohet nga Këshilli i Lartë i Drejtësisë për kryerjen e një krimi, për paaftësi mendore a fizike, për akte e sjellje që diskreditojnë rëndë pozitën dhe figurën e gjyqtarit ose për pamjaftueshmëri profesionale. Kundër këtij vendimi gjyqtari ka të drejtë të ankohet​​ në Gjykatën e Lartë, e cila në këtë rast, vendos me kolegje të bashkuara”. Në vijim, neni 149 i Kushtetutës së Shqipërisë përcakton që edhe:​​ “Prokurori i Përgjithshëm mund të shkarkohet nga Presidenti i Republikës, me propozim të Kuvendit, për shkelje të Kushtetutës ose për shkelje të rënda të ligjit gjatë ushtrimit të funksioneve të tij, për paaftësi mendore a fizike, për akte e sjellje që diskreditojnë rëndë pozitën dhe figurën e Prokurorit”.

• • Legjislacioni në fuqi i Republikës së Kosovës në lidhje me përgjegjësitë dhe shkeljet disiplinore dhe të etikës së gjyqtarëve dhe prokurorëve

• Përveç kritereve kushtetuese, përgjegjësitë disiplinore dhe shkelja e tyre nga ana e gjyqtarëve dhe prokurorëve dhe llojet e masave disiplinore janë përcaktuar edhe me legjislacionin në fuqi të Republikës së Kosovës, përkatësisht me​​ Ligjin nr. 06/L - 057 për Përgjegjësinë Disiplinore të Gjyqtarëve dhe Prokurorëve [i plotësuar dhe ndryshuar me Ligjin​​ nr. 08/L - 003 për ndryshmin dhe plotësimin e Ligjit nr. 06/L-057 për Përgjegjësinë Disiplinore të Gjyqtarëve dhe Prokurorëve, i publikuar në Gazetën Zyrtare më 21 tetor 2021] (në tekstin e mëtejmë:​​ Ligji për Përgjegjësinë Disiplinore të Gjyqtarëve dhe Prokurorëve).​​ 

• Në vijim, dhe në lidhje me përgjegjësitë profesionale dhe të etikës së gjyqtarëve është i miratuar edhe legjislacioni dytësor nga KGJK,​​ i cili ndër​​ të​​ tjera përfshin: (i)​​ Kodin e Etikës dhe Sjelljes Profesionale për Gjyqtarë; (ii) Rregulloren (02/2020) për organizimin e brendshëm të Gjykatave; (iii) Rregulloren (03/2020) mbi organizimin dhe veprimtarinë e Këshillit Gjyqësor të Kosovës; (iv) Rregulloren (09/2016) për Emërimin, Shkarkimin dhe vlerësimin e performancës së kryetarëve të gjykatave; (v) Rregulloren (11/2016) për vlerësimin e performancës së gjyqtarëve; Rregulloren (05/2019) për Procedurën Disiplinore të Gjyqtarëve; dhe (vi) Rregulloren (04/2020) për Autoritetin, organizimin, dhe funksionimin e njësisë së inspektimit gjyqësor.

• Ndërsa,​​ në​​ lidhje​​ me përgjegjësitë profesionale dhe të etikës së prokurorëve është i miratuar edhe​​ legjislacioni​​ dytësor nga KPK,​​ i cili ndër​​ të​​ tjera përfshin: (i)​​ Kodin e Etikës dhe Sjelljes Profesionale për Prokurorë; (ii)​​ Rregulloren (Nr.​​ 1006/2023) për Komisionin Këshillëdhënës për Etikën e Prokurorëve; (iii) Rregulloren (Nr.​​ 02/2022) për Rekrutimin, Provimin, Emërimin dhe Riemërimin e Prokurorëve të shtetit; dhe (iv) Udhëzimin Administrativ Nr.​​ 01/2023 për Hartimin e Akteve Normative të KPK-së.

• Gjykata gjithashtu rikujton që​​ neni 5​​ (Shkeljet disiplinore për gjyqtarë)​​ të​​ Ligjit për​​ Përgjegjësinë Disiplinore të Gjyqtarëve dhe Prokurorëve përcakton që:​​ “​​ 1. Gjyqtari kryen shkelje disiplinore nëse ai ose ajo:​​ 1.1. dënohet për një vepër penale; 1.2. shkel ligjin, ose 1.3. shkel detyrat e tij zyrtare si gjyqtar. [...]”.​​ Në vijim të kësaj,​​ llojet apo rrethanat e shkeljes së detyrave si gjyqtar janë listuar në paragrafin 2 të këtij neni, përkatësisht në nënparagrafët 2.1 deri 2.16.

• Ndërsa,​​ neni 6​​ (Shkeljet disiplinore për prokurorë)​​ të​​ Ligjit për​​ Përgjegjësinë Disiplinore të Gjyqtarëve dhe Prokurorëve përcakton që:​​ “​​ 1. Prokurori kryen shkelje disiplinore nëse ai ose ajo:​​ 1.1. dënohet për një vepër penale; 1.2. shkel ligjin; ose 1.3. shkel detyrat e tij zyrtare si prokuror.​​ [...]”.​​ Në vijim të kësaj,​​ llojet apo rrethanat e shkeljes së detyrave si prokuror janë listuar në paragrafin 2 të këtij neni, përkatësisht në nënparagrafët 2.1 deri 2.13.

• Gjykata, gjithashtu rikujton që bazuar në nenin 7 (Sanksionet disiplinore)​​ të​​ Ligjit për Përgjegjësinë Disiplinore të Gjyqtarëve dhe Prokurorëve, propozimi për shkarkim i gjyqtarit ose prokurorit është njëra ndër masat disiplinore, ndërsa, bazuar në nenin 8 (Shkarkimi i gjyqtarëve dhe prokurorëve)​​ të​​ Ligjit të lartcekur,​​ vendimet lidhur me shkarkimin e gjyqtarëve ose prokurorëve merren nga Presidenti i Republikës së Kosovës, në bazë të propozimit të Këshillit përkatës, i cili i propozon Presidentit të Republikës së Kosovës shkarkimin e gjyqtarëve apo të prokurorëve vetëm pas (i) dënimit të gjyqtarit ose prokurorit për një vepër të rëndë penale; (ii) shkelje të qëllimshme të ligjit; ose (iii) mosrespektim të rëndë të detyrave.

d. Opinioni i Komisionit të Venecias për Kosovën përkitazi me amendamentet​​ e propozuara kushtetuese​​ nr. 27 dhe nr. 28

• Në​​ Opinionin​​ e tij, përkatësisht në pjesën e konkluzionit të tij, Komisioni i Venecias në parim theksoi se:

“128. [...] rekomandon zbatimin e ndryshimeve legjislative që do të përmirësonin sistemin aktual të disiplinës gjyqësore, si një zgjerim i plotë i Opsionit 2, kjo ka të bëjë veçanërisht me forcimin e sistemit të deklarimit të pasurisë dhe forcimin e njësive të vetingut brenda KGJK-së dhe KPK-së. Ndryshimet kushtetuese duhet të merren parasysh vetëm për të mbështetur kontrollin e integritetit të anëtarëve të KGJK-së dhe KPK-së, kryetarëve të gjykatave dhe kryeprokurorëve.

129. Komisioni i Venecias nuk është në gjendje të vlerësojë se sa të përhapura janë rastet në gjyqësor për të cilat u informua delegacioni i tij dhe nëse ato kanë të bëjnë me gjyqtarë dhe prokurorë individualë apo një pjesë të madhe të tyre. Në çdo rast, është e nevojshme të bëhet dallimi i rasteve të paaftësisë profesionale, të cilat mund të trajtohen përmes trajnimeve nga rastet e veprimeve të qëllimshme dhe keqdashëse, të cilat kanë të bëjnë me mungesën e kontrolleve të integritetit.

130. Komisioni i Venecias konsideron se një reformë e gjyqësorit në Kosovë është me të vërtetë e nevojshme dhe se kjo mund të përfshijë një formë të kontrollit efektiv të integritetit. Megjithatë, është0​​ mendimi i Komisionit se shumë elementë të një reforme të tillë mund të miratohen në nivelin e ligjit të zakonshëm. Çdo veting apo kontroll i integritetit i futur në përdorim mund të kufizohet vetëm tek KGJK dhe KPK,​​ të cilët ushtrojnë pushtet disiplinor ndaj anëtarëve të tjerë të sistemit gjyqësor. Atëherë, do t’i takonte KGJK-së dhe KPK-së që të merren me problemet në pjesën tjetër të sistemit gjyqësor, si për sa i përket integritetit ashtu edhe profesionalizmit.

​​ Ndërhyrja në të drejtat kushtetuese duhet të jetë rreptësishtë proporcionale. Prandaj, çdo ndryshim kushtetues duhet të synojë invazivitet minimal në kompetencat e KGJK-së dhe KPK-së duke arritur qëllimin për reformimin e gjyqësorit”.

• Përkitazi me amendamentet​​ e propozuara​​ kushtetuese nr. 27 dhe nr.​​ 28,​​ e që ndërlidhen me përkufizimin se cilat rrethana mund të përbëjnë​​ “mosrespektim të rëndë të detyrave”​​ në rastin e gjyqtarëve dhe të prokurorëve, Gjykata i referohet pjesëve të shkëputura të Opinionit të Komisionit të Venecias që në mënyrë specifike ndërlidhen vetëm me këto​​ amendamente të propozuara kushtetuese.

• Në pjesën e Opinionit​​ të Komisionit të Venecias që i referohet përmbajtjes së amendamenteve​​ të propozuara​​ kushtetuese të ndryshuara dhe të dorëzuara për opinion nga Zëvendësministrja e Drejtësisë, më 18 maj 2022, vlerësohet se:

“105. [...] Projekt-ndryshimet e neneve 104 (4a) dhe 109 (6a) të Kushtetutës përcaktojnë arsyen e shkarkimit "mosrespektim të rëndë të detyrave" duke përfshirë rastet kur gjyqtari ose prokurori "është vlerësuar me performancë​​ të pamjaftueshme, ose është konstatuar se ka pasuri të pajustifikueshme, ose integritet të cenueshëm, ose ka kryer shkelje të rënda disiplinore, siç rregullohet me ligj.​​ 

106. Këto dy ndryshime kushtetuese do të lehtësonin gjithashtu shkarkimin e gjyqtarëve apo prokurorëve që bëjnë deklarime të parregullta të pasurisë. Shkarkimi i​​ tyre mund të​​ iniciohet nga Agjencia Kundër Korrupsionit (dhe vendoset nga KGJK dhe KPK, mundësisht pas kontrollit të integritetit të tyre). Kjo nuk do të​​ varej nga një veting i të gjithë gjyqtarëve dhe prokurorëve.

​​ [...]”

e.​​ Komentet dhe përgjigjet e palëve të interesuara përkitazi me amendamentet​​ e propozuara​​ kushtetuese nr. 27 dhe nr. 28

• Në vijim, Gjykata në mënyrë të përmbledhur do t’i referohet: (i) Dokumentit Shpjegues të Ministrisë së Drejtësisë lidhur me procesin e Vetingut; dhe (ii) komenteve të palëve, që në mënyrë specifike ndërlidhen me amendamentet​​ e propozuara​​ kushtetuese nr. 27 dhe nr. 28.​​ 

• Në Dokumentin Shpjegues lidhur me procesin e Vetingut, të dorëzuar nga Ministria e Drejtësisë më 4 shtator 2022 në Kuvend, kjo e fundit në lidhje me amendamentet​​ e propozuara​​ kushtetuese nr. 27 dhe nr. 28 respektivisht, specifikoi se:

“Amendamentet nr. 27 dhe 28 kanë të bëjnë me sqarimin e bazës për shkarkim të një gjyqtari ose prokurori nga pozita. Në nenet 104 dhe 109 të Kushtetutës, aktualisht parashihet që ata mund të shkarkohen vetëm në rast të dënimit për një vepër të rëndë penale ose për shkak të mosrespektimin e rëndë të detyrave. Meqë, baza e parë, dënimi për një vepër të rëndë penale është më e qartë, Kushtetuta nuk e ka përkufizuar termin​​ “mosrespektim i rëndë i detyrave” si rrjedhojë ka hapësirë për interpretim dhe si ky term mund të përfshijë për shembull. Vlerësimet e dobëta të vazhdueshme, shkeljet disiplinore të përcaktuar me Ligjin për Përgjegjësinë Disiplinore​​ apo të tjera. Mirëpo,​​ për të pasur një sistem të drejtësisë me integritet, natyrisht që edhe pasuria e pajustifikueshme ose integriteti i cenueshëm (për shembull mundësia e ndikimit tek një gjyqtar ose prokuror për shkak të lidhjeve familjare ose të tjera, apo shprehive personale që ka) duhet të jenë bazë për shkarkim.

Në këtë drejtim, me amendamentet nr. 27 dhe 28, sqarohet termi “mosrespektim i rëndë i detyrave të punës” për të përfshirë katër arsye: (1) performanca e pamjaftueshme; (2) pasuria e pajustifikueshme: (3) integriteti i cenueshëm dhe (4) shkelje të rënda disiplinore. Detaje tjera të katër “arsyeve” rregullohen me ligje të veçanta. Këto amendamente janë të parapara si “amendamente të përhershme” në kuptimin, që ato do të vazhdojnë të zbatohen edhe pas kalimit të periudhës së tranzicionit, ku vlerësimi i gjyqtarëve dhe prokurorëve në pozita menaxhuese bëhet nga një mekanizëm i jashtëm, por edhe pastaj kur një vlerësim i tillë bëhet nga këshillat gjyqësor dhe prokurorial. Pra, nuk është i lidhur me afatin kohor”.

• Përderisa, Ministria e Drejtësisë përmes komenteve të saja të dorëzuara në Gjykatë më 22 mars 2023 në lidhje me këto dy amendamente​​ të​​ propozuara​​ kushtetuese, gjithashtu​​ sqaroi se:​​ 

“14. Ky amendament dhe amendamenti tjetër në vijim (nr.28) kanë të bëjnë me sqarimin e bazës për shkarkim të një gjyqtari ose prokurori nga pozita e tij apo saj. [...].​​ 

​​ 15. Baza e parë për shkarkimin e një gjyqtari pra është “dënimi për një vepër të rëndë penale” është e qartë dhe lehtë e interpretueshme në bazë të dispozitave ligjore në fuqi. Në anën tjetër, baza e dytë “mosrespektimi i rëndë i detyrave” është një koncept i padefinuar tutje dhe që krijon hapësirë për interpretim, posaçërisht ndërlidhur me procesin e kontrollit të integritetit.

​​ 16.Ligji në fuqi për Përgjegjësinë Disiplinore të Gjyqtarëve dhe Prokurorëve, liston shkeljet relevante të gjyqtarëve dhe prokurorëve, në bazë të të cilave një gjyqtar ose prokuror mund të shkarkohet, mirëpo askund nuk definon bazën kushtetuese të shkarkimit “mosrespektim i rëndë i detyrave”, duke i lënë kështu mundësi për interpretim autoriteteve që zhvillojnë procedurat disiplinore dhe kontrollin e integritetit”.

• KGJK në lidhje me këto dy amendamente​​ të​​ propozuara​​ kushtetuese, ndër të​​ tjera,​​ ka specifikuar se:​​ “[...]​​ propozuesit e amendamenteve e zgjerojnë më tutje dhe në mënyrë joproporcionale termin “mosrespektim i rëndë i detyrave” nga paragrafi 4 i nenit 104 të Kushtetutës. Kështu, përderisa konceptet e tilla si “shkelja e rëndë disiplinore” apo “performanca e pamjaftueshme” janë deri diku të ndërlidhura me konceptin që ky amendament synon ta detajojë më tutje (mosrespektimi i rëndë i detyrave), në këtë amendament shtohet përtej dhe synohet që të futen edhe baza të tjera të cilat mund të përdoren për ndërhyrje në sistemin e drejtësisë nga degët​​ politike të pushtetit (aktuale apo të ardhshme). Kështu, termet si “ integriteti i cenueshëm” apo​​ “pasuria e pajustifikueshme” janë mjete përmes të cilave degët e tjera të pushtetit mund të ndërhyjnë në mënyrë të ekzagjeruar dhe jo-proporcionale në pavarësinë e sistemit të drejtësisë, duke cenuar për pasojë edhe të drejtën e qytetarëve për një proces të rregullt gjyqësor të garantuar nga Kushtetuta. [...] Ky fakt, së bashku me ekzistencën, për dekada me radhë, të një ekonomie të pa rregulluar dhe me mungesa të theksuara ligjore që do të obligonin qytetarët e Kosovës, rrjedhimisht edhe gjyqtarët, për të mbajtur dhe ruajtur faturat dhe dokumentet tjera përkatëse të çdo transaksioni të bërë ndër vite, e bënë potencialisht secilin gjyqtarë të cenueshëm ndaj një procesi administrativ/civil të “konstatimit” se ai/ajo ka pasuri të pajustifikueshme”.

• Në vijim të komenteve të lartcekura, përkatësisht në dritën e komenteve të dorëzuara nga Ministria e Drejtësisë rezulton që amendamentet​​ e propozuara​​ kushtetuese nr. 27 dhe nr.​​ 28 i referohen procesit të vlerësimit të performancës dhe çështjeve të disiplinës, dhe procesit të kontrollit të integritetit të gjyqtarëve dhe prokurorëve, si procese të përhershme në sistemin e drejtësisë. Thënë këtë, nga sqarimet dhe komentet e dorëzuara nga Ministria e Drejtësisë, rezulton që amendamentet​​ e propozuara​​ kushtetuese nr. 27 dhe nr. 28, respektivisht kanë për synim zgjerimin e kriterit të mosrespektimit të rëndë të detyrave të punës në dy kategori, atyre të çështjeve profesionale/të disiplinës dhe atyre që ndërlidhen me kontroll të integritetit, ku përfshihet pasuria e pajustifikueshme​​ dhe integriteti i cenueshëm. Megjithatë, bazuar në komentet e lartcekura të Ministrisë së Drejtësisë, dhe dokumenteve përgatitore të punës të Komisionit​​ ad hoc​​ të Kuvendit, nuk sqarohet nëse një kontroll i integritetit i gjyqtarëve/prokurorëve synon të jetë një proces i njëhershëm apo i rregullt. Gjykata ka ritheksuar edhe më lart, se amendamenti​​ i propozuar kushtetues​​ nr.​​ 29, i cili bazohet në rekomandimin e dhënë përmes Opinionit të Komisionit të Venecias synon kontrollin e integritetit të pozitave të larta dhe udhëheqëse në sistemin e drejtësisë dhe kandidatëve për këto pozita për një periudhë kalimtare dhe nga një trupë e jashtme, e themeluar jashtë KGJK-së dhe KPK-së.

Nëse amendamentet​​ e propozuara​​ nr. 27 dhe nr.​​ 28 pakësojnë të drejtat dhe liritë e njeriut të përcaktuara me Kapitullin II të Kushtetutës

• Gjykata do të vijojë me shqyrtimin dhe vlerësimin e amendamenteve​​ të​​ propozuara​​ kushtetuese​​ nr. 27​​ dhe nr. 28​​ të cilat në përmbajtje janë identike dhe i referohen kriterit të​​ përhershëm të​​ shkarkimit për gjyqtarë dhe prokurorë. Gjykata gjatë shqyrtimit të saj​​ dhe​​ në vlerësimin nëse amendamentet​​ e propozuara​​ kushtetuese nr.​​ 27 dhe nr.​​ 28 i pakësojnë të drejtat dhe liritë e garantuara me Kapitullin II të Kushtetutës,​​ do të aplikojë parimet e lartcekura kushtetuese; parimet dhe standardet ndërkombëtare që ndërlidhen me kriteret e shkarkimit;​​ si​​ dhe analizën krahasuese​​ të lartcekur të Kushtetutave të shteteve anëtare të Këshillit të Evropës.

• Në lidhje me​​ amendamentet e​​ propozuara kushtetuese​​ nr. 27 dhe nr. 28 përmes të cilave përkufizohet se cilat rrethana përbëjnë​​ “mosrespektim të rëndë të detyrave”, si kriter për shkarkimin e gjyqtarëve dhe prokurorëve, respektivisht, Gjykata do të vlerësojë nëse këto amendamente​​ të propozuara​​ pakësojnë të drejtat dhe liritë themelore të garantuara me Kapitullin II të Kushtetutës dhe​​ vlerat e Republikës së Kosovës të saktësuara përmes​​ nenit​​ 7 të Kushtetutës.

• Ashtu siç është specifikuar edhe më lart, Gjykata rithekson se KGJK dhe KPK në kuadër të Kapitullit VII si institucione të pavarura kushtetuese, të cilat Kushtetuta në mënyrë të qartë i mandaton me detyrën e sigurimit të pavarësisë dhe paanësisë së sistemit gjyqësor dhe atij prokurorial, janë organe të vetme kompetente dhe përgjegjëse për zhvillimin e procedurave që ndërlidhen me shkarkimin e gjyqtarëve dhe prokurorëve. Përveç kësaj, kundër vendimit për shkarkim të gjyqtarëve bazuar në paragrafin 5 të nenit 104 të Kushtetutës mund të parashtrohet ankesë e drejtpërdrejt në Gjykatën Supreme.​​ 

• Gjykata​​ gjithashtu​​ vë në dukje se parimet dhe standardet që ndërlidhen me shkarkimin e gjyqtarëve dhe prokurorëve respektivisht e që ndërlidhen me ushtrimin e profesionit të tyre e që në mënyrë të drejtpërdrejtë afektojnë vlerat e integritetit, pavarësisë dhe paanësisë së gjyqësorit dhe parimit të​​ profesionalizmit​​ të tyre përveç si kritere​​ të​​ përcaktuara për shkarkim në nenet 104 dhe 109 të Kushtetutës, ato janë të mishëruara edhe si parime dhe si garanci edhe në nenet 4 dhe 7 të Kushtetutës,​​ por​​ edhe dispozitat të Kapitullit II të Kushtetutës, përfshirë por duke mos u kufizuar në nenet 24, 29, 31 dhe 54, si dhe nenin 102​​ të Kushtetutës dhe legjislacionin përkatës në fuqi.​​ Prandaj, Gjykata konsideron se çështjet apo shkeljet që afektojnë integritetin e gjyqtarit dhe prokurorëve nuk kufizohen vetëm në dispozitat e paragrafit 4 të nenit 104 dhe paragrafit 6 të nenit 109 të Kushtetutës, përmes të cilës përcaktohen kriteret për shkarkim të gjyqtarëve dhe prokurorëve.​​ 

• Gjykata,​​ bazuar në​​ sqarimet e dhëna më​​ sipër,​​ vlerësimin nëse​​ amendamentet e propozuara kushtetuese​​ nr.​​ 27 dhe nr.​​ 28,​​ pakësojnë/zvogëlojnë të drejtat dhe liritë themelore​​ të garantuara me Kapitullin II​​ të Kushtetutës,​​ do ta zhvillojë në kuptim të parimit të sigurisë juridike, i cili parim është mishëruar edhe dispozitat kushtetuese të Kapitullit II të Kushtetutës dhe atyre të KEDNJ-së.

• Gjykata, në kontekstin e lartcekur,​​ rikujton që​​ përmes praktikës së saj gjyqësore në vazhdimësi ka theksuar se​​ parimi i sigurisë juridike, i cili është i mishëruar në konceptin e sundimit të ligjit, i garantuar me nenet 3 dhe 7 të Kushtetutës, dhe në të gjitha nenet e KEDNJ-së,​​ ndër​​ të​​ tjera,​​ përcakton që normat ligjore​​ duhet​​ të jenë të qarta dhe si të tilla duhet të sigurojnë që situatat dhe marrëdhëniet juridike të mbeten të parashikueshme (shih,​​ në mënyrë të ngjashme,​​ Aktgjykimin e Gjykatës në rastin KO216/22 dhe KO220/22, paragrafi 237).

• Gjykata vlerëson se edhe në kuptim të ndryshimeve​​ kushtetuese, amendamenti​​ i propozuar​​ kushtetues duhet që të respektojë parimin e sigurisë juridike, në kuptim të kërkesës për​​ “parashikueshmëri”​​ dhe “qartësi”​​ të normës. Kjo e fundit ka të bëjë edhe me obligimin e propozuesit dhe të hartuesit të amendamenteve kushtetuese, që gjatë hartimit të amendamenteve​​ të​​ propozuara​​ kushtetuese, të kenë parasysh aspektet relevante të​​ parimit të​​ sigurisë​​ juridike, përfshirë​​ “parashikueshmërisë”​​ së normës kushtetuese, në mënyrë që të njëjtat të mos rezultojnë në pakësimin e të drejtave dhe lirive​​ të garantuara​​ me Kapitullin II të Kushtetutës. Në këtë kuptim, Gjykata vlerëson se çdo plotësim apo ndryshim i normës kushtetuese, i cili për më tepër kur afekton të drejtat dhe liritë themelore duhet të karakterizohet me qartësi dhe saktësi, të ketë​​ justifikim përkatës, të jetë proporcional dhe si i tillë të garantojë nivelin e duhur të​​ “parashikueshmërisë”​​ për të gjithë individët, të cilët mund të​​ afektohen nga​​ ndryshimi të një norme kushtetuese dhe zbatimit të saj në të ardhmen.​​ 

• Gjykata​​ më​​ tej thekson që​​ “parashikueshmëria”​​ para së​​ gjithash kërkon që çdo normë të formulohet me saktësi dhe qartësi të mjaftueshme, ashtu që t’iu mundësohet individëve dhe subjekteve juridike që të rregullojnë sjelljet e tyre në përputhje me të. Individët dhe subjektet tjera juridike duhet të dinë saktësisht se si dhe në cilën masë afektohen nga një normë e caktuar kushtetuese dhe ligjore dhe se si një normë e re ndryshon statusin ose gjendjen e tyre të mëparshme të paraparë me një normë tjetër (shih, ndër të tjera, Listën Kontrolluese të Sundimit të Ligjit të Komisionit të Venecias [CDL-Ad (2016)007, e miratuar më 18 mars 2016, paragrafët 58 dhe 59). Në këtë kuptim, Gjykata vlerëson se parimi i sigurisë juridike kërkon domosdoshmërisht një formulim të qartë dhe të parashikueshëm të normës, e cila në zbatim të saj nuk i jep mundësi zbatuesit/autoritetit publik​​ dhe/ose​​ ligjvënësit t’i japin kuptime të ndryshme dhe me pasoja e që nuk janë në pajtim me qëllimin që ajo normë synon.​​ Lidhur me këtë, Gjykata i referohet praktikës gjyqësore të GJEDNJ-së, përmes të cilës është theksuar se sundimi i ligjit, si një nga parimet fundamentale të një shoqërie demokratike, mund të gjendet në të gjitha nenet e Konventës (shih,​​ ndër​​ tjerash,​​ rastin e GJEDNJ-së,​​ Broniowski kundër Polonisë​​ kërkesa nr.​​ 31443/96, Aktgjykim i 22 qershorit 2004, paragrafi 147).

• Gjykata në vijim, rikujton edhe standardin e vendosur nga Komisioni i Venecias, përmes Raportit [nr. 469/2008]​​ për ndryshimet kushtetuese​​ (të miratuar në mbledhjen e tij plenare të 81-të më 11-12 dhjetor 2009, [CDL-AD(2010)001)​​ ku,​​ ndër​​ të​​ tjera,​​ theksohet se:​​ 

“5. Çështja e ndryshimeve kushtetuese qëndron në thelbin e teorisë dhe praktikës kushtetuese. Kushtetutshmëria nënkupton që rregullat fundamentale për ushtrimin efektiv të pushteteve dhe mbrojtjen e të drejtave të njeriut duhet të jetë stabile dhe e parashikueshme, dhe jo subjekt i ndryshimeve të miratuara me lehtësi. Kjo është thelbësore për legjitimitetin e sistemit kushtetues. Në të njëjtën kohë, edhe ndryshimi kushtetues mjaft themelor është ndonjëherë i nevojshëm në mënyrë që të përmirësohet qeverisja demokratike ose të rregullohet me transformimet politike, ekonomike dhe​​ sociale. Në masën që një shoqëri formohet nga kushtetuta e saj e shkruar, procedura për ndryshimin e këtij dokumenti bëhet në vetvete një çështje me rëndësi të madhe. Fuqia amendamentuese nuk është një teknikalitet ligjor, por një normë​​ që vendosë detajet e të cilave mund të ndikojnë shumë ose të përcaktojnë proceset themelore politike.​​ […]”

• Në po të njëjtin Raport të Komisionit të Venecias në pjesën e transparencës dhe legjitimitetit demokratik të procesit të amendamentimit kushtetues, përcaktohet që: (i) “Procedurat e amendamentimit kushtetues duhet të hartohen në mënyrë të qartë dhe të thjeshtë dhe të zbatohen në mënyrë të hapur, transparente dhe demokratike. Kjo është ndoshta po aq e rëndësishme sa detajet dhe kërkesat më të hollësishme të vetë rregullave”​​ (pika 202); (ii)​​ “Është veçanërisht e rëndësishme të ketë procedura të strukturuara dhe të balancuara, ku përfshihen të gjithë akterët politikë si dhe shoqëria civile, siç ka vërejtur në disa raste Komisioni i Venecias”​​ (pika 203); (iii)​​ “Në këtë kuptim, procedurat e amendamentit të kryera siç duhet, duke lejuar kohë për debat publik dhe institucional, mund të kontribuojnë ndjeshëm në legjitimitetin dhe ndjenjën e pronësisë së kushtetutës dhe në zhvillimin dhe konsolidimin e traditave kushtetuese demokratike me kalimin e kohës. Në të​​ kundërtën, nëse rregullat dhe procedurat mbi ndryshimin kushtetues janë të hapura për interpretim dhe kundërshti, ose nëse zbatohen shumë shpejt ose pa diskurs demokratik, atëherë kjo mund të dëmtojë stabilitetin politik dhe, në fund, legjitimitetin e vetë​​ Kushtetutës”.​​ (pika 204); dhe (iv)​​ “Një përfshirje e drejtë, e hapur, e informuar dhe në kohë e të gjitha forcave politike dhe shoqërisë civile në procesin e reformës mund të kontribuojë fuqishëm në arritjen e konsensusit dhe sigurimin e suksesit të rishikimit kushtetues edhe nëse kjo kërkon në mënyrë të pashmangshme kohë dhe përpjekje.”​​ (pika 205).

• Në vijim të kësaj, Gjykata​​ gjithashtu​​ i referohet edhe Listës Kontrolluese për Sundimin e Ligjit [CDL-AD(2016)007), e miratuar nga Komisioni i Venecias, më 11-12 mars 2016] (në tekstin e mëtejmë: Lista Kontrolluese) përmes së cilës janë zhvilluar dhe vendosur aspektet e ndryshme të Sundimit të Ligjit mes tjerash: (a) ligjshmëria; (b) siguria juridike; (c) parandalimi i shpërdorimit të pushtetit; (d) barazia​​ para ligjit dhe mosdiskriminimi;​​ (e) qasja në drejtësi; (f) ndalimi i arbitraritetit; dhe (g) mbrojtja e të drejtave të njeriut (shih paragrafin 18 të Listës Kontrolluese). Tutje, ky dokument po ashtu përcakton elementet e secilës kategori të lartcekur, ku për parimin e sigurisë juridike,​​ ndër​​ të​​ tjera,​​ përcakton se i njëjti përfshin edhe aspektin e parashikueshmërisë. Përderisa parimi që i referohet qasjes në drejtësi, ndër​​ të​​ tjera përfshin edhe aspektin e pavarësisë dhe paanshmërisë së gjyqësorit dhe të prokurorisë.

• Në​​ lidhje me pavarësinë​​ e gjyqësorit,​​ si komponentë e qasjes në drejtësi, Lista Kontrolluese përcakton se duhet vlerësuar nëse ka mjaftueshëm rregulla kushtetuese dhe ligjore që​​ garantojnë​​ pavarësinë​​ e gjyqësorit. Në​​ këtë​​ kuptim, një ndër kriteret kontrolluese është​​ pyetja nëse: parimet themelore për pavarësinë​​ gjyqësore, përfshirë edhe kriteret për emërimet në​​ gjyqësor, çështjet e disiplinës dhe shkarkimit janë përcaktuar me Kushtetutë​​ apo legjislacion përkatës. Në kuptim të kësaj pyetje, Lista kontrolluese për Sundimin e Ligjit kërkon nëse kriteret apo rrethanat e shkarkimit janë​​ të​​ kufizuara​​ në​​ shkelje disiplinore apo penale të përcaktuar me ligj dhe në vijim të kësaj nëse kjo procedurë në mënyrë të​​ qartë është përcaktuar me ligj. Në vijim, po e njëjta listë përcakton kërkesat si​​ në​​ vijim:

“ii.​​ A ka mjete ligjore për gjyqtarin individual kundër një vendimi për shkarkim?​​ 

iii.​​ ​​ A janë të përcaktuara qartë arsyet e masave disiplinore dhe a kufizohen sanksionet në shkelje të qëllimshme dhe neglizhencë të rëndë?​​ 

iv. A është një organ i pavarur i ngarkuar me procedura të tilla?

​​ v. A nuk përbëhet ky organ vetëm nga gjyqtarët?​​ 

vi. A bazohet emërimi dhe promovimi i gjyqtarëve në bazë të faktorëve përkatës, si aftësia, integriteti dhe përvoja? A janë këto kritere të përcaktuara në ligj?​​ 

[...]

viii. A ka një këshill gjyqësor të pavarur? A bazohet në Kushtetutë apo në një ligj mbi gjyqësorin?[...]

ix. A mund t'i apelojnë gjyqtarët këshillit gjyqësor për shkelje të pavarësisë së tyre?”​​ 

[...] (shih Lista kontrolluese për Sundimin e Ligjit, cituar më lart, faqe 20.)

• Në kuptim të këtyre kritereve që ndërlidhen me pavarësinë e gjyqësorit, Lista Kontrolluese për Sundimin e Ligjit​​ gjithashtu​​ përcakton që:​​ “Gjyqësori duhet të jetë i pavarur. Pavarësia do të thotë se gjyqësori është i lirë nga presioni i jashtëm, dhe nuk është subjekt i ndikimit politik apo manipulimit, në veçanti nga dega ekzekutive. Kjo kërkesë është pjesë përbërëse e parimit themelor demokratik të ndarjes së pushteteve. Gjyqtarët nuk duhet t'i nënshtrohen ndikimit politik apo manipulimit.”​​ (pika 74 e Listës Kontrolluese).

• Në vijim, në këtë Listë Kontrolluese specifikohet se: (i) GJEDNJ nxjerr në pah katër elemente të pavarësisë së gjyqësorit: mënyrën e emërimit, mandatin, ekzistencën e garancive kundër presionit të jashtëm - përfshirë në çështjet buxhetore - dhe nëse gjyqësori duket si i pavarur dhe i paanshëm; (ii)​​ kushtet e kufizuara ose të ripërtëritshme në lidhje me detyrën e tyre mund t'i bëjnë gjyqtarët të varur nga autoriteti që i ka emëruar ose ka fuqinë për t'i riemëruar; (iii)​​ legjislacioni mbi shkarkimin mund të inkurajojë sanksionet e maskuara;​​ dhe​​ (iv)​​ shkeljet që çojnë në sanksione disiplinore dhe pasojat e tyre ligjore duhet të përcaktohen qartë në ligj. Sistemi disiplinor duhet të plotësojë kërkesat e një procedure të drejtë me anë të një dëgjimi të rregullt dhe mundësisë së apelimit (shih pikat 75-78 të Listës Kontrolluese).

• Në​​ këtë​​ kontekst, dhe në lidhje me kriteret apo rrethanat që përbëjnë​​ “mosrespektim të rëndë të detyrave”​​ dhe si të tilla​​ mund të​​ rezultojnë në shkarkimin e gjyqtarëve/prokurorëve, të​​ propozuara me​​ amendamentet e propozuara kushtetuese​​ nr. 27 dhe nr.​​ 28, Gjykata i referohet edhe​​ Opinionit nr. 355/2005 të Komisionit të Venecias për draft-amendamentet kushtetuese përkitazi me reformën në sistemin gjyqësor në “ish-Republikën Jugosllave të Maqedonisë” [i miratuar në mbledhjen e tij plenare të 64-të më 21-22 tetor 2005 [CDL-AD​​ (2005)038], përmes të cilit ishte theksuar se:​​ 

“31. Për sa i përket shkarkimit të gjyqtarëve, një gjyqtar tani për tani mund të shkarkohet nga detyra nëse shpallet fajtor për një krim dhe dënohet me burgim prej të paktën gjashtë muajsh. Kjo dispozitë do të mbetet. Një gjyqtar mund të shkarkohet gjithashtu për një "shkelje të rëndë disiplinore" të përcaktuar në ligj, duke e bërë atë ose të papërshtatshëm për të mbajtur detyrën siç është vendosur nga Këshilli Gjyqësor i Shtetit, ose për sjellje joprofesionale dhe joetike, siç është vendosur nga Këshilli Gjyqësor. Teksti i ri do t'i referohet vetëm shkeljes së rëndë të Kushtetutës dhe një gjetje për këtë efekt do të kërkojë një vendim prej dy të tretave të të gjithë anëtarëve të Këshillit Gjyqësor.

32. Kjo dispozitë e fundit duket se jep një mbrojtje më të madhe për pavarësinë e gjyqtarëve, ndonëse mund të jetë e dëshirueshme t'i ofrojë Këshillit Gjyqësor disa sanksione për të trajtuar sjelljen joprofesionale të gjyqtarëve që nuk e kanë​​ standardin e shkeljes së rëndë të Kushtetutës, për shembull duke qortuar një gjyqtar në privat.[...]”

• Në vijim​​ elaborimit​​ të lartcekur, Gjykata do të vlerësojë nëse amendamentet​​ e propozuara​​ kushtetuese nr. 27 dhe 28 janë në pajtueshmëri me parimin e sigurisë juridike dhe si të tilla plotësojnë kriterin e “parashikueshmërisë”​​ dhe të saktësisë së normës kushtetuese.

• Gjykata​​ rithekson se​​ amendamentet e propozuara kushtetuese​​ nr. 27 dhe 28, në fakt propozojnë zgjerimin e kriterit të​​ “mosrespektimit të rëndë të detyrave”​​ si kriter kushtetues për shkarkim të gjyqtarëve/prokurorëve, i cili​​ sipas propozimit​​ përfshin rrethanat: (i) kur gjyqtari në mënyrë të vazhdueshme është vlerësuar me “performancë të pamjaftueshme; (ii) kur është vërtetuar se ka “pasuri të pajustifikueshme”; (iii) kur është konstatuar se ka “integritet të cenueshëm”, sikurse përcaktohet me ligj; dhe​​ (iv) ka bërë “shkelje të rënda disiplinore”, sikurse përcaktohet me ligj”.

• Gjykata​​ në vijim do të shqyrtojë këto katër kritere veç e veç, të cilat sipas​​ amendamenteve të​​ propozuara kushtetuese​​ nr. 27 dhe nr. 28 respektivisht, do të​​ përbëjnë bazë për shkarkim të gjyqtarëve/prokurorëve. Në këtë kuptim, Gjykata do të fillojë me shqyrtimin e kritereve që ndërlidhen me​​ (i)​​ “performancën e pamjaftueshme të vazhdueshme”;​​ dhe​​ (ii)​​ “shkeljeve​​ të​​ rënda​​ disiplinore”,​​ për të vazhduar me shqyrtimin e rrethanave të​​ (iii)​​ “pasurisë së pajustifikueshme”;​​ dhe​​ (iv)​​ “integritetit të cenueshëm”.

• • • • • • ​​ Në lidhje me​​ “performancën e pamjaftueshme në mënyrë të​​ vazhdueshme”

• Në kuptim të kriterit të​​ “mosrespektimit të rëndë të detyrave”,​​ i cili aktualisht përbën bazë​​ kushtetuese për shkarkimin e gjyqtarit/prokurorit,​​ amendamentet​​ e propozuara kushtuese nr.27 dhe nr.28,​​ propozojnë​​ plotësimin e këtij kriteri me​​ “performancën​​ e pamjaftueshme në mënyrë të vazhdueshme”​​ të​​ gjyqtarit/prokurorit. Gjykata vëren që​​ një​​ koncept i tillë​​ ndërlidhet me aspektin profesional të tij/saj.​​ Në​​ kontekst​​ të​​ propozimit të​​ lartcekur,​​ Gjykata në vijim do t’i referohet​​ (i) Parimeve Themelore​​ mbi Pavarësinë e Gjyqësorit të Kombeve të Bashkuara; (ii) Udhëzimeve të Kombeve të Bashkuara për Rolin e Prokurorëve; (ii) Opinionit të Komisionit të Venecias;​​ (iii) bazës kushtetuese dhe asaj ligjore në Republikën e Kosovës; dhe (iv) analizës​​ krahasuese​​ të Kushtetutave të shteteve anëtare të Këshillit të Evropës, për të vazhduar me vlerësimin dhe konstatimin e saj nëse ky kriter është në​​ pajtueshmëri me kërkesën e​​ “parashikueshmërisë”​​ në kuptim të parimit të sigurisë juridike​​ dhe rrjedhimisht në përputhje me të drejtat dhe liritë themelore të garantuara përmes Kapitullit II të Kushtetutës.

• Gjykata​​ fillimisht rikujton se Parimet Themelore mbi Pavarësinë e Gjyqësorit të Kombeve të Bashkuara i referohen edhe parimit të​​ “profesionalizmit”,​​ si një nga vlerat thelbësore të sistemit gjyqësor. Prandaj, një rrethanë e tillë, në kuptim edhe të parimit të​​ “profesionalizmit”​​ të gjyqtarit/prokurorit, ashtu siç është përcaktuar me standardet e lartcekura ndërkombëtare mund të përbëjë​​ bazë të​​ “mosrespektimit të rëndë të detyrave”.​​ 

• Në​​ vijim​​ të kësaj, dhe në kuptim të ruajtjes së pavarësisë dhe paanshmërisë në sistemin e drejtësisë që ndërlidhet edhe me parimin e​​ “palargueshmërisë”​​ së gjyqtarit/prokurorit, një procedurë e tillë duhet të garantojë kornizë të qartë, të parashikueshme dhe të matshme ligjore, e cila nuk i lejon diskrecion të gjerë autoritetit vlerësues. Gjykata këtë e mbështetë edhe në kuptim të (a) Parimeve Themelore mbi Pavarësinë e Gjyqësorit të Kombeve të Bashkuara, përmes të cilave në lidhje me “Disiplinën, pezullimin dhe largimin”​​ është vlerësuar se: (i)​​ gjyqtarët duhet t’i nënshtrohen pezullimit ose largimit vetëm për arsye të​​ paaftësisë ose sjelljes që i bën ata të paaftë për të kryer detyrat e tyre; (ii)​​ të gjitha procedurat disiplinore, pezulluese ose larguese duhet të përcaktohen në përputhje me standardet e përcaktuara të sjelljes gjyqësore; (iii)​​ “vendimet në procedime disiplinore, pezullimi ose largimi duhet t’i nënshtrohen një shqyrtimi të pavarur. Ky parim nuk mund të zbatohet për vendimet e gjykatës më të lartë dhe ato të legjislaturës në procesin e shkarkimit ose procedura të ngjashme”​​ (paragrafët 18, 19 dhe 20); dhe (b) Udhëzimeve të Kombeve të Bashkuara për Rolin e Prokurorëve, përmes të cilave në kuptim të procedurës disiplinore rekomandojnë që:​​ “Shkeljet disiplinore të prokurorëve duhet të bazohen në ligj ose në rregullore ligjore. Ankesat kundër prokurorëve, me të cilat pretendohet se kanë vepruar në një mënyrë qartësisht jashtë kufijve të standardeve profesionale, duhet të procedohen në mënyrë të shpejtë dhe të drejtë sipas procedurave përkatëse. Prokurorët duhet të kenë të drejtën e një gjykimi të drejtë. Vendimi do t'i nënshtrohet shqyrtimit të pavarur; dhe procedura disiplinore ndaj prokurorëve duhet të garantojë një vlerësim dhe vendim objektiv. Ato do të përcaktohen në përputhje me ligjin, kodin e mirësjelljes profesionale dhe standardet dhe etikën e tjera të përcaktuara dhe në dritën e këtij Udhëzuesi”​​ (pikat 21 dhe 22 të Udhëzimeve).

• Gjithashtu, në lidhje me vlerësimin e performancës së gjyqtarit/prokurorit, Gjykata i referohet​​ edhe​​ Opinionit të Komisionit të Venecias për Ukrainën mbi Ndryshimet në Kornizën Ligjore që administron Gjykatën Supreme dhe Organet e administratës gjyqësore [CDL-AD(2019)027], përmes të cilit kishte theksuar se: “Vlerësimi i gjyqtarëve zakonisht synohet si një mjet për të përmirësuar punën e gjyqtarit dhe si një mjet për të vendosur për ngritjen në detyrë të gjyqtarëve. Në rastin e një promovimi, një rezultat negativ i vlerësimit do të thotë se zbatohet status quo-ja. Në këtë rast, vlerësimi ka për qëllim të vendosë midis status quo-së dhe asaj që është në fakt degradimi i gjyqtarit në një gjykatë më të ulët dhe që mund të sjellë një transferim të tij territor tjetër të vendit apo edhe shkarkim. Ndonëse nuk është formalisht një masë disiplinore, një rezultat negativ i procedurës së vlerësimit sjellë​​ pasoja negative për palargueshmërinë e gjyqtarëve dhe sigurinë e mandatit, që është një efekt që i ngjan efektit të sanksioneve disiplinore. Për më tepër, ndryshe nga masat disiplinore që bazohen në shkelje specifike, kriteret e vlerësimit janë të përgjithshme dhe i lënë një hapësirë të gjerë diskrecioni organit vlerësues. Procesi, siç përcaktohet në ligjin nr. 193-IX, përkundrazi përbën një verifikim të gjyqtarëve të Gjykatës Supreme”.​​ (paragrafi 60 i Opinionit).

• Në​​ dritën​​ e të lartcekurave, Gjykata, së​​ pari,​​ vëren se vlerësimi i performancës si procedurë, ndonëse jo detyrimisht i karakterit disiplinor, në rastet e vlerësimit të dobët të performancës, mund të rezultojë në propozim për shkarkim, dhe se efekti i tij është i një sanksioni disiplinor. Përderisa në kuptim të garantimit të të drejtave të palëve​​ ndërgjyqëse/individëve nën hetim, respektivisht, një kriter i tillë të njëjtëve u siguron garantimin e të drejtave të tyre për liri dhe siguri, të drejtën për gjykim të drejtë dhe të paanshëm dhe mbrojtjen e të drejtave gjyqësore, të përcaktuara me nenet​​ 31,​​ 32 dhe 54 të Kushtetutës, respektivisht.

• Së​​ dyti, duke iu rikthyer bazës kushtetuese dhe asaj ligjore në Republikën e Kosovës, Gjykata rithekson se ligjvënësi bazën për çështjen e​​ “performancës së pamjaftueshme dhe të vazhdueshme”​​ të gjyqtarit/prokurorit,​​ përveç se në paragrafin 4 të nenit 104 të Kushtetutës, e gjen edhe te garancitë, që burojnë nga nenet 21, 29, 31, 32 dhe 54 të Kapitullit II të Kushtetutës, e që ndërlidhen me të drejtat e palëve në procedurë gjyqësore/të hetimit respektivisht. Kjo për faktin se çështja e performancës së gjyqtarit/prokurorit mund të afektojë pakësimin e të drejtave dhe lirive të garantuara me Kapitullin II të palëve ndërgjyqëse/dhe individëve nën procedurë të hetimit, dhe si rrjedhojë të minojë edhe​​ administrimin e duhur të drejtësisë, si një nga shtyllat kryesore të sundimit të ligjit në një shoqëri demokratike. Gjithashtu, Gjykata vë në dukje se kriteret dhe procedurat që ndërlidhen me kriterin e performancës profesionale janë të përcaktuara në rregullativën përkatëse ligjore. Në lidhje me këtë, Gjykata përkitazi me vlerësimin e performancës së gjyqtarëve i referohet Rregullores​​ (11/2016) për vlerësimin e performancës së gjyqtarëve, të miratuar​​ nga KGJK.​​ 

• Megjithatë, Gjykata konsideron se nëse propozuesi i amendamenteve kushtetuese vlerëson se një kriter i tillë që ndërlidhet me performancë profesionale të gjyqtarit/prokurorit si koncept ligjor duhet të​​ specifikohet edhe më tej​​ edhe në nivel të normës kushtetuese duke u specifikuar më tej me​​ ligj, një përcaktim i tillë është i mundur, me​​ kushtin​​ që legjislacioni i cili do të specifikojë më tej procedurat që ndërlidhen me këtë kriter,​​ duhet të sigurojë që KGJK dhe KPK të cilat iniciojnë dhe udhëheqin një procedurë të tillë, të respektojnë parimet dhe standardet ndërkombëtare të elaboruara si më sipër, që ndër​​ të​​ tjera,​​ përfshijnë që (i) vendimi që bazohet në performancë të pamjaftueshme dhe të vazhdueshme të jetë objekt i procedurës që respekton integritetin e gjyqtarit/prokurorit: (ii)​​ gjyqtarit/prokurorit duhet t’i ofrohet seancë dëgjimore e plotë dhe të ketë të drejtë përfaqësimi; (iii) respektimin e parimit të proporcionalitetit; dhe (iv)​​ garantimin e të​​ drejtës së​​ ankesës ashtu siç​​ përcaktohet me nenet 32 dhe 54 të Kushtetutës. Në lidhje me këtë të fundit, Gjykata rikujton se​​ në rastin e gjyqtarëve qasja në gjykatë i garantohet përmes paragrafit 5 të nenit 104 të Kushtetutës, përmes të cilit specifikohet​​ që ndaj vendimeve për shkarkim, të njëjtit mund të parashtrojnë ankesë në Gjykatën Supreme. Thënë këtë, bazuar edhe në analizën​​ krahasuese​​ të Kushtetutave të shteteve anëtare të Këshillit të Evropës, Gjykata vëren se një kriter i ngjashëm e që ndërlidhet me performancën​​ e pamjaftueshme​​ apo performancën joprofesionale të gjyqtarit,​​ është i përcaktuar edhe në Kushtetutat respektive të Bullgarisë, Malit të Zi dhe të Maqedonisë së Veriut.

• Së​​ treti, në kuptim të​​ “parashikueshmërisë”​​ së normës kushtetuese, Gjykata vlerëson se kriteri i​​ “performancës së pamjaftueshme dhe të vazhdueshme”, i cili rezulton në “mosrespektim të rëndë të detyrave” është mjaftueshëm i qartë dhe i​​ “parashikueshëm”, dhe si i tillë jetësimi dhe zbatimi i një kriteri të tillë në procedurën e zhvilluar në pajtim me garancitë kushtetuese i shërben edhe avancimit të të drejtave të palëve në procedurë dhe vetë administrimit të mirëfilltë të sistemit të drejtësisë.

• Në​​ fund, në dritën e elaborimit si më sipër, Gjykata konstaton se rezultati i performancës së gjyqtarit/prokurorit​​ që buron nga parimi i​​ “profesionalizmit”,​​ mund të rezultojë në sanksion disiplinor, dhe si i tillë​​ hyn në kuadër të përkufizimit të “mosrespektimit të rëndë të detyrave”,​​ si bazë kushtetuese për shkarkimin e gjyqtarit/prokurorit sipas përcaktimeve​​ të paragrafit​​ 4 të nenit 104​​ dhe paragrafit 6 të nenit 109 të Kushtetutës.​​ 

• Bazuar në sqarimet e lartcekura, Gjykata konstaton​​ se amendamentet e propozuara kushtetuese​​ nr.​​ 27 dhe​​ nr.​​ 28 përmes të cilave propozohet që​​ “mosrespektim të rëndë të detyrave”​​ përbën edhe​​ “performanca e pamjaftueshme e vazhdueshme”,​​ dhe rrjedhimisht, përbën bazë​​ për shkarkim të​​ gjyqtarit/prokurorit,​​ gjithnjë​​ në​​ respektim edhe të​​ garancive​​ ligjore,​​ nuk​​ rezulton në​​ pakësimin e​​ të drejtave​​ dhe lirive​​ themelore, të garantuara në Kapitullin II të Kushtetutës.

2) Në lidhje me “shkeljet​​ e rënda​​ disiplinore”​​ 

• Në​​ kuptim të kriterit të​​ “mosrespektimit të rëndë të detyrave”, i cili aktualisht përbën bazë kushtetuese për shkarkimin e gjyqtarit/prokurorit, amendamentet e propozuara kushtetuese nr. 27 dhe nr. 28, respektivisht, propozojnë edhe përfshirjen e formulimit lidhur me​​ “shkeljen e​​ rëndë disiplinore”​​ të​​ gjyqtarit/prokurorit. Në lidhje me këtë propozim,​​ Gjykata në vijim do t’i referohet: (i) Kartës Evropiane për Statutin e Gjyqtarëve e Këshillit të Evropës dhe Memorandumin e saj Shpjegues; (ii) Kartës së Madhe të Gjyqtarëve e Këshillit Konsultativ të Gjyqtarëve (KKGJE); (iv) Raportit për Emërimet në Drejtësi të miratuar​​ nga Komisioni i Venecias;​​ (v)​​ Udhëzimeve e Kombeve të Bashkuara për Rolin e Prokurorëve;​​ dhe (iv) analizës​​ krahasuese​​ të Kushtetutave të shteteve anëtare të Këshillit të Evropës, për të vazhduar me vlerësimin dhe konstatimin e saj nëse ky kriter është në pajtueshmërinë e kërkesës së​​ “parashikueshmërisë”​​ në kuptim të parimit të sigurisë juridike​​ dhe rrjedhimisht edhe në përputhje me​​ vlerat e rendit kushtetues​​ të​​ Republikës​​ së​​ Kosovës​​ sipas​​ përcaktimeve​​ të​​ nenit 7​​ të​​ Kushtetutës​​ dhe​​ të drejtat dhe liritë themelore të garantuara në Kapitullin II të Kushtetutës.

• Në​​ kontekstin e lartcekur,​​ Gjykata​​ së​​ pari​​ vëren që​​ Karta Evropiane për Statutin e Gjyqtarëve​​ [e Këshillit të Evropës] në paragrafin 1 të nenit​​ 5 [Përgjegjësia] përcakton që:​​ “Mosrespektimi nga ana e gjyqtarit i njërës prej detyrave të përcaktuara shprehimisht me statut, mund të sjellë sanksion mbi vendimin, pas propozimit, rekomandimit, ose me marrëveshje të një gjykate ose autoriteti të përbërë të paktën nga gjysma e gjyqtarëve të zgjedhur, në kuadër të procedimeve me karakter që përfshijnë dëgjimin e plotë të palëve [....]”.​​ Përderisa Memorandumi​​ i​​ saj shpjegues specifikon se Karta për Statutin e Gjyqtarëve i referohet parimit të ligjshmërisë së sanksioneve disiplinore, duke përcaktuar se​​ “arsyeja e vetme e vlefshme për vendosjen e sanksioneve është mospërmbushja e një prej detyrave të përcaktuara shprehimisht në Statutin e Gjyqtarëve dhe se shkalla e sanksioneve të zbatueshme duhet të përcaktohet në statutin e gjyqtarëve”.​​ (pika 5.1 e Memorandumit Shpjegues). Në vijim të kësaj, Karta Evropiane po në nenin 5 të saj përcakton që:​​ (i) sanksionet disiplinore mund të vendosen vetëm në bazë të një vendimi të marrë pas një propozimi ose rekomandimi ose me pëlqimin e një gjykate ose autoriteti, ku të paktën gjysma e anëtarëve të të cilit duhet të jenë gjyqtarë të zgjedhur; (ii)​​ gjyqtarit duhet t’i ofrohet seancë dëgjimore e plotë dhe të ketë të drejtë përfaqësimi; (iii) nëse sanksioni shqiptohet në të vërtetë, ai duhet të zgjidhet nga shkalla e sanksioneve, duke pasur parasysh parimin e proporcionalitetit; dhe (iv) parashikon të drejtën e ankimit pranë një autoriteti më të lartë gjyqësor.

• Në​​ vijim,​​ “Karta e Madhe”​​ e Gjyqtarëve e Këshillit Konsultativ të Gjyqtarëve (KKGJE) në pikën 6 të saj përcakton që​​ “Procedurat disiplinore zhvillohen përpara një organi të pavarur me mundësi ankese para një gjykate”​​ dhe në pikën 19 specifikon se:​​ “Në secilin shtet, statuti ose statuti themelor i zbatueshëm për gjyqtarët përcakton sjelljen e pahijshme që mund të çojë në sanksione disiplinore, si dhe procedurën disiplinore”.

• Në anën tjetër​​ Raporti për Emërimet në Drejtësi​​ i Komisionit të Venecias (i miratuar nga Komisioni i Venecias në mbledhjen e tij të 70-të plenare, më 16/17 mars 2007, [CDL-AD(2007)028],​​ ka specifikuar se favorizon kompetencat e këshillave gjyqësore për kryerjen e procedurave disiplinore. Në vijim,​​ në po këtë raport është theksuar se:​​ “Komisioni i Venecias është i mendimit se një këshill gjyqësor duhet të ketë një ndikim vendimtar në emërimin dhe promovimin e gjyqtarëve dhe (ndoshta nëpërmjet një bordi disiplinor ngritur brenda këshillit) për masat disiplinore ndaj tyre”.​​ (pika 23 e Raportit).​​ 

• Në vijim, Udhëzimet e Kombeve të Bashkuara për Rolin e Prokurorëve​​ (të miratuara më 27 gusht 1990 në Kongresin e 8-të të Kombeve të Bashkuara për parandalimin e krimeve dhe trajtimin e kryerëseve të veprave” kanë specifikuar se (i) “Veprat disiplinore të prokurorëve bazohen në ligj ose në rregullore ligjore. Ankesat kundër prokurorëve, të cilat pretendojnë se ata kanë vepruar në një mënyrë qartësisht jashtë kufijve të standardeve profesionale, duhet të procedohen në mënyrë të shpejtë dhe të drejtë sipas procedurave përkatëse. Prokurorët kanë të drejtë për gjykim të drejtë. Vendimi i nënshtrohet rishqyrtimit të pavarur”.​​ (pika 21) dhe (ii) “Procedura disiplinore ndaj prokurorëve garanton një vlerësim dhe vendim objektiv. Ato do të përcaktohen në përputhje me ligjin, kodin e sjelljes profesionale dhe standardet dhe etikën e vendosur dhe në dritën e këtyre Udhëzimeve”.​​ (pika 22).

• Gjykata,​​ duke iu referuar parimeve dhe standardeve të lartcekura vëren se shkelje disiplinore nga ana e gjyqtarit/prokurorit mund të konsiderohet si shkelje që ndërlidhet me rregullat e etikës dhe të sjelljes së gjyqtarit.​​ 

• Së dyti, duke iu rikthyer bazës kushtetuese dhe asaj ligjore në Republikën e Kosovës, Gjykata rithekson se ligjvënësi bazën për çështjen e​​ “shkeljes disiplinore” të gjyqtarit/prokurorit,​​ përveç se në paragrafin 4 të nenit 104 dhe paragrafit 6 të nenit 106 të Kushtetutës, e gjen edhe te garancitë, që burojnë nga nenet 21, 29, 31, 32 dhe 54 të Kapitullit II të Kushtetutës, e që ndërlidhen me të drejtat e palëve në procedurë gjyqësore/të hetimit respektivisht. Kjo për faktin se çështja e sjelljes dhe shkeljeve të rregullave të etikës së gjyqtarit/prokurorit mund të afektojë pakësimin e të drejtave dhe lirive të garantuara me Kapitullin II të palëve ndërgjyqëse/dhe individëve nën procedurë të hetimit, dhe si rrjedhojë të minojë edhe administrimin e duhur të drejtësisë, si një nga shtyllat kryesore të sundimit të ligjit në një shoqëri demokratike.​​ 

• Gjithashtu, Gjykata vë në dukje se kriteret dhe procedurat që ndërlidhen me shkeljen disiplinore të gjyqtarëve dhe prokurorëve, respektivisht janë të përcaktuara në legjislacionin në fuqi të Republikës së Kosovës. Në lidhje me këtë, Gjykata sërish i referohet Ligjit për Përgjegjësinë Disiplinore të Gjyqtarëve dhe Prokurorëve, i cili përmes neneve të tij respektive 5​​ (Shkeljet disiplinore për gjyqtarë)​​ dhe 6​​ (Shkeljet disiplinore për prokurorë)​​ përcakton llojet e shkeljeve disiplinore. Për më tepër,​​ në kuadër të KGJK-së është e miratuar dhe në fuqi edhe Kodi i Etikës dhe Sjelljes Profesionale për Gjyqtarë dhe Rregullorja (05/2019) për Procedurën Disiplinore të Gjyqtarëve. Përderisa në kuadër të KPK-së është i miratuar dhe në fuqi Kodi i Etikës dhe Sjelljes Profesionale për Prokurorë dhe Rregullorja për Komisionin Këshillëdhënës për Etikën e Prokurorëve.​​ 

• Megjithatë, Gjykata konsideron se nëse propozuesi i amendamenteve kushtetuese vlerëson se një kriter i tillë që ndërlidhet me​​ “shkelje të rëndë disiplinore”​​ nga gjyqtari/prokurori si koncept ligjor duhet të përcaktohet edhe në nivel të normës kushtetuese duke u specifikuar më tej më ligj, një përcaktim i tillë është i mundur, me​​ kushtin​​ që legjislacioni i cili do të specifikojë më tej procedurat që ndërlidhen me këtë kriter të sigurojë që KGJK dhe KPK të cilat iniciojnë dhe udhëheqin një procedurë të tillë, duhet të respektojnë parimet dhe standardet ndërkombëtare të elaboruara si më sipër, që ndër​​ të​​ tjera,​​ përfshijnë që:​​ (i) vendimi që bazohet në​​ “shkelje të rëndë disiplinore”​​ të jetë objekt i procedurës që respekton integritetin e gjyqtarit/prokurorit;​​ (ii)​​ gjyqtarit/prokurorit duhet t’i ofrohet seancë dëgjimore e plotë dhe të ketë të drejtë përfaqësimi; (iii) respektimin e parimit të proporcionalitetit; dhe (iv)​​ garantimi i të​​ drejtës së​​ ankesës ashtu siç përcaktohet me nenet 32 dhe 54 të Kushtetutës. Në lidhje me këtë të fundit, Gjykata rikujton se​​ në rastin e gjyqtarëve qasja në gjykatë i garantohet përmes paragrafit 5 të nenit 104 të Kushtetutës,​​ përmes të cilit specifikohet që ndaj vendimeve për shkarkim, të njëjtit mund të parashtrojnë ankesë në Gjykatën Supreme. Thënë këtë, bazuar edhe në analizën​​ krahasuese​​ të Kushtetutave të shteteve anëtare të Këshillit të Evropës, Gjykata vëren se një kriter i ngjashëm e që ndërlidhet me​​ “shkeljen e rëndë disiplinore”​​ të gjyqtarit është i përcaktuar edhe në Kushtetutat respektive të​​ (i)​​ Bullgarisë (shih nenin 129);​​ (ii)​​ Kroacisë (shih nenin 120); dhe​​ (iii)​​ Maqedonisë së Veriut (shih nenin 99).

• Së treti, në kuptim të​​ “parashikueshmërisë”​​ së normës kushtetuese, Gjykata vlerëson se kriteri i “shkeljes së rëndë disiplinore” nga ana e gjyqtarit/prokurorit, i cili rezulton në​​ “mosrespektim të rëndë të detyrave”​​ është mjaftueshëm i qartë dhe i​​ “parashikueshëm”, dhe si i tillë jetësimi dhe zbatimi i një kriteri të tillë në procedurën e zhvilluar në pajtim me garancitë kushtetuese i shërben edhe avancimit të të drejtave të palëve në procedurë dhe vetë administrimit të mirëfilltë të sistemit të drejtësisë.​​ Kjo për faktin që, ashtu siç është specifikuar më lart, një kriter i tillë i shkarkimit, i cili mund të përbëjë bazë për shkarkim është përfshirë edhe në nivel të normës kushtetuese edhe në disa nga Kushtetuta e të shteteve anëtare të Këshillit të Evropës.

• Në fund, në dritën e elaborimit​​ të mësipërm, Gjykata konstaton se​​ “shkeljet e rënda dispilinore”​​ të gjyqtarit/prokurorit që​​ rezultojnë në sanksion disiplinor,​​ hyjnë në kuadër të përkufizimit të​​ “mosrespektimit të rëndë të detyrave”,​​ si bazë kushtetuese për shkarkimin e gjyqtarit/prokurorit sipas përcaktimeve të paragrafit​​ 4 të nenit 104​​ dhe paragrafit 6 të​​ nenit 109​​ të Kushtetutës.​​ 

• Përveç kësaj, në dritën e vlerësimit dhe konstatimit si më lart e që ndërlidhet me​​ “performacën​​ e pamjaftueshme të vazhdueshme”​​ të gjyqtarit/prokurorit, Gjykata po ashtu edhe në ndërlidhje me “shkeljen e rëndë disiplinore”, rithekson se ligjvënësi bazën për këtë kriter si në rastin e gjyqtarit/prokurorit, përveç se në paragrafin 4 të nenit 104​​ dhe paragrafin 6 të​​ nenit 109​​ të Kushtetutës, e gjen edhe te garancitë, që burojnë nga nenet 21, 24, 29, 31, 32 dhe 54 të Kapitullit II të Kushtetutës, e që ndërlidhen me të drejtat e palëve në procedurë gjyqësore dhe ose​​ të hetimit. Kjo për faktin se kryerja e shkeljes së rëndë disiplinore e gjyqtarit/prokurorit​​ mund të rezultojë në pakësimin e të drejtave dhe lirive të garantuara me Kapitullin II të palëve ndërgjyqëse/dhe individëve nën procedurë të hetimit, dhe si rrjedhojë të minojë edhe administrimin e duhur të drejtësisë, si një nga shtyllat kryesore të sundimit të ligjit në një shoqëri demokratike.​​ 

• Bazuar në sqarimet e lartcekura, Gjykata konstaton se amendamentet e propozuara kushtetuese nr. 27 dhe nr. 28 përmes të cilave propozohet që​​ “mosrespektim të rëndë të detyrave”​​ përbën edhe​​ “shkelje të rëndë disiplinore”, dhe rrjedhimisht, përbën bazë për shkarkimin e gjyqtarit/prokurorit, gjithnjë në përputhje me garancitë e nevojshme ligjore, nuk rezulton në pakësimin e të drejtave dhe lirive themelore të garantuara në Kapitullin II të Kushtetutës.

• Përfundimisht, Gjykata konstaton se​​ amendamentet e propozuara kushtetuese​​ nr. 27 dhe 28,​​ përmes të cilave propozohet që “mosrespektim të rëndë të detyrave” përbën edhe​​ “shkelja e rëndë disiplinore, ashtu siç përcaktohet me ligj”,​​ nuk pakëson të drejtat dhe liritë themelore të garantuara në Kapitullin II të Kushtetutës.

3) Në lidhje me “pasurinë e pajustifikueshme”​​ 

• Gjykata fillimisht​​ rikujton që​​ amendamentet​​ e propozuara​​ kushtetuese nr. 27 dhe nr. 28​​ janë​​ amendamente të përhershme dhe si të tilla i referohen një procesi të zhvillimit të procedurave brenda KGJK-së dhe KPK-së. Në këtë kuptim, përcaktimi apo propozimi për ndryshimin/plotësimin​​ e kritereve kushtetuese për shkarkim, në kuadër të normës së përhershme kushtetuese duhet të jetë​​ në​​ përputhje me vlerat e sundimit të​​ ligjit, përfshirë​​ parimin e sigurisë​​ juridike, dhe rrjedhimisht, gjithashtu të​​ jetë​​ “i​​ qartë​​ dhe i parashikueshëm”. Prandaj, Gjykata në vijim,​​ shqyrtimin dhe vlerësimin e kritereve që ndërlidhen me​​ “pasurinë e pajustifikueshme”​​ dhe​​ “integritetin e cenueshëm”, që sipas parashtruesit propozohen​​ të​​ hyjnë​​ në​​ fushëveprimin e​​ “mosrespektim të rëndë të detyrave”, do ta zhvillojë në kuptim të​​ parimit të​​ sigurisë juridike, e që ndërlidhet me​​ “qartësinë”, “saktësinë”​​ dhe​​ “parashikueshmërinë”​​ e normës, që​​ synon​​ ta arrijë gjatë jetësimit të saj si normë e përhershme kushtetuese.

• Në​​ kontekstin e​​ lartcekur,​​ Gjykata rikujton​​ që​​ Ministria e Drejtësisë në lidhje me​​ “pasurinë e pajustifikueshme”​​ dhe​​ “integritetin e cenueshëm”,​​ përmes​​ dokumentacionit të saj të dorëzuar në Kuvend, kishte sqaruar se: “[...] për të pasur një sistem të drejtësisë me integritet, natyrisht që edhe pasuria e pajustifikueshme ose integriteti i cenueshëm (për shembull mundësia e ndikimit tek një gjyqtar ose prokuror për shkak të lidhjeve familjare ose të tjera, apo shprehive personale që ka) duhet të jenë bazë për shkarkim. [...] Këto amendamente janë të parapara si “amendamente të përhershme” në kuptimin, që ato do të vazhdojnë të zbatohen edhe pas kalimit të periudhës së tranzicionit, ku vlerësimi i gjyqtarëve dhe prokurorëve në pozita menaxhuese bëhet nga një mekanizëm i jashtëm, por edhe pastaj kur një vlerësim i tillë bëhet nga këshillat gjyqësor dhe prokurorial. Pra, nuk është i lidhur me afatin kohor”.

• Ministria e Drejtësisë,​​ po ashtu edhe në komentet e saja të dorëzuara në Gjykatë dhe në përgjigjet e saj ndaj komenteve të KGJK-së,​​ ka ritheksuar që amendamentet​​ e propozuara​​ kushtetuese nr.​​ 27 dhe nr.​​ 28, respektivisht kanë për synim zgjerimin e kriterit të​​ “mosrespektimit të rëndë të detyrave”​​ në dy kategori, atyre të çështjeve​​ (i)​​ profesionale/të disiplinës dhe atyre që ndërlidhen me​​ (ii)​​ kontroll të integritetit, ku​​ përfshihet​​ “pasuria e pajustifikueshme”​​ dhe​​ “integriteti i cenueshëm”. Në lidhje me këto të fundit, Ministria e Drejtësisë ka specifikuar se: “Si rrjedhojë, integriteti i cenueshëm që përfshin pasurinë e pajustifikueshme, janë baza të vlerësimit qoftë nga Autoriteti për Kontrollin e Integritetit, themelimi i cili do të bazohet në amendamentin 29 të projekt-amendamenteve kushtetuese të propozuara dhe që do të bëj kontrollin e integritetit të pozitave ‘të larta’ në sistemin e drejtësisë siç është cekur më lart, apo edhe vet Këshilli Gjyqësor dhe Këshilli Prokurorial të cilët duhet t’a bëjnë kontrollin e integritetit dhe të pasurisë për të gjithë gjyqtarët dhe prokurorët në vazhdimësi dhe në të ardhmen, pasi që Autoritetit të Kontrollit të Integritetit t’i përfundoj mandati”.

• Gjykata, në vijim,​​ dhe në​​ dritën e komenteve dhe përgjigjeve në​​ komente të​​ parashtruara në​​ Gjykatë, përfshirë​​ parimet e shtjelluara në​​ këtë​​ Aktgjykim,​​ do të vlerësojë nëse amendamentet e propozuara​​ kushtetuese nr. 27 dhe​​ nr.​​ 28,​​ përmes të cilave​​ propozohet​​ të zgjerohet baza e shkarkimit “mosrespektimi të rëndë të detyrave” edhe në rrethanat kur është​​ “vërtetuar se ka pasuri të pajustifikueshme”​​ të gjyqtarit/prokurorit,​​ pakësojnë​​ të drejtat dhe liritë​​ themelore të​​ përcaktuara në Kapitullin II të Kushtetutës, dhe​​ vlerat e përcaktuara përmes​​ nenit​​ 7 të saj.​​ 

• Gjatë vlerësimit të këtij​​ propozimi, Gjykata do të marrë për bazë: (i) Listën Kontrolluese për Sundimin e Ligjit; (ii) praktikën gjyqësore të GJEDNJ-së; (iii) legjislacionin​​ e aplikueshëm​​ në Republikën e Kosovës; (iii) opinionet e​​ Komisionit të Venecias;​​ dhe​​ (iv) analizën​​ krahasuese​​ të Kushtetutave të shteteve anëtare të Këshillit të Evropës.

• Në​​ kontekstin e lartcekur,​​ Gjykata​​ fillimisht​​ vë në dukje​​ që​​ Lista Kontrolluese për Sundimin e Ligjit, në kuptim të parimit të qasjes në drejtësi, në pikën c)​​ [Paanshmëria e gjyqtarëve] paragrafët 89-90 të saj kërkon që të vlerësohet​​ nëse:​​ 

“A ka rregulla specifike kushtetuese dhe ligjore që parashikojnë paanshmërinë e gjyqësorit?​​ 

i. Cili është perceptimi i publikut për paanshmërinë e gjyqësorit dhe të gjyqtarëve individualë?​​ 

ii. A ka korrupsion në drejtësi? A janë marrë masa specifike kundër korrupsionit në gjyqësor (p.sh. deklarimi i pasurisë)? Cili është perceptimi i publikut për këtë çështje?”

• Për më​​ tepër, sipas Listës​​ Kontrolluese për Sundimin e Ligjit:

​​ “90. Paanshmëria e gjyqësorit duhet të sigurohet si në praktikë ashtu edhe në ligj. Formula klasike, siç shprehet për shembull nga praktika gjyqësore e Gjykatës Evropiane të të Drejtave të Njeriut, është se “drejtësia jo vetëm që duhet të bëhet, por edhe të shihet se po bëhet”.​​ Kjo nënkupton paanshmëri si objektive ashtu edhe subjektive. Perceptimi i publikut mund të ndihmojë në vlerësimin nëse gjyqësori është i paanshëm në praktikë. Deklarimi i pasurisë është një mjet për të luftuar korrupsionin, sepse ai mund të nxjerrë në pah çdo konflikt interesi dhe mund të çojë në shqyrtimin e çdo të ardhure të pazakontë”.

• Bazuar në si më lart, Lista Kontrolluese për Sundimin e Ligjit në kuptim të luftimit dhe parandalimit të korrupsionit, si parakusht i garantimit të paanshmërisë së gjyqësorit dhe vetë gjyqtarit individual,​​ e njeh domosdoshmërinë e marrjes së masave specifike ligjore që ndërlidhen me deklarimin e pasurisë. Këtë qëndrim, Komisioni i Venecias e mbështet në parimet e vendosura përmes praktikës gjyqësore të GJEDNJ-së e që i referohen paanshmërisë së gjyqësorit si në aspektin objektiv dhe atë subjektiv.​​ Për më​​ tepër, Gjykata, ndër​​ të​​ tjera i referohet rastit të GJEDNJ-së​​ Micallef kundër Maltës,​​ përmes të cilit kishte theksuar se: (i) paraqitjet mund të kenë një rëndësi të caktuar ose, me fjalë të tjera,​​ “drejtësia jo vetëm që duhet të bëhet, ajo duhet të shihet se po bëhet”; (ii) ajo që është në pyetje është besimi që gjykatat në një shoqëri demokratike përçojnë në publik; dhe (iii) çdo gjyqtar për të cilin ka një arsye legjitime për t'u frikësuar nga mungesa e paanësisë duhet të tërhiqet; (iv) ekzistenca e procedurave vendore për sigurimin e paanshmërisë, përkatësisht rregullave që rregullojnë largimin e gjyqtarëve, është një faktor relevant; dhe (v) gjykata do t'i marrë parasysh këto rregulla kur bën vlerësimin e saj nëse një gjykatë ishte e paanshme dhe, në veçanti, nëse frika e ankuesit mund të konsiderohet si e justifikuar objektivisht​​ (shih,​​ rastin e GJEDNJ-së​​ Micallef kundër Maltës, kërkesa nr. 17056/06, Aktgjykim i 15 tetorit 2009, paragrafët 98 dhe 99).

• Në​​ vijim,​​ dhe në kontekst të rregullave specifike që ndërlidhen me procedurat disiplinore dhe të shkarkimit të gjyqtarëve,​​ Lista Kontrolluese për Sundimin e Ligjit,​​ në​​ kontekst të​​ parimit të​​ qasjes në​​ drejtësi,​​ në​​ titullin 1 (Pavarësia dhe paanshmëria), pikën a) (Paanshmëria e gjyqësorit],​​ gjithashtu kërkon të vlerësohet nëse:

“A ka garanci të mjaftueshme kushtetuese dhe ligjore për pavarësinë e gjyqësorit?

• • • • • • • • • ​​ A janë të parashikuara në Kushtetutë apo në legjislacionin e rregullt parimet bazë të pavarësisë së gjyqësorit, duke përfshirë procedurat dhe kriteret objektive për emërimet, mandatin, disiplinën dhe shkarkimet gjyqësore?

                • ​​ A emërohen gjyqtarët për tërë jetën apo deri në moshën e pensionimit? A kufizohen arsyet e largimit në shkelje të rënda të dispozitave disiplinore ose penale të përcaktuara me ligj, apo kur gjyqtari nuk mund të kryejë më funksione gjyqësore? A është e përcaktuar qartë procedura e zbatueshme në ligj? A ka mjete juridike për gjyqtarin individual kundër vendimit të largimit nga puna?

                • ​​ A janë të përcaktuara qartë arsyet për masat disiplinore dhe a janë sanksionet e kufizuara në shkelje të qëllimshme dhe pakujdesi të rëndë?

                • ​​ A është një organ i pavarur përgjegjës për një procedurë të tillë?

v.​​ A është ky organ i përbërë jo vetëm nga gjyqtarë?”

• Gjykata përveç parimeve të Listës Kontrolluese për Sundimin e Ligjit, e cila​​ në kuptim të luftimit dhe parandalimit të korrupsionit, si parakusht i garantimit të paanshmërisë së gjyqësorit dhe vetë gjyqtarit individual,​​ e njeh domosdoshmërinë e marrjes së masave specifike ligjore, përfshirë deklarimin e pasurisë, e​​ që mund të rezultojë në shkarkim të gjyqtarit/prokurorit, gjithashtu i referohet edhe​​ Komisionit​​ të​​ Venecias në Opinionin e tij mbi inicimin e procedurës së vazhdimit të vetingut/verifikimit të sigurisë përmes plotësimeve dhe ndryshimeve në ligjin e gjykatave të Kroacisë [CDL-AD(2022)005],​​ ku ndër të​​ tjera,​​ kishte theksuar se​​ autoriteti i një gjyqësori mund të ruhet vetëm nëse (a) sistemi ligjor vendos mekanizmat adekuat për të siguruar që kandidatët të mos emërohen si gjyqtarë nëse nuk kanë kompetencën e nevojshme ose nuk plotësojnë standardet më të larta të integritetit; dhe (b) gjyqësori të pastrohet nga ata që janë gjetur të paaftë, të korruptuar ose të lidhur me krimin e organizuar. Sipas Komisionit të Venecias:​​ “kjo e fundit nuk është thelbësore vetëm në funksion të rolit që luan një gjyqësor në një shtet të qeverisur nga sundimi i ligjit, por edhe për faktin se një gjyqtar – pasi të emërohet në mënyrë të përhershme– në parim do të jetë i palargueshëm, përveç arsyeve të kufizuara për shkarkim”​​ (paragrafi 14).

• Në vijim, Komisioni i Venecias në Opinionin mbi inicimin e ndryshimeve në ligjin kushtetues​​ "për statusin e gjyqtarëve"​​ të Kirgizisë [CDL-AD(2011)017], në pjesën e titulluar​​ “D. Kërkesat ndaj gjyqtarit në përputhje me statusin e tij/saj” në​​ paragrafin 15 kishte theksuar se:​​ “Gjyqtarëve u kërkohet që në mënyrë strikte të respektojnë rreptësishtë Kushtetutën dhe ligjet dhe të respektojnë betimin e tyre në detyrë. Ata duhet të respektojnë kërkesat e Kodit të Nderit të gjyqtarëve. [...] Një dispozitë e rëndësishme kërkon që ata të deklarojnë pasurinë dhe të ardhurat në përputhje me legjislacionin e shtetit. Kjo mund të jetë një mbrojtje e rëndësishme, duke pasur parasysh se ka një histori korrupsioni gjyqësor në Kirgizi”.

• Gjykata​​ gjithashtu​​ i referohet edhe rastit të GJEDNJ-së​​ Xhoxhaj kundër Shqipërisë, rrethanat e të cilit rast ndërlidheshin me procesin të kontrollit të integritetit apo vetingut kalimtar të të gjithë gjyqtarëve dhe prokurorëve në Republikën​​ e Shqipërisë. Në kuptim të pretendimeve​​ që ndërlidheshin me shkarkimin e saj,​​ si rezultat i mosdeklarimit të një paluajtshmërie, GJEDNJ​​ i​​ kishte shqyrtuar në kuptim të nenit 6 të KEDNJ-së, në bazën e​​ parimit të sigurisë juridike, dhe nenin 8 të KEDNJ-së, në kuptim të integritetit dhe reputacionit të saj profesional. Në lidhje me të parën, përkatësisht në kuptim të parimit të sigurisë juridike,​​ GJEDNJ kishte theksuar, ndër tjerash,​​ se​​ “konstatimet e pafavorshme ndaj parashtrueses​​ ishin bazuar si në zbulimin e bërë në deklaratën e saj të verifikimit të pasurisë ashtu edhe në deklaratat e mëparshme të parashtruara nga ajo dhe partneri i saj. Vështirësia e parashtrueses për të justifikuar natyrën e ligjshme të burimeve​​ financiare për shkak të kalimit të kohës dhe mungesës së mundshme të dokumenteve mbështetëse, ishte pjesërisht për shkak të dështimit të saj për të zbuluar “pasurinë” përkatëse në kohën e blerjes së saj.”​​ GJEDNJ,​​ gjithashtu​​ theksoi se Ligji i Vetingut në Republikën e Shqipërisë parashikonte rrethana lehtësuese nëse personi që i nënshtrohej vetingut, përballej me një pamundësi objektive për të paraqitur dokumente mbështetëse. Megjithatë, GJEDNJ kishte vënë në dukje se parashtruesja nuk kishte ofruar asnjë dokument mbështetës që justifikonte ekzistencën e një pamundësie objektive për të demonstruar natyrën e ligjshme të të ardhurave të partnerit të saj nga viti 1992 deri në vitin 2000 (shih paragrafët 343-353 të Aktgjykimit). Si rezultat i këtij vlerësimi, GJEDNJ, më​​ tej​​ konstatoi se nuk kishte shkelje të nenit 6 të KEDNJ-së.​​ Ndërsa,​​ në kuptim të nenit 8 të KEDNJ-së, e që ndërlidhet me shkarkimin e subjektit të kontrollit, prapë në kuadër të procesit të vetingut,​​ dhe në relacion me deklarimin e pasurisë së parashtrueses, GJEDNJ e​​ kishte​​ justifikuar ndalimin e përhershëm​​ i​​ ushtrimit të profesionit mbi bazën e deklarimit të pasurisë.​​ GJEDNJ, ndër të​​ tjera,​​ vlerësoi se ndalimi i përjetshëm​​ të​​ ushtrimit të​​ funksionit gjyqësor​​ që iu shqiptua parashtrueses dhe individëve të tjerë të larguar nga detyra për shkak të shkeljeve të rënda etike nuk ishte në kundërshtim ose në disproporcion me integritetin e funksionit gjyqësor dhe besimin e publikut në sistemin e drejtësisë.​​ Si rezultat i këtij vlerësimi, GJEDNJ konstatoi se nuk kishte shkelje të nenit 8 të KEDNJ-së (shih paragrafët 402-414 të Aktgjykimit).

• Në​​ dritën​​ e të lartcekurave, Gjykata vëren se Komisioni i Venecias dhe GJEDNJ,​​ deklarimin e pasurisë e vlerësojnë si parakusht të garantimit të paanshmërisë së gjyqësorit dhe të vetë gjyqtarit/prokurorit. Gjykata, gjithashtu​​ vëren​​ që​​ sipas Komisionit të Venecias, garantimi i paanshmërisë në sistemin e drejtësisë është parakusht i mbrojtjes së të drejtës së individëve për qasje në drejtësi, përderisa GJEDNJ, sanksionin e shkarkimit të një gjyqtari si rezultat i dështimit për deklarim të pasurisë,​​ në​​ parim,​​ e konsideron si masë proporcionale në raport me integritetin e funksionit gjyqësor dhe besimit të publikut në sistemin e drejtësisë.​​ 

• Në​​ anën​​ tjetër,​​ duke iu referuar​​ analizës krahasuese të Kushtetutave të shteteve anëtare të Këshillit të Evropës, rezulton që asnjë nga dispozitat kushtetuese të këtyre Kushtetutave, nuk kanë saktësuar “pasurinë e pajustifikueshme”​​ në nivel të normës kushtetuese, si bazë për shkarkimin e gjyqtarëve dhe/ose prokurorëve. Bazuar në elaborimin e këtyre Kushtetutave, që shprehimisht në nivel të normës kushtetuese përcaktojnë kriteret për shkarkim të gjyqtarëve/prokurorëve, vërehet që natyra e kritereve për shkarkim ndërlidhet me aspektin e performancës profesionale, shkeljes së detyrave dhe shkeljeve disiplinore, dhe shkeljeve që ndërlidhen me integritetin e funksionit të gjyqtarit/prokurorit. Këtu përfshihet edhe Kushtetuta e Republikës së Shqipërisë e cila është amendamentuar pikërisht për qëllime të reformës në drejtësi,​​ përfshirë edhe procesin e vlerësimit kalimtar, përkatësisht vetingut për të gjitha pozitat në sistemin e drejtësisë.​​ Ashtu siç është vënë në pah më lart, Gjykata rikujton se Kushtetuta e Shqipërisë​​ në (i) nenin 140 përcakton që “Gjyqtari i Gjykatës së Lartë mund të shkarkohet nga Kuvendi me dy të tretat e të gjithë anëtarëve të tij për shkelje të Kushtetutës, për kryerjen e një krimi, për paaftësi mendore a fizike dhe për akte e sjellje që diskreditojnë rëndë pozitën dhe figurën e gjyqtarit. [...].”;​​ paragrafin 6 të nenit 147​​ përcakton që: “Gjyqtari mund të shkarkohet nga Këshilli i Lartë i Drejtësisë për kryerjen e një krimi, për paaftësi mendore a fizike, për akte e sjellje që diskreditojnë rëndë pozitën dhe figurën e gjyqtarit ose për pamjaftueshmëri profesionale. [...]”; ndërsa (iii)​​ në nenin 149 përcakton që:​​ “Prokurori i Përgjithshëm mund të shkarkohet nga Presidenti i Republikës, me propozim të Kuvendit, për shkelje të Kushtetutës ose për shkelje të rënda të ligjit gjatë ushtrimit të funksioneve të tij, për​​ paaftësi mendore a fizike, për akte e sjellje që diskreditojnë rëndë pozitën dhe figurën e Prokurorit.”

• Gjykata, gjithashtu​​ i rikthehet Opinionit të Komisionit të Venecias​​ për Kosovën, përmes të cilit në lidhje me amendamentet​​ e propozuara​​ kushtetuese nr. 27 dhe nr. 28,​​ kishte theksuar​​ si në​​ vijim:​​ “Për ta përmbledhur, Komisioni i Venecias rekomandon zbatimin e ndryshimeve legjislative që do të përmirësonin sistemin aktual të disiplinës gjyqësore, si një zgjerim i plotë i Opsionit 2, kjo ka të bëjë veçanërisht me forcimin e sistemit të deklarimit të pasurisë dhe forcimin e njësive të vetingut brenda KGJK-së dhe KPK-së. Ndryshimet kushtetuese duhet të merren parasysh vetëm për të mbështetur kontrollin e integritetit të anëtarëve të KGJK-së dhe KPK-së,​​ kryetarëve të gjykatave dhe kryeprokurorëve.”​​ (paragrafi 128 i Opinionit)​​ dhe​​ “[…] një reformë e gjyqësorit në Kosovë është me të vërtetë e nevojshme dhe se kjo mund të përfshijë një formë të kontrollit efektiv të integritetit. Megjithatë, është mendimi i Komisionit se shumë elementë të një reforme të tillë mund të miratohen në nivelin e ligjit të zakonshëm. Çdo veting apo kontroll i integritetit i futur në përdorim mund të kufizohet vetëm tek KGJK dhe KPK të cilët ushtrojnë pushtet disiplinor ndaj anëtarëve të tjerë të sistemit gjyqësor. Atëherë, do t’i takonte KGJK-së dhe KPK-së që të merren me problemet në pjesën tjetër të sistemit gjyqësor, si për sa i përket integritetit ashtu edhe profesionalizmit. Ndërhyrja në të drejtat kushtetuese duhet të jetë rreptësishtë proporcionale. Prandaj, çdo ndryshim kushtetues duhet të synojë invazivitet minimal në kompetencat e KGJK-së dhe KPK-së duke arritur qëllimin për reformimin e gjyqësorit”.​​ (paragrafi 130 i Opinionit të lartcekur).

• Në vijim, Komisioni i Venecias në Opinionin e tij për Kosovën,​​ gjithashtu​​ kishte theksuar se:​​ “Këto ndryshime do të lehtësonin gjithashtu shkarkimin e gjyqtarëve apo prokurorëve që bëjnë deklarime të parregullta të pasurisë. Shkarkimi i tyre mund të vihet në lëvizje nga Agjencia Kundër Korrupsion (dhe vendoset nga KGJK dhe KPK, mundësisht pas kontrollit të integritetit të tyre). Kjo nuk do të varej nga një veting i të gjithë gjyqtarëve dhe prokurorëve.”​​ (shih paragrafin 106 të Opinionit​​ të Komisionit të Venecias).

• Për më​​ tepër, Gjykata i referohet edhe​​ Raportit​​ të Sundimit të Ligjit të Bashkimit Evropian për vitin 2022, nga i cili rezulton​​ se​​ në shumicën e shteteve anëtare, ekziston legjislacioni i posaçëm në lidhje me konfliktin e interesit dhe deklarimin e pasurisë për zyrtarët publikë, përfshirë këtu​​ edhe​​ gjyqtarët dhe prokurorët.

• Në​​ dritën e parimeve të​​ lartcekura dhe në​​ vlerësimin​​ e amendamenteve të​​ propozuara​​ kushtetuese nr. 27 dhe nr. 28,​​ në​​ kontekst të​​ plotësimit të​​ bazës​​ kushtetuese​​ për shkarkim​​ të​​ gjyqtarit/prokurorit si rezultat i​​ “vërtetimit të​​ pasurisë​​ së​​ pajustifikueshme”,​​ Gjykata rithekson​​ se dispozitat kushtetuese në fuqi, si ato të Kapitullit I, Kapitullit II dhe​​ Kapitullit VII të Kushtetutës​​ e​​ që ndërlidhen me integritetin dhe pavarësinë e sistemit të drejtësisë,​​ ofrojnë bazë të mjaftueshme për propozimin e shkarkimit si rezultat i shkeljeve të kryera nga ana e gjyqtarëve dhe prokurorëve, përfshirë​​ edhe​​ shkelje që cenojnë integritetin e funksionit të gjyqtarit/prokurorit.

• Më​​ saktësisht, Gjykata edhe një​​ herë​​ rikujton që​​ bazuar në​​ paragrafin 4 të​​ nenit 104 [Emërimi dhe Shkarkimi i Gjyqtarëve] dhe paragrafit 6 të​​ nenit 109 [Prokurori i Shtetit] të​​ Kushtetutës, gjyqtarët dhe​​ prokurorët​​ mund të shkarkohen nga funksioni për shkak të (i) “dënimit për një vepër të rëndë penale” ose (ii) “për mosrespektimin e rëndë të detyrave”.​​ Përderisa,​​ paragrafi 2 i nenit 107 [Imunitetit] të Kushtetutës,​​ përcakton që:​​ “Gjyqtarët, përfshirë edhe gjyqtarët porotë, nuk gëzojnë imunitet dhe mund të shkarkohen nga funksioni, kur të kenë shkelur ligjin me qëllim.”​​ Në vijim të kësaj,​​ Ligji për Përgjegjësinë​​ Disiplinore të Gjyqtarëve dhe Prokurorëve, në nenet 5 (Shkeljet disiplinore për gjyqtarë) dhe 6 (Shkeljet disiplinore për prokurorë) të​​ tij, përcakton listën e shkeljeve disiplinore, që​​ përfshijnë​​ rrethanat në​​ të​​ cilat gjyqtari dhe/ose prokurori, (i) dënohet për një vepër penale; (ii) shkel ligjin; ose (iii) shkel detyrat e tij/saj zyrtare. Në​​ anën tjetër, neni 7 (Sanksionet disiplinore), përcakton listën e shkeljeve disiplinore, përfshirë​​ mundësinë​​ e propozimit për shkarkim të​​ gjyqtarit dhe/ose prokurorit nga KGJK dhe/ose KPK, respektivisht.​​ 

• Për më tepër, Kodi nr. 06/L-074 Penal i Republikës së Kosovës, përcakton veprën penale të mos raportimit ose raportimit të rremë të pasurisë,​​ të ardhurave, të dhuratave, të dobisë tjetër materiale ose të detyrimeve financiare. Në nenin 430, Kodi i lartcekur përcakton që (i) çdo person, i cili sipas ligjit është i detyruar të bëjë deklarimin e pasurisë, të të ardhurave, të dhuratave, të dobisë tjetër pasurore ose të detyrimeve financiare, dhe i cili nuk bën një gjë të tillë, dënohet me gjobë ose me burgim deri në tre (3) vjet; (ii) vepra penale konsiderohet se është kryer kur deklarata nuk paraqitet brenda afatit për paraqitjen e deklaratës; (iii) çdo person, i cili sipas ligjit është i detyruar të bëjë deklarimin e pasurisë, të të ardhurave, të dhuratave, të dobisë tjetër pasurore ose të detyrimeve financiare, i cili bën deklaratë të rreme ose nuk paraqet të dhënat e kërkuara në deklaratë, dënohet me gjobë dhe me burgim prej gjashtë (6) muaj deri në pesë (5) vjet; dhe (iv) vlera e padeklaruar ose e deklaruar rrejshëm e pasurisë, të ardhurave, dhuratave ose të dobisë tjetër pasurore, konfiskohet. Gjykata gjithashtu vë në dukje se mekanizimi i deklarimit të pasurisë është i rregulluar me legjislacionin në fuqi të Republikës së Kosovës, përkatësisht Ligjin nr. 08/L-108 për Deklarimin, Prejardhjen dhe Kontrollin e Pasurisë dhe të Dhuratave.​​ 

• Sipas sqarimeve të mësipërme, nuk është kontestuese që bazuar në paragrafët 4 të nenit 104 dhe paragrafit 6 të nenit 109 të Kushtetutës, gjyqtarët dhe prokurorët të cilët kanë kryer veprën penale të përcaktuar përmes nenit 430 të Kodit Penal, plotësojnë kriteret kushtetuese dhe ligjore, për t’u propozuar për shkarkimin e tyre nga Këshillat përkatës. Një qëndrim të tillë​​ e​​ ka theksuar edhe Komisioni i Venecias përmes Opinionit të tij për Kosovën në vlerësimin e amendamenteve​​ të propozuara kushtetuese​​ nr. 27 dhe nr.28, duke theksuar, ndër tjerash, që shkarkimi i gjyqtarëve dhe prokurorëve, lidhur me “deklarime të parregullta të pasurisë”, do të mund të vihej në lëvizje edhe nga Agjencia kundër Korrupsionit, me vendimmarrjen përfundimtare në kuadër të Këshillave përkatës (shih, paragrafin 106 të Opinionit ë Komisionit të Venecias). Sipas sqarimeve të mësipërme edhe Lista Kontrolluese e Sundimit të Ligjit të Komisionit të Venecias, i referohet deklarimit të pasurisë, si “një mjet për të luftuar korrupsionin, sepse ai mund të nxjerrë në pah çdo konflikt interesi dhe mund të çojë në shqyrtimin e çdo të ardhure të pazakontë.”

• Thënë këtë dhe përderisa nuk është kontestuese që dënimi për veprën penale të mos raportimit ose raportimit të rremë të pasurisë, të ardhurave, të dhuratave, të dobisë tjetër materiale ose të detyrimeve financiare, përbën bazë për shkarkimin e gjyqtarit dhe/ose prokurorit, në kuadër të kriterit “dënimit për një vepër të rëndë penale” të saktësuar përmes neneve 104 dhe 109 të Kushtetutës, respektivisht, Kodi Penal i Republikës së Kosovës, nuk saktëson/definon konceptin e “pasurisë së pajustifikueshme” si vepër​​ të​​ veçantë penale.​​ 

• Për më​​ tepër, duke marrë parasysh që tashmë ekziston baza kushtetuese për shkarkimin e gjyqtarëve dhe prokurorëve, si në kontekst të veprës së rëndë penale, ashtu edhe në kontekst të mosrespektimit të rëndë të detyrave,​​ por marrë​​ parasysh që​​ koncepti i pasurisë​​ së​​ pajustifikueshme​​ nuk​​ është​​ i saktësuar as në​​ legjislacionin e aplikueshëm penal dhe as civil,​​ procedura​​ e​​ vlerësimit​​ që ndërlidhet me “pasurinë e pajustifikueshme” të gjyqtarit/prokurorit, duhet të​​ përcaktohet dhe saktësohet më​​ tej përmes ligjit të​​ aplikueshëm dhe i cili ngërthen standardet e aplikueshme​​ ndërkombëtare​​ dhe ato që​​ burojnë​​ nga Kushtetuta e Republikës së​​ Kosovës, në​​ kontekst​​ të​​ pavarësisë​​ së​​ pushtetit gjyqësor dhe sistemit prokurorial, përfshirë​​ në​​ kontekst të​​ pavarësisë​​ individuale të​​ gjyqtarëve dhe prokurorëve. Për më​​ tepër, një​​ procedurë​​ e tillë, duhet të​​ jetë​​ në​​ përputhshmëri​​ me​​ kërkesat e​​ gjykimit të drejtë dhe të paanshëm, në kuptim të nenit 31 të Kushtetutës, në ndërlidhje me nenin 6 të KEDNJ-së dhe atyre të​​ qasjes në​​ drejtësi, në​​ kuptim të​​ neneve​​ 32 dhe 54 të​​ Kushtetutës.​​ 

• Gjykata thekson që parimi i “qartësisë” dhe “parashikueshmërisë” së normës, përtej parimit të sigurisë juridike, është i rëndësisë së veçantë në kontekst të ruajtjes së pavarësisë së sistemit gjyqësor, si vlerë thelbësore​​ e​​ sundimit të ligjit në​​ çdo​​ rend demokratik. Koncepti i pavarësisë së gjyqtarëve dhe prokurorëve është i pandashëm nga ai i pavarësisë së pushtetit gjyqësor dhe/ose sistemit prokurorial. Koncepti i një “gjykate të pavarur dhe e paanshme të themeluar me ligj”, garanci kjo që buron nga neni 31 i Kushtetutës dhe neni 6 i KEDNJ-së, është në mënyrë të drejtpërdrejtë i ndërlidhur me garancitë për pavarësinë individuale të gjyqtarëve.​​ 

• Një prej garancive të kësaj pavarësie është edhe parimi i sigurisë së mandatit dhe palargueshmërisë. Çdo rregull që përbën përjashtim nga ky parim, duhet të jetë plotësisht​​ i​​ “qartë​​ dhe i​​ parashikueshëm” edhe në kuptim të bazës dhe procedurës së ndjekur, sepse në të kundërtën, do të cenohej një prej parimeve bazë të pavarësisë së gjyqtarëve dhe prokurorëve.​​ 

• Një qëndrim të tillë theksojnë edhe Opinionet e Këshillit Konsultativ të Gjyqtarëve Evropian të Këshillit të Evropës. Më saktësisht, (i) Opinioni nr. 1 (2001), lidhur me​​ “Pavarësinë e​​ Gjyqësorit​​ dhe Palargueshmërinë e Gjyqtarëve”,​​ ndër tjerash, saktëson që përjashtimet nga parimi i sigurisë së mandatit dhe palargueshmërisë, me theks në masat disiplinore, duhet të i nënshtrohet menjëherë vlerësimit dhe bazës dhe metodës përmes të cilës gjyqtarët mund të disiplinohen dhe që duhet të ketë definime të sakta dhe të qarta lidhur me bazat mbi të cilat mund të largohen gjyqtarët, përfshirë përmes procedurave disiplinore të cilat i plotësojnë kriteret e një standardi të rregullt sipas Konventës Evropiane për të Drejtat e Njeriut (shih, Opinioni nr.1, paragrafi 59); dhe (ii)​​ Rekomandimi CM/Rec(2010)12, sipas të cilit, ndër tjerash, siguria e mandatit dhe parimi i palargueshmërisë janë elementet thelbësore të pavarësisë së gjyqtarëve dhe që përfundimi i mandatit duhet të kufizohet vetëm në raste të shkeljeve serioze disiplinore ose veprave penale të saktësuara​​ me ligj (shih, Rekomandimin CM/Rec(2010)12, paragrafët 49 dhe 50). Për më tepër, Lista Kontrolluese e Sundimit të Ligjit të Komisionit të Venecias, në kontekst të shtjellimit të parimeve lidhur me pavarësinë e sistemit gjyqësore, në kontekst të bazave për shkarkimin e gjyqtarëve, në mënyrë shprehimore, kërkon qartësinë e bazës dhe procedurës sipas të cilës mund të shkarkohet gjyqtari (shih, Listën Kontrolluese, fq.​​ 33).​​ 

• Plotësimi i bazës kushtetuese aktuale për shkarkim të gjyqtarëve dhe prokurorëve, përkatësisht paragrafit 4 të nenit 104 dhe paragrafit 6 të nenit 109 të Kushtetutës, sipas amendamenteve të propozuara nr.​​ 27 dhe nr.​​ 28, me kriterin e “pasurisë së pajustifikueshme” në kuadër të “mosrespektimit të rëndë të detyrave”, dhe i cili sipas sqarimeve të mësipërme,​​ në​​ nivel të​​ normës kushtetuese​​ nuk është i​​ vet zbatueshëm,​​ si i tillë​​ në​​ kontekst të​​ specifikimit të​​ mëtejmë​​ me ligjet përkatëse​​ gjithashtu,​​ duhet të​​ plotësojë​​ kriterin e “qartësisë” dhe “parashikueshmërisë” së normës. Kjo, është e një rëndësie të jashtëzakonshme, në kontekst të plotësimit të bazave për shkarkimin e gjyqtarëve dhe prokurorëve në raport me parimin thelbësor të pavarësisë dhe​​ paanësisë​​ së tyre, përkatësisht parimit të sigurisë së mandatit dhe parimit të palargueshmërisë, me​​ përjashtim të dënimit për vepra penale dhe sanksioneve për vepra të rënda disiplinore, baza dhe procedura lidhur me të cilat duhet të​​ jenë saktësisht​​ të​​ përcaktuara​​ me ligj.​​ 

• Prandaj, në​​ dritën e sqarimeve të​​ lartcekura, Gjykata konsideron se nëse propozuesi i amendamenteve kushtetuese vlerëson se një kriter i tillë që ndërlidhet me​​ “pasurinë​​ e pajustifikueshme”​​ të​​ gjyqtarit/prokurorit duhet të përcaktohet edhe në nivel të normës kushtetuese,​​ një përcaktim i tillë është i mundur, me​​ kushtin​​ që​​ legjislacioni i cili do të specifikojë më tej procedurat që ndërlidhen me këtë kriter duhet të sigurojë që​​ procedura e ndjekur, të​​ bazohet në​​ vendim përfundimtar​​ gjyqësor,​​ dhe e cila​​ procedurë​​ duhet​​ që​​ të​​ respektojë​​ parimet dhe standardet ndërkombëtare të elaboruara si më sipër, që ndër të tjera përfshijnë që: (i) gjatë​​ procedurës së​​ ndjekur të​​ respektohet​​ integriteti i gjyqtarit/prokurorit; (ii)​​ gjyqtarit/prokurorit duhet t’i ofrohet seancë dëgjimore e plotë dhe të ketë të drejtë përfaqësimi; (iii) të​​ respektohet parimi i proporcionalitetit;​​ dhe​​ (iv) të​​ garantohet e drejta në​​ ankesë ashtu siç përcaktohet me nenet 32 dhe 54 të Kushtetutës.

• Prandaj,​​ përderisa nuk është kontestuese që mos raportimi dhe/ose raportimi i rremë i pasurisë aktualisht përbën bazë për shkarkimin e gjyqtarit dhe/ose prokurorit, dhe që koncepti i “pasurisë së pajustifikueshme” dallon nga vepra e lartcekur penale, “pasuria e pajustifikueshme” e cila është e vërtetuar me vendim gjyqësor përfundimtar, mund të përbëjë bazë për shkarkimin e gjyqtarit dhe/ose prokurorit,​​ me kushtin që​​ më​​ tej specifikohet me ligj dhe i​​ nënshtrohet​​ garancive kushtetuese që ndërlidhen me (i)​​ të drejtën për gjykim të drejtë dhe paanshëm, në kuptim të nenit 31 [E Drejta për Gjykim të Drejtë dhe të Paanshëm] të Kushtetutës në ndërlidhje me nenin 6 (E drejta për një proces të rregullt) të KEDNJ-së dhe (ii) qasjen​​ në drejtësi​​ dhe mjet efektiv juridik, në kuptim të neneve 32 [E Drejta për Mjete Juridike] dhe 54​​ [Mbrojtja Gjyqësore e të Drejtave]​​ të Kushtetutës.

• Në dritën e elaborimit si më sipër,​​ Gjykata​​ konstaton se amendamentet​​ e propozuara​​ kushtetuese nr. 27 dhe​​ nr.​​ 28,​​ përmes të cilave propozohet që të zgjerohet baza e shkarkimit “mosrespektimi të rëndë të detyrave” edhe në rrethanat kur është​​ “vërtetuar se ka pasuri të pajustifikueshme”​​ të gjyqtarit/prokurorit​​ me vendim përfundimtar gjyqësor,​​ nuk rezultojnë në pakësimin e të​​ drejtave​​ dhe​​ lirive​​ themelore​​ të përcaktuara në​​ Kapitullin II të Kushtetutës,​​ dhe​​ vlerat e​​ përcaktuara​​ përmes​​ nenit​​ 7 të​​ saj.

 ​​ ​​ ​​ ​​​​ 4) Në lidhje me “integritetin e cenueshëm”

• Gjykata, në vijim, do të vlerësojë nëse amendamentet e propozuara​​ kushtetuese nr. 27 dhe​​ nr.​​ 28,​​ të cilat​​ ndërlidhen me kriterin e “integritetit të cenueshëm” si bazë për shkarkim të gjyqtarit/prokurorit për shkak të​​ “mosrespektimit të rëndë të detyrave”,​​ pakësojnë​​ të drejtat dhe liritë​​ e​​ përcaktuara në Kapitullin II të Kushtetutës,​​ dhe vlerat e përcaktuara përmes nenit​​ 7 të saj.