Gjykata Kushtetuese

Prishtinë, më​​ 24​​ nëntor​​ 2023​​ 

Nr.ref.:​​ AGJ 2297/23

AKTGJYKIM ​​ 

në

rastin nr. KO173/22

Parashtrues

Arben Gashi dhe 9 (nëntë) deputetë të tjerë të Kuvendit​​ 

të Republikës së Kosovës

Vlerësim i kushtetutshmërisë së Ligjit nr. 08/L-179 për Masat e Përkohshme të Produkteve Themelore në Raste të Veçanta të Destabilizimit në Treg

GJYKATA KUSHTETUESE E REPUBLIKËS SË KOSOVËS

e përbërë nga:

Gresa Caka-Nimani, kryetare

Bajram Ljatifi, zëvendëskryetar

Selvete Gërxhaliu-Krasniqi, gjyqtare

Safet Hoxha, gjyqtar

Radomir Laban, gjyqtar​​ 

Remzije Istrefi-Peci, gjyqtare

Nexhmi Rexhepi, gjyqtar, dhe

Enver Peci, gjyqtar ​​​​ 

Parashtruesi i kërkesës

• Kërkesa është dorëzuar nga dhjetë (10) deputetë të Kuvendit të Republikës së Kosovës (në tekstin e mëtejmë: Kuvendi), përkatësisht:​​ Arben Gashi, Anton Quni, Armend Zemaj, Avdullah Hoti, Besian Mustafa, Driton Selmanaj, Doarsa Kica–Xhelili, Hykmete, Bajrami, Valentina Bunjaku–Rexhepi dhe Vlora Dumoshi​​ (në tekstin e mëtejmë: parashtruesit e kërkesës ose deputetët parashtrues).

Ligji i kontestuar

​​ 

• Parashtruesit e kërkesës e kontestojnë kushtetutshmërinë e​​ Ligjit nr. 08/L-179 për Masat e Përkohshme të Produkteve Themelore në Raste të Veçanta të Destabilizimit në Treg (në tekstin e mëtejmë: Ligji i kontestuar),​​ i​​ ​​ miratuar me Vendimin [nr. 08-V -426]​​ e​​ 8 nëntorit 2022 të Kuvendit të Republikës së Kosovës (në tekstin e mëtejmë: Kuvendi).

Objekti i çështjes

• Objekt i çështjes​​ së kërkesës​​ është​​ vlerësimi​​ i kushtetutshmërisë së Ligjit të kontestuar,​​ për​​ të cilin parashtruesit e kërkesës pretendojnë se nuk është në përputhshmëri me nenin 7 [Vlerat], nenin 10 [Ekonomia] dhe paragrafët 1 dhe 5 të nenit 119 [Parimet e Përgjithshme] të Kapitullit IX [Marrëdhëniet Ekonomike] të Kushtetutës së Republikës së Kosovës (në tekstin e mëtejmë: Kushtetuta).

• Në kontekst të efekteve të parashtrimit të kërkesës përkatëse në Gjykatë, parashtruesit e kërkesës,​​ ndër të tjera, theksojnë: “I rikujtojmë Gjykatës me respekt se autorizimi ynë për të kontestuar kushtetutshmërinë e këtij projektligji është i natyrës preventive, që nënkupton që ne e kontestojmë atë përpara se ai të ketë hyrë në fuqi. Mbi një bazë të tillë, projektligji është automatikisht në efekt suspenziv, që nënkupton se - siç është edhe praktika e konsoliduar e Gjykatës Kushtetuese, e përcaktuar shprehimisht në disa raste të vlerësimit të kushtetutshmërisë së ligjeve - projektligji nuk mund të procedohet për dekretim tek Presidenti i Republikës, dhe natyrisht nuk fillon së rrjedhuri afati për dekretimin e tij [....]”.​​ 

• Megjithatë, parashtruesit e kërkesës kërkojnë nga Gjykata edhe vendosjen e masës së përkohshme, duke theksuar rëndësinë e vendosjes së kësaj mase,​​ ndër të tjera:​​ “për këto tri arsye themelore: së pari, për shkak se nëpërmjet masës së përkohshme do të parandalohej dëmi që do t’i shkaktoj zbatimi i këtij projektligji duke shkaktuar çrregullime masive në ofertë në treg, e që për pasojë do rezultonte me falimentim të shumë tregtarëve të vegjël dhe të mesëm. Së dyti, masa e përkohshme do të parandalonte zbatimin e Projektligjit për Masat e Përkohshme të Produkteve Themelore në Raste të Veçanta të Destabilizimit në Treg, nëpërmjet të cilit tentohet që ekonomisë së Kosovës t’i jepet karakter centralist. Së treti, për shkak se nëpërmjet këtij projektligji cenohet rendi kushtetues si përcaktues për ekonominë e tregut dhe hyrja në fuqi dhe zbatimi eventual i tij do të mund të krijonte pasoja të pariparueshme për tregun dhe tregtarët kosovarë”.​​ 

Baza juridike

• Kërkesa bazohet në​​ paragrafin 5 të nenit 113 [Juridiksioni dhe Palët e Autorizuara] dhe paragrafin 2 të nenit 116 [Efekti i Vendimeve] të Kushtetutës, në nenet 22 (Procedimi i kërkesës), 27 (Masat e përkohshme), 42 (Saktësimi i kërkesës) dhe 43 (Afatet) të Ligjit nr. 03/L-121 për Gjykatën Kushtetuese të Republikës së Kosovës (në tekstin e mëtejmë: Ligji), si dhe rregullat 25 (Parashtrimi i kërkesave dhe përgjigjeve) dhe 72 (Kërkesa në pajtim me paragrafin 5 të nenit 113 të​​ Kushtetutës dhe me nenet 42 dhe 43 të Ligjit) të Rregullores së punës së Gjykatës,​​ Nr. 01/2023 (në tekstin e mëtejmë: Rregullorja e punës).

• Më 7 korrik 2023, Rregullorja e punës së Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Kosovës Nr. 01/2023, u publikua në Gazetën Zyrtare të Republikës së Kosovës dhe hyri në fuqi pesëmbëdhjetë (15) ditë pas publikimit të​​ saj. Rrjedhimisht, gjatë shqyrtimit të kërkesës, Gjykata Kushtetuese i referohet dispozitave të Rregullores së lartcekur. Lidhur me këtë, konform rregullit 78 (Dispozitat kalimtare) të Rregullores së punës Nr. 01/2023, përjashtimisht, dispozita të caktuara të Rregullores së punës Nr. 01/2018, do​​ të vazhdojnë të zbatohen në lëndët e regjistruara në Gjykatë përpara shfuqizimit të saj, vetëm nëse dhe për aq sa janë më të favorshme për palët.

Procedura në Gjykatë

• Më 16 nëntor 2022, parashtruesit e kërkesës e dorëzuan kërkesën në Gjykatë.​​ 

• Të njëjtën ditë, Kryetarja e Gjykatës përmes Vendimit [Nr. KSH. KO173/22] caktoi gjyqtaren Remzije Istrefi-Peci gjyqtare raportuese dhe kolegjin shqyrtues, të përbërë nga gjyqtarët: Selvete Gërxhaliu-Krasniqi (kryesuese), Safet Hoxha dhe Nexhmi Rexhepi (anëtarë).

• Më 17 nëntor 2022, Gjykata njoftoi parashtruesit e kërkesës për regjistrimin e kërkesës.

• Të njëjtën datë, Gjykata për regjistrimin e kërkesës e njoftoi (i) Presidenten e Republikës së Kosovës (në tekstin e mëtejmë: Presidentja); (ii) Kryetarin e Kuvendit;​​ si​​ dhe​​ (iii)​​ Sekretarin e Përgjithshëm të Kuvendit, me sqarimin që bazuar në paragrafin 2 të nenit 43 (Afati) të Ligjit, “në rast kur ligji apo vendimi i miratuar nga ana e Kuvendit të Republikës së Kosovës kontestohet sipas nenit 113, paragrafi 5 i Kushtetutës, ligji apo vendimi i tillë mund t’i dërgohet Presidentit të Republikës së Kosovës për shpallje në pajtim me modalitetet e përcaktuara në vendimin final të Gjykatës Kushtetuese për rastin e kontestuar”. Gjykata, bazuar në dispozitën e lartcekur të Ligjit dhe praktikën e saj gjyqësore, rikujtoi se kjo dispozitë nënkupton që Ligji i kontestuar nuk mund të dekretohet, të hyjë në fuqi ose të prodhojë efekte ligjore deri në vendimin final të Gjykatës, lidhur me çështjen e ngritur pranë saj. Kryetarit të Kuvendit, gjithashtu,​​ iu kërkua që të njoftojë deputetët se mund të dorëzojnë komentet e tyre në lidhje me kërkesën e parashtruesve të kërkesës, nëse kanë,​​ brenda pesëmbëdhjetë (15) ditëve, përkatësisht deri më 2 dhjetor 2022.

• Në të njëjtën datë, për regjistrimin e kërkesës Gjykata njoftoi (i) Kryeministrin e Republikës së Kosovës (në tekstin e mëtejmë: Kryeministri); (ii) Institucionin e Avokatit të Popullit të Republikës së Kosovës (në tekstin e mëtejmë: Avokati i Popullit); dhe​​ (iii)​​ Ministrinë e Industrisë, Ndërmarrësisë dhe Tregtisë (në tekstin e mëtejmë: MINT), duke i informuar se mund t’i paraqesin në Gjykatë komentet e tyre lidhur me kërkesën e parashtruar, nëse kanë, brenda pesëmbëdhjetë (15) ditëve, përkatësisht deri më 2 dhjetor 2022.

• Më 29 nëntor 2022, Sekretari i Përgjithshëm i Kuvendit ia dorëzoi Gjykatës dokumentin e titulluar ​​ “Opinioni Ligjor i Përputhshmërisë me Legjislacionin e ​​ BE-së për​​ Projektligjin për masat e përkohshme të produkteve themelore në raste të destabilizimit në treg”, ​​ i 26 shtatorit 2022,​​ i​​ Zyrës Ligjore, përkatësisht Divizionit të së Drejtës së BE-së të Zyrës së Kryeministrit,​​ si dhe dokumentacionin shtesë lidhur me procedurën e shqyrtimit dhe miratimit të Ligjit të kontestuar në Kuvend, si në vijim: (i)​​ projektligjin për masat e përkohshme të produkteve themelore në raste të veçanta të destabilizimit në treg, i proceduar nga Qeveria e Republikës së Kosovës, nr.​​ 08/L-179, datë 3 tetor 2022;​​ (ii)​​ raportin e Komisionit funksional për Ekonomi, Industri, Ndërmarrësi dhe Tregti, për shqyrtim në parim të​​ Projektligjit për masat e përkohshme të produkteve themelore në raste të veçanta të destabilizimit në treg, nr. 08/2787/L-179, datë 11 tetor 2022;​​ (iii)​​ transkriptin e Seancës Plenare lidhur me shqyrtimin e parë të Projektligjit nr. 08/L-179 për masat e përkohshme të produkteve themelore në raste të veçanta të destabilizimit në treg, të datës 14 dhe 20 tetor 2022;​​ (iv)​​ pjesë nga transkripti i Seancës Plenare lidhur me votimin në parim të​​ Projektligjit nr. 08/L-179 për masat e përkohshme të produkteve themelore në raste të veçanta të destabilizimit në treg, të datës 27 tetor 2022;​​ (v)​​ Vendimin e Kuvendit të Republikës së Kosovës për miratimin në parim të​​ Projektligjit nr. 08/L-179 për masat e përkohshme të produkteve​​ themelore në raste të veçanta të destabilizimit në treg, nr. 08-V-415​​ , të datës 27 tetor 2022;​​ (vi)​​ Vendimin e Kuvendit të Republikës së Kosovës për shqyrtimin e dytë të​​ Projektligjit nr. 08/L-179 për masat e përkohshme të produkteve themelore në raste të veçanta të destabilizimit në treg, nr. 08-V-414, të datës 27 tetor 2022, me shmangien nga afatet e parapara me Rregulloren e Kuvendit; (vii) procesverbalin e mbledhjes së Komisionit funksional për Ekonomi, Industri, Ndërmarrësi dhe Tregti lidhur me shqyrtimin në parim i​​ Projektligjit nr. 08/L-179 për masat e përkohshme të produkteve themelore në raste të veçanta të destabilizimit në treg, të datës 11 tetor 2022;​​ (viii) raportin me amendamente të Komisionit funksional për Ekonomi, Industri, Ndërmarrësi dhe Tregti të proceduar për shqyrtim në komisionet e përhershme, nr. 08/2912/L-179, të datës 1 nëntor 2022;​​ (ix) raportin plotësues me amendamente të Komisionit funksional për Ekonomi, Industri, Ndërmarrësi dhe Tregti, proceduar për shqyrtim në komisionet e përhershme, nr. 0812953/L-179, të datës 7 nëntor 2022;​​ (x) procesverbalet e mbledhjeve të Komisionit për Integrime Evropiane lidhur me shqyrtimin e​​ Projektligjit nr. 08/L-179 për masat e përkohshme të produkteve themelore në raste të veçanta të destabilizimit në treg, me amendamentet e komisionit funksional, të datës 3 dhe 8 nëntor 2022;​​ (xi) procesverbalin e mbledhjes së Komisionit për të Drejtat dhe Interesat e Komuniteteve dhe Kthim lidhur me shqyrtimin e Raportit plotësues për projektligjin nr. 08/L-179 për masat e përkohshme të produkteve themelore në raste të veçanta të destabilizimit në treg, me amendamentet e komisionit funksional, të datës 8 nëntor 2022;​​ (x)​​ procesverbalet e mbledhjeve të Komisionit funksional për Ekonomi, Industri, Ndërmarrësi dhe Tregti lidhur me shqyrtimin e dytë të​​ Projektligjit nr. O8/L-179 për masat e përkohshme të produkteve themelore në raste të veçanta të destabilizimit në treg, me amendamentet e komisionit funksional, të datës 1, 7 dhe 8 nëntor 2022;​​ (xi)​​ raportin final me amendamentet e Komisionit funksional për Ekonomi, Industri, Ndërmarrësi dhe Tregti, i proceduar për shqyrtim dhe votim në seancë plenare, nr. O8/2961/L-179, të datë 8 nëntor 2022, së bashku me Raportin e Komisionit për Buxhet, Punë dhe Transfere, nr.​​ 08/2925/L-179, të datës 2 nëntor 2022; (xii) raportin e Komisionit për Legjislacion, Mandate, Imunitete, Rregulloren e Kuvendit dhe mbikëqyrjen e Agjencisë kundër Korrupsionit, nr. O8/2921/L-179, të datë 2 nëntor 2022; (xiii) raportin e Komisionit për Integrime Evropiane, nr. O8/2933/L-179, të datës 3 nëntor 2022; (xiv) raportin e Komisionit për të Drejtat dhe Interesat e Komuniteteve dhe Kthim, nr. 08/2960/L-179, të datës 8 nëntor 2022;​​ (xv) transkriptin e Seancës Plenare lidhur me shqyrtimin e dytë i Projektligjit nr. 08/L-179 për masat e përkohshme të produkteve themelore në raste të veçanta të destabilizimit në treg, të datës 8 nëntor 2022;​​ (xvi)​​ Vendimin e Kuvendit për miratimin e Ligjit nr. 08/L-179 për masat e përkohshme të produkteve themelore në raste të veçanta të destabilizimit në treg, nr. 08-V -426, të datës 8 nëntor 2022;​​ dhe (xvii)​​ Ligjin nr. 08/L-179 për masat e përkohshme të produkteve themelore në raste të veçanta të destabilizimit në treg.

• Më 2 dhjetor 2022, Ministrja e MINT, përkatësisht, Rozeta Hajdari, dorëzoi në Gjykatë komentet lidhur me kërkesën e parashtruesve të kërkesës.

• Po ashtu, të njëjtën ditë,​​ Grupi Parlamentar i Lëvizjes VETËVENDOSJE!, përmes deputetit, Armend Muja, dorëzoi në Gjykatë​​ përgjigje në kërkesën​​ e parashtruesve të kërkesës.

• Më 16 dhjetor 2022, gjyqtari Enver Peci dha betimin para Presidentes së Republikës së Kosovës, me ç’rast filloi mandati i tij në Gjykatë.

• Më 12 maj 2023, me qëllim të sqarimit të përgjigjes së Ministres së MINT,​​ Gjykata i dërgoi kërkesë të re për ofrimin e informacioneve shtesë lidhur me kërkesën KO173/22,​​ ndër të tjera, si në vijim:

“Më konkretisht, në pjesën e tretë të paragrafit 17, Ju deklaroni;​​ 

“ […]​​ 

Nga të theksuar më lartë, konkretisht në nenin 8, paragrafi 7 i projektligjit për Masat e Përkohshme të Produkteve Themelore në Raste të Veçanta të Destabilizimit në Treg theksohet se: “Çdo vendim​​ i​​ marrë sipas këtij ligji duhet të jetë në përputhje me zotimet dypalëshe mbrojtëse që Kosova ka marrë në kuadër të MSA-së dhe marrëveshjeve tjera ndërkombëtare”.

Prandaj, Ju lutemi të përgjigjeni:​​ 

• A keni diçka për të shtuar lidhur me çështjen e “zotimeve dypalëshe mbrojtëse”, të cilat i ka marrë përsipër Republika e Kosovës në kuadër të MSA-së? Luteni​​ që të​​ dorëzoni ndonjë dokument​​ të​​ shkruar e specifik nëse keni në lidhje me​​ “zotimet dypalëshe mbrojtëse” në kuadër të MSA-së përveç atyre të cekura në​​ shkresën [Nr. 7348-01] e 2 dhjetorit 2022?

• Të theksoni qartë cilat janë “marrëveshjet​​ e tjera​​ ndërkombëtare” të cilave iu referoheni në pjesën e paragrafit 17 dhe të na e sqaroni ndikimin e tyre në ligjin e kontestuar? Dhe njëkohësisht luteni të na dërgoni versionet me shkrim të tyre (marrëveshjet tjera ndërkombëtare)”?

• Më 18 maj 2023, Gjykata i pranoi përgjigjet e Ministres së MINT.

• Më 24 maj 2023, lidhur me shkresën e dorëzuar në MINT dhe përgjigjet e pranuara, Gjykata njoftoi (i) Presidenten e Republikës; (ii) Kryetarin e Kuvendit; (iii) Kryeministrin; (iv) Institucionin​​ e​​ Avokatit të Popullit, si dhe (v) parashtruesit e kërkesës, duke u mundësuar gjithashtu që komente shtesë, nëse kanë, t’i​​ dorëzojnë në Gjykatë, deri​​ më​​ 31 maj 2023.​​ 

• Të njëjtën ditë, Gjykata ia​​ dërgoi​​ Ministres së MINT, komentet e pranuara më 2 dhjetor 2022 nga grupi parlamentar Lëvizja VETËVENDOSJE!, përmes deputetit, z. ​​ Armend Muja, me lutjen që në qoftë se ka komente, të njëjtat t’i dorëzohen Gjykatës deri më 31 maj 2023.

• Më 31 maj 2023, MINT​​ dorëzoi​​ komente në Gjykatë lidhur me komentet e dorëzuara nga grupi parlamentar Lëvizja VETËVENDOSJE!. ​​ 

• Më 6 korrik 2023, Kolegji shqyrtues e shqyrtoi raportin preliminar të propozuar nga gjyqtarja raportuese dhe vendosi të shtyjë shqyrtimin e kërkesës për njërën nga seancat vijuese pas plotësimeve të ​​ nevojshme.​​ 

• Më​​ 8​​ nëntor​​ 2023,​​ Kolegji shqyrtues shqyrtoi raportin e Gjyqtares raportuese dhe me ​​ njëzëri, i rekomandoi Gjykatës pranueshmërinë e kërkesës. Në​​ po​​ të njëjtën ditë, Gjykata​​ : (i)​​ njëzëri shpalli kërkesën e pranueshme; (ii)​​ konstatoi​​ me shtatë (7) vota për dhe një (1) kundër,​​ që​​ paragrafët 2 dhe 4 të nenit 4 (Produktet Themelore), paragrafi 2 i nenit 5 (Masat e përkohshme mbrojtëse), paragrafët 1, 2, 3, 4, 5, 6 dhe 9 të nenit 8 (Vendimmarrja) dhe paragrafi 2 i nenit 9 (Mbikëqyrja dhe sanksionet) të  Ligjit nr. 08/L-179 për Masat e Përkohshme të Produkteve Themelore në Raste të Veçanta të Destabilizimit në Treg, nuk janë në përputhshmëri me paragrafin 1 të nenit 7 [Vlerat], nenin 10 [Ekonomia] dhe paragrafin 5 të nenit 119 [Parimet e Përgjithshme] të Kushtetutës së Republikës së Kosovës; (iii)​​ konstatoi​​ me shtatë (7) vota për dhe një (1) kundër,​​ se neni 10 (Hyrja në fuqi) i Ligjit nr. 08/L-179 për Masat e Përkohshme të Produkteve Themelore në Raste të Veçanta të Destabilizimit në Treg nuk është në përputhshmëri me paragrafin 1 të nenit 7 [Vlerat] dhe paragrafin​​ 1 të nenit 119 [Parimet​​ e Përgjithshme] të Kushtetutës së Republikës së Kosovës; (iv) shpalli të pavlefshëm,​​ me shtatë (7) vota për dhe një (1) kundër,​​ në tërësinë e tij, Ligjin nr. 08/L-179 për Masat e Përkohshme të Produkteve Themelore në Raste të Veçanta të Destabilizimit në Treg; dhe (v)​​ refuzoi, njëzëri,​​ kërkesën për masën e përkohshme.

Përmbledhja e fakteve

• Më 27 tetor 2022, Kuvendi në Seancë Plenare me gjashtëdhjetë e tre (63) vota për, miratoi në lexim të parë Projektligjin nr. 08/L-149 për Masat e Përkohshme të Produkteve Themelore në Raste të Veçanta të Destabilizimit në Treg.​​ 

• Të njëjtën ditë, Kuvendi i Republikës së Kosovës, me gjashtëdhjetë e tre (63) vota për, gjithashtu miratoi mocionin për shmangien e afateve procedurale të Rregullores së Kuvendit të Republikës së Kosovës (në tekstin e mëtejmë: Rregullorja​​ e Kuvendit), bazuar në nenin 123 (Shmangia nga afatet procedurale) të Rregullores së ​​ Kuvendit. ​​ 

• Më 8 nëntor 2022, Kuvendi në Seancë Plenare miratoi në leximin e dytë me gjashtëdhjetë e pesë (65) vota për, Ligjin nr. 08/L-149 për Masat e Përkohshme të Produkteve Themelore në Rastet e Veçanta të Destabilizimit në Treg.

Pretendimet e parashtruesit të kërkesës

• Parashtruesit e kërkesës e kontestojnë kushtetutshmërinë e Ligjit të kontestuar në tërësinë e tij, duke pretenduar se Ligji i kontestuar është në kundërshtim me nenin​​ 7 [Vlerat], nenin 10 [Ekonomia] dhe paragrafët 1 dhe 5 të nenit ​​ 119 [Parimet e Përgjithshme] të Kapitullit IX [Marrëdhëniet Ekonomike] të Kushtetutës.

• Në lidhje me pretendimet e lartcekura, parashtruesit e kërkesës paraqitën argumente përkitazi me: (I) pranueshmërinë e kërkesës; (II) përmbajtjen e Ligjit të kontestuar; dhe (III) vendosjen e masës së përkohshme. Në vijim, Gjykata do të paraqesë pretendimet e parashtruesve të kërkesës për të gjitha këto kategori.​​ 

(I) Përkitazi me pranueshmërinë e kërkesës

• Parashtruesit e kërkesës theksojnë,​​ ndër të tjera, që ata, si nënshkrues të kërkesës përkatëse, janë palë e autorizuar për të kontestuar kushtetutshmërinë e Ligjit të kontestuar para Gjykatës në pajtim me nenin 113.5 të Kushtetutës, duke shtuar​​ “[…]”se autorizimi ynë për të kontestuar kushtetutshmërinë e këtij Projektligji është i natyrës preventive, që nënkupton që ne e kontestojmë atë përpara se ai të ketë hyrë në fuqi. Mbi një bazë të tillë, projektligji është automatikisht në efekt suspenziv...[...]”.

• Përveç kësaj, parashtruesit e kërkesës pretendojnë se kërkesa e parashtruar përmes së cilës kërkohet vlerësimi i kushtetutshmërisë së Ligjit të kontestuar, bazohet edhe në nenet 42 (Saktësimi i kërkesës) dhe 43 (Afati) të Ligjit për Gjykatën Kushtetuese, si dhe rregullin 72 (Kërkesa në pajtim me paragrafin 5 të nenit 113​​ të​​ Kushtetutës dhe me nenet 42 dhe 43 të Ligjit) të Rregullores së punës së Gjykatës.

(II)​​ ​​ Përkitazi​​ me​​ kundër-kushtetutshmërinë​​ e​​ përmbajtjes së​​ Ligjit ​​ të kontestuar

• Parashtruesit e kërkesës pretendojnë se Ligji i kontestuar, në tërësinë e tij, është në kundërshtim të plotë me nenin 7 [Vlerat], nenin 10 [Ekonomia] dhe​​ paragrafët 1 dhe 5 të nenit 119 [Parimet e Përgjithshme] të Kapitullit IX [Marrëdhëniet Ekonomike] të Kushtetutës.

• Më saktësisht, parashtruesit e kërkesës​​ theksojnë që ​​ Ligji i kontestuar “përmban një numër shkeljesh kushtetuese”, duke përfshirë (i) ndërhyrjen e shtetit ndaj autoriteteve dhe operatorëve ekonomikë​​ që tregtojnë produkte themelore, duke ua caktuar çmimet maksimale të lejuara për produkte të caktuara; (ii) caktimin e marzhës tregtare për shitje me shumicë dhe pakicë; (iii) detyrimin e operatorit ekonomik për të ruajtur pjesën e caktuar të stokut të produktit si dhe ​​ detyrimin për t’u furnizuar dhe për të ofruar për shitje produkte themelore si para caktimit të masave mbrojtëse.

• Në kontekstin e lartcekur, parashtruesit e kërkesës,​​ ndër të tjera, theksojnë se “një numër i madh i dispozitave të Projektligjit për Masat e Përkohshme të Produkteve Themelore në Raste të Veçanta të Destabilizimit në Treg, cenojnë rëndë rregullimin kushtetues të ekonomisë së tregut, si një sistem i ekonomisë që bazohet në vlerat e konkurrencës së lirë, duke vepruar nëpërmjet mekanizmave të tregut, ku oferta dhe kërkesa përcaktojnë çmimet në treg”.​​ Në këtë kontekst, parashtruesit e kërkesës, specifikisht referohen në përmbajtjen e nenit 2 (Fushëveprimi), nenit 3 (Përkufizimet), neni 5 (Masat e Përkohshme mbrojtëse) dhe nenit​​ 7 (Llogaritja e marzhës) të Ligjit të kontestuar, duke theksuar se nenet respektive cenojnë dispozitat kushtetuese si në vijim, përkatësisht​​ nenin 7 [Vlerat], nenin 10 [Ekonomia] dhe paragrafët 1 dhe 5 të nenit 119 [Parimet e Përgjithshme] të Kapitulli IX [Marrëdhëniet Ekonomike] të Kushtetutës.

• Në vijim, Gjykata do të përmbledhë pretendimet e parashtruesve të kërkesës lidhur me mospërputhshmërinë e pretenduar të neneve të lartcekura të Ligjit të kontestuar me nenet e lartcekura të Kushtetutës, përkatësisht pretendimet përkitazi me ​​ mospërputhshmërinë e Ligjit të kontestuar me (i) nenin 7; (ii) nenin 10; dhe (iii) paragrafët 1 dhe 5 të nenit 119 të Kushtetutës.

(i) përkitazi me mospërputhshmërinë e Ligjit të kontestuar me nenin 7 [Vlerat] të Kushtetutës

• Parashtruesit e kërkesës,​​ ndër të tjera, theksojnë se​​ “neni 7 i Kushtetutës përcakton vlerat dhe parimet mbi të cilat qëndron Republika e Kosovës. Ato parime, të cilat sipas dispozitave kushtetuese paraqesin vlerat më të rëndësishme, përfshijnë parimin e lirisë, demokracisë, barazisë, respektimit të të drejtave dhe lirive të njeriut dhe shtetit të së drejtës, mosdiskriminimit, të drejtat pronësore, pluralizmit, ndarjes së pushtetit shtetëror dhe të ekonomisë së tregut”.

• Më konkretisht, parashtruesit e kërkesës konsiderojnë se “parimi i ekonomisë së tregut bazohet në sistemin e ndërmarrësisë dhe konkurrencës së lirë, duke vepruar nëpërmjet mekanizmave të tregut, ku oferta dhe kërkesa përcaktojnë çmimet në treg. Tregu dhe mekanizmat e tregut si të tillë bazohen në teorinë ekonomike. Pjesëmarrësit janë të lirë të veprojnë në kushtet e konkurrencës së lirë dhe të ekonomisë së tregut, dhe një ekonomi e tregut të lirë përfshin fushat e mallrave, shërbimeve, produkteve, punës, tokës dhe kapitalit”.​​ 

• Sipas​​ parashtruesve​​ të kërkesës,​​ “ekonomia e tregut është një sistem ekonomik i bazuar në konkurrencën e lirë, pronën private mbi mjetet e prodhimit, iniciativën ndërmarrëse dhe liritë e barabarta ekonomike për të gjitha subjektet ekonomike.​​ Parimi themelor i ekonomisë së tregut konsiston në formimin e lirë të çmimeve, me ç’rast mekanizmi kryesor është ekuilibri i kërkesës dhe ofertës në treg”.

• Më tej, parashtruesit e kërkesës theksojnë se “funksionimi i ekonomisë së tregut bazohet në ekzistimin e mekanizmave, të cilët orientojnë faktorët e prodhimit në ato aktivitete në të cilat sigurohet përdorimi me efikas i tyre. Ndërlidhur me këtë ekonomia e tregut nënkupton se shteti/qeveria kryejnë funksionin e garantuesit të veprimit të ligjeve të tregut. Qeveria vepron në formulimin dhe zbatimin e​​ rregullativës ligjore e cila mundëson funksionimin e papenguar të ligjeve të tregut, që ndërlidhen me lirinë e formimit të ofertës dhe kërkesën në treg dhe ajo nuk ndërhyn drejtpërdrejtë në ekonomi.​​ Gjithashtu, sipas parashtruesve të kërkesës,​​ “përpjekja që shteti përmes masave ndërhyrëse të caktojë çmime maksimale për produkte të caktuara deformon karakterin kushtetues të ekonomisë së tregut me konkurrencë të lirë, e që për pasojë do të shkaktonte dëmtimin e madh të bizneseve e veçanërisht bizneset e vogla dhe të mesme, duke i fuqizuar tregtarët e mëdhenj, kurse në anën tjetër do të kufizonte të drejtat e qytetarëve që ata të vendosin vet për sasitë dhe çmimet e të mirave që i blejnë në treg”.

(ii) përkitazi me mospërputhshmërinë e Ligjit të kontestuar me nenin 10 [Ekonomia] të Kushtetutës

• Parashtruesit e kërkesës theksojnë se neni 10 [Ekonomia] i Kushtetutës përcakton bazën e organizimit ekonomik në Republikën e Kosovës, e cila bazohet në dy parime themelore: (i) ekonominë e tregut; dhe (ii) ekonominë e lirë, dhe se ky nen, për shkak të rëndësisë së tij për shtetin, shtrihet në disa parime të tjera, e ndër to janë: “liria e ndërmarrësisë, vetë mbështetja e subjekteve ekonomike, barazia e pronës private dhe të gjitha formave të tjera të pronës”.

• Parashtruesit e kërkesës, në këtë kontekst, gjithashtu theksojnë se “një nga karakteristikat me të rëndësishme të një ekonomie tregu, e quajtur edhe ekonomi e sipërmarrjes së lirë, është roli i kufizuar i qeverisë për të ndërhyrë në treg. Një ekonomi konkurruese e tregut promovon përdorimin efikas të burimeve të saj, kurse qeveria krijon kushte për funksionimin e kësaj ekonomie, në të cilën vendimet ekonomike në treg merren nga blerësit dhe shitësit”.

(iii) përkitazi me mospërputhshmërinë e Ligjit të kontestuar me paragrafët 1 dhe 5 të nenit 119 [Parimet e përgjithshme] të Kushtetutës

• Duke iu referuar përmbajtjes së Kapitullit IX Marrëdhëniet Ekonomike të Kushtetutës, parashtruesit e kërkesës theksojnë se marrëdhëniet ekonomike konkretizohen në mënyrë taksative në dhjetë paragrafë të nenit 119 të Kushtetutës, përgjatë të cilëve, sipas parashtruesve të kërkesës, “përcaktohen parimet e përgjithshme të sistemit ekonomik të shtetit, dhe vendosen disa nga garancitë bazike të ekonomisë së tregut. Prirja e këtij neni për ekonomi të hapur dhe të lirë është tregues i natyrës së ekonomisë së tregut të lirë që garantohet me Kushtetutë. Nga ky kapitull mund të kuptohet se modeli i shtetit të Kosovës i marrëdhënieve ekonomike është ​​ model i avancuar i pluralizmit të pronës dhe barazisë së akterëve vendor dhe të huaj në treg, pra një sistem politik liberal ku demokracia kushtetuese, sundimi i ligjit, barazia dhe respekti për të drejtat e njeriut dhe të minoriteteve paraqesin shtyllat kyçe pa të të cilat nuk mund të ketë ekonomi të tregut dhe marrëdhënie liberale ekonomike”.

• Lidhur me këtë, parashtruesit e kërkesës shtojnë se neni 119 [Parimet e Përgjithshme] i Kushtetutës ka dispozita që krijojnë detyrime ndaj shtetit të Kosovës, me qëllim të sigurimit të një mjedisi të favorshëm juridik për ekonominë e tregut, lirinë e veprimtarisë ekonomike dhe sigurinë e pronës publike dhe private. Në kuptim të këtij neni, parashtruesit e kërkesës konsiderojnë se institucionet shtetërore janë të obliguara që të vendosin të gjithë mekanizmat e nevojshëm institucional dhe ligjor për të garantuar se në Kosovë do të ketë një treg të hapur, ku oferta dhe kërkesa përmbajnë modelin e qarkullimit të mallrave, punës, dijes dhe kapitalit në ekonomi, dhe ku operatorët ekonomikë privatë janë të mbrojtur nga një sistem ligjor i mjaftueshëm për të operuar lirisht në tregun e brendshëm.

• Parashtruesit e kërkesës tutje ritheksojnë se “konkurrenca është një karakteristikë qenësore në një ekonomi tregu. Në vend të rregullimit nga qeveria, para së gjithash është mekanizmi i marzhës drejt në treg i cili do të kufizojë abuzimin me çmime nga bizneset apo individët në treg. Hapja e mundësive për pjesëmarrje të lirë në treg dhe konkurrence të lirë mundëson që ata ofrojnë çmime më të larta sesa përballojnë konsumatorët të dalin nga tregu, kurse abuzuesit sanksionohen nga organet inspektuese të tregut. Nëse furnizimi i një malli ose shërbimi të nevojshëm është i ulët, për shkak të masave kufizuese qeveritare, konsumatori duhet të paguajë një çmim më të lartë”.

• Sipas parashtruesve të kërkesës,​​ “ndërhyrja e qeverisë në ekonomi, siç veprohet me Ligjin e cekur, cenon inkluzivitetin e ekonomisë por edhe karakterin inkluziv të qeverisë. Rrethanat e vështira ekonomike mund të kërkojnë edhe masa të veçanta, por këto masa të veçanta nuk duhet të bien ndesh me karakterin dhe rregullimin kushtetues të vendit. Kjo praktikë do të hapte rrugë që në çdo vështirësi me të cilën ballafaqohet qeveria të justifikohen veprimet për shkelje të Kushtetutës”.​​ 

• Parashtruesit e kërkesës tutje theksojnë se “dispozitat kushtetuese kanë përcaktuar detyrimin e shtetit që të themelojë organe të pavarura për rregullimin e tregut atëherë kur tregu, si i tillë nuk mund që në masë të mjaftueshme të mbrojë interesin publik. Ky nen në mënyrë implicite e autorizon qeverinë që të rregulloj tregun në ato fusha ku ky i fundit e dëmton interesin publik të shtetit”.​​ Për më tepër, sipas parashtruesve të kërkesës, “një organ të tillë të pavarur i njohur si Autoritet Kosovar i Konkurrencës, shteti i Kosovës e ka themeluar që në vitin 2010 me Ligjin Nr. 08/L-056 për Mbrojtjen e Konkurrencës. Misioni i këtij institucioni është të zhvilloj aktivitete në krijimin e kushteve që tregjet të ofrojnë më shumë përfitime për konsumatorët, bizneset dhe shoqërinë në tërësi, duke mbrojtur konkurrencën në treg dhe duke promovuar një kulturë të konkurrencës në Kosovë. Ky institucion e bën këtë duke zbatuar rregullat e konkurrencës dhe përmes veprimeve, që synojnë të sigurojnë konkurrencën e drejtë, në mes të interesave të autoriteteve tjera publike”.

• Parashtruesit e kërkesës tutje theksojnë se “kjo reflektohet edhe me qëllimin e përcaktuar në Ligjin për mbrojtjen e konkurrencës, duke u mbështetur në tri shtylla kryesore që përcaktojnë mbrojtjen e konkurrencës: Abuzimin me pozitën dominuese; marrëveshjet e ndaluara në formën e karteleve dhe bashkimet ose përqendrimet e ndërmarrjeve. Pra kjo nxjerrë konstatimin se shteti i Kosovës ka ndërtuar mekanizma të pavarur për rregullimin e tregut, dhe se çdo ndërhyrje tjetër e shtetit dëmton edhe vlerat dhe parimet mbi të cilat qëndron modeli ekonomik i Kosovës”.

• Parashtruesit e kërkesës, tutje theksojnë se​​ “Qeveria si propozuese e këtij projektligji duket se referencë e ka nenin 119 të Kushtetutës par.3 citoi: Veprimet që kufizojnë konkurrencën e lirë përmes vendosjes ose abuzimit të pozitës dominuese, ose praktikave që e kufizojnë konkurrencën, janë të ndaluara, me përjashtim kur këto lejohen në mënyrë eksplicite me ligj. Interpretimi i kësaj dispozite, me theks të veçantë pjesa e fundit që thotë me përjashtim kur këto lejohen në mënyrë eksplicite me ligj, nënkupton rastet, kur Qeveria dhe Kuvendi vendosin ta rregullojnë një treg të caktuar në mënyrë komplete pra në tërësinë e saj, si për shembull, tregun e energjisë, tregun e telekomunikimeve, tregun e hekurudhave, tregun financiar dhe bankar etj. Edhe në këto raste për secilin treg të rregulluar, kërkohet krijimi edhe nga një rregullator përkatës”.

• Parashtruesit e kërkesës konsiderojnë se “një lexim i kujdesshëm i Projektligjit nr. 08/L-179​​ për Masat e Përkohshme të Produkteve Themelore në Raste të Veçanta të Destabilizimit në Treg, të miratuar nga Kuvendi i Kosovës, nga fushëveprimi, përkufizimet, masat mbrojtëse dhe llogaritja e marzhës, kuptohet qartë intenca e​​ Qeverisë për të ndërhyjnë në mënyrë arbitrare në principet e ekonomisë së tregut të lirë dhe me këtë shkel nenet 7, 10 dhe 119 të Kushtetutës së Republikës së Kosovës”.​​ 

• Parashtruesit e kërkesës konsiderojnë se “ndërhyrja tjetër arbitrare përmes së cilës detyrohen tregtarët të mbajnë rezerva (stoqe) të mallrave të caktuara. Në modelin e ekonomisë sonë, asnjë mekanizëm shtetëror nuk mund t’i detyrojë tregtarët të mbajnë rezerva të mallrave, sepse për një gjë të tillë Kuvendi i Kosovës qysh në vitin 2010 e ka miratuar Ligjin nr. 03/L-244 për Rezervat Shtetërore të Mallrave, me të cilën edhe janë krijuar rezervat shtetërore të mallrave në Republikën e Kosovës”.

• Parashtruesit e kërkesës konsiderojnë se Ligji i kontestuar “përveç shkeljeve të neneve të Kushtetutës, të përshkruara më sipër, dhe zbatimi i tij do të ishte i pamundur në praktikë”​​ sepse “trembëdhjetë (13) produkte me të cilat afarojnë bizneset, sipas këtij projektligji, për çdo ditë duhet t’iu merren analizat financiare (shpenzimet, shitjet, humbjet etj), t’iu caktohet secilit biznes marzha e fitimit dhe pastaj të caktohet çmimi maksimal. Teknikisht kjo detyrë është e pamundur. Është e pamundur, sepse ndërmarrjet të cilat afrojnë me këto produkte nuk i kanë shpenzimet e tyre operative të njëjta, humbjet e njëjta, blerjet e njëjta dhe fitimet e njëjta”.​​ 

• Parashtruesit e kërkesës gjithashtu konsiderojnë se zbatimi i këtij ligji do të çrregullonte tërësisht zinxhirin ekonomik të këtyre tregjeve dhe tregjeve të tjera që lidhen me produktet e përcaktuara nga ky ligj. Në mbështetje të këtij pretendimi parashtruesit e kërkesës,​​ ndër të tjera, theksojnë se “si provë, kemi praktikën me Udhëzimin Administrativ të caktimit të çmimeve tavan të derivateve të naftës. Ky U.A. nuk ka treguar efekt të uljes së çmimit, sepse MTI-ja, për çdo ditë e ka vendosur çmimin tavan të derivateve duke u bazuar në berzen OPEC. Vlenë të theksohet se, çmimi tavan i derivateve, në disa raste është ngritur dhe në disa raste është ulur, e gjitha bazuar në lëvizjet e çmimeve në berëz. Me caktimin e çmimeve tavan të derivateve Qeveria e Republikës së Kosovës, në mënyrë të drejtpërdrejt ka legalizuar kartelin e naftës. Sepse, vendosja e çmimit tavan, ua ka mundësuar të gjitha ndërmarrjeve të cilat operojnë me derivate t’i ngrisin çmimet në atë vlerë të cilën e ka përcaktuar Qeveria”.​​ Në mbështetje të këtij pretendimi, parashtruesit e kërkesës referohen edhe në përmbajtjen e një raporti, përkatësisht atë të​​ Senator​​ Mike​​ Lee ​​ lidhur me Ekonominë e kontrollit të çmimeve të Komisioni i Përbashkët Ekonomik Republikanët të shtatorit 2022.

• Duke u referuar​​ në paragrafin 1 të nenit 5 të Ligjit të kontestuar, parashtruesit e kërkesës vënë theks në faktin që operatorët e ekonomik,​​ “detyrohen për t’u furnizuar dhe për të ofruar për shitje produkte themelore si para vendosjes së masave”.

• Tutje, parashtruesit e kërkesës theksojnë se “nismëtari i këtij projektligji ka promovuar diskursin se kjo nismë ka për qëllim ti ulë çmimet e disa produkteve themelore. Megjithatë fillimi i vendosjes së marzhës së njëjtë ose e çmimit maksimal, disa operatorë që i kanë kostot e larta do të arrijnë të kenë fare fitim, madje në disa raste ka mundësi se dikush duhet të punoj edhe me humbje. Kurse nga ana tjetër Qeveria me nenin 5, parag. 1.6. ju thotë operatorëve se shteti ju detyron juve të punoni pa fitim fare ose ju detyron të punoni edhe me humbje. Detyrimi i tillë kundërkushtetues i detyron ata të shpallin falimentimin”.

• Përfundimisht, në lidhje me përmbajtjen e Ligjit të kontestuar, parashtruesit e kërkesës, theksojnë se “projektligji nr. 08/L-179, i cili përcakton çmimet maksimale, marzhet tregtare për shitjet me shumicë dhe pakicë, dhe detyron kompanitë të mbajnë mallra të deponuara (rezerva), deformon tregun, kufizon konkurrencën dhe për rrjedhojë mund të vlejë vetëm për rastet kur Kuvendi deklaron gjendje të jashtëzakonshme ose në rastet kur vendi është në gjendje lufte.​​ Rrjedhimisht të gjitha çështjet e adresuara​​ më lart nxjerrin kolaudimin se shumica e dispozitave të Projektligjit për Masat e Përkohshme të Produkteve Themelore në Raste të Veçanta të Destabilizimit në Treg, cenojnë rëndë rregullimin kushtetues të ekonomisë së tregut, dhe bien ndesh të drejtpërdrejtë me nenin 7, nenin 10 dhe nenin 119 të Kushtetutës së Republikës së Kosovës. Hyrja në fuqi dhe zbatimi eventual i këtij projektligji, do shkaktonte çrregullime masive në ofertë në treg – dhe si rezultat do sillte falimentimin dhe nxjerrjen nga tregu të tregtarëve të vegjël dhe të mesëm”.

(III)  ​​​​ Përkitazi ​​ me nevojën e vendosjes së masës së përkohshme

• Gjykata rithekson se parashtruesit e kërkesës para Gjykatës gjithashtu kanë kërkuar vendosjen e masës së përkohshme lidhur me Ligjin e kontestuar. Në këtë kontekst, parashtruesit e kërkesës,​​ ndër të tjera, theksojnë se “i rikujtojmë Gjykatës me respekt se autorizimi ynë për të kontestuar kushtetutshmërinë e këtij Projektligji është i natyrës preventive, që nënkupton që ne e kontestojmë atë përpara se ai të ketë hyrë në fuqi. Mbi një bazë të tillë, projektligji është automatikisht në efekt suspenziv, që nënkuptoni se – siç është edhe praktika e konsoliduar e Gjykatës Kushtetuese, e përcaktuar shprehimisht në disa raste të vlerësimit të kushtetutshmërisë së ligjeve – projektligji nuk mund të procedohet për dekretim tek Presidenti i Republikës, dhe natyrisht nuk fillon së rrjedhuri afati për dekretimin e tij [....]”.

• Gjithashtu, duke u referuar në paragrafin 1 të nenit 27 (Masat e përkohshme) të Ligjit për Gjykatën Kushtetuese në lidhje me rregullin 56 (Kërkesa për masë të përkohshme) paragrafi 1 ​​ [të​​ Rregullores së Punës Nr.01/2018​​ të​​ datës 31 maj 2018], theksojnë nevojën e vendosjes së masës së përkohshme,​​ ndër të tjera, për shkak se (i)​​ “nëpërmjet masës së përkohshme do të parandalohej dëmi që do t’i shkaktoj zbatimi i këtij projektligji duke shkaktuar çrregullime masive në ofertë në treg, e që për pasojë do rezultonte me falimentim të shumë tregtarëve të vegjël dhe të mesëm”;​​ (ii)​​ “masa e përkohshme do të parandalonte zbatimin e Projektligjit për Masat e Përkohshme të Produkteve Themelore në Raste të Veçanta të Destabilizimit në Treg, nëpërmjet të cilit tentohet ekonomisë së Kosovës t’i jepet karakter centralist”;​​ dhe (iii)​​ “nëpërmjet këtij Projektligji cenohet rendi kushtetues si përcaktues për ekonominë e tregut dhe hyrja në fuqi dhe zbatimi eventual i tij do të mund të krijonte pasoja të pariparueshme për tregun dhe tregtarët kosovarë”.

• Për pasojë dhe përfundimisht, parashtruesit e kërkesës kërkojnë nga Gjykata që (i) të deklarojë kërkesën të pranueshme; (ii) të vendosë masë të përkohshme lidhur me Ligjin e kontestuar; (iii) të deklarojë se Ligji i kontestuar është në kundërshtim me nenin 7, nenin 10 dhe paragrafët 1 dhe 5 të nenit 119 të Kushtetutës; dhe (iv) ta shpallë të njëjtin të pavlefshëm.

Komentet dhe përgjigjet e dorëzuara nga palët e interesuara

• Në vijim, Gjykata do të paraqes përgjigjet në kërkesën e parashtruesit të kërkesës, përkatësisht (i) komentet e MINT; (ii) komentet e grupit parlamentar të Lëvizjes VETËVENDOSJE!; (iii) përgjigjen e MINT në kërkesën e Gjykatës për sqarime; dhe (iv) përgjigjen e MINT në komentet e grupit parlamentar të Lëvizjes VETËVENDOSJE!.​​ 

• Komentet e MINT në kërkesën e parashtruesit të kërkesës  ​​​​ 

• Më 2 dhjetor 2022, Ministrja e MINT znj. Rozeta Hajdari​​ (Ministrja e MINT) dorëzoi në Gjykatë “Komentet e Qeverisë lidhur me kërkesën KO173/22” duke theksuar se Ligji i kontestuar (i) është në përputhje të plotë me frymën dhe shkronjën e Kushtetutës; dhe (ii) i shërben drejtësisë shoqërore, si vlerë bazë e Republikës sipas nenit 7 [Vlerat] të Kushtetutës dhe se nuk është në kundërshtim me nenin 10 [Ekonomia] të Kushtetutës,​​ “pasi mbron thelbin e tregut të lirë nga keqpërdorimi dhe destabilizimi me masa të përkohshme”. Sipas Ministres së​​ MINT, Ligji ringjall veçanërisht detyrimet e Republikës nga neni 119 [Parimet e Përgjithshme] të Kushtetutës, për të mbrojtur (i) konkurrencën e lirë​​ të​​ përcaktuar në paragrafin 3 të tij; (ii) për të promovuar mirëqenien e qytetarëve të përcaktuar në paragrafin 4 të tij; dhe (iii) për të mbrojtur konsumatorët sipas përcaktimeve të paragrafit 7 të tij. Po ashtu lidhur me këtë, komentet i referohen “Komentarit mbi interpretimin e Kushtetutës, në të cilin shprehimisht theksohet: “Nga leximi kontekstual i këtyre dy aktgjykimeve të Gjykatës (rasti i mikrofinancave në Kosovë dhe rasti i Ligjit për Shëndetësinë e Kosovës), lirisht mund të thuhet se del që marrëdhëniet ekonomike nuk duhet të shikohen të izoluara nga Kapitulli​​ ​​ I​​ (“Dispozitat Themelore”) dhe​​ II​​ (“Të drejtat dhe Liritë Themelore”) të Kushtetutës sepse këto marrëdhënie zhvillohen në një kontekst më të gjerë socio-politik dhe juridik-kushtetues të normuar nga këta dy kapituj”.​​ 

• Komentet përkatëse të MINT​​ më tej theksojnë që, duke u referuar në “[…] nenin 119, par. 4 i Kushtetutës së Republikës së Kosovës, përcakton detyrimin e shtetit të Kosovës që të promovojë mirëqenie për të gjithë qytetarët e saj, duke e inkurajuar zhvillimin e qëndrueshëm ekonomik. Ndryshimet në bursën ndërkombëtare shpien deri te ndryshimet në tregun kosovar që janë reflektuar edhe në rritjen e çmimeve të produkteve”.​​ Sipas komenteve, “operatorët e ndryshëm ekonomik kanë abuzuar me gjendjen e krijuar dhe kanë prodhuar çmime artificiale, duke keqpërdorur për përfitim personal material, situatën e krijuar në nivel ndërkombëtar. Në rast të këtillë, kur në raport me veprimet e dëmshme që kundërshtojnë në çdo parim ekonominë e lirë të tregut afetktohet edhe qytetari i Republikës por edhe bizneset që vazhdojnë të operojnë në pajtim me rregullat e tregut të lirë dhe ligjet në fuqi, shteti ka për obligim kushtetues të reagojë dhe veprojë”.

• Më tej, duke iu rikthyer nenit 119 të Kushtetutës, Ministrja e​​ MINT​​ pretendon se qëllimi i parimeve që burojnë nga paragrafi 4 i nenit 119 të Kushtetutës është që “shteti​​ të inkurajojë zhvillimin e qëndrueshëm ekonomik përmes politikave të tij publike, që me projektligjin në fjalë, Qeveria ka ofruar të njëjtën bazë veprimi për të gjithë operatorët ekonomik që tregtojnë produkte ushqimore”. I njëjti “çmim tavan”, sipas komenteve, vlen për të gjithë operatorët ekonomikë.​​ 

• Në kuadër të kësaj, komentet theksojnë që “çmimi tavan” është një formë e rregullimit të marrëdhënieve ekonomike në treg, e njohur dhe e aplikuar në një ekonomi të tregut të lirë. Prandaj, bazuar në interpretimin e dhënë më lart, në asnjë mënyrë nuk mund të konsiderohet se Qeveria ka shkelur konkurrencën dhe se ka shkelur nenin 119 të Kushtetutës, përmes rregullimit të gjendjes aktuale të keqpërdorimit në treg përmes Ligjit të kontestuar.​​ 

• Më tej, Ministrja e​​ MINT​​ konsideron se “rregullimi i çmimeve lejohet në ekonominë e tregut dhe se kjo është e kundërta e asaj që pretendojnë parashtruesit e kërkesës, se projektligji nuk përcakton drejtpërdrejt kërkesën, ofertën apo çmimin. Kjo varet nga forcat e tregut. Megjithatë, ky i fundit kontrollon çmimin maksimal dhe marzhën tregtare në raste të veçanta të destabilizimit të tregut, për të mbrojtur konsumatorin nga keqpërdorimet e mundshme që kërcënojnë dinjitetin dhe mirëqenien e qytetarit. Tavani i çmimit dhe marzha llogariten duke marrë parasysh tregun dhe duke shtuar të ardhurat e nevojshme/arsyeshme për funksionimin dhe fitimin e tregtarëve”.

• Në mbështetje të kësaj, Ministrja e MINT konsideron “se​​ Ligji po ashtu mbron tregun, sepse ndalon fryrjen e çmimeve dhe manipulimet që nuk pasqyrojnë gjendjen e vërtetë në treg, përkundër vështirësive që mund të paraqiten. Fryrja e çmimeve dhe manipulimet e tilla pengojnë gjykimin e drejtë të konsumatorit, shkaktojnë mungesa në furnizim, cenojnë konkurrencën e lirë e të ndershme, rrezikojnë rritjen ekonomike,​​ si dhe shkaktojnë çrregullime në treg që do të mund të parandaloheshin përmes kontrollit të çmimeve. Duke paraparë masa të përkohshme në rrethana të veçanta dhe duke theksuar proporcionalitetin e masave, Ligji ka karakter korrigjues apo restorativ në përputhje me vlerat dhe parimet kushtetuese”.

• Përveç kësaj, Ministrja e MINT, pretendon se masat e miratuara përmes Ligjit të kontestuar janë​​ të domosdoshme dhe proporcionale sepse “ndryshe nga ç’ pretendojnë parashtruesit, masat përcjellëse detyrimi për të ruajtur stokun dhe detyrimi për t'u furnizuar me mall dhe për ta shitur atë si para vendosjes së masave nuk kanë për qëllim të pengojnë veprimtarinë e lirë ose fitimin, por të sigurojnë se rregullimi çmimeve mund të zbatohet efektshëm. Pra, nuk bëhet fjalë për pengesë për të braktisur ose për të ndërruar veprimtarinë, por ndalesë e manipulimeve, siç mund të jetë fshehja e mallit jetik në pritje të një çmimi më të majmë”.​​ 

• Sipas Ministres së​​ MINT,​​ “masat përcjellëse janë masa proporcionale, në përputhje me nenin 55 të Kushtetutës. Si vetë rregullimi i çmimeve, masat përcjellëse mbështeten në ligj. Nëse kufizojnë ndonjë të drejtë kushtetuese, e bëjnë këtë në përpjesëtim me nevojën për të arritur një qëllim legjitim:​​ për të jetësuar drejtësinë sociale si vlerë nga neni 7 i Kushtetutës, për të siguruar rendin ekonomik sipas nenit 10 dhe për të mbrojtur konkurrencën e lirë, mirëqenien dhe konsumatorin sipas nenit 119. Për më tepër, Ligji 08/L-179 mbron dinjitetin e njeriut si e drejtë themelore dhe "bazë e të gjitha të drejtave dhe lirive themelore të njeriut", mbrojtur me nenin 23 të Kushtetutës”.

• Tutje, Ministrja e​​ MINT​​ thekson se masat e parapara janë në ligj​​ që nga viti 2004, dhe se “përmbajtja e Ligjit 08/L-179 është huazuar nga legjislacioni ekzistues, se nenet 42 dhe 43 të Ligjit nr. 2004/18 për tregtinë e brendshme parashikon kufizime në kryerjen e veprimtarive tregtare në raste të veçanta, pikërisht me qëllim të mbrojtjes së konsumatorit”.

• Për më tepër, duke iu referuar paragrafit 2 të nenit 19​​ [Zbatimi i së Drejtës Ndërkombëtare]​​ të Kushtetutës, Ministrja e​​ MINT,​​ ndër të tjera, thekson se: “Marrëveshjet ndërkombëtare të ratifikuara dhe normat juridikisht të detyrueshme të së drejtës ndërkombëtare kanë epërsi ndaj ligjeve të Republikës së Kosovës”. Lidhur me këtë, ajo gjithashtu thekson se​​ "më 2 nëntor 2015, Kuvendi i Republikës së Kosovës miratoi Ligjin nr. 05/L-069 për Ratifikimin e Marrëveshjes së Stabilizim Asociimit ndërmjet Kosovës në njërën anë dhe Bashkimit Evropian dhe Komunitetit Evropian të Energjisë Atomike në anën tjetër. Dhe se nga sa më sipër, neni 8, paragrafi 7 i Projektligjit për masat e përkohshme për produktet themelore në raste të veçanta të destabilizimit në treg thekson se: “Çdo vendim i marrë sipas këtij ligji duhet të jetë në përputhje me zotimet dypalëshe mbrojtëse që Kosova ka marrë në kuadër të MSA-së dhe marrëveshjeve tjera ndërkombëtare”. Ndërsa në bazë të nenit 43 të MSA-së, përkatësisht klauzolës për masat mbrojtëse, paragrafi 2, lejohet miratimi i masave mbrojtëse për produktet e importuara, nëse ato dëmtojnë tregun vendas dhe këto masa mund të zgjasin deri në dy vjet”.​​ 

• Tutje,​​ në​​ komente theksohet​​ që​​ “po ashtu sipas artikullit 44 të MSA-së, tek klauzola për mungesë të sasisë së mjaftueshme (shortage clause) të produkteve lejon Kosovën por edhe BE-në që të ndërmerr masa të nevojshme për ruajtjen e ofertës së tregut në mënyrë që të plotësoj mjaftueshëm kërkesat e konsumatorëve vendor”.​​ Posaçërisht theksohet se në bazë të masave të përcaktuar përmes nenit 5​​ (Masat e përkohshme mbrojtëse)​​ të Ligjit të kontestuar: “siç janë: kufizimi i sasisë që i shitet konsumatorit brenda periudhës së caktuar; detyrimi i operatorit ekonomik për të ruajtur pjesën e caktuar të stokut të produktit dhe detyrimi i operatorit ekonomik për t'u furnizuar dhe për të ofruar për shitje produktet themelore si para caktimit të masave mbrojtëse kanë​​ për qëllim ruajtjen e ofertës së tregut si dhe plotësimin e mjaftueshëm të kërkesave të konsumatorëve për produktet themelore në raste të veçanta të destabilizimit në treg”.

• Sipas komenteve të​​ MINT, masat e përkohshme për produktet themelore në raste të veçanta të destabilizimit në treg synojnë mbrojtjen e konsumatorëve në raste të veçanta të destabilizimit të tregut, por edhe duke pasur parasysh barrën e operatorëve ekonomikë.

• Përfundimisht, Ministrja e​​ MINT​​ thekson se “pra është me së e qartë se Projektligji për masat e përkohshme të produkteve themelore në raste të veçanta të destabilizimit në treg nuk ka të bëjë me cenimin e rregullimin kushtetues të ekonomisë së tregut, për arsye së në bazë të nenit 6, paragrafi 2 të këtij projektligji theksohet se "Masat mbrojtëse caktohen përkohësisht dhe hiqen kur të pushojnë shkaqet për të cilat janë caktuar". Ndërsa shkaqet në bazë të të cilave mund të caktohen masat mbrojtëse nga neni 5, sipas nenit 6, paragrafi 1[...]”.

• Ndërsa, lidhur me kërkesën e parashtruesve të kërkesës për vendosjen e masës së përkohshme,​​ Ministrja e​​ MINT,​​ ndër të tjera, thekson që (i)​​ konsiderojmë se kërkesa e parashtrueseve për caktimin e masës së përkohshme është në kundërshtim me nenin 27 të Ligjit për Gjykatën Kushtetuese të Republikës së Kosovës Nr. 03/L-121 dhe me rregullin 55 (4) dhe (5) të Rregullores së punës e Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Kosovës Nr. 01/2018;​​ dhe (ii)​​ “duke iu referuar dhe cituar dispozitat ligjore theksojnë se “vërehet se parashtruesit e kërkesës për vendosjen e masës së përkohshme nuk kanë paraqitur ndonjë argument dhe as nuk kanë paraqitur ndonjë evidencë, pse dhe si masa e përkohshme është e nevojshme për të evituar rreziqe, ose dëme të pariparueshme ose nëse vendosja e kësaj masë të përkohshme është në interes publik ashtu siç kërkohet më nenin 27 të Ligjit për Gjykatën Kushtetuese.​​ Pra, kërkesa për vendosjen e masës së përkohshme duhet argumentuar mbi baza reale të shkaktimit të rrezikut apo dëmit të pariparueshëm, vlera e të cilit është e pakompensueshme në kuptimin material edhe monetar”.

• Në fund të komenteve të paraqitura, Ministrja e​​ MINT​​ paraqet konkluzionet e saj përmes të cilave konsideron që ​​ “parashtruesit nuk kanë arritur të dëshmojnë ose të mbështesin pretendimin se Ligji nr. 08/L-179 për masat e përkohshme të produkteve themelore në raste të veçanta të destabilizimit në treg bie ndesh me Kushtetutën. Në fakt, janë munduar të japin interpretime vetanake edhe në emër të Qeverisë, për t'i ikur interpretimeve të drejta të neneve relevante kushtetuese. Për këtë arsye, Gjykata Kushtetuese duhet ta refuzojë si qartazi të pabazuar kërkesën e parashtruesve, të refuzojë kërkesën për masë të përkohshme si të panevojshme, dhe të konstatojë se ligji i kontestuar nuk ka mospërputhje me Kushtetutën”.​​ 

(ii) Komentet e Grupit Parlamentar të Lëvizjes VETËVENDOSJE!​​ 

• Më 2 dhjetor 2022, ​​ Grupi ​​ Parlamentar i Lëvizjes VETËVENDOSJE!, përmes deputetit z. Armend Muja,​​ ​​ dorëzoi në Gjykatë komentet duke theksuar fillimisht se​​ Gjykata duhet ta refuzojë kërkesën si qartazi të pabazuar, sepse “parashtruesit nuk kanë dëshmuar as mbështetur mjaftueshëm pretendimin se ligji shkel ndonjë dispozitë kushtetuese.​​ Në mbështetje të këtyre pretendimeve, komentet theksojnë që​​ “argumentet nuk shpërfaqin shkelje kushtetuese, por mospajtim politik. Parashtruesit thjesht nuk pajtohen me bindjen politike dhe politikën e Qeverisë dhe shumicës në Kuvend, që kanë propozuar dhe miratuar ligjin e kontestuar.​​ Ligji është në përputhje të plotë me frymën dhe shkronjën e Kushtetutës. Ligji i shërben drejtësisë sociale, si vlerë themelore e Republikës nga nenin 7 [Vlerat]. Nuk bie ndesh me rendin e sanksionuar me nenin 10 [Ekonomia], meqë mbron thelbin e tregut të lirë nga keqpërdorimet dhe destabilizimi me masa të përkohshme. Ligji në veçanti jetëson detyrimet e Republikës​​ nga neni 119 [Marrëdhëniet ekonomike: Parimet e përgjithshme], për të mbrojtur konkurrencën e lirë (para. 3), për të promovuar mirëqenien e qytetarëve (para. 4) dhe për të mbrojtur konsumatorin (para.​​ 7)”.​​ 

• Sipas​​ komenteve​​ përkatëse, “rregullimi i çmimit lejohet në ekonominë e tregut​​ [....]”, se​​ “Ligji parasheh masa që nga natyra duhet t’i vendos ekzekutivi [...]”, ​​​​ dhe se “Masat e parapara janë të domosdoshme, proporcionale [...]”.​​ Komentet gjithashtu theksojnë që përkundër pretendimeve të parashtruesve “ligji nuk përcakton drejtpërdrejt kërkesën, ofertën apo çmimin. Kjo varet nga forcat e tregut. Megjithatë, Ligji kontrollon çmimin maksimal dhe marzhën tregtare në raste të veçanta të destabilizimit të tregut, për të mbrojtur konsumatorin nga keqpërdorimet e mundshme që kërcënojnë dinjitetin dhe mirëqenien e qytetarit. Çmimi tavan dhe marzha llogariten duke marrë për referencë tregun dhe duke shtuar të hyrat të nevojshme/arsyeshme për operimin dhe fitimin e tregtarëve”.

• Komentet theksojnë që​​ “Ligji në fakt mbron tregun, sepse ndalon fryrjen e çmimeve dhe manipulimet që nuk pasqyrojnë gjendjen e vërtetë në treg, përkundër vështirësive që mund të paraqiten. Fryrja e çmimeve dhe manipulimet e tilla pengojnë gjykimin e drejtë të konsumatorit, shkaktojnë mungesa në furnizim, cenojnë konkurrencën e lirë e të ndershme, rrezikojnë rritjen ekonomike, si dhe shkaktojnë çrregullime në treg që do të mund të parandaloheshin përmes kontrollit të çmimeve. Duke paraparë masa të përkohshme në rrethana të veçanta dhe duke theksuar proporcionalitetin e masave, ligji ka karakter korrigjues apo restorativ në përputhje me vlerat dhe parimet kushtetuese”.

• Për më tepër, komentet theksojnë që​​ “parashtruesit pranojnë se rregullimi i çmimeve ka për referencë tregun, kur përmendin udhëzimin administrativ për rregullimin e çmimeve të produkteve të naftës (pika 11). Madje diskutimi i parashtruesve për këtë udhëzim shpërfaq kundërthëniet e tyre: në njërën anë thonë se Qeveria është kundër fitimit të tregtarëve, andaj ka propozuar ligjin për çmimet, e në anën tjetër thonë se çmimi tavan për mafien ka cenuar konkurrencën, sepse tregtarët janë marrë vesh të maksimalizojnë fitimin duke shitur me çmimin maksimal të lejuar. Nëse ka marrëveshje që cenon konkurrencën, për këtë pune ka mjete dhe institucione ligjore që mund të vihen në lëvizje. Nëse ka politikë të gabuar, edhe për këtë ka zgjedhje periodike në të cilat qytetarët shprehin vullnetin e tyre për ndryshim. Pra parashtruesit nuk arrijnë të dëshmojnë se ka shkelje kushtetuese, të cilat duhet t'i ndalojë Gjykata Kushtetuese”.​​ 

• Më tej komentet theksojnë që kontrolli i çmimeve është një mekanizëm i përhapur në të gjitha vendet me ekonomi tregu dhe debati atje nuk ka të bëjë fare me kushtetutshmërinë, por me sjelljen e politikë-bërjen. Sipas komenteve, parashtruesit e kërkesës nuk kanë përmendur një rast të vetëm të mëparshëm në asnjë shtet ku kontrollet e çmimeve janë karakterizuar si jokushtetuese në parim për shkak të papajtueshmërisë së tyre me ekonominë e tregut.

• Komentet gjithashtu theksojnë që​​ “ndryshe nga ç’ pretendojnë parashtruesit, zbatimi i masave të parapara me ligjin e kontestuar është çështje ekzekutive, që nuk mund t'i lihet në dorë rregullatorit.​​ Organi i pavarur sipas nenit 119.5 mund të themelohet për mbrojtjen e konkurrencës ose rregullimin e vazhdueshëm të veprimtarisë së caktuar, siç është rasti me Autoritetin e Konkurrencës, Zyrën e Rregullatorit të Energjisë, Autoritetin Rregullativ të Komunikimeve Elektronike e Postare (ARKEP) dhe Komisionin e Pavarur të Minierave dhe Mineraleve. Këto organe duhet të jenë të pavarura, të paanshme dhe jopolitike, që të marrin vendime të përgjithshme të mbështetura kryekëput në analiza profesionale si dhe vendime individuale për palët në procedurë. Mbrojtja e furnizimit me produkte themelore në kohë krizash është​​ çështje ekzekutive dhe sigurie, që nënkupton vendimmarrje politike sipas Kushtetutës dhe ligjit. Për analogji, neni 25 i Ligjit nr. 05/L-081 për energjinë lejon Qeverinë të vendosë kushte komerciale në rrethana të çrregullimit të tregut, edhe pse sektori i energjisë ka rregullatorin e vet të pavarur. Arsyeja e rolit të Qeverisë është pikërisht domosdoshmëria për veprim të shpejtë ekzekutiv.​​ “Për analogji, neni 25 i Ligjit ​​ nr. 05/L-081 për energjinë​​ lejon Qeverinë​​ të​​ vendosë​​ kushte komerciale në​​ rrethana të​​ c’rregullimit të​​ tregut, edhe pse sektori i energjisë​​ ka rregullatorin e vet të​​ pavarur. Arsyeja e rolit të​​ Qeverisë​​ është​​ pikërisht domosdoshmëria për veprim të​​ shpejtë​​ ekzekutiv”.​​ Në këtë kontekst, komentet theksojnë​​ se​​ (i) ministria përgjegjëse për industrinë dhe tregtinë përcakton standardet industriale dhe mbikëqyr tregun e mallrave; (ii) ministria përgjegjëse për shëndetësinë mbikëqyr tregun e barnave; dhe (iii) ministritë e tjera gjithashtu rregullojnë aktivitetet tregtare në një mënyrë që krijon shpenzime ose kufizon të ardhurat e kompanive.​​ 

• Komentet gjithashtu theksojnë që neni 93 [Kompetencat e Qeverisë] i Kushtetutës i jep Qeverisë juridiksion mbi politikën e brendshme dhe të jashtme, që përfshin edhe politikën tregtare. Për më tepër, theksojnë që paragrafi 11 i nenit 93 [Kompetencat e Qeverisë] të Kushtetutës përcakton që Qeveria “ushtron edhe funksione të tjera ekzekutive, të cilat nuk u janë caktuar organeve të tjera qendrore ose vendore”. Sipas komenteve, (i) mbrojtja e furnizimit sipas Ligjit të kontestuar nënkupton një akt të përgjithshëm ekzekutiv ose një akt për bërjen e politikave; dhe (ii) edhe pse Ligji i kontestuar parashikon parime dhe procedura që duhen ndjekur, vendimmarrja nuk mund t'i lihet një organi të pavarur pa rrezikuar kompetencën e qeverisë për politikën tregtare.​​ 

• Komentet gjithashtu theksojnë se “ndryshe nga ç'pretendojnë parashtruesit, masat përcjellëse - detyrimi për të ruajtur stokun dhe detyrimi për t'u fumizuar me mall dhe për ta shitur si para vendosjes së masave - nuk kanë për qëllim të pengojnë veprimtarinë e lirë ose fitimin, por të sigurojnë se rregullimi i çmimeve mund të zbatohet efektshëm. Pra, nuk bëhet fjalë për pengesë për të braktisur ose për të ndërruar veprimtarinë, por ndalesë manipulimi siç mund të jetë fshehja e mallit jetik në pritje të një çmimi më të majme. Pra, masat përcjellëse janë masa proporcionale, në përputhje me nenin 55 të Kushtetutës”.​​ Më tej, sipas komenteve,​​ “si vet rregullimi i çmimeve, masat përcjellëse mbështetën në ligj.​​ Nëse ato kufizojnë një të drejtë kushtetuese, e bëjnë këtë në përpjesëtim me nevojën për të arritur një qëllim legjitim: për të ringjallur drejtësinë sociale, si vlerë nga neni 7 i Kushtetutës, për të siguruar rendin ekonomik në përputhje me nenin 10 dhe për të mbrojtur konkurrencën e lirë, mirëqenien dhe konsumatorin, në përputhje me nenin 119. Gjithashtu, ligji i kontestuar mbron dinjitetin e njeriut si vlerë bazë dhe “bazë e të gjitha të drejtave dhe lirive themelore të njeriut”, të cilat mbrohen me nenin 23 të Kushtetutës”.

• Tutje​​ dhe përfundimisht, komentet theksojnë që (i)​​ “së pari neni 7 nuk mund të kuptohet pa ndërlidhjen me nenin 119. Ekonomia e tregut nënkupton konkurrencën dhe zgjedhjen e lirë të konsumatorit, e parakushti kryesor për funksionimin e saj është ekzistimi i pronës private dhe liria e ndërmarrësisë. Ligji në fjalë nuk e konteston e as nuk e kufizon, sepse nuk e ka për objekt, kufizimin e konkurrencës dhe zgjedhjen e konsumatorit e as pronësinë private. Përkundrazi, në instancë të fundit synon të garantojë konkurrencë të lirë në mesin e operatorëve ekonomik, duke shmangur e pamundësuar abuzimet që rezultojnë nga spekulimi. Në ekonominë e tregut, përveç parimit laissez faire, shteti ka obligim për të vendosur rregullat e përgjithshme të lojës së aktiviteteve ekonomike dhe për të siguruar sundimin e ligjit, duke krijuar mjedis të barabartë dhe pa diskriminim. Ky ligj është tërësisht në funksion të vendosjes së rregullave të përgjithshme dhe siguron sundimin e ligjit, duke shmangur e kufizuar abuzimet jashtë sferës së ekonomisë së tregut”.;​​ (ii)​​ “Republika e Kosovës siguron një mjedis të favorshëm ligjor për ekonominë e tregut, lirinë e aktivitetit ekonomik dhe​​ sigurinë e pronës publike e private​​ […]”,​​ si dhe,​​ (iii) “neni 119.7 vendos garancionin për mbrojtjen e konsumatorëve, në pajtim me ligjin. Një garancion i tillë, megjithëse i vënë si një detyrim pozitiv për shtetin, shndërrohet në mënyrë automatike në të drejtë subjektive të konsumatorëve. Ky garancion përbën një standard që mbron anën e blerësve në treg nga keqpërdorimet eventuale të ofertuesve”.

(iii) Përgjigja​​ e Ministres së​​ MINT, e 18 majit 2023

• Gjykata rikujton se më 12 maj 2023, me qëllim të sqarimit të përgjigjes së saj të 2​​ dhjetorit 2022, MINT-it i është​​ dërguar një kërkesë për ofrimin e informacioneve shtesë lidhur me​​ pretendimin se: “çdo vendim i marrë sipas këtij ligji duhet të jetë në përputhje me zotimet dypalëshe mbrojtëse që Kosova ka marrë në kuadër të MSA-së dhe marrëveshjeve tjera ndërkombëtare”.​​ Në lidhje me këtë, Gjykata,​​ ndër të tjera, kishte kërkuar nga​​ MINT, nëse: “[...]​​ keni diçka për të shtuar lidhur me çështjen e “zotimeve dypalëshe mbrojtëse”, të cilat i ka marrë përsipër Republika e Kosovës në kuadër të MSA-së? Luteni që të dorëzoni ndonjë dokument të shkruar e specifik nëse keni në lidhje me​​ “zotimet dypalëshe mbrojtëse” në kuadër të MSA-së përveç atyre të cekura ne​​ shkresën [Nr. 7348-01] e 2 dhjetorit 2022. ​​ Gjykata,​​ gjithashtu​​ kishte kërkuar nga MINT,​​ “të theksoni qartë cilat janë “marrëveshjet​​ e tjera​​ ndërkombëtare” të cilave iu referoheni në pjesën e paragrafit 17 dhe të na e sqaroni ndikimin e tyre në ligjin e kontestuar? Dhe njëkohësisht luteni të na dërgoni versionet me shkrim të tyre (marrëveshjet tjera ndërkombëtare)?”

• Në bazë të pyetjeve të parashtruara, përgjigjja e Ministres së​​ MINT, e 18 majit 2023​​ në esencë, përmbante, si në vijim: ​​ 

• Në përgjigje ndaj pyetjes së parë, MINT theksoi dy dispozita shtesë në kuadër të “zotimeve dypalëshe të mbrojtjes” të ndërmarra nga Republika e Kosovës, të cilat mund të jenë relevante për Ligjin e kontestuar, përkatësisht preambulën e MSA-së dhe paragrafin 5 të nenit 44 (Klauzola e mungesës) të MSA-së. Duke vepruar kështu, MINT parashtroi dy dokumente shtesë në Gjykatë, përkatësisht Marrëveshjen e Stabilizim Asociimit ndërmjet​​ BE-së​​ dhe Komunitetit Evropian të Energjisë Atomike, nga njëra anë, dhe Kosovës, nga ana tjetër, në versionin e saj në gjuhen angleze; dhe Ligjin përkatës ratifikues nr. 05/L-069. Së pari, MINT iu referua preambulës se MSA-se e cila nënvizon​​ “zotimin e palëve për rritjen e lirive politike dhe ekonomike si bazë të kësaj Marrëveshjeje, si dhe zotimin e tyre për të respektuar të drejtat e njeriut, duke përfshirë të drejtat e personave që u përkasin pakicave dhe grupeve të cenueshmeve.”​​ Më pas, MINT shtjelloi më tej nenin 44.5 (Klauzola e mungesës) të MSA-së, dhe rëndësinë e tij për Ligjin e kontestuar. Bazuar në nenin 44 (Klauzola e mungesës) të MSA-së, rezulton se Republika e Kosovës është e detyruar të njoftojë menjëherë Këshillin e Stabilizim Asociimit (KSA) për zbatimin e çdo mase që ka të bëjë me​​ “mungesën kritike, apo kërcënimin me mungesë, të produkteve ushqimore ose të produkteve tjera esenciale për Palën eksportuese"​​ ose për një​​ "rieksportim në një vend të tretë të një produkti ndaj të cilit Pala eksportuese ruan kufizime sasiore të eksportit, detyrime ose masa ose tarifa eksporti me efekt të njëjtë, dhe kur situatat e referuara më sipër lindin, ose ka të ngjarë të shkaktojnë vështirësi të mëdha për Palën eksportuese”.​​ 

• Në përgjigje ndaj pyetjes së dytë, që synon të sqarojë “marrëveshjet e tjera ndërkombëtare” të përmendura në letrën e mëparshme [Nr. 7348-01] të datës 2 dhjetor 2022, MINT specifikoi se dispozitat ligjore në lidhje me MSA-në për sa i përket masave mbrojtëse, zbatohen edhe për Marrëveshjen e Partneritetit, Tregtisë dhe Bashkëpunimit ndërmjet Mbretërisë së Bashkuar të Britanisë së Madhe dhe Irlandës së Veriut dhe Republikës së Kosovës, e cila u inkorporua me dekretin e presidentit nr. 04/2020 të datës 16.01.2020. (Sqarim: kjo Marrëveshje i është dorëzuar edhe Gjykatës​​ si dokument shtesë. Në lidhje me ndikimin e dispozitave të sipërpërmendura në Ligjin e kontestuar, MINT shpjegoi se neni 8, paragrafi 7, i Ligjit të kontestuar, është shtuar për të përmbushur kërkesat e marrëveshjeve ndërkombëtare të lartpërmendura. Prandaj, neni 8, paragrafi 7, parasheh që çdo vendim i marrë nga MINT​​ “duhet të jetë në përputhje me zotimet dypalëshe të mbrojtjes që Kosova ka marrë përsipër sipas MSA-së dhe marrëveshjeve të tjera ndërkombëtare”. ​​ ​​ ​​ ​​ ​​ ​​​​ 

• MINT më tej konkludoi duke ritheksuar bindjen e vet se Ligji 08/L-179 për Masat e Përkohshme të Produkteve Themelore në Raste të Veçanta të Destabilizimit në Treg “është në pajtueshmëri të plotë me frymën dhe shkronjën e Kushtetutës”, duke theksuar se​​ “ligji i shërben drejtësisë sociale, si vlerë themelore e Republikës nga neni 7 [Vlerat]”.​​ MINT ritheksoi se Ligji i kontestuar​​ “nuk bie ndesh me rendin e sanksionuar nga neni 10 [Ekonomia], meqë mbron thelbin e tregut të lirë nga keqpërdorimi dhe destabilizimi me masa të përkohshme”,​​ dhe më tej se zbaton detyrimet e Republikës së Kosovës sipas nenit 119 [Parimet e Përgjithshme] të Kushtetutës,​​ “për të mbrojtur konkurrencën e lirë (paragrafi 3), për të promovuar mirëqenien e qytetarëve (paragrafi 4) dhe për të mbrojtur konsumatorin (paragrafi 7)”. ​​ ​​​​ 

(iv)​​ Përgjigjja e Ministres së​​ MINT, e 31 majit 2023, si përgjigje ndaj komenteve të Grupit Parlamentar Lëvizja VETËVENDOSJE!.

• Më 31 maj 2023, Ministrja e​​ MINT​​ dorëzoi përgjigje në komentet e Grupit Parlamentar Lëvizja VETËVENDOSJE! e përfaqësuar nga deputeti Armend Muja, me përmbajtjen si në vijim​​ “ndërsa sa i përket kërkesës KO173/22, edhe më tutje qëndrojmë pranë komenteve të bëra sipas shkresës të datës 2 dhjetor 2022, si dhe shkresës të datës 16 maj 2023, ku edhe më tutje konsiderojmë se Ligji 08/L-179 për Masat e Përkohshme të Produkteve Themelore në Raste të Veçanta të Destabilizimit në Treg, është në përputhje të plotë me frymën dhe shkronjën e Kushtetutës. Ligji i shërben drejtësisë sociale, si vlerë themelore e Republikës nga neni 7 (Vlerat). Nuk bie ndesh në rendin e sanksionuar me nenin 10 (Ekonomia), meqë mbron thelbin e tregut të lirë nga keqpërdorimet dhe destabilizimi me masa të përkohshme. Ligji në veçanti jetëson detyrimet e Republikës, nga neni 119 (Marrëdhëniet ekonomike: Parimet e përgjithshme), për të mbrojtur konkurrencën e lirë (paragrafi 3), për të promovuar mirëqenien qytetarëve (paragrafi 4) dhe për të mbrojtur konsumatorin (paragrafi 7)”.

Dispozitat dhe dokumentet relevante​​ 

• Në vijim, Gjykata do të paraqes, (I) dispozitat relevante të Kushtetutës së Republikës së​​ Kosovës; (II) dispozitat relevante të ligjeve të aplikueshme të Republikës së Kosovës, përfshirë (i) Ligjin Nr. 05/L-069 për Ratifikimin e Marrëveshjes së Stabilizim Asociimit ndërmjet Republikës së Kosovës, në njërën anë, dhe​​ BE-së​​ dhe Komunitetit Evropian të Energjisë Atomike, në anën tjetër; (ii) Ligjin Nr. 2004/18 për tregtinë e brendshme; (iii) Ligjin Nr. 06/L-040 për masat mbrojtëse në importe; (iv)​​ Ligjin Nr. 08/L-056 për mbrojtjen e konkurrencës; dhe (v) Ligjin Nr. 03/L-244 për rezervat shtetërore të mallrave; (III) Parimet e aplikueshme Ndërkombëtare, përfshirë (i) parimet themelore të funksionimit të tregut evropian; (ii) opinionet relevante të Komisionit të Venecias; dhe (iii) kontributin e shteteve anëtarë të Komisionit të Venecias; dhe (IV) dispozitat e Ligjit të kontestuar.​​ 

• DISPOZITAT RELEVANTE TË KUSHTETUTËS​​ 

Kushtetuta e Republikës së Kosovës

​​ 

Neni 7

[Vlerat]

“1. Rendi kushtetues i Republikës së Kosovës bazohet në parimet e lirisë, paqes, demokracisë, barazisë, respektimit të të drejtave dhe lirive të njeriut dhe sundimit të ligjit, mosdiskriminimit, të drejtës së pronës, mbrojtjes e mjedisit, drejtësisë sociale, pluralizmit, ndarjes së pushtetit shtetëror dhe ekonomisë së tregut.

2. Republika e Kosovës siguron barazinë gjinore si vlerë themelore për zhvillimin demokratik të shoqërisë, mundësi të barabarta për pjesëmarrje të femrave dhe meshkujve në jetën politike, ekonomike, sociale, kulturore dhe në fushat të tjera të jetës shoqërore.”

Neni 10

[Ekonomia]

“Ekonomia e tregut me konkurrencë të lirë është bazë e rregullimit ekonomik të Republikës së Kosovës.”

Kapitulli II

Të Drejtat dhe Liritë Themelore

Neni 21​​ 

[Parimet e Përgjithshme]

1. Të drejtat dhe liritë themelore të njeriut janë të pandashme, të patjetërsueshme e të pacenueshme dhe janë bazë e rendit juridik të Republikës së Kosovës.

2. Republika e Kosovës mbron dhe garanton të drejtat dhe liritë themelore të njeriut, të parashikuara në këtë Kushtetutë.

3. Çdokush e ka për detyrë t’i respektojë të drejtat e njeriut dhe liritë themelore të të tjerëve.

4. Të drejtat dhe liritë themelore të parashikuara në Kushtetutë, vlejnë edhe për personat juridikë, për aq sa janë të zbatueshme.

Neni 55

[Kufizimi i të Drejtave dhe Lirive Themelore]

“1. Të drejtat dhe liritë themelore të garantuara me këtë Kushtetutë, mund të kufizohen ​​ vetëm me ligj.

2. Të drejtat dhe liritë themelore të garantuara me këtë Kushtetutë, mund të kufizohen vetëm deri në atë masë sa është e domosdoshme që, në një shoqëri të hapur dhe demokratike, të përmbushet qëllimi për të cilin lejohet kufizimi.

3. Kufizimet e të drejtave dhe lirive themelore të garantuara me këtë Kushtetutë, nuk mund të bëhen për qëllime të tjera, përveç atyre për të cilat janë përcaktuar.

4. Me rastin e kufizimit të të drejtave të njeriut dhe interpretimit të atyre kufizimeve, të gjitha institucionet e pushtetit publik, dhe sidomos gjykatat, e kanë për detyrë t’i kushtojnë kujdes esencës së të drejtës që kufizohet, rëndësisë së qëllimit të kufizimit, natyrës dhe vëllimit të kufizimit, raportit midis kufizimit dhe​​ qëllimit që synohet të arrihet, si dhe të shqyrtojnë mundësinë e realizimit të atij qëllimi me kufizim më të vogël.

5. Kufizimi i të drejtave dhe lirive të garantuara me këtë Kushtetutë, nuk bën të mohojë kurrsesi esencën e së drejtës së garantuar.”

Neni 65

[Kompetencat e Kuvendit]

“Kuvendi i Republikës së Kosovës:

(1) miraton ligje, rezoluta dhe akte të tjera të përgjithshme;

[…]’​​ 

(9) mbikëqyr punën e Qeverisë dhe të institucioneve të tjera publike, të cilat, në bazë të Kushtetutës dhe ligjeve, i raportojnë Kuvendit;​​ 

[...]​​ 

(14) vendos për çështjet me interes të përgjithshëm, të përcaktuara me ligj.”

Neni 80​​ 

[Miratimi i Ligjeve]​​ 

“Ligjet, vendimet dhe aktet tjera miratohen nga Kuvendi me shumicën e votave të deputetëve të pranishëm dhe që votojnë, përveç në rastet kur është ndryshe e përcaktuar me këtë Kushtetutë.”

Neni 93​​ 

[Kompetencat e Qeverisë]

“Qeveria ka këto kompetenca:

(1) propozon dhe zbaton politikën e brendshme dhe të jashtme të vendit;

(2) mundëson zhvillimin ekonomik të vendit;

(3) propozon Kuvendit projektligje dhe akte të tjera;

[...]

(11) ushtron edhe funksione të tjera ekzekutive, të cilat nuk u janë caktuar organeve të tjera qendrore ose vendore.”

Kapitulli IX Marrëdhëniet Ekonomike

Neni 119​​ 

[Parimet e Përgjithshme]

“1. Republika e Kosovës siguron një mjedis të favorshëm ligjor për ekonominë e tregut, lirinë e aktivitetit ekonomik dhe sigurinë e pronës publike e private.

2. Republika e Kosovës siguron të drejta ligjore të barabarta për të gjithë investitorët dhe të gjitha ndërmarrjet vendore dhe të jashtme.

3. Veprimet që kufizojnë konkurrencën e lirë përmes vendosjes ose abuzimit të pozitës

dominuese, ose praktikave që e kufizojnë konkurrencën, janë të ndaluara, me përjashtim kur këto lejohen në mënyrë eksplicite me ligj.

4. Republika e Kosovës promovon mirëqenie për të gjithë qytetarët e saj duke inkurajuar zhvillimin e qëndrueshëm ekonomik.

5. Republika e Kosovës do të themelojë organe të pavarura për rregullimin e tregut atëherë kur vetë tregu nuk mundet që në masë të mjaftueshme të mbrojë interesin publik.

6. Investitorit të jashtëm i garantohet nxjerrja e lirshme e fitimit dhe kapitalit të investuar jashtë vendit, në pajtim me ligjin.

7. Garantohet mbrojtja e konsumatorëve, në pajtim me ligjin.

8. Secili person është i obliguar të paguajë tatimet dhe kontributet e tjera të parapara me ligj.

9. Republika e Kosovës ushtron të drejtën e pronësisë mbi çdo ndërmarrje që ajo kontrollon në pajtim me interesin publik, me qëllim që të maksimalizojë vlerën afatgjate të ndërmarrjes.

10. Shërbimet publike të detyrueshme mund të imponohen mbi këto ndërmarrje në pajtim me ligjin, i cili duhet të përcaktojë edhe kompensimin e drejtë.”

• DISPOZITAT RELEVANTE TË LIGJEVE TË APLIKUESHME​​ 

LIGJI Nr. 05/L-069 PËR RATIFIKIMIN E MARRËVESHJES SË STABILIZIM ASOCIIMIT NDËRMJET REPUBLIKËS SË KOSOVËS, NË NJËRËN ANË, DHE BASHKIMIT EVROPIAN DHE KOMUNITETIT EVROPIAN TË ENERGJISË ATOMIKE, NË ANËN TJETËR

[…]

Neni​​ 43

(Klauzola për masa mbrojtëse)

“1. Palët pajtohen që të zbatohen rregullat dhe parimet e nenit XIX të GATT 1994 dhe Marrëveshja e OBT-së për Masat Mbrojtëse.

2. Pavarësisht nga paragrafi 1, Pala importuese mund të ndërmarrë masat e duhura mbrojtëse bilaterale sipas kushteve dhe në përputhje me procedurat e përcaktuara në këtë nen, ku çdo produkt i njërës Palë importohet në territorin e Palës tjetër në sasi të tilla të rritura dhe në kushte të tilla që shkakton ose rrezikon të shkaktoj:

(a) dëme serioze ndaj industrisë vendase të produkteve të ngjashme ose që janë​​ 

drejtpërsëdrejti konkurruese, në territorin e Palës importuese; ose

(b) çrregullime serioze në cilindo sektor të ekonomisë apo vështirësi që mund të sjellin përkeqësim serioz të situatës ekonomike në një rajon të Palës importuese.

3. Masat mbrojtëse dypalëshe kundrejt importeve të Palës tjetër nuk duhet të tejkalojnë nivelin e nevojshëm për riparimin e problemeve, siç është përcaktuar në paragrafin 2, të cilat janë shfaqur si rezultat i aplikimit të kësaj Marrëveshje. Masat e miratuara mbrojtëse duhet të konsistojnë me pezullimin e rritjes ose zvogëlimin e margjinës së preferencave të ofruara me këtë Marrëveshje për produktin përkatës deri në një kufi maksimal që korrespondon me normën bazike tarifore të referuar në nenin 20, paragrafin 4(a) dhe (b) dhe paragrafin 5 për të njëjtin produkt. Masa të tilla duhet të përmbajnë elementë të qarta që në mënyrë progresive dërgojnë drejt eliminimit të tyre më së voni në fund të periudhës së vendosur dhe nuk do të ndërmerren për një periudhë më të gjatë se dy vite. Në rrethana shumë të jashtëzakonshme, masat mund të zgjaten për një periudhë shtesë maksimale prej dy vitesh. Asnjë masë mbrojtëse dypalëshe nuk do të zbatohet për importin e një produkti që më parë i është nënshtruar një mase të tillë për një periudhë të barabartë me atë gjatë së cilës masa ishte aplikuar më parë, me kusht që periudha e mos-aplikimit të jetë të paktën dy vite që nga skadimi i masës.

4. Në rastet e përcaktuara në këtë nen, përpara marrjes së masave të parashikuara në të, ose në rastet kur aplikohet paragrafi 5 (b) i këtij neni, sapo të jetë e mundur BE-ja ose Kosova do t’i japin KSA-së të gjithë informacionin relevant të kërkuar për një ekzaminim të hollësishëm të situatës me synim për të kërkuar zgjidhje të pranueshme nga të dy Palët.

5. Për zbatimin e paragrafëve 1, 2, 3 dhe 4 aplikohen dispozitat e mëposhtme:

(a) Problemet që lindin nga situata e referuar në këtë nen i kalohen menjëherë për​​ 

shqyrtim KSA-së, i cili mund të marrë çfarëdolloj vendimi të nevojshëm për t’i dhënë fund këtyre problemeve. Nëse KSA-ja ose Pala eksportuese, brenda 30 ditëve pasi çështja i është kaluar për shqyrtim KSA-së nuk ka marrë një vendim për t’i dhënë fund këtyre problemeve ose kur nuk është arritur ndonjë zgjidhje tjetër e kënaqshme, Pala importuese mund të miratojë masat e duhura për të zgjidhur problemin në përputhje me këtë nen. Gjatë përzgjedhjes së masave mbrojtëse përparësi duhet dhënë atyre që pengojnë më pak funksionimin e aranzhimeve të vendosura në këtë Marrëveshje. Masat mbrojtëse do të ruajnë nivelin/margjinën e preferencave të ofruara nga kjo Marrëveshje.

(b) Kur rrethanat e jashtëzakonshme dhe kritike kërkojnë veprim të menjëhershëm dhe e bëjnë të pamundur informacionin ose shqyrtimin paraprak, siç mund të jetë rasti, Pala përkatëse, në situatat e përcaktuara në këtë nen, mund të aplikoj menjëherë masa të përkohshme të nevojshme për t’u përballur me situatën dhe e informon menjëherë Palën tjetër për këtë.

Masat mbrojtëse i njoftohen menjëherë KSA-së, dhe do t’i nënshtrohen konsultimeve periodike brenda këtij organi, veçanërisht me synimin për të përcaktuar një kalendar veprimesh për anulimin e tyre sapo të lejojnë rrethanat.

6. Në rast se BE-ja ose Kosova, ju nënshtrohen importet e produkteve që rrezikojnë të shkaktojnë vështirësitë e përmendura në këtë nen, një procedurë administrative që ka për qëllim sigurimin e shpejtë të informacionit për tendencën e rrjedhave tregtare, pra do të informoj Palën tjetër.”

Neni 44

(Klauzola e pamjaftueshmërisë)

1. Kur pajtueshmëria me dispozitat e këtij Titulli sjell:

(a) një pamjaftueshmëri serioze, ose një rrezik për artikujt ushqimorë ose produkte tjera thelbësore për Palën eksportuese; ose

(b) ri-eksportim në një vend të tretë të një produkti ndaj të cilit Pala eksportuese mban kufizime sasiore për eksportin, tarifat ose masat për eksport që kanë efekt të njëjtë, dhe kur situata e përmendur më sipër shkakton, ose mund të shkaktoj vështirësi të mëdha për Palën eksportuese, atëherë ajo Palë mund të marrë masat e duhura në përputhje me kushtet dhe procedurat e vendosura në këtë nen.

2. Gjatë përzgjedhjes së masave duhet dhënë përparësi atyre masave që ndikojnë më pak negativisht në funksionimin e aranzhimeve të kësaj Marrëveshje. Këto masa nuk zbatohen në mënyrë të atillë që të shkakton diskriminim arbitrar ose të pajustifikueshëm ku mbizotërojnë të njëjtat kushte, ose një kufizim i tërthortë në tregti dhe duhet të eliminohen kur kushtet nuk e arsyetojnë më mbajtjen e tyre.

3. Përpara marrjes së masave të parashikuara në paragrafin 1 ose, sapo të jetë e mundur në rastet kur zbatohet paragrafi 4, BE-ja ose Kosova do t’i japin KSA-së të gjithë informacionin përkatës, me qëllim që të kërkohet një zgjidhje e pranueshme për Palët. KSA-ja mund të dakordohet për çfarëdo mase të nevojshme për t’i dhënë fund vështirësive. Nëse nuk arrihet asnjë marrëveshje brenda 30 ditëve pasi çështja i është kaluar KSA-së, Pala eksportuese mund të zbatojë masat e përmendura në këtë nen për eksportimin e produktit përkatës.

4. Kur rrethanat e jashtëzakonshme dhe kritike kërkojnë veprim të menjëhershëm dhe e bëjnë të pamundur informimin ose shqyrtimin paraprak, siç mund të jetë rasti, BE-ja ose Kosova mund të zbatojnë sa më parë masat parandaluese të nevojshme për të trajtuar situatën dhe do të informojnë Palën tjetër menjëherë për këtë.

5. Çdo masë e zbatuar sipas këtij neni i njoftohet menjëherë KSA-së dhe i nënshtrohet​​ 

konsultimeve periodike brenda atij organi, në veçanti me qëllim të përcaktimit të një kalendari veprimesh për eliminim e tyre sapo ta lejojnë rrethanat.

Neni 47

(Kufizimet e autorizuara)

Kjo Marrëveshje nuk përjashton ndalimet apo kufizimet e importeve, eksporteve ose mallrave transite të justifikuara në bazë të moralit publik, politikave publike, ose sigurisë publike; mbrojtjes së shëndetit dhe jetës së njerëzve, kafshëve ose bimëve; mbrojtjes së thesarëve me vlerë artistike, historike ose arkeologjike, ose mbrojtjes së pronësisë intelektuale, industriale dhe tregtare, ose të rregullave që ndërlidhen me arin dhe argjendin. Megjithatë, ndalimet ose kufizimet e tilla nuk do të përbëjnë diskriminim arbitrar ose kufizim të tërthortë në tregtinë ndërmjet Palëve.

LIGJI Nr. 2004/ 18 PËR TREGTINË E BRENDSHME

Neni 1

(pa titull)

Me këtë ligj rregullohen kushtet për ushtrimin e veprimtarisë së tregtisë në tregun e brendshëm, tregtia me shumicë, tregtia me pakicë, ankandi, ndërmjetësimi në tregti, praktikat kufizuese dhe masat mbrojtëse për ushtrimin e veprimtarisë tregtare, konkurrencën e pandershme, masat mbikëqyrëse, masat administrative dispozitat ndëshkuese dhe dispozitat përfundimtare.

Neni 42​​ 

(Kufizimet për ushtrimin e veprimtarisë tregtare)

42.1. Qeveria me akt të veçantë, përkohësisht, mund të kufizojë ushtrimin e veprimtarisë tregtare në rastet:

a. e fatkeqësive elementare dhe natyrore, kur ndodh apo mund të ndodhin çrregullime në treg, çrregullime në furnizimin e popullatës ose çrregullime në rajon, të cilat rrezikojnë shëndetin dhe sigurinë e qytetarëve,

b. e çrregullimeve të konsiderueshme në tregun e brendshëm si mungesa e mallrave reprodukuese për prodhimtari, përpunim dhe për sigurimim e jetës së qytetarëve,

c. kur rrezikohet furnizimi me lëndë së parë apo materiali me rëndësi strategjike.

42.2. Qeveria përcakton kufizimet e ushtrimit të veprimtarisë së tregtisë nga paragrafi 1 i këtij neni vetëm nëse çrregullimet nuk mund të evitohen me masa të tjera ose nevojat nuk mund të përmbushen nga rezervat e mallit, importi ose me masa tjera të politikës ekonomike.

Neni 43

(pa titull)

Në rastet nga neni 40 i këtij Ligji, Qeveria mund të përcaktojë:

a. kufizimin e tregtisë ose kufizimin e mallrave të caktuara ose kushtet e veçanta për tregti me mallra të caktuara,

b. kufizimin e eksportit të mallrave të caktuar ose kushtet e veçanta për eksport për mallra të caktuara,

c. t’i ndalojë tregtarit shitjen e mallit të caktuar,

d. obligimin e tregtarit për furnizim dhe shitje të llojit dhe sasisë së caktuar të mallit si dhe shitjen e mallit konsumtorëve të caktuar sipas renditjes së përcaktuar të prioritetit,

e. obligimin e disa tregtarëve për ruajtjen e llojit dhe sasisë së caktuar të mallrave.

Sanksione administrative

Neni 59

(pa titull)

59.1. Gjobitet në shumë prej 5.000 euro deri në 15.000 euro personi fizik apo juridik që:

a). nuk i respekton kufizimet e vëna mbi ushtrimin e veprimtarive tregtare në nenet 42 dhe 43.

b). ushtron praktika të padrejta tregtare sipas neneve 47, 48, 49 dhe 50.

59.2. Për veprimet nga paragrafi 1, i këtij neni, gjobitet për shkelje edhe personi përgjegjës me gjobë në shumë prej 500 deri në 1.500 €.​​ ​​ 

LIGJI Nr. 06/L-040 PËR MASAT MBROJTËSE NË IMPORTE

Neni 1​​ 

(Qëllimi)

1. Një masë mbrojtëse mund të zbatohet për një produkt vetëm nëse është përcaktuar sipas dispozitave të këtij Ligji, se produkti i tillë është importuar në sasi aq të shtuar, absolute apo relative në prodhimin vendor, dhe/apo me ato afate apo kushte që shkaktojnë ose kërcënojnë të shkaktojnë dëmtim serioz në industrinë vendore e cila prodhon produkte të ngjashme apo konkurruese.

2. Masat mbrojtëse zbatohen për një produkt që importohet, pavarësisht origjinës së tij.

Neni​​ 2

(Fusha e zbatimit)

1. Ky ligj nuk përjashton miratimin apo zbatimin e ndalimeve, dhe/apo kufizimeve sasiore të parashikuara me nenin 26 të këtij Ligji.​​ 

2. Ky ligj nuk përjashton zbatimin e rregullave mbrojtëse të përfshira në marrëveshjet e lidhura ndërmjet Republikës së Kosovës dhe vendeve të treta. Masat mbrojtëse rregullohen me dispozitat e marrëveshjes përkatëse, të cilat do të zbatohen sipas rastit përmes dispozitave të​​ 

këtij ligji.

3. Dispozita e Marrëveshjes mbi Masat Mbrojtëse të OBT-së gjithashtu merren parasysh gjatë interpretimit dhe zbatimit të këtij ligji.

Neni 4

(Masat mbrojtëse dhe kushtet e zbatimit të tyre)

1. Masat mbrojtëse janë të përkohshme dhe përbëjnë tarifën mbrojtëse ad valorem, të llogaritur sipas vlerës së produktit të importuar, e cila mund të zbatohet edhe përmes kuotës tarifore në importet e produktit të ngjashëm apo konkurrues.​​ 

2. Masat mbrojtëse për produktet e importuara në territorin e Republikës së Kosovës zbatohen vetëm nëse është përcaktuar, përmes një hetimi të kryer sipas dispozitave të këtij ligji, se produkti i hetuar është importuar në territorin e Republikës së Kosovës në sasi aq të rritur dhe në kushte të tilla që shkakton ose kërcënon të shkaktojë dëm serioz tek prodhuesit e produkteve të ngjashme ose në Republikën e Kosovës.

Neni 25

(Dispozitat përjashtuese)

1. Ky ligj nuk pengon zbatimin e:

1.1. ndalimeve, kufizimeve apo kontrolleve sasiore për importet, në mbështetje të legjislacionit në fuqi në mbrojtje të rregullit dhe të sigurisë publike, në mbrojtje të shëndetit dhe të jetës së njerëzve, kafshëve dhe bimëve, në mbrojtje të pasurisë kombëtare, me vlera artistike, historike dhe arkeologjike, ose në mbrojtje të pronësisë, industriale dhe tregtare;

1.2. veprimeve për këmbimin e monedhës së huaj;

1.3. detyrimeve, që rrjedhin nga marrëveshjet ndërkombëtare;

1.4. akteve ligjore dhe nënligjore për importet, si dhe të ligjeve të tjera për importet, kur nuk bien ndesh me këtë ligj.

LIGJI Nr. 08/L-056 PËR MBROJTJEN E KONKURRENCËS

Neni 1

(Qëllimi)

1. Ky ligj përcakton rregullat dhe masat për mbrojtjen e konkurrencës së lirë dhe efektive në treg, kompetencat dhe organizimin e Autoritetit të Konkurrencës i Republikës së Kosovës, si dhe procedurat për zbatimin e këtij ligji.

[...]

Neni 2

(Fushëveprimi)

1. Ky ligj zbatohet për të gjitha format e parandalimit, kufizimit ose shtrembërimit të konkurrencës nga ndërmarrjet në territorin e Republikës së Kosovës ose jashtë territorit, nëse veprimet e tyre kanë efekt në tregun e Republikës së Kosovës.

2. Për aq sa nuk u pengon në detyrat që u janë caktuar me ligj ose për të cilat janë themeluar, ky ligj zbatohet ndaj ndërmarrjeve që ushtrojnë veprimtari ekonomike dhe që sipas ligjit:

2.1. kryejnë shërbime me interes të përgjithshëm ekonomik;

2.2. kanë karakterin e një monopoli që krijon të hyra;

2.3. kanë të drejta ekskluzive.

3. Ky ligj nuk zbatohet për marrëdhëniet mes punëdhënësve dhe punëmarrësve, si dhe për marrëdhëniet që janë objekt i kontratës kolektive mes punëdhënësit dhe sindikatës.

KAPITULLI V​​ 

AUTORITETI​​ 

Neni 21​​ 

(Autoriteti)

1. Autoriteti është agjenci e pavarur, që për punën e vet i përgjigjet Kuvendit të Republikës së Kosovës.​​ 

2. Selia e Autoritetit është në Prishtinë.​​ 

3. Ndalohet çdo ndërhyrje, politike, publike ose private që mund të cenojë pavarësinë ose paanshmërinë e Autoritetit.​​ 

4. Organizimi dhe funksionimi i Autoritetit rregullohen me këtë ligj dhe me statutin e miratuar nga Komisioni.​​ 

5. Nga buxheti i shtetit ndahen mjete të mjaftueshme për nevojat e Autoritetit, duke përfshirë punësimin e profesionistëve të kualifikuar dhe blerjen e mallrave e shërbimeve të domosdoshme për punë.​​ 

6. Taksat administrative dhe gjobat që arkëton Autoriteti derdhen në buxhetin e shtetit.​​ 

Neni 22

(Komisioni)

1. Komisioni është organ kolegjial që menaxhon me punën e Autoritetit.​​ 

2. Komisioni përbëhet nga pesë (5) anëtarë, duke përfshirë Kryetarin dhe Nënkryetarin e Autoritetit, të cilët i emëron Kuvendi i Republikës së Kosovës.​​ 

3. Qeveria, pas zhvillimit të konkursit publik, ia propozon Kuvendit Komisionin e ri, gjashtë (6) muaj para përfundimit të mandatit të Komisionit ose menjëherë pasi pozita e anëtarit të Komisionit mbetet e zbrazët.​​ 

4. Mandati i anëtarit të Komisionit zgjat pesë (5) vjet.​​ 

5. Anëtari i Komisionit mund të riemërohet vetëm një herë.

Neni 26

(Përgjegjësitë e Komisionit)

1. Komisioni ka këto përgjegjësi:

1.1. harton dhe miraton akte nënligjore në përputhje me këtë ligj;

1.2. vendos për fillimin e procedurës për hetimin e çrregullimit të konkurrencës;

1.3. shqipton gjoba për shkelje të këtij ligji;

1.4. nxjerr vendim për lejimin e përqendrimit;

1.5. përcakton kushte, masa dhe afate për realizimin e përqendrimit;

1.6. përmbyll procedurat dhe cakton masat, kushtet dhe afatet për rivendosjen e konkurrencës efektive të tregut;

1.7. i kërkon gjykatës të autorizojë kontrollin e paparalajmëruar sipas neneve 40, 41, 42, 43 dhe 44 të këtij ligji;

1.8. informon dhe ndërgjegjëson publikun për konkurrencën në treg;

1.9. përcakton parimet metodologjike për hetimin e konkurrencës së tregut;

1.10. përcakton rregullat dhe masat për mbrojtjen e konkurrencës;

1.11. jep mendime profesionale dhe rekomandime sipas nenit 32 të këtij ligji;

1.12. bashkëpunon me institucionet simotra lidhur me fushëveprimin e Autoritetit, të për caktuar me këtë ligj dhe me detyrimet ndërkombëtare të Republikës së Kosovës;

1.13. miraton raportin vjetor të punës së Autoritetit dhe ia paraqet Kuvendit të Republikës deri më 31 mars të vitit vijues;

1.14. kryen studime të tregut dhe mbledh të dhëna sipas këtij ligji.

2. Komisioni cakton përparësitë për zbatim duke u mbështetur në ndjeshmërinë dhe rëndësinë e rasteve.

Neni 49​​ 

(Masat e përkohshme)

1. Autoriteti mund të fillojë procedurën dhe të marrë vendim për masa të përkohshme ndaj palës, kur ka rrezik për dëmtim të pariparueshëm të konkurrencës në treg, sidomos kur veprimet e caktuara çrregullojnë konkurrencën.

2. Me vendimin për masa të përkohshme, Autoriteti urdhëron ndërmarrjen të ndalojë veprimin e caktuar ose të zbatojë masa, kushte dhe afate për mënjanimin e efekteve të dëmshme në konkurrencën në treg.

3. Masat e përkohshme zgjatin deri në gjashtë (6) muaj. Autoriteti mund të shtyjë kohëzgjatjen e masave të përkohshme nëse është e domosdoshme.

4. Nëse pala nuk zbaton vendimin për masa të përkohshme, Autoriteti konstaton shkeljen e këtij ligji dhe shqipton gjobë sipas këtij ligji.

Neni 66​​ 

(Mbrojtja gjyqësore)

1. Nuk lejohet ankesë por pala mund të nisë konflikt administrativ me padi në gjykatën kompetente ndaj këtyre akteve të Autoritetit: [...]

1.4. vendimi për masa të përkohshme nga neni 49 i këtij ligji; [...].

LIGJI Nr. 03/L-244 PËR REZERVAT SHTETËRORE TË MALLRAVE

Neni 1

(Qëllimi)

Me këtë ligj përcaktohet procedura e krijimit, sigurimit, financimit, deponimit, ruajtjes, përdorimit, menaxhimit, përtëritjes, freskimit dhe shpërndarjes së rezervave shtetërore të mallrave në Republikën e Kosovës.

Neni 2​​ 

(Fusha e zbatimit)

Rezervat shtetërore të mallrave krijohen për të ndërhyrë në mënyrë operative për mbrojtjen e popullsisë, ekonomisë në rast të çrregullimit të tregut, mbrojtjes së vendit, në situata të gjendjes së jashtëzakonshme, gjendjes së emergjencës civile, veprimeve terroriste, veprimeve ushtarake në gjendje lufte, të cilat sjellin dëme të menjëhershme e të rënda për jetën, shëndetin e popullatës, gjësë së gjallë, pasurisë, trashëgimisë kulturore, mjedisin si dhe për dhënien e ndihmave humanitare, në përputhje me normat e së drejtës ndërkombëtare.

Neni 14

(Shfrytëzimi rezervave shtetërore)

1. Rezervat shtetërore të mallrave, shfrytëzohen për nevoja të furnizimit në raste:

1.1. të luftës apo rrezikut të drejtpërdrejt nga lufta;

1.2. të fatkeqësive natyrore të përmasave të mëdha dhe katastrofave tekniko- teknologjike dhe ekologjike;

1.3. të dhënies së ndihmave emergjente shteteve tjera të goditura sikurse në nën-paragrafin 1.2 të këtij paragrafi.

Neni 16

(Detyrimet e prodhuesve në kohë rreziku)

Qeveria e Kosovës detyron personat fizik dhe juridik të cilët ushtrojnë veprimtari prodhuese, respektivisht të cilët merren me qarkullimin e llojeve të caktuara të mallrave të cilat konsiderohen si rezerva shtetërore të mallrave, që në kohë lufte apo rrezikut të drejtpërdrejt të integritetit shtetëror, të prodhojnë, respektivisht të shesin atë lloj të mallit me qëllim të plotësimit, respektivisht përtëritjes së rezervave shtetërore të mallrave.

Neni 28​​ 

(Dispozitat ndëshkuese)

Mosveprimi sipas vendimit të përcaktuar nga Qeveria sipas nenit 16 të këtij ligji, konsiderohet vepër penale dhe për të njëjtën personi fizik dhe personi përgjegjës i personit juridik mund të dënohet me burg prej një (1) vjet deri në pesë (5) vjet.

• PARIMET E APLIKUESHME NDËRKOMBËTARE​​ 

(i) Parimet Themelore​​ të​​ Funksionimit​​ të Tregut​​ Evropian

• • Traktati për Funksionimin​​ e Bashkimit​​ Evropian​​ 

KAPITULLI 3

NDALIMI I KUFIZIMEVE SASIORE NDËRMJET SHTETEVE ANËTARE​​ 

Neni 34

(ish-neni 28 TKE)

Kufizimet sasiore mbi importet dhe të gjitha masat me efekt të njëjtë janë të ndaluara midis Shteteve Anëtare.

Neni 35​​ 

(ish-neni 29 TKE)

Kufizimet sasiore mbi eksportet dhe të gjitha masat me efekt të njëjtë janë të ndaluara midis Shteteve Anëtare.

Neni 36

(ish-neni 30 TKE)

Dispozitat e neneve 34 dhe 35 nuk pengojnë ndalimet ose kufizimet mbi importet, eksportet ose mallrat në regjim tranzitor, të arsyetuara me moralin publik, politikën publike ose sigurinë publike; mbrojtjen e shëndetit dhe jetës së njerëzve, kafshëve ose bimëve; mbrojtjen e thesareve kombëtare që kanë vlerë artistike, historike ose arkeologjike; ose mbrojtjen e pronësisë industriale dhe tregtare. Megjithatë, ndalime ose kufizime të tilla nuk përbëjnë një mjet për diskriminim arbitrar ose kufizim të maskuar mbi tregtinë midis Shteteve Anëtare.

TITULLI III​​ 

BUJQËSIA DHE PESHKATARITË

Neni 39

(ish-neni 33 TKE)

• Objektivat e politikës së përbashkët bujqësore janë:

[...]

(d) garantimi i gatishmërisë së furnizimeve;

(e) sigurimi që produktet të shkojnë te konsumatori me çmime të arsyeshme.

Direktiva 2005/29/KE e 11 majit 2005 lidhur me praktikat e padrejta tregtare nga biznesi ndaj konsumatorit në tregun e brendshëm

Neni 5(4) i Traktatit të Bashkimit Evropian

[...]

4. Sipas parimit të proporcionalitetit, përmbajtja dhe forma e veprimit të Bashkimit nuk tejkalojnë kufijtë e asaj që është e nevojshme për arritjen e objektivave të Traktateve”.

Rregullorja e Këshillit nr. 2679/98 e 7 dhjetorit 1998 (paragrafët 3 dhe 6)

(3)​​ Përderisa, për të garantuar përmbushjen e detyrimeve që rrjedhin nga Traktati, dhe, në veçanti, për të siguruar funksionimin e duhur të tregut të brendshëm, Shtetet Anëtare duhet, nga njëra anë, të përmbahen nga miratimi i masave ose përfshirja në sjellje që përbën pengesë për tregtinë dhe, nga ana tjetër, të marrin të gjitha masat e nevojshme dhe proporcionale me synimin për të lehtësuar lëvizjen e lirë të mallrave në territorin e tyre;

[...]

​​ (6)​​ Përderisa, Shtetet Anëtare kanë kompetencë ekskluzive në lidhje me ruajtjen e rendit publik dhe garantimin e sigurisë së brendshme, si dhe në përcaktimin nëse, kur dhe cilat masa janë të nevojshme dhe proporcionale për të lehtësuar lëvizjen e lirë të mallrave në territorin e tyre në një situatë të caktuar;

[...]

(8) Përderisa, një Shtet Anëtar në territorin e të cilit ndodhin pengesa për lëvizjen e lirë të mallrave duhet të marrë të gjitha masat e nevojshme dhe proporcionale për të rivendosur sa më shpejt të jetë e mundur lëvizjen e lirë të mallrave në territorin e tyre, në mënyrë që të shmanget rreziku që çrregullimi ose humbja në fjalë do të vazhdojë, rritet ose intensifikohet dhe se mund të ketë një kolaps në tregti dhe në marrëdhëniet kontraktuale që i nënshtrohen asaj; Përderisa, se ky shtet anëtar duhet të informojë Komisionin dhe, nëse kërkohet, shtetet e tjera anëtare për masat që ka marrë ose synon të marrë për të përmbushur këtë objektiv;

• Komisioni i Venecias​​ 

Raporti​​ i Komisionit të Venecias lidhur me bazën ligjore të sistemit ekonomik gjatë periudhës së tranzicionit nga një ekonomi e planifikuar në një ekonomi të tregut, [CDL(1994)009-e],​​ i​​ miratuar më 28 shkurt 1994

​​ 

• Disa nga parimet e vendosura në Raportin e vitit 1994 të Komisionit të Venecias mbi​​ “Bazat Ligjore të sistemit Ekonomik gjatë një periudhe tranzicioni nga një ekonomi e planifikuar në një ekonomi tregu”, të hartuara në bazë të një studimi të profesor Michel HERBIET, janë të rëndësishme për rrethanat e rastit në fjalë. Parimet përkatëse do të përmblidhen si më poshtë: (i) parimet themelore ligjore që rregullojnë ekonomitë e tregut; (ii) rolin specifik të kushtetutave në sferën ekonomike; (iii) përfshirjen e parimit të ndërhyrjes së shtetit në kushtetutë; dhe (iv) rolin e legjislacionit në sferën ekonomike. ​​ 

• Komisioni i Venecias identifikoi elementët kyç të bazave ligjore të sistemit ekonomik gjatë një periudhe tranzicioni nga një ekonomi e planifikuar në një ekonomi tregu, ndër të cilat janë​​ “njohja formale e lirisë së veprimtarisë ekonomike”,​​ “parimi i parimit të konkurrencës së lirë, bazuar në lirinë ekonomike dhe parimin e barazisë”.​​ Më e rëndësishmja, raporti theksonte se​​ “ekonomia e tregut duhet të jetë sociale, në kuptimin që ajo funksionon për të mirën e shoqërisë si dhe të individëve”.​​ Megjithatë, një ekonomi tregu e cila merr parasysh interesat e të gjitha pjesëve të shoqërisë njëkohësisht lë hapësirë për ndërhyrjen e shtetit në jetën ekonomike për të korrigjuar disa mangësi, për shembull​​ “nëpërmjet ofrimit të një kornize të mirëqenies sociale dhe duke rregulluar veprimtarinë ekonomike ose duke krijuar ndërmarrje publike për të mbushur boshllëqet ku ekonomia e tregut nuk po funksionon siç duhet”.​​ Në këndvështrimin e Komisionit të Venecias, këto janë disa nga elementet e nevojshme për një ekonomi tregu, për sa kohë që operatorët ekonomikë privatë janë ende në gjendje të shfrytëzojnë mundësitë që kanë në dispozicion. ​​ 

• Për rolin specifik të kushtetutave në sferën ekonomike, Komisioni i Venecias deklaroi gjithashtu se,​​ “kushtetutat përbëjnë domosdoshmërisht bazën e sistemeve juridike dhe​​ ekonomike të shteteve”​​ dhe si të tilla,​​ “duhet të ruajnë stabilitetin dhe parashikueshmërinë e tregjeve të lira”. Duke njohur rolin kritik të kushtetutave në sigurimin e një​​ “kornize të qartë, të bazuar në sundimin e ligjit”,​​ Komisioni i Venecias prapëseprapë paralajmëroi se rregullat dhe rregulloret e detajuara që qeverisin tregun​​ ”i lihen më mirë legjislacionit të zakonshëm”, pasi kushtetutave​​ "u mungon fleksibiliteti të cilin e kërkon rregullimi i kushteve të tregut”. Nga kjo rrjedh se duhet t'i lihet legjislativit të kufizojë, nëse është e nevojshme, zbatimin e të drejtave dhe lirive tradicionale (përfshirë lirinë ekonomike). Në këtë drejtim, Komisioni i Venecias nënvizoi rëndësinë e konformitetit me parimin e proporcionalitetit, duke përcaktuar në mënyrë efektive standardet të cilave duhet t’iu përmbahen kufizimet e tilla. Kështu Komisioni theksoi se​​ “[ato] duhet të jenë specifike dhe të kufizuara dhe duhet të arsyetohen nga interesi i përgjithshëm ose nevoja për të ruajtur rendin publik”. Në thelb, ato duhet të parashikohen me ligj dhe ato​​ “kurrë nuk duhet të vënë në dyshim vetë ekzistencën e këtyre të drejtave themelore”. Për më tepër, kufizime të tilla duhet të jenë në përputhje me parimin e proporcionalitetit:​​ “ato duhet të jenë të nevojshme, efektive dhe proporcionale me kërkesat dhe peshën e situatës dhe nuk duhet të çojnë në një erozion të tepruar të lirisë në fjalë”.

• Për çështjen nëse duhet të përfshihet parimi i ndërhyrjes së shtetit në ekonomi si i tillë në një kushtetutë, Komisioni i Venecias deklaroi se çdo referencë specifike për një ndërhyrje të tillë duhet të kufizohet në​​ “një përjashtim nga parimi i lirisë ekonomike, i arsyetuar nga interesi i përgjithshëm”.

• Për rolin e legjislacionit në sferën ekonomike, Komisioni i Venecias deklaroi se​​ “legjislacioni luan një rol themelor, por të kufizuar, pasi ai përkthen parimet bazë të përcaktuara në kushtetutë në formë të detajuar”.​​ Kështu, çdo kufizim mbi të drejtat dhe liritë ekonomike​​ “duhet të ketë një bazë statutore […] dhe nuk duhet të përbëjë kërcënim për vetë ekzistencën e këtyre të drejtave dhe lirive”. Raporti identifikon dy qasje kryesore legjislative për rregullimin e të drejtave dhe lirive ekonomike, të cilat mund të marrin formën e ndërhyrjes direkte ose indirekte. Në veçanti, raporti parashikon se një formë e ndërhyrjes indirekte është​​ “legjislacioni mundësues”, i cili​​ “jep kompetenca ekzekutive të cilat kushtetuta nuk i parashikon shprehimisht”. Një legjislacion i tillë mundësues mund të marrë formën e ligjeve kornizë, të cilat​​ “përcaktojnë udhëzimet dhe parimet e politikave që duhen ndjekur, por ia lënë ekzekutivit të hartojë rregulloret e detajuara”​​ ose të ligjeve që i japin kompetenca të veçanta ekzekutivit​​ “për një periudhë të caktuar dhe brenda një fushe përgjegjësie të përcaktuar rreptësisht”​​ që zakonisht bie në kompetencën legjislative. Kjo qasje e fundit mund të shihet gjithashtu si një​​ “delegim aktual tek ekzekutivi […] i kompetencës së legjislativit për të ndryshuar ose shfuqizuar legjislacionin ekzistues”.

​​ 

​​ (iii)​​ Kontributi i Gjykatave anëtare të​​ Forumit të Komisionit të Venecias​​ 

• Fillimisht, Gjykata sqaron, që Gjykata Kushtetuese e Republikës së Shqipërisë ka trajtuar dy raste që ndërlidhen me masa të​​ veçanta​​ në raste të destabilizimit në treg, përkatësisht (i) rastin nr. 8 datë 22.02.2023 (V-8/23); dhe (ii) nr. 21 datë 18.04.2023 (V-21/23). ​​ Në rastin e parë, Gjykata Kushtetuese e Shqipërisë, i është drejtuar Forumit të Komisionit të Venecias më kërkesë për ndarjen e përvojave përkatëse të shteteve anëtarëve lidhur me ligjet e aplikueshme përmes të cilave janë përcaktuar masa kufizuese në treg në raste të destabilizimit të tregut. Përgjigjet e shteteve anëtare të Forumit të Komisionit të Venecias në këtë kontekst, janë publike për të gjitha shtetet anëtarë të Komisionit të Venecias dhe duke marrë parasysh që janë relevante për rrethanat e rastit konkret, Gjykata në vijim do t’i përmbledhë​​ të njëjtat.​​ Me atë rast, Gjykata ka parasysh se Gjykata Kushtetuese e Shqipërisë kishte pranuar tetë (8) përgjigje nga Gjykatat Kushtetuese dhe mekanizma të tjerë kombëtarë​​ me juridiksion kushtetues, respektivisht kishte pranuar përgjigje nga​​ Gjykata Kushtetuese e (i)​​ Republikës së Maqedonisë së Veriut; (ii) Gjykata​​ Kushtetuese​​ e​​ Kroacisë;(iii) Gjykatës​​ Supreme​​ e​​ Irlandës; (iv)​​ Departamenti për të Drejtën Kushtetuese dhe të Drejtat e Njeriut të Ministrisë së Drejtësisë së Danimarkës; (v)​​ Këshillit​​ Shtetëror Holandez; ​​ (vi) Gjykata​​ e​​ Lartë​​ e​​ Meksikës; (vii) Gjykata​​ Kushtetuese​​ e​​ Republikës Çeke;​​ dhe (viii)​​ Gjykata​​ Kushtetuese​​ e​​ Lihtenshtajnit.​​ 

• Në vijim, Gjykata do të paraqesë​​ përgjigjet e pranuara nga Gjykatat Kushtetuese kombëtare të dorëzuara në Forumin e Komisionit të Venecias në lidhje me kërkesën e Gjykatës Kushtetuese të ​​ Republikës së Shqipërisë:​​ 

• Përgjigja nga​​ Gjykata Kushtetuese e Republikës së Maqedonisë së Veriut

• Lidhur me pyetjen e parë, përkatësisht nëse është marrë ndonjë masë legjislative për kontrollin e çmimeve të tregut për shkak të rrethanave të veçanta, Gjykata Kushtetuese e Maqedonisë së Veriut konfirmoi se masa të ngjashme ishin ndërmarrë. Gjykata Kushtetuese e Maqedonisë së Veriut theksoi se masat janë miratuar me vendim qeveritar, me Vendim për përcaktimin e çmimeve më të larta të produkteve të caktuara në shitje me shumicë dhe pakicë, dhe jo me akt të miratuar nga Kuvendi. Në veçanti, Vendimi është miratuar me propozim të Ministrisë së Ekonomisë, në seancën e mbajtur më 4 dhjetor 2021. Vendimi fillimisht ka qenë i vlefshëm deri më 31 janar 2022, dhe që atëherë është ndryshuar dhe zgjatur në disa raste.

​​ 

• Gjykata Kushtetuese e Maqedonisë së Veriut specifikoi se masat e kontrollit të çmimeve të zbatuara me Vendim konsistonin në “përcaktimin e sasisë së marzhave tregtare”​​ për produkte të caktuara në tregtinë me shumicë dhe pakicë. Kështu,​​ “sasia e marzhës tregtare të shoqërive tregtare dhe individëve tregtarë pjesëmarrës në zinxhirin tregtar të bukës së bardhë, sheqerit të bardhë dhe vajit ushqimor të lulediellit është vendosur deri në 5% në tregtinë me shumicë dhe deri në 5% në tregtinë me pakicë”. Sa i përket “miellit të grurit - tip 400 dhe tip 500, makaronave të grurit të fortë, orizit të bardhë maqedonas, qumështit dhe vezëve ato përcaktohen deri në 10% në tregtinë me shumicë dhe deri në 10% në tregtinë me pakicë”.

• Në përgjigje ndaj pyetjes së dytë, përkatësisht nëse masat e kontrollit të çmimit i ishin nënshtruar vlerësimit kushtetues, Gjykata Kushtetuese e Maqedonisë së Veriut deklaroi se masat nuk i ishin nënshtruar​​ “kontrollit kushtetues, meqë nuk është parashtruar asnjë iniciativë për vlerësimin kushtetues të tyre para Gjykatës Kushtetuese deri më tani”.

• Përgjigja e​​ Gjykatës Kushtetuese të Kroacisë

• Në parashtrimin e saj për Forumin e Venecias, Gjykata Kushtetuese e Kroacisë deklaroi gjithashtu se masat legjislative për të kontrolluar çmimet e tregut mund të merren në bazë të Ligjit mbi Masat e Jashtëzakonshme të Kontrollit të Çmimeve​​ (Gazeta Zyrtare Nr. 73/1997, 128/1999 dhe 66/2001) dhe prezantoi dispozitat e parapara në të. Pra, qëllimi i ligjit, sipas parashtresës përkatëse, është të rregullojë​​ “kushtet në të cilat organet kompetente shtetërore mund të marrin masa kontrolli në fushën e çmimeve”​​ dhe të përcaktojë mënyrën e zbatimit të tyre, sipas nenit 1 të Ligjit përkatës. Zbatimi i këtyre masave të jashtëzakonshme të kontrollit të çmimeve mund të bëhet me​​ “përcaktimin e masave të drejtpërdrejta të kontrollit të çmimeve”​​ të parashikuara në nenin 5 të Ligjit, përkatësisht përcaktimin e çmimit maksimal ose minimal dhe regjistrimin e çmimoreve ose tarifave përpara ndryshimit të tyre, ose duke​​ “monitoruar lëvizjet e përgjithshme të çmimeve, dhe duke vendosur çmime të garantuara për produktet bujqësore”. Gjykata Kushtetuese e Kroacisë theksoi se masat e drejtpërdrejta të kontrollit të çmimeve përcaktohen​​ “përjashtimisht për të parandaluar efektet​​ negative të ndryshimeve të çmimeve ose për të parandaluar çmimet monopolistike”, dhe me kusht që këto synime të mos arrihen me masa të tjera të politikës ekonomike.

• Gjykata Kushtetuese e Kroacisë specifikoi se masat e jashtëzakonshme të kontrollit të çmimeve përcaktohen nga Qeveria e Kroacisë me propozimin e Ministrisë së Ekonomisë dhe Zhvillimit të Qëndrueshëm, siç parashikohet në nenin 6 të​​ Ligjit. Pas përcaktimit të masave të drejtpërdrejta të kontrollit të çmimeve, sipas nenit 8 të Ligjit, Qeveria duhet​​ “të marrë masat e duhura të politikës ekonomike”​​ për të eliminuar arsyet që arsyetonin zbatimin e masave.​​ 

• Gjykata Kushtetuese e Kroacisë më pas dha shembuj konkretë të dy rasteve kur masat e drejtpërdrejta të kontrollit të çmimeve ishin zbatuar në bazë të nenit 6 të Ligjit në lidhje me produktet ushqimore në mënyrë specifike. Hera e parë që qeveria e Kroacisë përcaktoi masa të drejtpërdrejta të kontrollit të çmimeve ishte në përgjigje të shpërthimit të pandemisë COVID-19. Këto masa ishin miratuar më 14 mars 2020,​​ me Vendimin për Masa të Jashtëzakonshme të Kontrollit të Çmimeve për Produkte të Caktuara (Gazeta Zyrtare nr. 30/2020, 53/2020 dhe 88/2020). Çmimet maksimale u vendosën për produkte të caktuara,​​ “për të parandaluar efektet negative të ndryshimeve në çmimet e produkteve individuale dhe për të parandaluar çmimet monopolistike të produkteve”. Çmimi maksimal u përcaktua në bazë të çmimit të një produkti të caktuar më 30 janar 2020,​​ “kur Organizata Botërore e Shëndetësisë shpalli sëmundjen infektive COVID-19 kërcënim për shëndetin publik me rëndësi ndërkombëtare”. Më pas, Gjykata Kushtetuese e Kroacisë ka paraqitur një shembull më të ri, kur Qeveria e Kroacisë ka miratuar Vendimin për Masat e Kontrollit të Drejtpërdrejtë të Çmimeve për Produkte Ushqimore të Caktuara (Gazeta Zyrtare nr. 104/2022) më 8 shtator 2022. Ky Vendim ka përcaktuar çmimin maksimal për produktet bazë si vaji ushqimor i lulediellit, qumështi, sheqeri, disa lloje​​ të​​ miellit dhe mishit,​​ “me qëllim që të parandalohen efektet negative të ndryshimeve të çmimeve individuale dhe me synimin për të eliminuar pasojat e dëmshme të çrregullimeve në​​ treg në lidhje me furnizimi me ushqime bazë [...] për popullatën në Republikën e Kroacisë”.​​ 

• Në përgjigje ndaj pyetjes së dytë, Gjykata Kushtetuese e Kroacisë, as Ligji për Masat e Jashtëzakonshme të Kontrollit të Çmimeve, as dy Vendimet e lartpërmendura, nuk ishin kontestuar para Gjykatës Kushtetuese dhe rrjedhimisht, nuk i janë​​ nënshtruar kontrollit të kushtetutshmërisë.​​ 

• Përgjigje nga​​ Gjykata Supreme e Irlandës

• Nga ana tjetër, Gjykata Supreme e Irlandës deklaroi në parashtrimin e saj për Forumin e Venecias se Irlanda nuk ka marrë asnjë masë legjislative për të kontrolluar çmimet e tregut për shkak të rrethanave të veçanta. Prandaj, në Irlandë, nuk janë zbatuar masa të kontrollit të çmimeve që do të merrnin formën e çmimeve minimale ose maksimale për mallrat ose shërbimet.​​ 

• Përgjigje nga​​ Departamenti për të Drejtën Kushtetuese dhe të Drejtat e Njeriut të Ministrisë së Drejtësisë së Danimarkës

• Sa i përket Danimarkës, Ministria Daneze e Drejtësisë deklaroi në mënyrë të ngjashme me Gjykatën Supreme të Irlandës se,​​ asnjë masë për të kontrolluar çmimet e tregut nuk ishte marrë si përgjigje ndaj rrethanave të veçanta në treg që çuan në një rritje të çmimeve.​​ 

• Përgjigjja nga​​ Këshilli Shtetëror Holandez

• Në parashtrimin e vet për Forumin e Venecias, Këshilli i Shtetit Holandez deklaroi se deri tani nuk ishte marrë asnjë masë legjislative për të kontrolluar çmimet e tregut në lidhje me produktet ushqimore. Qeveria holandeze mori masa në vitin 2022,​​ për të kompensuar financiarisht familjet për rritjen e çmimeve të energjisë dhe karburantit. Këshilli i Shtetit Holandez shpjegoi se qeveria, me anë të një akti parlamentar (Wet​​ aanvullende fiscale koopkrachtmaatregelen​​ 2022), kishte ulur tatimin mbi vlerën e shtuar (TVSH)​​ “për gazin, energjinë elektrike dhe taksat për benzinën, dizelin dhe GLN-në”​​ dhe u kishte dhënë kompensim financiar të gjitha familjeve holandeze për rritjen e faturave të tyre të energjisë elektrike,​​ në fund të vitit 2022. Megjithatë, Këshilli i Shtetit Holandez shtoi se duke i ndjekur rregulloret e BE-së, qeveria holandeze mund të vendosë çmime tavan për gazin dhe energjinë elektrike për familjet holandeze, propozim i cili në momentin e parashtrimit ishte ende duke u debatuar në parlament.​​ 

• Përgjigjja nga​​ Gjykata e Lartë e Meksikës

• Në përgjigjen e vet për Forumin e Venecias, Gjykata Supreme Meksikane deklaroi se deri më tani, nuk ishte marrë asnjë masë legjislative për të kontrolluar çmimet e tregut për shkak të rrethanave të veçanta që çuan në një rritje të çmimeve. Megjithatë, Gjykata Supreme Meksikane shpjegoi se mundësia e zbatimit të masave të tilla parashikohet nga Kushtetuta Meksikane. Neni 28, paragrafi 3, i Kushtetutës së Meksikës i jep kompetenca Kongresit Meksikan të​​ “krijojë bazën për të përcaktuar çmimet maksimale të artikujve, objekteve, ose produkteve që konsiderohen të jenë esenciale për ekonominë kombëtare ose konsumin popullor, si dhe rregullat e zbatueshme për organizimin dhe shpërndarjen e atyre artikujve, objekteve ose produkteve për të përjashtuar ndërhyrjet e panevojshme ose të tepruara që mund të shkaktojnë mungesë furnizimesh ose rritje të çmimeve”. Duke zgjeruar mekanizmat e ndryshëm të vendosur për përcaktimin e çmimeve maksimale, Gjykata Supreme Meksikane dha shembullin e Ligjit Federal Antitrust, i cili​​ “krijon një proces të jashtëzakonshëm për të përcaktuar çmimet maksimale të mallrave që konsiderohen të nevojshme për ekonominë kombëtare ose konsumin popullor në të cilin marrin pjesë Komisioni Federal i Antitrustit, Kryetari i Degës Federale Ekzekutive dhe Sekretariati i Ekonomisë”.​​ Për sa i përket vendimmarrjes për zbatimin e masave të tilla dhe autoriteteve të përfshira, Gjykata Supreme Meksikane përshkroi se mallrat dhe shërbimet që mund t'i nënshtrohen çmimeve maksimale përcaktohen me dekret të Ekzekutivit Federal dhe më pas vendosen çmimet maksimale përkatëse nga Sekretariati i Ekonomisë. Për të siguruar furnizimin e mallrave të rregulluara, Ministria e Ekonomisë mund të koordinohet me prodhuesit ose distributorët, në përpjekje për të minimizuar efektet në konkurrencën e lirë. Gjykata Supreme Meksikane theksoi, megjithatë, se deri më tani asnjë çmim maksimal nuk është përcaktuar në bazë të procedurës së jashtëzakonshme që përmban Ligji Federal i Antitrustit.​​ 

​​ 

• Përgjigjja e Gjykatës Kushtetuese të​​ Republikës Çeke

• Gjykata Kushtetuese e Republikës Çeke, në përgjigjen e saj, shpjegoi se dy lloje masash për kontrollin e çmimeve ishin vendosur nga qeveria çeke. Nga njëra anë, Ministria Çeke e Financave monitoroi marzhat e fitimit në shitjet e karburanteve nga marsi deri në shtator 2022, pas uljes së taksës së konsumit. Sipas Gjykatës Kushtetuese të Republikës Çeke, qëllimi i monitorimit të marzhave në shitjet e karburanteve ishte që ulja e taksës të përkthehej efektivisht në çmime më të ulëta të karburantit. Nga ana tjetër, çmimet tavan të energjisë janë vendosur gjithashtu nga Qeveria.

​​ 

• Në lidhje me pyetjen e dytë, Gjykata Kushtetuese e Republikës Çeke konfirmoi se asnjë nga masat e lartpërmendura nuk ishte kundërshtuar në Gjykatën Kushtetuese.​​ 

• Përgjigje e Gjykatës Kushtetuese të​​ Lihtenshtajnit

• Gjykata Kushtetuese e Lihtenshtajnit deklaroi në parashtresën e saj se në Lihtenshtajn nuk ishte marrë asnjë masë legjislative për të kontrolluar çmimet e tregut për shkak të rrethanave të veçanta që kanë çuar në një rritje të çmimeve në vitet e fundit.​​ 

• Ligji i kontestuar

LIGJI nr. 08/L-179 PËR MASAT E PËRKOHSHME TË PRODUKTEVE THEMELORE NË RASTE TË VEÇANTA TË DESTABILIZIMIT NË TREG​​ 

Neni 1

(Qëllimi)

Ky ligj ka për qëllim të rregullojë masat e përkohshme mbrojtëse të furnizimit me produkte themelore për konsumatorët, në kohë të paraqitjes së rasteve të veçanta të destabilizimit në treg dhe mënyrën e zbatimit të tyre.

Neni 2

(Fushëveprimi)

Ky ligj zbatohet ndaj autoriteteve dhe operatorëve ekonomik që tregtojnë produkte themelore për eliminimin e efekteve të rritjes së çmimeve si dhe mungesës së produkteve themelore në treg.

Neni 3

(Përkufizime)

1. Produkt themelor - nënkupton produktet e përcaktuara sipas nenit 4 të këtij ligji.

2. Konsumatori - nënkupton çdo person fizik i cili blen dhe përdor mallra ose shërbime për plotësimin e nevojave të veta, që nuk ka të bëjë me veprimtari tregtare, biznesore, zejtare apo profesionale.

3. Destabilizimi i tregut - nënkupton gjendjen e krijuar nga forca madhore, nga rrethanat e pakontrolluara të cilat shkaktojnë spekulime në treg me ngritje të menjëhershme te çmimeve dhe mungesë të theksuar të produkteve themelore.

4. Produktet e higjienës personale përfshijnë: sapunin, detergjentin, shamponin për flokë, letra tualeti, letrat higjenike dhe pelenat.

5. Ministri - nënkupton ministri përgjegjës për tregtinë.

6. Marzhë tregtare - nënkupton ndryshimi mes çmimit të shitjes dhe çmimit të blerjes.

Neni 4

(Produktet themelore)

1. Produkte themelore në kuptim të këtij ligji janë:

1.1. drithërat;

1.2. miell gruri;

1.3. buka;

1.4 orizi;

1.5. pastat;

1.6. vaji ushqimor i lulediellit;

1.7. qumështi;

1.8. kripa e kuzhinës

1.9. vezë pule;

1.10. mishi i pulës;

1.11. sheqeri kristalor;

1.12. produktet e higjienës personale;

1.13. lëndët e drurit për djegie.

2. Për produktet tjera themelore te konsumit për jetesë, Qeveria para së ta marrë vendimin, konsultohet paraprakisht me Këshillin e MSA-së.

3. Produktet themelore përcaktohen sipas kodeve tarifore në shtojcë, që është pjesë e këtij ligji.

4. Komisioni konform nenit 8 te këtij ligji, mund të bëjë nën kategorizimin e produkteve nga paragrafi 1 i këtij neni.

5. Produkt themelor nuk quhet shërbimi i produktit në gastronomi.

Neni 5

(Masat e përkohshme mbrojtëse)

1. Masat mbrojtëse për furnizim me produkte themelore janë:

1.1. kufizimi i sasisë që i shitet konsumatorit brenda periudhës se caktuar;

1.2. ndalimi i largimit nga shitja e produktit;

1.3. caktimi i marzhës tregtare për shitjen me shumicë dhe pakicë;

1.4. caktimi i çmimit maksimal të lejuar;

1.5. detyrimi i operatorit ekonomik për të ruajtur pjesën e caktuar të stokut të produktit;

1.6. detyrimi i operatorit ekonomik për t'u furnizuar dhe për të ofruar për shitje produkte themelore si para caktimit të masave mbrojtëse;

1.7. ndalimi, kufizimi i eksportit.

2. Masat mbrojtëse të parapara në paragrafin 1 te këtij neni, i cakton Ministri ne përputhje me nenin 7 te këtij ligji.

3. Masat mbrojtëse caktohen ne përpjesëtim me nevojën për mbrojtjen e konsumatorit dhe duke marrë parasysh barrën ndaj operatorit ekonomik.

Neni 6

(Shkaqet dhe kohëzgjatja e masave mbrojtëse)

1. Masat mbrojtëse nga neni 5 i këtij ligji mund të caktohen në këto raste:

1.1. mungesa e papritur apo e vazhdueshme e produkteve themelore;

1.2. ngritja e papritur apo e menjëhershme e çmimeve të produkteve themelore;

1.3. mospërshtatja e çmimeve vendore me lëvizje të mëdha të çmimeve në tregun botëror;

1.4. dallimi i pajustifikueshëm i çmimeve vendore nga çmimet në vendet fqinje;

2. Masat mbrojtëse caktohen përkohësisht dhe hiqen kur të pushojnë shkaqet për të cilat janë caktuar.

Neni 7

(Llogaritja e marzhës)

1. ​​ Çmimi i blerjes tek produktet e importuara përfshinë shumën e kostove si vijon:

1.1. çmimi i blerjes së produktit;

1.2. kostoja e transportit, e llogaritur sipas legjislacionit në fuqi;

1.3. detyrimet doganore;

1.4. kostoja e zhdoganimit, që përfshin koston e terminalit doganor dhe shpedicionit, koston e matjes së sigurisë së produktit, si dhe koston tjetër të faturuar lidhur me zhdoganimin e produktit.

2. Çmimi i blerjes i prodhimeve vendore përfshinë shumën e kostove si vijon:

2.1. kostoja e prodhimit;

2.2. kostoja e shpenzimeve, e llogaritur sipas legjislacionit në fuqi.

Neni 8

(Vendimmarrja)

1. Ministri me vendim cakton masat mbrojtëse në përputhje me nenin 5 të këtij ligji.

2. Ministri emëron një komision i cili i rekomandon Ministrit përcaktimin apo ndryshimin e masave mbrojtëse sipas nenit 5 të këtij ligji, i cili përbëhet me përfaqësues nga ministria e tregtisë, ministrisë për financa, ministrisë për bujqësi, Dogana e Kosovës, Administrata Tatimore e Kosovës, Agjencioni i Ushqimit dhe Veterinës dhe Inspektorati i Tregut.

3. Komisioni është i obliguar që paraprakisht të bëjë analizën lidhur me gjendjen në treg sa i përket produkteve të parapara me nenin 4 të këtij ligji.​​ 

4. Komisioni mblidhet së paku një herë në muaj për rivlerësim të masave të përkohshme të rekomanduara.

5. ​​ Kohëzgjatja e komisionit përcaktohet me vendim të Ministrit.

6. Ministri këshillohet me Këshillin e Mbrojtjes së Konsumatorit, Autoritetin e Konkurrencës, Oden Ekonomike te Kosovës, si dhe autoritetet publike dhe organizatat e tjera përgjegjëse.

7. Çdo vendim i marrë sipas këtij ligji duhet të jetë në përputhje me zotimet dypalëshe mbrojtëse që Kosova ka marrë në kuadër të MSA-së dhe marrëveshjeve tjera ndërkombëtare.

8. Para marrjes së vendimeve për masat e përkohshme mbrojtëse te njoftohet Këshilli i MSA-së.

9. Kryeministri mund të shfuqizojë, të anulojë ose të ndryshojë vendimin e Ministrit.

Neni 9

(Mbikëqyrja dhe sanksionet)

1. Mbikëqyrja e zbatimit të këtij ligji bëhet nga Inspektorati i Tregut dhe inspektorët e tregut në nivel komunal, në bashkëpunim me Doganën dhe Administratën Tatimore.

2. Kushdo që nuk zbaton masat mbrojtëse të caktuara me vendimin e Ministrit, për çdo produkt themelore që shet ose mban në kundërshtim me masat mbrojtëse dënohet me gjobë si në vijim:

2.1. prej një mijë (1.000) deri në njëzetë mijë (20.000) euro, si person juridik;

2.2. prej pesëqind (500) deri në pesë mijë (5.000) euro, si person fizik që ushtron biznes individual;

2.3. prej pesëqind (500) deri në dy mijë (2.000) euro, si person përgjegjës i personit juridik.

3. Krahas dënimit për kundërvajtje nga paragrafi 2 i këtij neni, në rast të përsëritjes së shkeljeve konform nenit 5 të këtij ligji, inspektorati i tregut mund të shqiptojë edhe masën mbrojtëse me të cilën i ndalohet tregtia në kohëzgjatje deri tridhjetë (30) ditë.

4. Organi kompetent publikon vendimet për ndëshkim në përputhje me ligjet në fuqi.

5. Lejohet ankesa kundër vendimit në afat prej tetë (8) ditësh nga dita e pranimit të njëjtit.

6. Ky nen nuk përjashton zbatimin e dispozitave ndëshkuese nga ligjet e tjera.

Neni 10

(Hyrja në fuqi)

Ky ligj hyn në fuqi ditën që publikohet në Gazetën Zyrtare të Republikës së Kosovës.

Vlerësimi i pranueshmërisë së kërkesës

• Gjykata duhet së pari të vlerësojë nëse kërkesat e parashtruara para Gjykatës i kanë përmbushur kriteret për pranueshmërinë të përcaktuara me Kushtetutë, të parashikuara me Ligj dhe të specifikuara më tej me Rregullore të punës.

• Në këtë drejtim, Gjykata i referohet paragrafit 1 të nenit 113 [Juridiksioni dhe Palët e Autorizuara] të Kushtetutës, që përcakton:​​ “Gjykata Kushtetuese vendos vetëm për rastet e ngritura para Gjykatës në mënyrë ligjore nga pala e autorizuar”.

• Gjykata vëren se parashtruesit e kërkesës kanë ngritur kërkesën e tyre në bazë të paragrafit 5 të nenit 113 të Kushtetutës, i cili përcakton:​​ 

“5. Dhjetë (10) a më shumë deputetë të Kuvendit të Kosovës, brenda një afati prej tetë (8) ditësh nga dita e miratimit, kanë të drejtë të kontestojnë kushtetutshmërinë e çfarëdo ligji ose vendimi të miratuar nga Kuvendi, si për përmbajtjen, ashtu edhe për procedurën e ndjekur”.

• Andaj, bazuar në të lartcekurat, një kërkesë e parashtruar para Gjykatës sipas paragrafit 5 të nenit 113 të Kushtetutës, duhet (i) të parashtrohet nga së paku dhjetë (10) deputetë; (ii) të kontestojë kushtetutshmërinë e një ligji ose vendimi të miratuar nga Kuvendi, përkitazi me përmbajtjen dhe/ose procedurën e ndjekur; si dhe (iii) të parashtrohet brenda një afati prej tetë (8) ditësh nga dita e miratimit të aktit të kontestuar.

• Gjykata, në vlerësimin e përmbushjes së kriterit të parë përkatësisht numrit të nevojshëm të deputetëve të Kuvendit për të parashtruar kërkesat përkatëse, vëren se kërkesa është parashtruar nga dhjetë (10) deputetë të Kuvendit, numër ky i cili përmbush kriterin e përcaktuar përmes fjalisë së parë të paragrafit 5 të nenit 113 të Kushtetutës për të vënë në lëvizje Gjykatën.

• Gjykata, gjithashtu në vlerësimin e përmbushjes së kriterit të dytë, vëren se parashtruesit e kërkesës e kontestojnë Ligjin nr. 08/L-179 për Masat e Përkohshme të Produkteve Themelore në Raste të Veçanta të Destabilizimit në Treg, i cili u miratua më 8 nëntor 2022,​​ nga Kuvendi i Republikës së Kosovës.

• Ndërsa sa i përket kriterit të tretë, përkatësisht afatit kohor brenda të cilit duhet të parashtrohet kërkesa përkatëse në Gjykatë, kjo e fundit vëren se kërkesa është dorëzuar në Gjykatë më 16 nëntor 2022, ndërkohë që Ligji i kontestuar është miratuar nga Kuvendi më 8 nëntor 2022, që nënkupton se kërkesa është dorëzuar brenda afatit të përcaktuar me paragrafin 5 të nenit 113​​ të Kushtetutës.​​ 

• Andaj, Gjykata vlerëson se parashtruesit e kërkesës legjitimohen si palë e autorizuar në kuptim të paragrafit 5 të nenit 113 të Kushtetutës,​​ për të kontestuar kushtetutshmërinë e aktit të kontestuar para Gjykatës, si për nga përmbajtja, ashtu dhe për nga procedura e ndjekur, pasi në rastin konkret, parashtruesit e kërkesës, përkatësisht deputetët e Kuvendit të Kosovës janë palë e autorizuar dhe rrjedhimisht, e kanë të drejtën e kontestimit të kushtetutshmërisë së Ligjit të kontestuar të miratuar nga Kuvendi.​​ 

• Përveç kritereve të lartcekura kushtetuese, Gjykata gjithashtu merr parasysh edhe nenin 42 (Saktësimi i kërkesës) të Ligjit, që saktëson parashtrimin e kërkesës në bazë të paragrafit 5 të nenit 113 të Kushtetutës, i cili përcakton si në vijim:

Neni 42

(Saktësimi i kërkesës)​​ 

“1.​​ Në kërkesën e ngritur në pajtim me nenin 113, paragrafi 6 të Kushtetutës, ndër të tjera, paraqiten informatat e mëposhtme:

1.1.​​ emrat dhe nënshkrimet e të gjithë deputetëve të Kuvendit që kontestojnë kushtetutshmërinë e ligjit apo vendimit të nxjerrë nga ana e Kuvendit të Republikës së Kosovës;

1.2.​​ dispozitat e Kushtetutës apo të ndonjë akti apo ligji që ka të bëjë me këtë kërkesë; dhe

1.3.​​ paraqitjen e provave mbi të cila mbështetet kontesti”.

• Gjykata, gjithashtu, i referohet dhe rregullit 72​​ [Kërkesa në pajtim me nenin 113. 5 të Kushtetutës dhe me nenet 42 dhe 43 të Ligjit] të Rregullores së punës, i cili parasheh:

Rregulli 72

(Kërkesa në pajtim me paragrafin 5 të nenit 113 të Kushtetutës​​ dhe me nenet 42 dhe 43 të Ligjit)

“(1) Kërkesa e parashtruar sipas këtij rregulli duhet të përmbushë kriteret e përcaktuara me paragrafin (5) te nenit 113 te Kushtetutës dhe me nenet 42 (Saktësimi i kërkesës) dhe 43 (Afati) te Ligjit.

(2)​​ Kërkesa e parashtruar sipas këtij rregulli ka efekt suspenziv.

• Kërkesa e parashtruar sipas këtij rregulli, ndër të tjera,​​ duhet​​ të përmbajë informatat e mëposhtme:

• emrat dhe nënshkrimet e të gjithë deputetëve të Kuvendit që kontestojnë kushtetutshmërinë ligjit ose vendimit të nxjerrë nga ana e Kuvendi i Republikës së Kosovës;

• dispozitat e Kushtetutës ose të ndonjë akti ose ligji që ka të bëjë me këtë kërkesë; dhe

• paraqitjen e provave mbi të cilat mbështetet kontesti.

• Kërkesës duhet t’i bashkëngjitet një kopje e ligjit ose vendimit të kontestuar të miratuar nga Kuvendi, regjistri dhe nënshkrimet personale të deputetëve që paraqesin kërkesën, si dhe autorizimi i personit që i përfaqëson ata para Gjykatës.”

• Në kontekst të dy dispozitave të lartcekura, Gjykata vëren se parashtruesit e kërkesës (i) kanë shënuar emrat dhe nënshkrimet e tyre në kërkesën e tyre përkatëse; (ii) kanë specifikuar Ligjin e kontestuar të Kuvendit; (iii) u janë referuar neneve specifike të Kushtetutës, me të cilat ata pretendojnë se dispozitat e Ligjit të kontestuar nuk janë në përputhshmëri; dhe (iv) kanë dorëzuar argumentet në mbështetje të pretendimeve të tyre.

• Rrjedhimisht, marrë parasysh plotësimin e kritereve kushtetuese dhe ligjore përkitazi me pranueshmërinë e kërkesës përkatëse, Gjykata konstaton që kërkesa e parashtruesve të kërkesës është e pranueshme dhe në vijim do të shqyrtojë meritat e saj.

​​ 

Meritat e kërkesës

• Hyrje​​ 

• Gjykata​​ fillimisht rikujton që parashtruesit e kërkesës, respektivisht dhjetë (10) deputetë të Kuvendit të Republikës së Kosovës, duke u bazuar në paragrafin 5 të nenit 113 të Kushtetutës, kërkojnë vlerësimin e kushtetutshmërisë së Ligjit të kontestuar dhe​​ për të​​ cilin​​ pretendojnë se është në kundërshtim me​​ nenet ​​ 7 [Vlerat], 10 [Ekonomia] dhe paragrafët 1 dhe 5 të nenit 119 [Parimet e Përgjithshme] të Kapitullit IX të Kushtetutës.​​ Këto pretendime, në esencë dhe sipas sqarimeve të dhëna në pjesën e këtij Aktgjykimi që ndërlidhet me pretendimet dhe përgjigjet e palëve të interesuara para Gjykatës, kundërshtohen nga MINT dhe Grupi Parlamentar i Lëvizjes VETËVENDOSJE!.

​​ 

• Gjykata​​ thekson se​​ thelbi i pretendimeve të parashtruesve të kërkesës, ndërlidhet me ndërhyrjen e shtetit në ekonominë e lirë të tregut të garantuar me Kushtetutë. Në këtë kontekst, dhe​​ siç​​ është​​ sqaruar në​​ pjesën​​ që ndërlidhet me pretendimet e​​ parashtruesve​​ të kërkesës,​​ ndër të tjera, të njëjtit theksojnë që bazuar në Kushtetutë, shteti është i detyruar që të (i) sigurojë​​ një mjedis të favorshëm juridik për ekonominë e tregut, lirinë e veprimtarisë ekonomike dhe sigurinë e pronës publike dhe private, përfshirë të vendos të gjithë mekanizmat e nevojshëm institucional dhe ligjor për të garantuar që në Kosovë do të ketë një treg të hapur, ku oferta dhe kërkesa përmbajnë modelin e qarkullimit të mallrave, punës, dijes dhe kapitalit në ekonomi, dhe ku operatorët ekonomikë privatë janë të mbrojtur nga një sistem ligjor i mjaftueshëm për të operuar lirisht në tregun e brendshëm; dhe (ii)​​ abstenojë​​ nga ndërhyrja në ekonominë e tregut, përmes çfarëdo mase​​ e cila,​​ ndër të tjera, kufizon lirinë e ​​ autoriteteve dhe operatorëve ekonomik që tregtojnë produkte themelore. Sipas parashtruesve të kërkesës, Ligji i kontestuar, cenon këto parime,​​ ndër të tjera, duke ndërhyrë në ekonominë e lirë të tregut, përfshirë duke përcaktuar (i) çmimet maksimale të lejuara për produktet të caktuara; (ii) marzhën tregtare për shitje me shumicë dhe pakicë; (iii) detyrimin e operatorit ekonomik për të ruajtur pjesën e caktuar të stokut të produktit; si dhe (iv) detyrimin për t’u furnizuar dhe për të ofruar për shitje produkte themelore si para caktimit të masave mbrojtëse. Parashtruesit e kërkesës, gjithashtu vënë theks në faktin që (i) sipas Kushtetutës, shteti mund të themelojë organe të pavarura për rregullimin e tregut, atëherë kur ky i fundit, nuk mund që në masë të mjaftueshme të mbrojë interesin publik; (ii) në Kosovë, tashmë ekziston një organ i tillë i pavarur, përkatësisht Autoriteti Kosovar i Konkurrencës, i themeluar sipas Ligjit​​ Nr. 08/L-056 për Mbrojtjen e Konkurrencës; dhe (iii) detyrimi i operatorëve ekonomik, përmes vendimeve të Qeverisë, që të mbajnë rezerva/stoqe të mallrave të caktuara, është arbitrar sepse një qasje e tillë është në kundërshtim edhe me përcaktimet e Ligjit nr. 03/L-244 për Rezervat Shtetërore të Mallrave. Në anën tjetër, dhe siç është shtjelluar​​ në hollësi​​ në pjesën që ndërlidhet me pretendimet e parashtruesve të kërkesës dhe kundër-argumentet përkatëse në​​ komentet dhe​​ përgjigjet​​ përkatëse, ​​​​ MINT,​​ ndër të tjera, thekson që Ligji i kontestuar, (i) nuk është në kundërshtim me parimet kushtetuese të lirisë së ekonomisë së tregut, sepse Kushtetuta mundëson veprimin, përkatësisht ndërhyrjen e shtetit në rregullimin e lirisë së veprimtarisë ekonomike përmes ligjeve të Kuvendit, dhe që në rrethanat e rastit konkret, Ligji i kontestuar ndjek qëllimin legjitim të mbrojtjes së interesit publik, përkatësisht mbrojtjes së konsumatorit në rrethana të veçanta të destabilizimit të tregut dhe gjithashtu masat e përcaktuara përmes Ligjit të kontestuar, janë proporcionale me qëllimin e ndjekur; dhe (ii) nuk është në kundërshtim me detyrimet e Republikës së Kosovës që burojnë nga MSA.​​ Përderisa,​​ Grupi ​​ Parlamentar i Lëvizjes VETËVENDOSJE!, përmes deputetit z. Armend Muja, ​​ ndër të tjera,​​ theksoi se (i) ​​ Gjykata duhet ta refuzojë kërkesën si qartazi të pabazuar për shkak se parashtruesit​​ e kërkesës​​ nuk kanë mbështetur në mënyrë të mjaftueshme​​ pretendimet​​ se Ligji i kontestuar është në kundërshtim me një dispozitë kushtetuese,​​ duke specifikuar​​ gjithashtu,​​ ndër të tjera,​​ se​​ (ii) përcaktimi i masave​​ të​​ përkohshme mbrojtëse​​ përmes Ligjit të kontestuar janë të domosdoshme dhe proporcionale;​​ dhe që​​ (iii)​​ kontrolli i çmimeve është një mekanizëm i përhapur në të gjitha vendet me ekonomi tregu.

• Gjykata më tej rithekson që parashtruesit e kërkesës e kontestojnë Ligjin e kontestuar në tërësinë e tij, duke​​ pretenduar​​ mospërputhshmërinë e tij me Kushtetutën, por jo detyrimisht duke ofruar argumente konkrete përkitazi me dispozitat e Ligjit të kontestuar​​ veç​​ e​​ veç.​​ 

• Thënë këtë, Gjykata, duke​​ marrë për bazë pretendimet e lartcekura të parashtruesve të kërkesës,​​ vë në dukje se pretendimet e tyre në thelb ndërlidhen me​​ atë: (i) nëse​​ ndërmarrja​​ e masave mbrojtëse​​ përmes Ligjit të kontestuar përbën ndërhyrje në ekonominë e​​ lirë​​ të​​ tregut; (ii)​​ nëse​​ mekanizmat vendimmarrës përkitazi me vendosjen e masave të përkohshme të mbrojtjes​​ janë​​ në​​ përputhje me kërkesat e paragrafit 5 të​​ nenit 119 të​​ Kushtetutës;​​ dhe​​ (iii) përputhshmërinë e ligjit me parimin e sigurisë juridike, duke marrë​​ parasysh ligjet tjera të​​ aplikueshme, përfshirë​​ Ligjin për Rezervat Shtetërore.

• Në​​ vijim të​​ kësaj, Gjykata do​​ e​​ nënshtroj vlerësimin e kushtetutshmërisë së Ligjit të kontestuar në tërësinë e tij dhe në dritën e argumenteve dhe kundër-argumenteve të prezantuara, dhe për këtë qëllim, fillimisht do të shtjellojë (i)​​ parimet themelore të ekonomisë së tregut të lirë sipas Kushtetutës dhe legjislacionit në fuqi të Republikës së Kosovës;​​ (ii) për aq sa është relevante në rrethanat e rastit konkret,​​ parimet relevante që burojnë nga instrumentet ndërkombëtare dhe që ndërlidhen me ekonominë e lirë të tregut dhe rrethanat në të cilat ndërhyrja përkatëse e shtetit mund të jetë kompatibile me lirinë e ekonomisë së tregut​​ siç​​ janë të përcaktuar përmes rregullativës së aplikueshme të BE-së dhe praktikës gjyqësore të GJDBE-së, përfshirë edhe parimet që burojnë nga praktika gjyqësore e GJEDNJ-së, Opinioneve relevante të Komisionit të Venecias, dhe kontributit të gjykatave kushtetuese dhe/ose ekuivalentëve të tyre të Forumit të Komisionit të Venecias; dhe më pas​​ (iii) do të​​ aplikojë këto parime përgjatë vlerësimit të kushtetutshmërisë së Ligjit të kontestuar.​​ 

• Parime të Përgjithshme​​ 

• Ekonomia e Lirë e Tregut si vlerë e rendit kushtetues të Republikës së Kosovës​​ 

• Gjykata, fillimisht thekson që Kushtetuta përbëhet nga një tërësi unike e parimeve dhe vlerave kushtetuese mbi bazën e të cilave është ndërtuar dhe duhet të funksionojë Republika e Kosovës. Normat e parapara me Kushtetutë duhet të lexohen në ndërlidhje me njëra tjetrën ngase vetëm në atë mënyrë nxirret kuptimi i saktë i tyre. Normat kushtetuese nuk mund të nxirren jashtë kontekstit dhe të interpretohen në mënyrë mekanike dhe të pavarur nga pjesa tjetër e Kushtetutës. Kjo për faktin se Kushtetuta ka një kohezion të brendshëm sipas të cilit gjithsecila pjesë ka një ndërlidhje me pjesët e tjera. Çdo paqartësi e normave duhet të interpretohet në frymën e Kushtetutës dhe vlerave të saj (shih,​​ ndër të tjera,​​ rastin e Gjykatës në rastin KO72/20, parashtrues:​​ Rexhep Selimi dhe 29 deputetë të tjerë të Kuvendit të Republikës së Kosovës,​​ vlerësim i kushtetutshmërisë së Dekretit të Presidentit të Republikës së Kosovës, nr. 24/2020, të datës 30 prill 2020, Aktgjykimin i Gjykatës i 28 majit 2020, paragrafi 549; dhe KO100/22, parashtrues:​​ Abelard Tahiri dhe dhjetë (10) deputetë të tjerë​​ dhe KO101/22, parashtrues:​​ Arben Gashi dhe​​ dhjetë (10) deputetë të tjerë të Kuvendit të Republikës së Kosovës,​​ vlerësim i kushtetutshmërisë së Ligjit nr. 08/L-136 për Ndryshimin dhe Plotësimin e Ligjit nr. 06/L-056 për Këshillin Prokurorial të Kosovës, Aktgjykimin i Gjykatës i 24 marsit 2023, paragrafi 153).

• Në kontekstin e lartcekur dhe në vijim, Gjykata thekson që bazuar në nenin e parë të Kushtetutës së Republikës së Kosovës,​​ përkatësisht​​ nenin​​ 1 [Përkufizimi i Shtetit], Republika e Kosovës është “shtet i pavarur, sovran, demokratik, unik, dhe i pandashëm”. Përkufizimi “demokratik” i shtetit të Republikës së Kosovës,​​ ndër të tjera​​ dhe për aq sa është relevante për rrethanat e rastit konkret, plotësohet përmes tri (3) dispozitave thelbësore kushtetuese, përkatësisht nenit 3 [Barazia para Ligjit], nenit 7 [Vlerat] dhe nenit 16 [Epërsia e Kushtetutës] të Kushtetutës.​​ 

• Së pari, neni 3 i Kushtetutës,​​ ndër të tjera, saktëson që (i) Republika e Kosovës qeveriset në mënyrë demokratike, me respektim të plotë të sundimit të ligjit, përmes institucioneve të veta legjislative, ekzekutive dhe gjyqësore; dhe​​ (ii)​​ ushtrimi i autoritetit publik në Republikën e Kosovës, bazohet në parimet e barazisë para ligjit të gjithë individëve dhe në respektimin e plotë të drejtave dhe lirive themelore të njeriut, të pranuara ndërkombëtarisht, si dhe në mbrojtjen e të drejtave dhe në pjesëmarrjen e të gjitha komuniteteve dhe pjesëtarëve të tyre. Së dyti, neni 7 i Kushtetutës, saktëson që rendi kushtetues i Republikës së Kosovës,​​ ndër të tjera​​ dhe për aq sa është relevante në rrethanat e rastit konkret, bazohet në parimet e demokracisë, respektimit të drejtave dhe lirive të njeriut, sundimit të ligjit, të drejtës së pronës, mbrojtjes e mjedisit, drejtësisë sociale, pluralizmit, ndarjes së pushtetit shtetëror dhe ekonomisë së tregut. Ky nen, dhe për aq sa është relevante për rrethanat e rastit konkret, gjithashtu mbështetet përmes (i) nenit 21 [Parimet e Përgjithshme] të Kushtetutës, bazuar në të cilin,​​ ndër të tjera, të drejtat dhe liritë themelore të njeriut janë të pandashme, të patjetërsueshme e të pacenueshme dhe janë bazë e rendit juridik të Republikës së Kosovës, dhe (ii) nenit 55 [Kufizimi i të Drejtave dhe Lirive Themelore], sipas të cilit,​​ ndër të tjera, të drejtat dhe liritë themelore të garantuara me këtë Kushtetutë, mund të kufizohen vetëm me ligj dhe vetëm deri në atë masë sa është e domosdoshme që, në një shoqëri të hapur dhe demokratike, të përmbushet qëllimi për të cilin lejohet kufizimi. Në fund, dhe me rëndësi, neni 16 i Kushtetutës, saktëson që: (i) Kushtetuta është akti më i lartë juridik i Republikës së Kosovës dhe se ligjet dhe aktet e tjera juridike duhet të jenë në pajtim me këtë Kushtetutë; (ii) Republika e Kosovës respekton të drejtën ndërkombëtare; dhe (iii) secili person dhe organ në Republikën e Kosovës, u nënshtrohet dispozitave të Kushtetutës (shih,​​ ndër të tjera, rastin e Gjykatës KO100/22, parashtrues:​​ Abelard Tahiri dhe dhjetë (10) deputetë të tjerë​​ dhe KO101/22, parashtrues: Arben Gashi dhe​​ dhjetë (10) deputetë të tjerë të Kuvendit të Republikës së Kosovës,​​ vlerësim i kushtetutshmërisë së Ligjit nr. 08/L-136 për Ndryshimin dhe Plotësimin e Ligjit nr. 06/L-056 për Këshillin Prokurorial të Kosovës, Aktgjykimin i Gjykatës i 24 marsit 2023, paragrafi 155).​​ 

• Për rrethanat e rastit konkret​​ relevante​​ janë edhe dy​​ kategori​​ dispozitash​​ të Kushtetutës, përkatësisht neni 10 [Ekonomia] dhe​​ ato të​​ Kapitullit​​ IX [Marrëdhëniet Ekonomike] të Kushtetutës. Së pari, neni 10 i Kushtetutës saktëson që​​ ekonomia e tregut me konkurrencë të lirë​​ është​​ bazë e rregullimit ekonomik të Republikës së Kosovës,​​ duke​​ përcaktuar kështu parimin e ekonomisë së tregut të lirë, i cili është bazë e rendit ekonomik të Republikës së Kosovës, dhe si i tillë karakterizohet me parimin e lirisë së veprimtarisë ekonomike dhe konkurrencës së lirë, në parim, pa ndërhyrje të pushtetit ekzekutiv. Së dyti, Kapitullin IX lidhur me marrëdhëniet ekonomike, përbëhet prej katër (4) neneve, respektivisht, nenit 119 [Parimet e përgjithshme], nenit 120 [Financat publike], nenit 121 [Prona] dhe nenit 122 [Përdorimi i pasurisë dhe burimeve natyrore] në kontekst të parimeve themelore që përcaktojnë marrëdhëniet ekonomike në Republikën e Kosovës.​​ 

• Për aq sa është relevante në rrethanat e rastit konkret, neni 119 i Kushtetutës përcakton parimet e përgjithshme lidhur me ekonominë e tregut dhe i cili duhet të lexohet dhe interpretohet në ndërlidhje me nenet 7 dhe 10 të Kushtetutës, respektivisht, përkatësisht lirinë e ekonomisë së tregut me konkurrencë të lirë si bazë e rregullimit​​ ekonomik të Republikës së Kosovës. Ky nen, përkatësisht neni 119 i Kushtetutës, në dhjetë paragraf përcakton parimet e përgjithshme që rregullojnë marrëdhëniet ekonomike në Republikën e Kosovës.​​ 

• Më saktësisht dhe për aq sa është relevante për rrethanat e rastit konkret, neni 119 i Kushtetutës përcakton detyrimin e Republikës së Kosovës, që (i) të siguron një mjedis të favorshëm ligjor për ekonominë e tregut, lirinë e aktivitetit ekonomik dhe sigurinë e pronës publike e private sipas përcaktimeve të paragrafit të parë të tij; (ii) të ndalojë të gjitha veprimet që kufizojnë konkurrencën e lirë përmes vendosjes ose abuzimit të pozitës dominuese ose praktikave që e kufizojnë konkurrencën, me përjashtim kur këto lejohen në mënyrë eksplicite me ligj, sipas përcaktimeve të paragrafit të tretë të tij; dhe (iii) të themelojë organe të pavarura për rregullimin e tregut atëherë kur vetë tregu nuk mundet që në masë të mjaftueshme të mbrojë interesin publik sipas përcaktimeve të paragrafit pesë të tij. Përtej detyrimeve të lartcekura të Republikës së Kosovës, neni 119 i Kushtetutës,​​ ndër të tjera, dhe për aq sa është relevante për rrethanat e rastit konkret, gjithashtu përcakton që Republika e Kosovës (i) siguron të drejta ligjore të barabarta për të gjithë investitorët dhe të gjitha ndërmarrjet vendore dhe të jashtme, sipas përcaktimeve të paragrafit dy të tij; dhe (ii) promovon mirëqenie për të gjithë qytetarët e saj, duke inkurajuar zhvillimin e qëndrueshëm ekonomik dhe garanton mbrojtjen e konsumatorëve në pajtim me ligjin.

• Bazuar në dispozitat e lartcekura të Kushtetutës, për aq sa është relevante në rrethanat e rastit konkret, rezulton që, Republika e Kosovës, përkatësisht pushteti legjislativ, ka kompetencën që përmes procesit të ligj-bërjes të përcaktojë parimet e përgjithshme të sistemit ekonomik, duke përfshirë ​​ kompetencën që përmes ligjit (i) të sigurojë​​ një mjedis të favorshëm për ekonominë e tregut, lirinë e aktivitetit ekonomik dhe sigurinë e pronës publike e private; (ii) të përcaktojë​​ përjashtimet nga parimet e konkurrencës së lirë; (iii) të themelojë organe të pavarura për rregullimin e tregut atëherë kur vetë tregu nuk mundet që në masë të mjaftueshme të mbrojë interesin publik; dhe (iv) të garantoj mbrojtjen e konsumatorëve.

• Gjykata gjithashtu vë theks në faktin që operatorët ekonomik kanë edhe cilësinë e personit juridik, dhe ndaj të cilëve bazuar në paragrafin 4 të nenit 21 të Kushtetutës, të drejtat dhe liritë themelore të parashikuara në Kushtetutë, vlejnë edhe për personat juridikë, për aq sa janë të zbatueshme. Rrjedhimisht, operatorët ekonomik gëzojnë të gjitha të drejtat dhe liritë themelore të garantuara me Kapitullin II të Kushtetutës, për aq sa janë të zbatueshme. Të njëjtat, mund të kufizohen vetëm në kriteret dhe kushtet e përcaktuara në nenin 55 të Kushtetutës​​ dhe rrjedhimisht,​​ çdo​​ ndërhyrje në​​ këto të​​ drejta , duhet të​​ (i) të jetë e “përcaktuar me ligj”; (ii) të “ndjek një qëllim legjitim”; dhe (iii) të jetë “proporcionale me qëllimin e ndjekur”.​​ 

​​ 

• Bazuar në sqarimet e lartcekura, Gjykata thekson që ekonomia e tregut është vlerë e Republikës së Kosovës dhe çdo ndërhyrje e shtetit në këtë liri dhe vlerë, duhet të bëhet vetëm përmes ligjit dhe në përputhje me përcaktimet dhe kufizimet e përcaktuara me Kushtetutë.

• Të njëjtat parime përkitazi me ekonominë e tregut burojnë edhe nga përkushtimi i Republikës së Kosovës që të përfshihet në proceset integruese Euro-Atlantike siç është përcaktuar në preambulën e Kushtetutës së saj. Ky përkushtim i Republikës së Kosovës, është reflektuar edhe përmes miratimit të Ligjit nr. 05/L-069 për Ratifikimin e Marrëveshjes së Stabilizim-Asociimit ndërmjet​​ BE-së​​ dhe Kosovës më 2 nëntor 2015. ​​ Kjo marrëveshje ndërkombëtare, bazuar në nenet 16 dhe 19 të Kushtetutës së Kosovës, respektivisht,​​ ndër të tjera, është pjesë e sistemit të brendshëm juridik dhe ka epërsi ndaj ligjeve të Republikës së Kosovës.​​ E njëjta synon mbështetjen e Republikës së Kosovës për forcimin e demokracisë dhe shtetit të së drejtës, dhënien e kontributit për​​ stabilitetin politik, ekonomik dhe social, përafrimin e legjislacionit me të drejtën komunitare dhe mbështetjen e Kosovës për të përfunduar tranzicionin drejt një ekonomie tregu funksionale. Në këtë mënyrë, MSA-ja është një marrëveshje që ka krijuar​​ një proces​​ asociimi të palëve në funksion të stabilizimit dhe përgatitjes së Republikës së Kosovës për anëtarësimin eventual në BE​​ (shih,​​ ndër të tjera, vendimet nr. 30, datë 02.11.2022;​​ nr. 14, datë​​ 21.03.2014​​ të Gjykatës Kushtetuese​​ të cituar në​​ Vendimin nr. 21​​ datë 18.04.2023, (V-21/23),​​ paragrafi 92​​ të Gjykatës Kushtetuese të Shqipërisë).​​ 

​​ 

• Në kontekstin e lartcekur, Gjykata thekson që përtej detyrimeve që burojnë nga nenet 16 dhe 19 të Kushtetutës, respektivisht, parimi i sundimit të ligjit i përfshirë në nenin 3 dhe 7 të Kushtetutës,​​ ndër të tjera, përfshin edhe parimin e supremacisë së ligjit dhe respektimin e hierarkisë së ligjeve e parimin e sigurisë juridike. Këto parime kushtetuese, përcaktojnë që një ligj duhet të jetë jo vetëm në harmoni me Kushtetutën por edhe me marrëveshjet e detyrueshme ndërkombëtare dhe të cilat bazuar në Kushtetutë, kanë epërsi mbi ligjet. Më saktësisht,​​ Gjykata thekson që respektimi i hierarkisë së akteve normative është një detyrim që rrjedh nga parimi i shtetit të së drejtës dhe i koherencës në sistemin ligjor. Hierarkia e akteve normative, e sanksionuar në nenin 16 dhe 19 të Kushtetutës, respektivisht, përcakton marrëdhëniet midis normave juridike, të cilat bazohen në raportin e mbi/nënvendosjes së tyre. Bazuar në nenet 16 dhe 19 të Kushtetutës, Republika e Kosovës zbaton të drejtën ndërkombëtare të detyrueshme për të, duke i radhitur marrëveshjet ndërkombëtare të ratifikuara, të cilat janë pjesë e sistemit të brendshëm juridik, në hierarkinë e akteve normative që kanë fuqi përpara ligjeve​​ (shih,​​ ndër të tjera, vendimet nr. 30, datë 02.11.2022;​​ nr. 14, datë​​ 21.03.2014​​ të Gjykatës Kushtetuese​​ ​​ të cituar në​​ Vendimin nr. 21​​ datë 18.04.2023, (V-21/23), paragrafi 91​​ të Gjykatës Kushtetuese të Shqipërisë).

• Për pasojë, dhe marrë parasysh, rëndësinë e parimeve që burojnë nga e drejta e BE-së, përkitazi me ekonominë e tregut, të reflektuara edhe në MSA, në vijim, dhe për aq sa është relevante në rrethanat e rastit konkret, Gjykata do të shtjellojë standardet që burojnë nga e drejta e BE-së, përkitazi me lirinë e veprimtarisë ekonomike dhe konkurrencën e lirë, përfshirë përjashtimet përkatëse, sipas interpretimit të GJDBE-së.​​ 

• Ekonomia e Lirë e Tregut sipas​​ rregullativës së Bashkimit Evropian ​​ dhe​​ interpretimit të GJDBE-së dhe parimeve që burojnë nga Raportet e Komisionit të Venecias dhe Këshillit të Evropës

• Në vijim, dhe për aq sa është relevante për rrethanat e rastit konkret, Gjykata do të shtjellojë (i) parimet relevante sipas rregullativës së​​ BE-së​​ dhe praktikës gjyqësore të GJDBE-së në lidhje me ekonominë e tregut bazuar në konkurrencën e lirë; (ii) parimet përkatëse sipas praktikës gjyqësore të GJEDNJ-së; (iii) parimet që burojnë nga Opinionet e Komisionit të Venecias dhe përgjigjet e gjykatave kushtetuese dhe/ose ekuivalentëve të tyre anëtarë të Forumit të Komisionit të Venecias; dhe (iv) praktikën relevante gjyqësore të Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Shqipërisë.​​ 

(i) Parimet përkatëse sipas rregullativës së Bashkimit Evropian dhe praktikës gjyqësore të Gjykatës Evropiane të Drejtësisë në lidhje me ekonominë e tregut bazuar në konkurrencën e lirë

• Gjykata, për aq sa është relevante në rrethanat e rastit konkret, vë theks në parimet që karakterizojnë tregun e lirë në nivel të BE-së, duke përfshirë nenet 34​​ (ish-nenin 28 i TKE) dhe 35 (ish-nenin 29 TKE) të Traktatit për Funksionimin e Bashkimit Evropian (TFBE) dhe të cilat, ndalojnë kufizimet e pajustifikuara në tregtinë brenda BE-së me qëllimin e sigurimit të një zbatimi koherent të parimit të lëvizjes së lirë të mallrave në tërë tregun e brendshëm të BE-së.​​ 

• Përveç kësaj, për të theksuar rëndësinë e konkurrencës së lirë brenda tregut të brendshëm të BE-së, Gjykata​​ gjithashtu​​ vëren se Direktiva 2006/123/EC e 12 dhjetorit 2006 mbi shërbimet në tregun e brendshëm,​​ ndër të tjera, shpreh si parim që “[a] tregu konkurrues i shërbimeve është thelbësor për të nxitur rritjen ekonomike dhe krijimin e vendeve të punës në Bashkimin Evropian”.​​ 

• Koncepti i ndalimit të masave kufizuese në treg në nivel të BE-së është zhvilluar më tej nga praktika gjyqësore e GJDBE-së. Përmes kësaj praktike gjyqësore dhe​​ siç​​ do të shtjellohet më tej në vijim, në mënyrë të vazhdueshme,​​ ndër të tjera, është ​​ theksuar që “të gjitha rregullat tregtare të miratuara nga Shtetet Anëtare të cilat janë të afta të pengojnë, drejtpërdrejt ose tërthorazi, realisht ose potencialisht, tregtinë brenda Komunitetit duhet të konsiderohen si masa që kanë një efekt të barabartë me kufizimet sasiore, dhe, mbi këtë bazë, janë të ndaluara me nenin 28 KE” (tani neni 34 i TFBE) (shih,​​ ndër të tjera, por në veçanti, rastin e GJDBE-së C8-74​​ Procureur du Roi​​ kundër​​ Benoît and Gustave Dassonville​​ [1974], paragrafi 5; dhe rastin C-110/05​​ Komisioni i Komuniteteve Evropiane kundër Republikës Italiane​​ [2009], paragrafi 33).​​ 

• Thënë këtë, përtej parimeve thelbësore të tregut të lirë në kuadër të BE-së,​​ përfshirë​​ ato të​​ saktësuara​​ në nenet 34​​ (ish-nenin 28 i TKE) dhe 35 (ish-nenin 29 i TKE) të TFBE-së, Gjykata gjithashtu i referohet nenit 36 të TFBE-së, i cili lejon derogime/përjashtime nga parimet e tregut të lirë, përkatësisht garancive të përcaktuara përmes neneve 34 (ish-nenin 28 i TKE) dhe 35 (ish-nenin 29 i TKE) të TFBE-së, me kushtin që ato, përkatësisht derogimet/përjashtimet përkatëse, të justifikohen përmes njërës nga arsyet e mëposhtme​​ “moralit publik, politikës publike ose sigurisë publike; mbrojtjes së shëndetit dhe jetës së njerëzve, kafshëve ose bimëve; mbrojtjes së thesareve kombëtare që kanë vlerë artistike, historike ose arkeologjike; ose mbrojtjes së pronësisë industriale dhe tregtare”.​​ Për më tepër, rregullativa e aplikueshme e BE-së, përkatësisht Direktiva 2005/29/KE​​ e​​ 11 majit 2005 lidhur me praktikat e padrejta tregtare nga biznesi ndaj konsumatorit në tregun e brendshëm, gjithashtu vë theks në rëndësinë e mbrojtjes së konsumatorit, duke vënë theks në qëllimin e Direktivës së lartcekur për të kontribuuar në funksionimin e mirëfilltë të tregut të brendshëm dhe për të arritur një nivel të lartë të mbrojtjes së konsumatorit përmes harmonizimit të ligjeve, rregulloreve dhe akteve administrative të shteteve anëtare nga praktikat e padrejta dhe të cilat i cenojnë dhe/ose dëmtojnë interesat ekonomike​​ të konsumatorëve.​​ 

• Bazuar në dispozitat e lartcekura si dhe bazuar në praktikën relevante gjyqësore të GJDBE-së, rezulton që parimet e tregut të lirë mund t’i nënshtrohen masave të caktuara kufizuese, me kushtin që të njëjtat të jenë (i) në përputhje me interesin publik; dhe (ii) në përputhje me parimin e proporcionalitetit. Që të dy këto kushte, janë të shtjelluara përmes praktikës gjyqësore të GJDBE-së në kontekst të masave kufizuese në raport me parimin e tregut të lirë dhe lirisë së veprimtarisë ekonomike.​​ 

• Përkitazi me kushtin e parë, përkatësisht interesin publik, në parim, praktika gjyqësore e GJDBE-së, i referohet nenit 36 (ish-neni 30 TKE)​​ të TFBE-së, bazuar në të cilin dhe sipas sqarimeve të mësipërme, mund të ketë shmangie/përjashtime nga parimet e përcaktuara në nenet 34​​ (ish-nenin 28 i TKE) dhe 35 (ish-nenin​​ 29 i TKE) të TFBE-së, respektivisht. Neni 36 (ish-nenin​​ 30 i TKE) i TFBE-së, përcakton përjashtimet nga “ndalimet ose kufizimet mbi importet, eksportet ose mallrat në regjim tranzitor”,​​ me kushtin që këto përjashtime të jenë të arsyetuara​​ “me moralin publik, politikën publike ose sigurinë publike; mbrojtjen e shëndetit dhe jetës së njerëzve, kafshëve ose bimëve; mbrojtjen e thesareve kombëtare që kanë vlerë artistike, historike ose arkeologjike; ose mbrojtjen e pronësisë industriale dhe tregtare”,​​ duke theksuar gjithashtu që​​ “ndalime ose kufizime të tilla”​​ nuk mund të përbëjnë një mjet për diskriminim arbitrar ose kufizim të maskuar mbi tregtinë midis shteteve anëtare.

• Parimet e njëjta, janë shtjelluar më tej,​​ ndër të tjera, në​​ Rregulloren​​ 2019/515​​ ​​ të miratuar nga Parlamenti Evropian dhe Këshilli i Ministrave të​​ BE-së, më ​​ 19 mars 2019 për “njohjen reciproke të mallrave të tregtuara ligjërisht në një shtet tjetër anëtar dhe shfuqizimin e Rregullores (Komisionit Evropian) Nr. 764/2008”. Kjo rregullore,​​ ndër të tjera, dhe për aq sa është relevante për rrethanat e rastit konkret, qartëson që (i) kufizimet sasiore mbi importet dhe të gjitha masat me efekt të njëjtë janë të ndaluara ndërmjet shteteve anëtare, duke përfshirë çdo masë që mund të pengojë, drejtpërdrejt ose tërthorazi, realisht ose potencialisht, tregtinë e mallrave brenda BE-së; (ii) shtetet anëtare mund të kufizojnë tregtimin e mallrave që janë tregtuar ligjërisht në një shtet tjetër anëtar, kur këto kufizime justifikohen në bazat e përcaktuara në nenin 36​​ (ish-neni 30 i TKE) të TFBE-së ose në bazë të arsyeve të tjera mbizotëruese të interesit publik, të njohura nga praktika gjyqësore e GJDBE-së në lidhje me lëvizjen e lirë të mallrave, dhe kur këto kufizime janë proporcionale me qëllimin e ndjekur; (iii) koncepti i arsyeve mbizotëruese të interesit publik është një koncept në zhvillim e sipër nga GJDBE përmes praktikës së saj gjyqësore në lidhje me nenet​​ 34,​​ 35 dhe​​ 36​​ të TFBE-së, respektivisht, dhe bazuar në këtë praktikë, përderisa kufizimet mund të jenë të mundshme, çdo masë/vendim administrativ që përcakton përjashtime nga parimi i tregut të lirë, gjithmonë duhet të arsyetohet në mënyrë të duhur, të jetë legjitime, e përshtatshme dhe të respektoj parimin e proporcionalitetit, dhe autoriteti kompetent duhet të marrë vendimin më pak kufizues të mundshëm.​​ 

• Këto parime, në mënyrë të vazhdueshme janë saktësuar dhe zhvilluar përmes praktikës gjyqësore të GJDBE-së dhe e cila​​ e interpreton në mënyrë të ngushtë listën e shmangieve në nenin 36 (ish-neni 30 i TKE) të TFBE-së dhe të cilat kanë të bëjnë me interesa joekonomike. Përtej, theksimit të bazave të kufizuara joekonomike përmes të cilave mund të ndërmerren masa të caktuara kufizuese në kuptim të tregut të lirë, GJDBE gjithashtu vë theks të vazhdueshëm në parimin e proporcionalitetit dhe barrës së të provuarit për justifikimin e masave të miratuara dhe e cila ndahet në mes shtetit përkatës dhe Komisionit Evropian. Koncepti i interesit publik, përkatësisht, bazave/interesave joekonomike mbi të cilat përjashtimisht mund të ndërhyhet/ketë kufizime mbi parimet e tregut të lirë në BE-së, janë shtjelluar,​​ ndër të tjera, në Aktgjykimet e kësaj Gjykate, përfshirë por duke mos u kufizuar në rastet (i) C-120/78 Rewe-Zentral AG kundër Bundesmonopolverëaltung für Branntwein (Cassis de Dijon)​​ [1979]; (ii)​​ C-14/02​​ ATRAL SA kundër Shtetit të Belgjikës​​ [2003]; (iii)​​ C-254/05​​ Komisioni kundër Belgjikës​​ [2007]; (iv)​​ C-421/09​​ Humanplasma GmbH kundër Republikës së Austrisë​​ [2010]; (v)​​ C-52/09, Konkurrensverket kundër TeliaSonera Sverige AB​​ [2011];​​ (vi)​​ ​​ C-456/10​​ Asociación Nacional de Expendedores de Tabaco y Timbre (ANETT) kundër Administración del Estado​​ [2012]; dhe (vii)​​ ​​ C-525/14 Komisioni kundër Republikës Çeke [2016].

• Për më tepër, dhe relevante për rrethanat e rastit konkret, është edhe rasti​​ C‑148/15​​ Deutsche Parkinson Vereinigung eV kundër Zentrale zur Bekämpfung unlauteren​​ Ëettbeëerbs eV.​​ [2016], përmes të cilit,​​ ndër të tjera, GJDBE, shqyrtoi​​ çështje​​ që ndërlidhen me kufizimin/caktimin e çmimeve në treg për produkte të caktuara medicinale, përkatësisht nëse​​ një sistem çmimesh fikse për produktet medicinale vetëm me recetë i përcaktuar nga ligji kombëtar, përbën një masë me efekt të njëjtë sipas kuptimit të nenit 34 (ish-neni 28 i TKE) të TFBE-së dhe nëse kjo masë, mund të justifikohet bazuar në nenin 36 (ish-neni 30 i TKE) të TFBE-së në bazë të mbrojtjes së shëndetit dhe jetës së njerëzve. GJDBE kishte theksuar që neni 36 (ish-neni​​ 30​​ i TKE) i TFBE-së duhet të interpretohet të nënkuptoj që legjislacioni kombëtar, si ai në fjalë në procedurën kryesore, i cili parashikon një sistem çmimesh fikse për shitjen nga farmacitë e produkteve medicinale vetëm me recetë për përdorim njerëzor, nuk mund të justifikohet me arsyet e mbrojtjes së shëndetit dhe jetës së njerëzve, sipas kuptimit të atij neni, përderisa ai legjislacion nuk është i përshtatshëm për arritjen e objektivave të ndjekura.

• Ndërsa, përkitazi me kushtin e dytë, përkatësisht proporcionalitetin, në parim, praktika gjyqësore e GJDBE-së, në mënyrë konsistente ka theksuar që​​ çdo masë kufizuese ndaj parimeve të ekonomisë së tregut, tregtisë së lirë dhe lëvizjes së lirë të mallrave, duhet të jetë “e përshtatshme për të siguruar arritjen e objektivit të ndjekur dhe nuk duhet të shkojë përtej asaj që është e nevojshme për ta arritur atë” ​​ (shih,​​ ndër të tjera, rastin C‑148/15​​ Deutsche Parkinson Vereinigung​​ [2016], paragrafi 34; rasti C‑333/14​​ The Scotch​​ Whisky Association and Others​​ [2015], paragrafi 33; C‑421/09​​ Humanplasma​​ [2010], paragrafi 34; rasti C-73/08​​ Bressol dhe të tjerët​​ [2010], paragrafi 71; rasti C‑14/02​​ ATRAL​​ [2003] ECR I-4431, paragrafi 64; dhe rasti C‑456/10​​ ANETT​​ [2012], paragrafi 45).

 ​​​​ ​​ (ii) Parimet përkatëse sipas praktikës gjyqësore të GJEDNJ-së​​ 

• Gjykata​​ më​​ tej​​ do të shtjellojë parimet përkatëse nga praktika gjyqësore e GJEDNJ-së, duke vënë theks gjithashtu në faktin që në parim, praktika gjyqësore e GJEDNJ-së është e një rëndësie të kufizuar për rastin në fjalë, pasi që KEDNJ, në parim, është më​​ e kufizuar në rregullimin e​​ lirisë​​ së​​ veprimtarisë​​ ekonomike​​ në​​ raport me praktikën gjyqësore të​​ GJDBE-së. Thënë këtë, parimet e përgjithshme mbi bazën e të cilave, të drejtat dhe liritë themelore, nuk mund të kufizohen, përpos nëse, “ndërhyrja”, përkatësisht kufizimi përkatës, është i “përcaktuar me ligj”, ndjek një “qëllim legjitim” dhe është “proporcional me qëllimin e ndjekur”, janë të aplikueshme, në​​ çdo​​ rrethanë në të cilat mund të jenë kufizuar të drejtat​​ dhe liritë​​ themelore, përfshirë për personat juridik për aq sa të njëjtat janë të aplikueshme.  ​​​​ 

• Megjithatë, për ato raste kur GJEDNJ është marrë me ekonominë e tregut,​​ Gjykata vëren që një qasje të ngjashme me atë të GJDBE-së, ndjek edhe praktika gjyqësore e GJEDNJ-së. Kjo reflektohet,​​ ndër të tjera, përmes rastit të GJEDNJ-së,​​ Coopérative des agriculteurs de la Mayenne dhe Coopérative laitière Maine-Anjou kundër Francës​​ (kërkesa nr.​​ 16931/04, Vendim, i 10 tetorit 2006), dhe i cili,​​ ndër të tjera, trajton implikimet ekonomike të interpretimit të një të drejte të mbrojtur sipas KEDNJ-së, përkatësisht nenit 1 (Mbrojtja e Pronës)​​ të Protokollit nr. 1 të KEDNJ-së i cili garanton, ndër të tjera, të drejtën e prodhuesve ose blerësve për gëzimin paqësor të pasurisë së tyre. Në rrethanat e këtij rasti, shteti Francez kishte vendosur taksa përkatëse mbi kooperativat e fermave në rast të tejkalimin të kuotave të qumështit. Parashtruesit përkatës, përkatësisht, kooperativat e fermave u ankuan se atyre u ishte privuar plotësisht e drejta e pronës në lidhje me prodhimin e qumështit që tejkalonte sasinë e referencës dhe argumentuan që kjo ndërhyrje e shtetit në ekonominë e lirë ishte në disproporcion me objektivin e interesit publik dhe nuk ishte proporcionale. GJEDNJ-ja konstatoi se ndërhyrja përkatëse përmes taksave nuk ishte në kundërshtim me garancitë e nenit 1 të Protokollit nr. 1 të KEDNJ-së, duke marrë parasysh që e njëjta (i) ishte e “përcaktuar me ligj”, përkatësisht me​​ Rregulloren e Këshillit të Komunitetit Evropian (EEC) nr. 856/84 të 31 marsit 1984​​ mbi organizimin e tregut të qumështit dhe produkteve të qumështit; (ii)​​ ndiqte​​ një “qëllim legjitim”; dhe (iii) ishte “proporcionale” me qëllimin e ndjekur.

• Parimet që burojnë nga raportet e Komisionit të Venecias dhe përgjigjet e gjykatave kushtetuese dhe/ose ekuivalentëve të tyre anëtarë të Forumit të Komisionit të Venecias​​ 

• Gjykata rikujton që Komisioni i Venecias, përmes raportit të vitit 1994 lidhur me​​ bazën ligjore të sistemit ekonomik gjatë periudhës së tranzicionit nga një ekonomi e planifikuar në një ekonomi të tregut,​​ identifikoi elementët kryesor të bazës ligjore të sistemit ekonomik gjatë periudhës së tranzicionit nga një ekonomi e planifikuar në një ekonomi të tregut. Bazuar në këtë raport, dhe​​ ndër të tjera, vendoset theks në rëndësinë e “njohjes formale të lirisë së veprimtarisë ekonomike, […]”​​ dhe më e rëndësishmja,​​ “parimin e konkurrencës së lirë që bazohet në lirinë ekonomike dhe parimin e barazisë, i cili lidhet me konkurrencën ndërmjet individëve të ndryshëm dhe ndërmjet individëve dhe shtetit”.

• Raporti i lartcekur i Komisionit të Venecias trajtoi gjithashtu rolet përkatëse të kushtetutës dhe legjislacionit në sferën ekonomike. Në këtë drejtim, Komisioni i Venecias,​​ ndër të tjera, theksoi se​​ edhe pse​​ “[në sferën ekonomike]​​ kushtetutat përbëjnë bazën e domosdoshme të sistemeve juridike dhe ekonomike të shteteve”, roli i tyre duhet të mbetet “modest pasi që ato nuk janë instrumente të përshtatshme për rregullimin e detajuar të parimeve që rregullojnë ekonomitë e tregut”.​​ Në këtë mënyrë, sipas mendimit të Komisionit, “[kushtetutat nuk duhet të përdoren për të vendosur rregulla dhe rregullore të hollësishme; kjo është më mirë të bëhet me legjislacion të zakonshëm]”.​​ Kështu, në këndvështrimin e Komisionit të Venecias, çdo referencë në Kushtetutë për parimin e ndërhyrjes së shtetit në sferën ekonomike duhet të kufizohet në​​ "një përjashtim nga parimi i lirisë ekonomike, i arsyetuar nga interesi i përgjithshëm". Masat kufizuese për lirinë ekonomike duhet të miratohen nga ligjvënësi dhe në përputhje me parimin e proporcionalitetit. Sipas raportit, kufizimet e lirisë ekonomike duhet të jenë: (i)​​ “specifike dhe të kufizuara dhe duhet të arsyetohen nga interesi i përgjithshëm ose nevoja për të ruajtur rendin publik”;​​ (ii) të parashikuara me ligj; dhe (iii)​​ “të nevojshme, efektive dhe proporcionale me kërkesat dhe peshën e situatës”. Raporti shtjellon më tej rolin e legjislacionit në sferën ekonomike, duke thënë se ai duhet të​​ “përkthejë në formë të detajuar parimet bazë të përcaktuara në kushtetutë”. Ai gjithashtu parashikon që ligji mund t'i mundësojë ekzekutivit të​​ "hartojë rregulloret e detajuara"​​ në bazë të udhëzimeve dhe parimeve të politikave të përcaktuara në ligjin përkatës.

• Për më tepër, nga përgjigjet e sipërpërmendura të Forumit të Venecias, rezulton se në mesin e shteteve që kanë dorëzuar kontributin e tyre dhe të cilat janë të shtjelluar​​ në hollësi​​ në paragrafët 95-111 të këtij Aktgjykimi, përmes ligjeve respektive shtetet kanë ndërmarrë masa të caktuara për stabilizimin e tregut, përfshirë ndërhyrjen duke përcaktuar ​​ çmime, në rast të rrethanave të veçanta. Megjithatë, duhet të specifikohet se në mesin e atyre, ka edhe shtete që nuk kanë marrë asnjë masë legjislative për të kontrolluar çmimet e tregut për shkak të rrethanave të veçanta siç janë Suedia, Danimarka, Meksika, Irlanda dhe Lihtenshtajni. Thënë këtë, përkundër faktit që rezulton që të njëjtat mund të mos kenë ndërmarrë masa kufizuese, disa prej tyre kanë legjislacion përkatës që rregullon këtë fushë. Për shembull, Meksika nuk ka ndërmarrë veprime për të kontrolluar çmimet e tregut për shkak të rritjes së çmimeve të shkaktuara nga rrethana të veçanta, por neni 28, paragrafi i tretë, i Kushtetutës së Meksikës, i jep Kongresit përkatës autoritetin për të vendosur,​​ ndër të tjera, bazën për çmimet maksimale të materialeve ose produkteve që konsiderohen të nevojshme për ekonominë kombëtare ose konsumin popullor. Nga ana tjetër, shtete si Holanda dhe Republika e Moldavisë, nuk kanë ndërmarrë masa legjislative për të kontrolluar çmimet e tregut të produkteve, por kanë ndërmarrë masa kompensuese për ekonomitë familjare.​​ 

• Gjykata vëren më tej se edhe për ato shtete që morën masa për të kontrolluar çmimet e tregut për shkak të rrethanave të veçanta, përfshijnë (i) Republikën e Maqedonisë së Veriut, e cila nuk vendosi çmime maksimale, por vendosi të kufizojë rritjen e çmimeve duke përcaktuar sasinë e marzhës tregtare për disa kompani tregtare dhe individë; (ii) Republikën Çeke e cila vendosi dy lloje të kontrolleve të çmimeve të tregut, i pari që ishte monitorimi i marzheve në shitjet e karburanteve dhe i dyti, vendosja e kufijve në çmimet e energjisë; dhe (iii) Republikën e Kroacisë e cila miratoi vendime bazuar në ligjin ekzistues mbi masat e jashtëzakonshme të kontrollit të çmimeve dhe zbatoi masa të drejtpërdrejta të kontrollit të çmimeve për produktet ushqimore bazë. Për më tepër, ngjashëm ka vepruar edhe Republika e Shqipërisë, por që për dallim nga rastet e​​ mësipërme, aktet përkatëse të autoriteteve publike i janë nënshtruar edhe kontrollit të kushtetutshmërisë nga ana e Gjykatës Kushtetuese,​​ përkatësisht në rastin nr. 8 datë 22.02.2023 (V-8/23) dhe nr. 21 datë 18.04.2023 (V-21/23).​​ Praktikën gjyqësore të kësaj të fundit në këtë kontekst, Gjykata do e shtjellojë në vijim.​​ 

• Praktika relevante gjyqësore e Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Shqipërisë

• Në rastin e Vendimit (V-8/23) të 22 shkurtit 2023, Gjykata Kushtetuese e Shqipërisë kishte vlerësuar kushtetutshmërinë e ligjeve (i)​​ “Për miratimin e aktit normativ, me fuqinë e ligjit, nr. 7, datë 18.03.2022 “Për transparencën dhe monitorimin e çmimit për disa produkte ushqimore bazë dhe produkte të tjera të lidhura me to si pasojë e situatës së veçantë të krijuar në treg”;​​ dhe (ii)​​ nr. 51/2022, datë 09.06.2022 “Për miratimin e aktit normativ, me fuqinë e ligjit, nr. 9, datë 11.05.2022 “Për një shtesë në aktin normativ nr. 7, datë 18.03.2022 të Këshillit të Ministrave “Për transparencën dhe monitorimin e çmimit për disa produkte ushqimore bazë dhe produkte të tjera të lidhura me to si pasojë e situatës së veçantë të krijuar në treg”,​​ të parashtruar nga deputetët përkatës të Kuvendit të Shqipërisë. Pretendimet e ngritura të parashtruesve përkatës në lidhje me nenin 101 të Kushtetutës së Shqipërisë, kishin të bëjnë me (i) mundësinë që ligjet e kontestuara të rezultojnë me ndërhyrjen e shtetit në ekonominë e lirë të tregut dhe veprimtarinë ekonomike në kundërshtim me parimet e ekonomisë së lirë; si dhe (ii) ligjet e kontestuara ishin në kundërshtim me Marrëveshjen për Stabilizim-Asociimit në lidhje me rregullat e konkurrencës.​​ 

• Në rrethanat e rastin konkret, Gjykata Kushtetuese e Shqipërisë i shpalli aktet e kontestuara në kundërshtim me Kushtetutën dhe i shfuqizoi​​ të njëjtat, me arsyetimin se të njëjtat nuk ishin nxjerrë në pajtueshmëri me kriteret e “nevojës​​ dhe​​ urgjencës”​​ të përcaktuara në nenin 101 të Kushtetutës, duke konstatuar se (i) Këshilli i Ministrave dhe Kuvendi nuk kanë kryer një analizë të situatës konkrete, e cila do të justifikonte nevojën urgjente nëpërmjet akteve normative me fuqinë e ligjit; dhe (ii) të njëjtat nuk kanë ofruar arsyetim të duhur që do të dëshmonte se instrumentet ligjore dhe institucionale ekzistuese nuk janë të mjaftueshme për realizimin e qëllimit që synohet për mbrojtjen e konsumatorit nga praktikat abuzive. Thënë këtë, Gjykata Kushtetuese e Shqipërisë, nuk e trajtoi rastin konkret nga perspektiva e lirisë ekonomike dhe përputhshmërinë me MSA-në në mes​​ të​​ Republikës së Shqipërisë dhe​​ BE-së.​​ 

• Ndërsa, në rastin e Vendimit (V-21/23) të 18 prillit 2023, Gjykata Kushtetuese e Shqipërisë kishte vlerësuar kushtetutshmërinë e (i) Ligjit nr. 39/2022 “Për miratimin e aktit normativ nr. 5, datë 12.03.2022 “Për disa shtesa në ligjin nr. 8450, datë 24.02.1999 “Për përpunimin, transportimin dhe tregtimin e naftës, të gazit dhe nënprodukteve të tyre”; dhe (ii) Ligjit nr. 42/2022 “Për miratimin e aktit normativ nr. 8, datë 25.03.2022 “Për disa shtesa në ligjin nr. 8450, datë 24.02.1999 “Për përpunimin, transportimin dhe tregtimin e naftës, të gazit dhe nënprodukteve të tyre” të parashtruar nga deputetët përkatës të Kuvendit të Shqipërisë. Pretendimet e ngritura nga parashtruesit përkatës në lidhje me nenin 101 të Kushtetutës kishin të bëjnë me mospërmbushjen e kritereve të “nevojës dhe urgjencës” nga aktet normative me fuqinë të ligjit të kontestuar, ashtu siç janë të përcaktuara me nenin 101 të Kushtetutës; dhe (ii) përcaktimi i çmimit të gazit, naftës dhe nënproduketeve të tyre, përbënin kufizim të lirisë së veprimtarisë ekonomike; si dhe (iii) zgjidhjet e përcaktuara përmes ligjeve të kontestuara janë në kundërshtim me MSA-në.

• Për dallim nga rrethanat e rastit paraprak për Vendimin (V-8/23) të 22 shkurtit 2023, Gjykata Kushtetuese në këtë rast kishte vlerësuar se aktet e kontestuara janë në përputhje me nenin 101 të Kushtetutës​​ së​​ Republikës së​​ Shqipërisë, në kontekst të plotësimit të kushteve të “nevojës dhe urgjencës”.

• Megjithatë, Gjykata Kushtetuese e Shqipërisë, në këtë rast kishte trajtuar edhe aspektet e lirisë së veprimtarisë ekonomike dhe përputhshmërisë me MSA-në në mes​​ të​​ Republikës së Shqipërisë dhe​​ BE-së, duke pranuar pjesërisht​​ kërkesën, dhe duke shfuqizuar nenin​​ 21/10, pika 2, fjalia e dytë, të​​ Ligjit nr. 39/2022 “Për miratimin e aktit normativ nr. 5, datë 12.03.2022 “Për disa shtesa në ligjin nr. 8450, datë 24.02.1999 “Për përpunimin, transportimin dhe tregtimin e naftës, të gazit dhe nënprodukteve të tyre”, si të papajtueshëm me Kushtetutën e Republikës së Shqipërisë.

• Gjykata Kushtetuese e Shqipërisë në këtë rast,​​ në​​ parim dhe​​ ndër të tjera, kishte konkluduar se (i) ndërhyrja përkatëse e shtetit,​​ përkatësisht kufizimi i të drejtave që ndërlidhen me lirinë e veprimtarisë ekonomike, ishin të​​ “përcaktuara me ligj”; (ii) aktet kontestuese ndjekin një​​ “qëllim legjitim”, përkatësisht atë të interesit publik që mbron qytetarët nga abuzimet e mundshme me çmimet e hidrokarbureve; dhe (iii) aktet kontestuese janë “proporcionale”, sepse “masat e përzgjedhura për të kontrolluar tregun e hidrokarbureve janë të arsyeshme dhe të përshtatshme, për rrjedhojë nuk e bëjnë kufizimin e lirisë kushtetuese të veprimtarisë ekonomike arbitrar”.​​ Megjithatë, në​​ rastin e normës së​​ shpallur si të​​ papajtueshme me Kushtetutën, përkatësisht nenit 21/10, pika 2, fjalia e dytë​​ e ligjit të​​ kontestuar, Gjykata Kushtetuese e Republikës së​​ Shqipërisë, kishte vlerësuar se dispozita përkatëse nuk plotësonte kriterin e​​ “përcaktueshmërisë​​ me ligj”​​ në​​ aspektin substancial sepse e njëjta nuk ishte mjaftueshëm e qartë​​ dhe e​​ parashikueshme dhe për pasojë​​ norma përkatëse “nuk ofron garancitë​​ e mjaftueshme që​​ të​​ mënjanohen mundësitë​​ për abuzim dhe arbitraritet të​​ autoriteve publike” (shih,​​ ndër të tjera, paragrafin 62 të​​ Aktgjykimit përkatës). ​​ Ndërsa, sa i përket ​​ përputhshmërisë së akteve të kontestuara me MSA-në, Gjykata Kushtetuese e Shqipërisë, kishte konkluduar se aktet e kontestuara nuk janë në kundërshtim me Kushtetutën dhe parimit të respektimi i hierarkisë së akteve normative,​​ ndër të tjera,​​ sepse “pretendimet e kërkuesit nuk ngrihen për abuzimin me pozicionin dominues, nga një ose më shumë sipërmarrje, ose dhënien e ndihmës shtetërore që shtrembëron ose rrezikon të shtrembërojë konkurrencën”.

III.​​  Aplikimi i parimeve të lartcekura në vlerësimin e kushtetutshmërisë së Ligjit të kontestuar

• Gjykata së pari rikujton që Ligji i kontestuar, bazuar në nenin 1 (Qëllimi) të tij, përcakton qëllimin e ligjit për të rregulluar masat e përkohshme mbrojtëse të furnizimit me produkte themelore për konsumatorët, në kohë të paraqitjes së rasteve të veçanta të destabilizimit në treg dhe mënyrën e zbatimit të tyre. Më tej, i njëjti ligj, në nenin 2 (Fushëveprimi) të tij, saktëson që i njëjti zbatohet ndaj autoriteteve dhe operatorëve ekonomik që tregtojnë produkte themelore për eliminimin e efekteve të rritjes së çmimeve si dhe mungesës së produkteve themelore në treg. Destabilizimi i tregut, si kriter mbi bazën e të cilit, aplikohet Ligji i kontestuar, në paragrafin 3 (Përkufizime) të tij, është definuar si “gjendje e krijuar nga forca madhore, nga rrethanat e pakontrolluara të cilat shkaktojnë spekulime në treg me ngritje të menjëhershme te çmimeve dhe mungesë të theksuar të produkteve themelore”.​​ 

• Definicioni i përcaktuar në nenin 3 të Ligjit të kontestuar, më tej plotësohet përmes nenit 6 (Shkaqet dhe​​ kohëzgjatja​​ e masave​​ mbrojtëse) të Ligjit të kontestuar dhe i cili përcakton shkaqet dhe kohëzgjatjen e masave mbrojtëse. Përkitazi me shkaqet dhe të cilat mund të rezultojnë në përcaktimin e masave mbrojtëse, neni 6 i Ligjit të kontestuar, përcakton katër rrethana, përkatësisht (i)​​ mungesa e papritur apo e vazhdueshme e produkteve themelore; (ii) ngritja e papritur apo e menjëhershme e çmimeve të produkteve themelore; (iii) mospërshtatja e çmimeve vendore me lëvizje të mëdha të çmimeve në tregun botëror; dhe (iv) dallimi i pajustifikueshëm i çmimeve vendore nga çmimet në vendet fqinje. Ndërsa, përkitazi me kohëzgjatjen e masave mbrojtëse, neni 6 i Ligjit të kontestuar, saktëson që të njëjtat vendosen përkohësisht​​ dhe hiqen kur të pushojnë shkaqet për të cilat janë caktuar. Thënë këtë, kjo dispozitë që ndërlidhet me afatshmërinë e vendosjes së masave, plotësohet edhe përmes paragrafit 4 të nenit 8 (Vendimmarrja) të Ligjit të kontestuar, sipas të cilit Komisioni përkatës mblidhet së paku një herë në muaj për rivlerësimin e masave të përkohshme të rekomanduara.​​ 

• Përcaktimet​​ që ndërlidhen më produktet themelore, masat e përkohshme mbrojtëse dhe llogaritjen e marzhës, janë të përcaktuara në nenet 4 (Produktet Themelore), 5 (Masat e përkohshme mbrojtëse) dhe 7 (Llogaritja e marzhës) të Ligjit të kontestuar, respektivisht. Të njëjtat në parim, përcaktojnë (i) listën e produkteve themelore që mund t’i nënshtrohen vendosjes së masave të​​ përkohshme​​ mbrojtëse dhe mundësinë që kësaj liste t’i shtohen produkte tjera të konsumit për jetesë dhe lidhur me përcaktimin e të cilave, Qeveria para se të marr vendimin përkatës duhet të konsultohet me Këshillin e MSA-së; dhe (ii) kategorinë e masave mbrojtëse, përfshirë ato​​ që ndërlidhet me caktimin e marzhës​​ tregtare​​ dhe mënyrën e llogaritjes të së njëjtës.​​ 

• Në kontekst të masave të përkohshme mbrojtëse, neni 5 i Ligjit të kontestuar, përcakton masat si në vijim: (i)​​ kufizimi i sasisë që i shitet konsumatorit brenda periudhës se caktuar; (ii) ndalimi i largimit nga shitja e produktit; (iii) caktimi i marzhës tregtare për shitjen me shumicë dhe pakicë; (iv) caktimi i çmimit maksimal të lejuar; (v) detyrimi i operatorit ekonomik për të ruajtur pjesën e caktuar të stokut të produktit; (vi) detyrimi i operatorit ekonomik për t'u furnizuar dhe për të ofruar për shitje produkte themelore si para caktimit të masave mbrojtëse; dhe (vii) ndalimi, kufizimi i eksportit. Sipas, paragrafit 3 të nenit 5 të Ligjit të kontestuar, masat mbrojtëse caktohen në​​ përpjesëtim me nevojën për mbrojtjen e konsumatorit dhe duke marrë parasysh barrën ndaj operatorit ekonomik. Në anën tjetër, neni 7 përcakton mënyrën e llogaritjes së marzhës, duke saktësuar që (i)​​ çmimi​​ i blerjes tek produktet e importuara përfshinë shumën e kostove të çmimit të blerjes së produktit, kostos së transportit e llogaritur sipas legjislacionit në fuqi, detyrimet doganore dhe koston e zhdoganimit, që përfshin koston e terminalit doganor dhe shpedicionit, koston e matjes së sigurisë së produktit, si dhe koston tjetër të faturuar lidhur me zhdoganimin e produktit; ndërsa (ii) çmimi i blerjes i prodhimeve vendore përfshinë shumën e kostove të prodhimit dhe të shpenzimeve, e llogaritur sipas legjislacionit në fuqi.

• Nenet 8 (Vendimmarrja) dhe 9 (Mbikëqyrja dhe Sanksionet) të Ligjit të kontestuar, përcaktojnë mënyrën e vendimmarrjes përkitazi me masat e përkohshme mbrojtëse dhe mbikëqyrjen dhe sanksionet përkatëse, respektivisht. Përkitazi me çështjen e parë, përkatësisht vendimmarrjen, saktësohet që kompetencën për të vendosur masat mbrojtëse e ka Ministri, ndërsa Kryeministri mund të shfuqizojë, të anulojë ose të ndryshojë vendimin e Ministrit.

• Gjykata gjithashtu vëren që për qëllime të vendimmarrjes përkitazi me vendosjen e masave mbrojtëse, Ligji i kontestuar përcakton dy mekanizma, përkatësisht (i) një Komision i cili përbëhet me përfaqësues nga​​ Ministria e​​ Tregtisë,​​ Ministrisë për​​ Financa,​​ Ministria​​ për​​ Bujqësi, Dogana e Kosovës, Administrata Tatimore e Kosovës, Agjencioni i Ushqimit dhe Veterinës dhe Inspektorati i Tregut dhe i cili ka kompetencën për t’i rekomanduar Ministrit përcaktimin dhe/ose ndryshimin e masave mbrojtëse; dhe (ii) mundësinë e këshillimit të Ministrit me Këshillin e Mbrojtjes së Konsumatorit, Autoritetin e Konkurrencës, Odën Ekonomike të Kosovës, si dhe autoritetet publike dhe organizatat e tjera përgjegjëse. Bazuar në përmbajtjen e nenit 8 të Ligjit​​ të​​ kontestuar​​ që ndërlidhet me vendimmarrjen, rekomandimet dhe/ose këshillat e mekanizmave të cekur më sipër, nuk e detyrojnë Ministrin dhe/ose Kryeministrin dhe i cili,​​ siç​​ është sqaruar më lart, mund të shfuqizojë, të anulojë ose të ndryshojë vendimin e Ministrit në këtë kontekst.

• Megjithatë, Gjykata vëren që Ligji i kontestuar, gjithashtu përcakton dy mekanizma përmes të cilave konsultimi dhe/ose njoftimi i Këshillit të MSA-së është i nevojshëm. I pari, dhe​​ siç​​ është theksuar më lart, është i përcaktuar në paragrafin 2 të nenit 4 të Ligjit, dhe sipas të cilit, për produktet tjera themelore të konsumit për​​ jetesë, para vendimmarrjes, Qeveria konsultohet paraprakisht me Këshillin e MSA-së. Ndërsa i dyti, është i përcaktuar në paragrafin 8 të nenit 8 të Ligjit të kontestuar dhe ndërlidhet me detyrimin për njoftimin e Këshillit të MSA-së para marrjes së vendimeve për masat mbrojtëse. Këto dy dispozita gjithashtu plotësohen përmes paragrafit 7 të nenit 8 të Ligjit të kontestuar, sipas të cilit,​​ çdo​​ vendim i marrë sipas Ligjit të kontestuar duhet të jetë në përputhje me zotimet dypalëshe mbrojtëse që Kosova ka marrë në kuadër të MSA-së dhe marrëveshjeve tjera ndërkombëtare.​​ 

• Në fund, neni 9​​ i Ligjit të​​ kontestuar​​ përcakton​​ mbikëqyrjen​​ dhe sanksionet, dhe sipas të cilit, mbikëqyrja e zbatimit të këtij ligji bëhet nga Inspektorati i Tregut dhe inspektorët e tregut në nivel komunal, në bashkëpunim me Doganën dhe Administratën Tatimore. I​​ njëjti​​ më tej, përcakton dënimet respektive me gjobë, përkatësisht për këdo që nuk zbaton masat mbrojtëse të caktuara me vendimin e Ministrit, për çdo produkt themelor që shet ose mban në kundërshtim me masat mbrojtëse dënohet me gjobë si në vijim (i) prej një mijë (1.000) deri në njëzetë mijë (20.000) euro, si person juridik; (ii) prej pesëqind (500) deri në pesë mijë (5.000) euro, si person fizik që ushtron biznes individual; dhe (iii) prej pesëqind (500) deri në dy mijë (2.000) euro, si person përgjegjës i personit juridik. Për më tepër, krahas dënimeve të lartcekura, në rast të përsëritjes së shkeljeve, inspektorati i tregut ka kompetencën që të shqiptojë edhe masën mbrojtëse me të cilën, operatorit ekonomik përkatës, i ndalohet tregtia në kohëzgjatje deri tridhjetë (30) ditë. Bazuar në nenin 9 të Ligjit të kontestuar, (i) ankesa është e lejuar kundër vendimit përkitazi me sanksionin në afat prej tetë (8) ditësh nga dita e pranimit të njëjtit; dhe (ii) ky nen nuk përjashton zbatimin e dispozitave ndëshkuese nga ligjet e tjera.

• Në kontekst të qëllimeve dhe dispozitave të lartcekura të Ligjit të kontestuar, Gjykata fillimisht rikujton, ashtu siç ka shtjelluar në parimet e përgjithshme të këtij Aktgjykimi, që bazuar në nenin 7 të Kushtetutës, ekonomia e tregut është vlerë e Republikës së Kosovës. Për më tepër, bazuar në nenin 10 të Kushtetutës, ekonomia e tregut me konkurrencë të lirë është bazë e rregullimit ekonomik të Republikës së Kosovës. Më tej, dhe bazuar në nenin 119 të Kushtetutës,​​ ndër të tjera, është detyrë e autoriteteve shtetërore që të sigurojnë një mjedis të favorshëm ligjor për ekonominë e tregut, lirinë e aktivitetit ekonomik dhe sigurinë e pronës publike e private.

• Për më tepër, bazuar në nenin 119 të Kushtetutës, dhe për aq sa është relevante për rrethanat e rastit konkret,​​ çdo​​ veprim që kufizon konkurrencën e lirë përmes vendosjes ose abuzimit të pozitës dominuese, ose praktikave që e kufizojnë konkurrencën është i ndaluar. Një ndalesë e tillë është kaq e rëndësishme në kontekst të vlerave që ngërthen ekonomia e tregut, që Kushtetuta, saktëson që përjashtimet mund të jenë të mundshme, vetëm nëse janë të përcaktuar në “mënyrë eksplicite me ligj”. Për më tepër, me qëllim të sigurimit që autoritetet publike, përfshirë Qeverinë, të mos ndërhyjnë në ekonominë e lirë të tregut, Kushtetuta saktësisht përcakton që Republika e Kosovës do të themelojë organe të pavarura për rregullimin e tregut atëherë kur vetë tregu nuk mundet që në masë të mjaftueshme të mbrojë interesin publik.

• Thënë këtë, siç është sqaruar në parimet e përgjithshme të këtij Aktgjykimi, ndërhyrja në ekonominë e lirë të tregut është e mundur në rrethana të jashtëzakonshme, përfshirë destabilizimin e tregut dhe me qëllimin e mbrojtjes së konsumatorit, me kushtin që​​ çdo​​ ndërhyrje e tillë, të jetë e “përcaktuar në ligj”, të “ndjek një qëllim legjitim” dhe të jetë “proporcionale me qëllimin e ndjekur”.

• Në këtë kontekst, Gjykata fillimisht i referohet të drejtës së BE-së, praktikës gjyqësore të GJDBE-së, si dhe MSA-së. Në kontekst të kësaj të fundit, Gjykata fillimisht rikujton që përmes Ligjit Nr. 05/L -069, Kuvendi kishte ratifikuar Marrëveshjen për Stabilizim Asociimit ndërmjet Republikës së Kosovës, në njërën anë, dhe​​ BE-së​​ dhe Komunitetit Evropian të Energjisë Atomike, në anën tjetër. I njëjti ishte shpallur në Gazetën Zyrtare të Republikës së Kosovës më 1 dhjetor 2015 dhe kishte hyrë në fuqi po atë ditë, bazuar në nenin 3 (Hyrja në fuqi) të këtij ligji. Si e tillë marrëveshja e lartcekur ndërkombëtare, bazuar në nenin 19 të Kushtetutës, (i) është pjesë e sistemit të brendshëm juridik dhe zbatohet në mënyrë të drejtpërdrejtë, për aq sa zbatimi nuk kërkon nxjerrjen e një ligji; dhe (ii) ka epërsi ndaj ligjeve të Republikës së Kosovës. Kjo Marrëveshje, përmban dy dispozita, përkatësisht nenin 43 (Klauzola për Masa Mbrojtëse) dhe 44​​ (Klauzola e pamjaftueshmërisë), dhe sipas të cilave, në parim, masat e duhura mbrojtëse mund të jenë të mundshme, në rast të importeve që mund të shkaktojnë dëme seriozë ndaj industrisë përkatëse ose çrregullime serioze në cilindo sektorë të ekonomisë, nën kushtet specifike të përcaktuar në nenin 43 të MSA-së. Për më tepër, sipas nenit 44 të MSA-së,​​ masat përkatëse mund të ndërmerren edhe atëherë kur, në parim, ka një pamjaftueshmëri serioze ose një rrezik për artikuj ushqimorë dhe/ose produkte tjera thelbësore, sipas kushteve dhe kritereve të përcaktuara në këtë nen.​​ 

• Thënë këtë, Gjykata vëren që përkundër faktit që dy dispozitat e lartcekura nën kushtet dhe kritere specifike, mundësojnë vendosjen e masave kufizuese, të njëjtat janë të saktësuara në kontekst të importeve dhe eksporteve në mes Kosovës dhe​​ BE-së, dhe rrjedhimisht jodetyrimisht përbëjnë bazën mbi të cilën, Republika e Kosovës, mund të përcaktojë masat mbrojtëse në rrethana të veçanta të destabilizimit të tregut, duke ndërhyrë në lirinë ekonomike të operatorëve ekonomik, përkatësisht personave fizik por edhe juridik dhe të cilët, bazuar në nenin 21 të Kushtetutës, gëzojnë të njëjtat të drejta dhe liri themelore si personat fizik, për aq sa të njëjtat janë të zbatueshme. Gjykata tashmë ka sqaruar që të drejtat e operatorëve ekonomik, përkatësisht personave fizik/juridik, mund të kufizohen vetëm bazuar në kushtet dhe kriteret që përcakton nenin 55 i Kushtetutës.​​ 

• Thënë​​ këtë,​​ Gjykata gjithashtu rikujton nenin 47​​ (Kufizimet e autorizuara)​​ të MSA-së, dhe i cili, edhe pse sërisht në kontekst të raporteve të Republikës së Kosovës me BE-në, përcakton mundësinë e ndalimeve apo kufizimeve në​​ importe, eksporte ose mallrave transite të justifikuara në bazë të (i) moralit publik; (ii) politikave publike ose sigurisë publike; (iii) mbrojtjes së shëndetit dhe jetës së njerëzve, kafshëve ose bimëve; (iv) mbrojtjes së​​ thesareve​​ me vlerë artistike, historike ose arkeologjike; ose (v) mbrojtjes së pronësisë intelektuale, industriale dhe tregtare; ose (vi) ​​ të rregullave që ndërlidhen me arin dhe argjendin, me kushtin që ndalimet ose kufizimet e tilla nuk do të përbëjnë diskriminim arbitrar ose kufizim të tërthortë në tregtinë ndërmjet palëve.

• Kjo dispozitë buron nga neni 36 i TFBE-së dhe e cila përcakton përjashtimin e mundshëm, nga nenet 34 dhe 35 të TFBE-së respektivisht dhe bazuar në të cilat kufizimet sasiore mbi importet dhe eksportet dhe të gjitha masat tjera me efekt të njëjtë janë të ndaluar midis shteteve anëtare. Bazuar mbi nenin 36 të TFBE-së dhe​​ siç​​ është shtjelluar​​ në hollësi​​ në parimet e përgjithshme të këtij Aktgjykimi, praktika gjyqësore e GJDBE-së, por edhe GJEDNJ-së në kontekst të interpretimit të KEDNJ-së, kanë përcaktuar që ndërhyrjet në tregun e lirë janë të mundshme, me kushtin që të kenë ndjekur njërin nga qëllimet legjitime të përcaktuara në nenin 36 të TFBE-së dhe të jenë proporcionale me qëllimin e ndjekur.​​ 

• Bazuar mbi këto parime por edhe rregullimet respektive kushtetuese, shtetet anëtare të Forumit të Venecias, kanë ndërmarrë ose jo masa të tilla, përmes të cilëve është ndërhyrë në tregun e lirë në rrethanat të veçanta të destabilizimit të tregut. Në ato raste kur masa të tilla janë ndërmarrë dhe kushtetutshmëria e tyre është kontestuar, të njëjtat​​ kanë kaluar ose jo testin e vlerësimit të kushtetutshmërisë, varësisht nga përcaktimet e ligjeve dhe/ose vendimeve të kontestuara. Në parim, dhe në kontekst të emëruesit të përbashkët që rrjedh nga vendimet e GJDBE-së, GJEDNJ-së dhe Gjykatave Kushtetuese, nuk është kontestuese që masa të tilla, mund të ndjekin një qëllim legjitim për aq sa të njëjtat janë të përcaktuara me ligj, megjithatë kontestuese është nëse të njëjtat janë proporcionale. Siç thekson shprehimisht praktika gjyqësore e GJDBE-së, ndërhyrje të tilla në lirinë e ekonomisë së tregut duhet të jenë në mënyrë shprehimore të domosdoshme dhe nuk mund të përbëjnë në asnjë rrethanë diskriminim arbitrar ose kufizim të tërthortë në tregtinë e lirë.​​ 

• Bazuar në sqarimet e mësipërme, Gjykata thekson, që në parim, ndërhyrja në ekonominë e lirë të tregut nga autoritetet publike, mund të jetë e mundur, për aq sa (i) ndërhyrje të tilla, janë të “përcaktuara me ligj”; (ii) ndjekin një “qëllim legjitim”; dhe (iii) janë “proporcionale” me qëllimin e ndjekur, si në kontekst të parimeve kushtetuese të lirisë së ekonomisë së tregut ashtu edhe në kontekst të mbrojtjes të të drejtave dhe lirive themelore të operatorëve ekonomik, përkatësisht personave fizik/juridik.​​ 

• Për më​​ tepër,​​ Gjykata më tej rikujton që ligjet e aplikueshme të Republikës së Kosovës në fushën e tregtisë të brendshme e të jashtme, përmbajnë dispozita mbi bazën e të cilave, ndërhyrja në tregun e lirë përmes vendosjes së masave kufizuese është e mundshme në rrethana të veçanta dhe​​ të​​ përcaktuara në mënyrë shprehimore në ligjet e aplikueshme.​​ 

• Më saktësisht, Ligji Nr. 08/L-021 për​​ Tregti​​ me Jashtë,​​ ndër të tjera, përcakton parimet e përgjithshme që rregullojnë tregtinë me jashtë të Republikës së Kosovës, në përputhshmëri me praktikat më të mira ndërkombëtare, marrëveshjet e​​ Organizatës Botërore për Tregti​​ dhe legjislacionin e​​ BE-së. Përveç tjerash, dhe relevante për rrethanat e rastit konkret, ky ligj, në nenin 6 të tij (Praktikat e padrejta në tregtinë ndërkombëtare), përmban rregullime për praktikat e padrejta në tregtinë ndërkombëtare, duke përcaktuar,​​ ndër të tjera, që “autoritetet shtetërore marrin masa për të mbrojtur prodhuesit vendorë nga efektet e praktikave të padrejta të tregtisë ndërkombëtare në përputhje me dispozitat e këtij ligji dhe legjislacionit tjetër në fuqi”.​​ Për më tepër, i njëjti në nenin 9 (Ndalimi i kufizimeve sasiore) të tij, përderisa përcakton ndalimin e kufizimeve sasiore, gjithashtu përcakton përjashtimet specifike kur një kufizim i tillë nuk aplikohet, përkatësisht (i) në rrethana të nevojshme për të parandaluar mungesat kritike të produkteve ushqimore ose produkteve të tjera thelbësore ose për të zbutur efektet e mungesave të tilla në Republikën e Kosovës; dhe (ii) nevojës për zbatimin e rregulloreve ose standardeve që lidhen me klasifikimin, kategorizimin ose tregtimin e mallrave në tregtinë ndërkombëtare dhe/ose për zbatimin e detyrimeve ndërkombëtare të Republikës së Kosovës. Për më tepër, i njëjti ligj në nenin 11 (Mallrat e ndaluara) të tij, gjithashtu përcakton mundësinë e ndalimit të importimit ose eksportimi i mallrave specifike përmes ligjit ose aktit nënligjor.

• Ngjashëm, Ligji Nr. 06/L-040 për Masat Mbrojtëse në Importe,​​ ndër të tjera: (i)​​ në​​ nenin 1 (Qëllimi) të​​ tij,​​ mes​​ tjerash,​​ përcakton që një masë mbrojtëse mund të zbatohet për një produkt vetëm nëse është përcaktuar sipas dispozitave të këtij ligji se produkti i tillë është importuar në sasi aq të shtuar, absolute apo relative në prodhimin vendor, dhe/apo me ato afate apo kushte që shkaktojnë ose kërcënojnë të shkaktojnë dëmtim serioz në industrinë vendore e cila prodhon produkte të ngjashme apo konkurruese; (ii)​​ përmes nenit 2 (Fusha e zbatimit) të​​ tij,​​ nuk përjashton miratimin apo zbatimin e ndalimeve dhe/apo kufizimeve sasiore të parashikuara,​​ nuk përjashton zbatimin e rregullave mbrojtëse të përfshira në marrëveshjet e lidhura ndërmjet Republikës së Kosovës dhe vendeve të treta, përmes të cilave përcaktohen edhe masat mbrojtëse;​​ (iii)​​ në​​ nenin 4 (Masat mbrojtëse dhe kushtet e zbatimit të tyre) të​​ tij,​​ përcakton se masat mbrojtëse janë të përkohshme dhe ato mund të zbatohen ndaj një produkti të importuar​​ pas një hetimi që rezulton se importi i produktit në Republikën e Kosovës është importuar në sasi aq të rritur dhe në kushte të tilla që shkakton ose kërcënon të shkaktojë dëm serioz tek prodhuesit e produkteve të ngjashme; dhe (iv)​​ në​​ nenin​​ 5 (Ministria dhe Komisioni)​​ të​​ tij,​​ përcakton që Ministria e Tregtisë dhe Industrisë dhe Komisioni prej nëntë​​ (9)​​ anëtaresh​​ i emëruar nga Ministri i Ministrisë së Tregtisë,​​ janë organet kompetente për zbatimin e këtij Ligji.

• Bazuar në​​ të lartcekurat, në​​ parim,​​ rezulton që legjislacioni në fuqi i Republikës së Kosovës​​ përmban​​ dispozita dhe​​ përcaktime​​ për​​ rregullimin e​​ masave mbrojtëse apo masave kufizuese të përkohshme​​ si në​​ kontekst të​​ tregtisë​​ së​​ brendshme ashtu edhe të​​ jashtme.​​ Një​​ qasje e tillë​​ është​​ në​​ përputhje edhe​​ me​​ praktikën gjyqësore të​​ GJEDNJ-së​​ dhe të​​ GJDBE-së​​ dhe sipas të​​ cilave, në​​ parim,​​ ndërmarrja e masave kufizuese, përkatësisht masave të përkohshme mbrojtëse, nuk është në kundërshtim me parimet e ekonomisë së lirë të tregut, për aq sa të njëjtat​​ “përcaktohen me ligj”,​​ “ndjekin një qëllim legjitim”​​ dhe janë tërësisht​​ “proporcionale”​​ me qëllimin e ndjekur.

• Në​​ kontekstin e Ligjit të​​ kontestuar, Gjykata rikujton që​​ i njëjti ka për qëllim rregullimin e masave të​​ përkohshme të​​ furnizimit me produkte themelore për konsumatorët, në​​ kohë​​ të​​ paraqitjes së​​ rasteve të​​ veçanta të​​ destabilizimit në​​ treg dhe zbatohet ndaj operatorëve ekonomikë​​ me qëllim të​​ eliminimit të​​ efekteve të​​ rritjes së​​ çmimeve dhe mungesës së​​ produkteve themelore në​​ treg, sipas përcaktimeve të​​ nenit 1 dhe nenit 2 të​​ tij.​​ I njëjti, në​​ nenin 4 të​​ tij, përcakton listën e saktë​​ të​​ produkteve themelore dhe të​​ cilat mund​​ t’i nënshtrohen masave të​​ përkohshme mbrojtëse​​ siç​​ janë​​ përcaktuar në​​ nenin 5 të​​ Ligjit të​​ kontestuar. Produktet tjera themelore që​​ mund​​ t’i nënshtrohen këtyre masave, mund të​​ përcaktohen me vendim të​​ Qeverisë, vetëm pas konsultimit me Këshillin e MSA-së, ndërsa vendosja e tyre​​ është​​ e mundshme vetëm nëse janë​​ plotësuar rrethanat e përcaktuara në​​ nenin 6 të​​ Ligjit të​​ kontestuar përkitazi me shkaqet dhe kohëzgjatjen e masave mbrojtëse dhe mund të​​ caktohen vetëm në​​ përpjestim me nevojën për mbrojtjen e konsumatorit dhe duke marrë​​ parasysh barrën ndaj operatorit ekonomik, duke mundësuar kështu vlerësimin e proporcionalitetit në​​ përcaktimin e masave të​​ përkohshme mbrojtëse për operatorët ekonomik.​​ Gjykata gjithashtu vëren që​​ paragrafi 7 i nenit 8 të​​ Ligjit të​​ kontestuar, përcakton që​​ çdo​​ vendim i marrë​​ sipas këtij ligji duhet të​​ jetë​​ në​​ përputhje me zotimet dypalëshe mbrojtëse që​​ Kosova ka marrë​​ në​​ kuadër të​​ MSA-së​​ dhe marrëveshjeve tjera ndërkombëtare.​​ 

• Megjithatë, vendosja e masave të​​ përkohshme mbrojtëse mund të​​ rezultojë​​ në​​ kufizimin e të​​ drejtave dhe lirive themelore​​ të operatorëve ekonomikë. Vlerësimi nëse të​​ drejtat dhe liritë​​ përkatëse mund të​​ jenë​​ kufizuar në​​ mënyrë​​ joproporcionale përmes vendosjes së​​ masave të​​ përkohshme mbrojtëse të​​ saktësuara përmes nenit 5 të​​ Ligjit të​​ kontestuar, i nënshtrohet të​​ drejtës në​​ ushtrimin e mjetit juridik dhe mbrojtjes gjyqësore të​​ të​​ drejtave të​​ garantuara përmes neneve 32 dhe 54 të​​ Kushtetutës, respektivisht. Rrjedhimisht, vlerësimi i kushtetutshmërisë​​ së​​ Ligjit të​​ kontestuar nuk nënkupton edhe ligjshmërinë​​ dhe kushtetutshmërinë​​ e masave të​​ përkohshme​​ mbrojtëse të​​ përcaktuar përmes Ligjit të​​ kontestuar dhe të​​ cilat mund​​ t’i nënshtrohen vlerësimit të​​ ligjshmërisë​​ nga gjykatat e rregullta dhe kushtetutshmërisë​​ nga Gjykata Kushtetuese sipas përcaktimeve të​​ paragrafit 7 të​​ nenit 113 të​​ Kushtetutës.​​ ​​ 

• Thënë​​ këtë,​​ dhe duke theksuar që​​ Republika e Kosovës, bazuar në nenet 7, 10 dhe 119 të Kushtetutës së saj,​​ ndër të tjera, (i) ka si vlerë ekonominë e lirë të tregut dhe ajo është bazë e rregullimit ekonomik të saj; (ii) ka detyrimin kushtetues që të sigurojë​​ një mjedis të favorshëm ligjor për ekonominë e tregut, lirinë e aktivitetit ekonomik dhe sigurinë e pronës publike e private; dhe (iii) gjithashtu detyrimin që të sigurojë që të gjitha veprimet që kufizojnë konkurrencën e lirë përmes vendosjes ose abuzimit të pozitës dominuese, ose praktikave që e kufizojnë konkurrencën, të jenë të ndaluara, me përjashtim kur këto lejohen në mënyrë eksplicite me ligj, bazuar në​​ praktikën gjyqësore​​ të​​ GJEDNJ-së​​ dhe GJDBE-së, ndërhyrja në​​ ekonominë​​ e tregut mund të​​ jetë​​ e​​ mundshme, për aq sa plotësohen tri kushtet e sqaruara​​ më​​ lart, përkatësisht “përcaktueshmërinë​​ me ligj”, “qëllimin legjitim” dhe “proporcionalitetin”.​​ ​​ 

• Për pasojë​​ dhe në​​ parim,​​ Gjykata vlerëson që​​ qëllimi i Ligjit të​​ kontestuar nuk​​ është​​ në​​ kundërshtim me parimet e ekonomisë​​ së​​ lirë​​ të​​ tregut të​​ saktësuara në​​ nenet 7, 10 dhe paragrafin 3 të​​ nenit 119 të​​ Kushtetutës. Kjo e fundit, mundëson ndërhyrjen e shtetit që​​ përmes miratimit të​​ ligjit​​ të​​ përcaktojë​​ masa mbrojtëse edhe në​​ kontekst të​​ rasteve të​​ veçanta të​​ destabilizimit në​​ treg, për aq sa plotësohet kriteret formale dhe ​​ substanciale të​​ “përcaktueshmërisë​​ me ligj” në​​ ndjekje të​​ një​​ qëllimi legjitim në​​ mënyrë​​ proporcionale.​​ 

• Rrjedhimisht, Gjykata​​ vlerëson që​​ neni​​ 1​​ (Qëllimi),​​ neni​​ 2​​ (Fushëveprimi),​​ neni​​ 3​​ (Përkufizime),​​ paragrafët 1, 3 dhe 5 të​​ nenit​​ 4​​ (Produktet Themelore),​​ ​​ paragrafët​​ 1​​ dhe 3 të​​ nenit 5​​ (Masat e përkohshme mbrojtëse),​​ neni​​ 6​​ (Shkaqet dhe kohëzgjatja e masave mbrojtëse),​​ neni​​ 7​​ (Llogaritja e Marzhës),​​ paragrafët 7 dhe 8​​ të​​ nenit 8​​ (Vendimmarrja),​​ ​​ dhe paragrafët 1, 3, 4, 5 dhe 6 të​​ nenit 9​​ (Mbikqyrja dhe Sanksionet)​​ të​​ Ligjit të​​ kontestuar,​​ nuk janë​​ në​​ kundërshtim me paragrafin 1 të​​ nenit 7, nenin 10 dhe​​ paragrafin 3 të​​ nenit 119 të​​ Kushtetutës.

• Thënë​​ këtë, duke marrë​​ parasysh​​ pretendimet​​ e parashtruesve të kërkesës dhe kundërargumentet​​ e​​ palëve të interesuara ndaj kërkesës së tyre, Gjykata në vijim​​ duhet gjithashtu të​​ vlerësojë​​ çështjet​​ që​​ ndërlidhen me​​ (i)​​ mekanizmat vendimmarrës përkitazi me vendosjen e masave të përkohshme të mbrojtjes;​​ dhe​​ (ii) përputhshmërinë​​ e Ligjit të kontestuar me parimin e sigurisë juridike, si pjesë​​ thelbësore e parimit të​​ sundimit të​​ ligjit të​​ saktësuar përmes paragrafit 1 të​​ nenit 7 të​​ Kushtetutës.

(i)​​ mekanizmat vendimmarrës përkitazi me vendosjen e masave të përkohshme të mbrojtjes

• Gjykata​​ fillimisht​​ rikujton tri dispozita kushtetuese relevante në rrethanat e rastit konkret. Së pari, paragrafin 1 i nenit 119 të Kushtetutës, bazuar në të cilin, Republika e Kosovës siguron një mjedis të favorshëm ligjor për ekonominë e tregut, lirinë e aktivitetit ekonomik dhe sigurinë e pronës publike e private. Së dyti, paragrafin 3 të nenit 119 të Kushtetutës, bazuar në të cilin veprimet që kufizojnë konkurrencën e lirë përmes vendosjes ose abuzimit të pozitës dominuese, ose praktikave që e kufizojnë konkurrencën, janë të ndaluara, me përjashtim kur këto lejohen në mënyrë eksplicite me ligj. Ndërsa së treti, paragrafin 5 të nenit 119 të Kushtetutës, sipas të cilit, Republika e Kosovës do të themelojë organe të pavarura për rregullimin e tregut atëherë kur vetë tregu nuk mundet që në masë të mjaftueshme të mbrojë interesin publik.​​ Ky i fundit, për aq sa​​ është​​ relevante në​​ rrethanat e rastit konkret, përfshinë​​ edhe mbrojtjen e konsumatorit, që​​ është​​ e garantuar në​​ pajtim me ligjin sipas paragrafit 7 të​​ nenit 119 të​​ Kushtetutës dhe gjithashtu përbën bazën​​ mbi të​​ cilën mund të​​ vendosen​​ kufizime proporcionale në​​ kontekst të​​ ekonomisë​​ së​​ tregut bazuar në​​ praktikën gjyqësore të​​ GJDBE-së.​​ 

• Gjykata vëren që​​ përderisa, paragrafi 3 i nenit 119 të​​ Kushtetutës, mundëson përjashtime të​​ caktuara përmes ligjit në​​ kontekst të​​ veprimeve që kufizojnë konkurrencën e lirë përmes vendosjes ose abuzimit të pozitës dominuese ose praktikave që e kufizojnë konkurrencën, paragrafi 5 i të​​ njëjtit nen saktësisht përcakton që​​ atëherë kur vetë tregu nuk mundet që në masë të mjaftueshme të mbrojë interesin publik, Republika e Kosovës do të themelojë organe të pavarura për rregullimin e tij.

• Gjykata rikujton që​​ në kontekst të paragrafit 3 të nenit 119 të Kushtetutës,​​ ndër të tjera,​​ është miratuar Ligji Nr. 08/L-056 për Mbrojtjen e Konkurrencës. Ky i fundit, bazuar në​​ nenin 1 (Qëllimi) të tij, përcakton rregullat dhe masat për mbrojtjen e konkurrencës së lirë dhe efektive në treg, kompetencat dhe organizimin e Autoritetit të Konkurrencës​​ të​​ Republikës së Kosovës, si dhe procedurat për zbatimin e këtij ligji. Për më tepër, bazuar në nenin 2 (Fushëveprimi) të tij, saktësohet që i njëjti zbatohet për të gjithë format e parandalimit, kufizimit ose shtrembërimit të konkurrencës nga ndërmarrjet në territorin e Republikës së Kosovës ose jashtë territorit, nëse veprimet e tyre kanë efekt në tregun e Republikës së Kosovës. Gjithashtu dhe për aq sa nuk u pengon në detyrat që u janë caktuar me ligj ose për të cilat janë themeluar, ky ligj zbatohet ndaj ndërmarrjeve që ushtrojnë veprimtari ekonomike dhe që sipas ligjit (i) kryejnë shërbime me interes të përgjithshëm ekonomik; (ii) kanë karakterin e një monopoli që krijon të hyra; dhe (iii) kanë të drejta ekskluzive. Për qëllime të zbatimi të tij, i njëjti themelon Autoritetin e Konkurrencës si agjenci e pavarur, që për punën e vet i përgjigjet Kuvendit të Republikës së Kosovës. Autoriteti i​​ Konkurrencës​​ sipas përcaktimeve të Ligjit të​​ lartcekur, siguron parandalimin, kufizimin ose shtrembërimin e konkurrencës nga operatorët​​ ekonomikë/personat juridikë, përkatësisht​​ nga​​ të gjitha ndërmarrjet​​ në territorin e Republikës së Kosovës ose jashtë territorit, nëse veprimet e tyre kanë efekt në tregun e Republikës së Kosovës.

• Në anën tjetër, paragrafi 5 i nenit 119 të Kushtetutës, saktësisht​​ përcakton mundësinë​​ e ​​ ndërhyrjes së​​ autoriteteve publike në rregullimin e tregut, atëherë kur vetë tregu nuk mundet që në masë të mjaftueshme të mbrojë interesin publik, përmes themelimit​​ të​​ organeve të pavarura. Në kontekst të kësaj dispozite, Gjykata së pari thekson që përderisa versionet në gjuhën shqipe dhe serbe janë kompatibile, versioni në gjuhën angleze nuk është në​​ harmoni​​ të plotë me dy versionet e lartcekura. Më saktësisht, përderisa (i) versioni në gjuhën angleze i referohet themelimit të rregullatorëve të pavarurë​​ të tregut​​ [the Republic of Kosovo shall establish independent market regulators​​ where the market alone cannot sufficiently protect the public interest]; (ii) versionet në gjuhën shqipe dhe serbe, respektivisht, i referohen themelimit të organeve të pavarura për rregullimin e tregut​​ [Republika e Kosovës do të themelojë organe të pavarura për rregullimin e tregut atëherë kur vetë tregu nuk mundet që në masë të mjaftueshme të mbrojë interesin publik/Republika Kosovo će osnovati nezavisne organe za regulisanje tržišta, onda kada samo tržište ne može dovoljno da zaštiti javni interes], atëherë kur ky i fundit, nuk mundet që në masë të mjaftueshme të mbrojë interesin publik.

• Më​​ tej dhe në kontekst të paragrafit 5 të nenit 119 të Kushtetutës, Gjykata vë në dukje se Kuvendi ka miratuar ligje bazuar në të cilat, rregullohet një aspekt​​ i​​ veçantë​​ i​​ tregut, siç është,​​ ndër të tjera,​​ edhe rasti me Ligjin nr. 05/L-084 për Rregullatorin e Energjisë, përmes të cilit themelohet Zyra e Rregullatorit të Energjisë me statusin e agjencisë së pavarur, anëtarët e bordit të të cilit, zgjedhen, shkarkohen dhe i raportojnë Kuvendit të Republikës së Kosovës. Në lidhje me këtë të fundit, Gjykata​​ gjithashtu​​ vë në dukje se Ligji nr. 06/L-113 për Organizimin dhe Funksionimin e Administratës Shtetërore dhe të Agjencive të Pavarura, në nenin 14 (Agjencia Rregullatore) përcakton Agjencitë Rregullatore si agjenci që bëjnë rregullimin dhe mbikëqyrjen e veprimtarisë së operatorëve të një tregu të caktuar me qëllim të mbrojtjes së konsumatorëve dhe sigurimit të konkurrencës së lirë.

• Gjykata vëren që qëllimi i normës, përkatësisht paragrafit 5 të nenit 119 të Kushtetutës, është gjithëpërfshirës dhe përcjell qëllimin e kushtetutë-bërësit, që atëherë kur tregu nuk mundet që në masë të mjaftueshme të mbrojë interesin publik,​​ përfshirë​​ interesin e konsumatorit,​​ Republika e Kosovës do të themelojë organe të pavarura për rregullimin e tregut. Një zgjidhje e tillë është në përputhje edhe me nenin 7 dhe 10 të Kushtetutës, respektivisht, lidhur me ekonominë e lirë të tregut. Për më tepër, kjo dispozitë, është e vetmja në nenin 119 dhe e cila i referohet interesit publik. Ky i fundit, bazuar në praktikën gjyqësore të​​ GJDBE-së,​​ siç​​ është​​ sqaruar më​​ lart​​ përfshinë edhe​​ mbrojtjen e konsumatorit. Rrjedhimisht, paragrafi 5 i nenit 119 të Kushtetutës,​​ qartësisht​​ i përcakton Republikës së Kosovës, detyrimin që të themelojë organe të pavarura​​ për rregullimin e tregut në mbrojtje të interesit publik,​​ atëherë kur vet tregu nuk mund të bëjë një gjë të tillë, përfshirë​​ në​​ rrethana të​​ përcaktuara përmes nenit 6 të​​ Ligjit të​​ kontestuar, përkatësisht në​​ rast të:​​ (i)​​ mungesës së​​ papritur apo të​​ vazhdueshme të​​ produkteve themelore; (ii) ngritjes së​​ papritur apo të​​ menjëhershme të​​ çmimeve të produkteve themelore; (iii) mospërshtatje të​​ çmimeve vendore me lëvizje të mëdha të çmimeve në tregun botëror; dhe (iv) dallimit të​​ pajustifikueshëm​​ të​​ çmimeve vendore nga çmimet në vendet fqinje, rrethana këto​​ në​​ të​​ cilat​​ tregu jodetyrimisht mund të​​ rregullojë​​ vetveten pa ndërhyrjen e autoriteteve publike.​​ 

• Marrë​​ parasysh (i) që​​ rrethanat të​​ cilat ka​​ për​​ qëllim t’i​​ rregullojë​​ Ligji i kontestuar, përkatësisht ato në​​ të​​ cilat vet tregu nuk mund të​​ rregullojë​​ vetveten, përkatësisht nuk mundet që​​ në​​ masë​​ të​​ mjaftueshme të​​ mbrojë​​ interesin publik, përfshirë​​ interesin e konsumatorit; dhe (ii) detyrimin kushtetues që​​ në​​ rrethana të​​ tilla Republika e Kosovës të​​ themelojë​​ organe të​​ pavarura​​ për rregullimin e tregut,​​ Gjykata duhet të vlerësoj nëse përcaktimet e Ligjit të kontestuar lidhur me vendimmarrjen përkitazi me vendosjen e masave​​ të​​ përkohshme​​ mbrojtëse mund të kualifikohen si vendimmarrje e pavarur dhe/ose organ i pavarur​​ vendimmarrës​​ në mbrojtje të interesit publik, për qëllime të paragrafit 5 të nenit 119 të Kushtetutës.​​ 

• Në këtë kontekst, Gjykata rikujton që bazuar në nenin 8 (Vendimmarrja) të Ligjit të kontestuar, është Ministri përkatës, përkatësisht Ministri i MINT që merr vendimet përkitazi me vendosjen e masave të​​ përkohshme​​ mbrojtëse​​ të​​ përcaktuara në​​ nenin 5 të​​ Ligjit të​​ kontestuar,​​ ndërsa​​ bazuar në​​ paragrafin 9 të​​ nenit 8 të​​ Ligjit të​​ kontestuar,​​ Kryeministri ka kompetencën të shfuqizojë, të anulojë ose të ndryshojë vendimin e Ministrit. Vendimmarrja e Ministrit dhe/ose Kryeministrit, në vendosjen e masave të përkohshme mbrojtëse është e plotë dhe ekskluzive dhe i nënshtrohet (i) vetëm mundësisë së konsultimit/rekomandimeve nga ana e​​ Komisionit​​ që e themelon Ministri bazuar në paragrafin 2 të nenit 8 të Ligjit të kontestuar; dhe (ii) mundësisë​​ së​​ këshillimit të Ministrit me Këshillin e Mbrojtjes së Konsumatorit, Autoritetin e Konkurrencës, Odën Ekonomike të Kosovës, si dhe autoritetet publike dhe organizatat e tjera përgjegjëse​​ bazuar në​​ paragrafin 6 të​​ nenit 8 të​​ Ligjit të​​ kontestuar. Siç është sqaruar më lart, bazuar në përmbajtjen e nenit 8 të Ligjit të kontestuar që ndërlidhet me vendimmarrjen, rekomandimet dhe/ose këshillat e mekanizmave të cekur më sipër, nuk e detyrojnë Ministrin dhe/ose Kryeministrin​​ dhe i cili mund të​​ shfuqizojë, të anulojë ose të ndryshojë vendimet e Ministrit në këtë kontekst. Për më tepër, përderisa Ligji i përcakton një rol edhe Këshillit të MSA-së, i njëjti vetëm konsultohet dhe/ose njoftohet (i) para vendimmarrjes së Qeverisë për zgjerimin e listës së produkteve themelore të konsumit për jetesë sipas përcaktimeve të paragrafit 2 të nenit 4 të Ligjit të kontestuar; dhe (ii) para marrjes së vendimeve për masat e përkohshme mbrojtëse sipas përcaktimeve të paragrafit 8 të nenit 8 të Ligjit të kontestuar.​​ 

• Gjykata​​ gjithashtu​​ thekson që bazuar në nenet 92 [Parimet e Përgjithshme], 93 [Kompetencat e Qeverisë] dhe 94 [Kompetencat e Kryeministrit], nuk është kontestuese që,​​ ndër të tjera, Qeveria (i) zbaton ligjet dhe aktet e tjera të miratuara nga Kuvendi i Kosovës dhe ushtron veprimtari tjera brenda përgjegjësive të përcaktuara me këtë Kushtetutë dhe me ligj; (ii) merr vendime në pajtim me këtë Kushtetutë dhe me ligje, propozon projektligje dhe amendamentimin e ligjeve ekzistuese e akteve të tjera, si dhe mund të japë mendimin rreth projektligjeve të cilat nuk janë të propozuara nga ajo; (iii) merr vendime dhe nxjerr akte juridike ose rregullore, të nevojshme për zbatimin e ligjeve; ndërsa Kryeministri,​​ ndër të tjera, (i) siguron që të gjitha Ministritë të veprojnë në pajtim me politikat qeveritare; (ii) siguron zbatimin e ligjeve dhe të politikave të përcaktuara të Qeverisë; dhe (iii) kryen edhe punë të tjera, të përcaktuara me Kushtetutë dhe me ligj.

• Megjithatë, kompetencat e Qeverisë dhe vendimmarrja përkatëse, duhet të interpretohet edhe në kontekst të dispozitave tjera kushtetuese, dhe relevante për rrethanat e rastit konkret janë (i) nenet 7 dhe 10 të Kushtetutës, respektivisht dhe sipas të cilave ekonomia e tregut me konkurrencë të lirë është bazë e rregullimit ekonomik dhe vlerë e Republikës së Kosovës; dhe (ii) neni 119 i Kushtetutës, i cili,​​ në rrethanat në të cilat tregu nuk mund të mbrojë vet interesin publik,​​ qartësisht kërkon​​ që​​ Republika e Kosovës të themelojë organe të pavarura për rregullimin e tregut.​​ 

• Bazuar në dispozitat e lartcekura të Ligjit të kontestuar, rregullimi i tregut për qëllime të interesit publik përmes ndërhyrjes në lirinë ekonomike të operatorëve ekonomikë​​ përmes vendosjes së masave të përkohshme mbrojtëse, i është përcaktuar si kompetencë Ministrit i cili me vendim cakton masat mbrojtëse në përputhje me nenin 5 të​​ Ligjit të​​ kontestuar, respektivisht Kryeministrit të Republikës së Kosovës,​​ i cili ​​ mund të shfuqizojë, të anulojë ose të ndryshojë vendimin e Ministrit.

• Gjykata, sipas sqarimeve të dhëna në parimet e përgjithshme të këtij Aktgjykimi, ka theksuar që një numër shtetesh anëtare të Komisionit të Venecias kanë vendosur masa kufizuese për rregullimin e tregut si rezultat i destabilizimit të tij.​​ Për më tepër, Gjykata duke u bazuar në analizën​​ krahasuese të disa shteteve anëtare të Këshillit të Evropës,​​ përfshirë​​ Shqipërinë, Kroacinë, Malin​​ e​​ Zi, Maqedoninë​​ e Veriut, dhe Bosnjën​​ dhe Hercegovinën,​​ vëren​​ që​​ autoritet me kompetencën për të​​ vendosur​​ masat kufizuese​​ sipas ligjeve përkatëse mund të​​ përfshijnë​​ edhe mekanizmat e pushtetit ekzekutiv.​​ Thënë​​ këtë, asnjëra nga Kushtetutat e shteteve të​​ lartcekura​​ nuk përcaktojnë detyrimin​​ kushtetues që rregullimi i tregut​​ në​​ rrethana të tilla të bëhet përmes themelimit të një organi të pavarur.​​ Në​​ parim, masat në​​ shtetet e lartcekura, përfshirë​​ sipas përgjigjeve të​​ dorëzuara përmes Forumit të​​ Komisionit të​​ Venecias,​​ zbatohen nga organet ekzistuese qeveritare (për shembull, ministritë​​ përkatëse të​​ tregtisë), rregullatorët e pavarur të tregut (si autoritetet e konkurrencës) ose nga komisione​​ ad hoc​​ të ngritura për këtë efekt.​​ 

• Ky i fundit​​ është​​ rasti në​​ Republikën e Shqipërisë, në​​ të​​ cilën, përkundër faktit që​​ për dallimin nga Republika e Kosovës, Kushtetuta e Shqipërisë​​ nuk saktëson detyrimin e themelimit të​​ organeve të​​ pavarura atëherë​​ kur tregu nuk mund të​​ mbrojë​​ mjaftueshëm interesin publik, marrë​​ parasysh parimet e përgjithshme të​​ ekonomisë​​ së​​ lirë​​ të​​ tregut, për qëllime të​​ situatave të​​ veçanta dhe vendosjes së​​ masave mbrojtëse,​​ përfshirë​​ caktimin e çmimit tavan dhe llogaritjen e marzhës, ka themeluar Bordet përkatëse​​ të​​ Transparencës në​​ përbërje prej trembëdhjetë​​ (13)​​ anëtarësh, përfshirë​​ përfaqësimin e ministrive relevante, institucioneve të​​ pavarura dhe shoqërive përkatëse të​​ tregëtimit. ​​​​ 

• Gjykata rikujton​​ që​​ Gjykata Kushtetuese e​​ Shqipërisë​​ ka shqyrtuar dy raste​​ që​​ ndërlidhen me ndërhyrjen e autoriteteve publike në​​ ekonominë​​ e lirë​​ të​​ tregut në​​ rrethana të​​ veçanta të​​ destabilizimit të​​ tregut.​​ Më​​ saktësisht,​​ në rastin e Vendimit (V-8/23) të 22 shkurtit 2023, Gjykata Kushtetuese e Shqipërisë kishte vlerësuar kushtetutshmërinë e ligjeve (i)​​ “Për miratimin e aktit normativ, me fuqinë e ligjit, nr. 7, datë 18.03.2022 “Për transparencën dhe monitorimin e çmimit për disa produkte ushqimore bazë dhe produkte të tjera të lidhura me to si pasojë e situatës së veçantë të krijuar në treg”;​​ dhe (ii)​​ nr. 51/2022, datë 09.06.2022 “Për miratimin e aktit normativ, me fuqinë e ligjit, nr. 9, datë 11.05.2022 “Për një shtesë në aktin normativ nr. 7, datë 18.03.2022 të Këshillit të Ministrave “Për transparencën dhe monitorimin e çmimit për disa produkte ushqimore bazë dhe produkte të tjera të lidhura me to si pasojë e situatës së veçantë të krijuar në treg”,​​ dhe të​​ cilat Gjykata Kushtetuese e Shqipërisë i shpalli në kundërshtim me Kushtetutën; dhe​​ në rastin e Vendimit (V-21/23) të 18 prillit 2023, Gjykata Kushtetuese e Shqipërisë kishte vlerësuar kushtetutshmërinë e (i) Ligjit nr. 39/2022 “Për miratimin e aktit normativ nr. 5, datë 12.03.2022 “Për disa shtesa në ligjin nr. 8450, datë 24.02.1999 “Për përpunimin,​​ transportimin dhe tregtimin e naftës, të gazit dhe nënprodukteve të tyre”; dhe (ii) Ligjit nr. 42/2022 “Për miratimin e aktit normativ nr. 8, datë 25.03.2022 “Për disa shtesa në ligjin nr. 8450, datë 24.02.1999 “Për përpunimin, transportimin dhe tregtimin e naftës, të gazit dhe nënprodukteve të tyre”, dhe lidhur me të​​ cilat, Gjykata Kushtetuese, kishte shpallur aktin normativ nr. 5, pjesërisht në​​ kundërshtim me Kushtetutën.

• Bazuar në​​ sqarimet e mësipërme, dhe marrë​​ parasysh që​​ (i) bazuar në​​ nenin 7 dhe 10 të​​ Kushtetutës, ekonomia e tregut​​ është​​ vlerë​​ dhe bazë e rregullimit ekonomik të Republikës së Kosovës; (ii) Kushtetuta e Republikës së​​ Kosovës, në​​ paragrafin 5 të​​ nenit 119 të​​ saj, saktësisht përcakton që​​ Republika e Kosovës do të themelojë organe të pavarura për rregullimin e tregut atëherë kur vetë tregu nuk mundet që në masë të mjaftueshme të mbrojë interesin publik; (iii) që​​ rrethanat e përcaktuara në​​ nenin 6 të​​ Ligjit të​​ kontestuar përkojnë​​ saktësisht me rrethana në​​ të​​ cilat vetë tregu nuk mundet që në masë të mjaftueshme të mbrojë interesin publik, përfshirë​​ mbrojtjen e konsumatorit dhe rrjedhimisht bazuar në​​ paragrafin 5 të​​ nenit 119 të​​ Kushtetutës kërkojnë​​ themelimin e organeve të pavarura për rregullimin e tregut; ndërsa (iv) përderisa Ligji i kontestuar parasheh themelimin e një​​ Komisioni me kompetenca këshilluese, vendimmarrjen e plotë​​ për vendosjen e masave të​​ përkohshme mbrojtëse ndaj operatorëve ekonomikë​​ lidhur me produktet themelore në​​ raste të​​ veçanta të​​ destabilizimit në​​ treg e përcakton në​​ kompetencën e Ministrit dhe Kryeministrit,​​ Gjykata duhet të​​ konstatojë​​ që​​ përcaktimet​​ e​​ nenit 8 të​​ Ligjit të​​ kontestuar lidhur me vendimmarrjen e masave të​​ përkohshme mbrojtëse,​​ nuk përkojnë​​ me standardin kushtetues të​​ vendimmarrjes së​​ pavarur lidhur me rregullimin e tregut atëherë kur vetë tregu nuk mundet që në masë të mjaftueshme të mbrojë interesin publik. ​​ ​​​​ 

• Rrjedhimisht, Gjykata vlerëson që​​ paragrafët 2 dhe 4 të​​ nenit 4 (Produktet Themelore), paragrafi 2 i nenit 5 (Masat e përkohshme mbrojtëse),​​ paragrafët 1, 2, 3, 4, 5, 6 dhe 9 të nenit 8 (Vendimmarrja)​​ dhe paragrafi 2 i nenit 9 (Mbikëqyrja dhe Sanksionet) të Ligjit të kontestuar, nuk janë​​ në përputhshmëri me paragrafin 1 të​​ nenit 7, nenin 10 dhe paragrafin 5 të nenit 119 të Kushtetutës.

(ii)​​ përputhshmëria​​ e Ligjit të kontestuar me parimin e sigurisë juridike

• Për më tepër, dhe në kontekst të sigurisë juridike, Gjykata rikujton edhe dy ligje relevante të Republikës së Kosovës të cilat ndërlidhen me fushëveprimin, përfshirë mënyrën e vendimmarrjes lidhur me përcaktimin e masave të​​ përkohshme​​ mbrojtëse. Këto dy ligje janë (i) Ligji​​ nr. 03/L-244 për Rezervat Shtetërore të​​ Mallrave; dhe (ii) Ligji nr. 2004/18 për​​ Tregtinë​​ e Brendshme ndërlidhur me Ligjin nr. 04/L-005 për Ndryshimin dhe Plotësimin e Ligjit nr. 2004/18 për​​ Tregtinë​​ e Brendshme.​​ 

• I pari, përkatësisht Ligji për Rezervat Shtetërore të​​ Mallrave, në nenin 2 (Fusha e zbatimit) të tij, përcakton që rezervat shtetërore të mallrave krijohen për të ndërhyrë në mënyrë operative për mbrojtjen e popullsisë, ekonomisë në rast të çrregullimit të tregut, mbrojtjes së vendit, në situata të gjendjes së jashtëzakonshme, gjendjes së emergjencës civile, veprimeve terroriste, veprimeve ushtarake në gjendje lufte, të cilat sjellin dëme të menjëhershme e të rënda për jetën, shëndetin e popullatës, gjësë së gjallë, pasurisë, trashëgimisë kulturore, mjedisin si dhe për dhënien e ndihmave humanitare, në përputhje me normat e së drejtës ndërkombëtare. Bazuar në këtë fushëveprim, i​​ njëjti​​ gjithashtu aplikohet për të ndërhyrë “në mënyrë operative për mbrojtjen e popullsisë, ekonomisë në rast të çrregullimit të tregut”.​​ 

• Për më tepër dhe bazuar në nenin 12 (Përbërja e rezervave shtetërore të​​ mallrave) të tij, rezervat shtetërore të mallrave,​​ ndër të tjera, përbëhen prej prodhimeve themelore bujqësore, duke përfshirë edhe mishin në kafshë të gjalla dhe prodhimet ushqimore​​ industriale. Prodhimet themelore bujqësore të referuara në këtë dispozitë përfshijnë edhe​​ produktet​​ themelore të përcaktuara në nenin 4 të Ligjit të kontestuar. Gjykata vëren që “në rast të çrregullimit të tregut”, përgjegjëse për të ndërhyrë në treg në mbrojtje të​​ popullsisë​​ dhe/ose konsumatorit,​​ është MINT përmes dy ligjeve të ndryshme, përkatësisht Ligjit​​ për Rezervat Shtetërore dhe Ligjit të​​ kontestuar, dhe bazuar në këto dy ligje, mbetet në diskrecion të MINT nëse do të ndërhyjë në treg përmes​​ mundësive të​​ saktësuara me​​ Ligjin​​ për Rezervat Shtetërore ose masave​​ të​​ përkohshme​​ mbrojtëse​​ të saktësuara​​ në nenin 5 të Ligjit të kontestuar, me theks në dy masa që barrën e rregullimit të tregut e vendosin në operatorët ekonomikë​​ dhe jo autoritetin publik, përkatësisht pikave 1.5 dhe 1.6 të këtij neni. Sipas këtyre të fundit, Ministri mund​​ t’i përcaktojë detyrimin operatorit ekonomik për të ruajtur pjesën e caktuar të stokut të produktit të caktuar ose detyrimin për t’u furnizuar dhe për të ofruar për shitje produktet themelore si para caktimit të masave mbrojtëse nën kërcënimin e sanksioneve të përcaktuara në nenin 9 të Ligjit të kontestuar.​​ 

• Megjithatë, Gjykata gjithashtu i referohet edhe nenit 14 (Shfrytëzimi rezervave shtetërore) të Ligjit për Rezervat Shtetërore, sipas të cilit rezervat shtetërore të mallrave, shfrytëzohen për nevoja të furnizimit në raste (i) të luftës apo rrezikut të drejtpërdrejt nga lufta; (ii) të fatkeqësive natyrore të përmasave të mëdha dhe katastrofave tekniko-teknologjike dhe ekologjike; dhe (iii) të dhënies së ndihmave emergjente shteteve tjera të goditura, duke përjashtuar kështu rastet e destabilizimit/çrregullimit​​ të tregut, përkundër faktit që Ligji​​ i lartcekur​​ i referohet të njëjtit në nenin 2 të tij.​​ 

• Thënë këtë, dhe përtej faktit që raporti në mes Ligjit të kontestuar dhe Ligjit për Rezervat Shtetërore, jo detyrimisht përcakton qartësisht ndarjen e barrës në mes personit juridik/fizik, përkatësisht operatorit ekonomik dhe​​ autoritetit publik, përkatësisht​​ shtetit në raste të çrregullimit të tregut, është Ligji për​​ Tregtinë​​ e Brendshme, që kërkon vëmendje të​​ veçantë.​​ 

• Së pari, këtij ligji i referohet vet MINT në​​ përgjigjen​​ e dorëzuar në Gjykatë, duke argumentuar përputhjen​​ e​​ Ligjit të kontestuar​​ me Kushtetutën, duke theksuar,​​ ndër të tjera, që masat mbrojtëse të përfshira në Ligjin e kontestuar janë të “parapara në ligj që nga viti 2004” dhe se​​ “përmbajtja e Ligjit 08/L-179 është huazuar nga legjislacioni ekzistues, se nenet 42 dhe 43 të Ligjit nr. 2004/18 për tregtinë e brendshme parashikon kufizime në kryerjen e veprimtarive tregtare në raste të veçanta, pikërisht me qëllim të mbrojtjes së konsumatorit”. ​​​​ Thënë këtë, dhe së dyti, Ligji i kontestuar në nenin 10 (Hyrja në fuqi) të tij, përcakton që Ligji i kontestuar hyn në fuqi në ditën që publikohet në Gazetën Zyrtare të Republikës së Kosovës dhe nuk shfuqizon dhe/ose amendamenton nenet 42, 43 dhe 59 të Ligjit për​​ Tregtinë​​ e Brendshme.​​ Për më tepër dhe së treti, dispozitat e lartcekura të Ligjit për​​ Tregtinë​​ e Brendshme përcaktojnë masa të​​ përkohshme​​ mbrojtëse dhe sanksione paralele për personat juridikë/fizikë/operatorët ekonomikë​​ në rrethanat të destabilizimit/çrregullimit të tregut,​​ përfshirë edhe vendimmarrje tjetër në kontekst të përcaktimin e këtyre masave.​​ 

• Më saktësisht, bazuar në nenin 42 të Ligjit për​​ Tregtinë​​ e Brendshme, Qeveria me akt të veçantë, përkohësisht, mund të kufizojë ushtrimin e veprimtarisë tregtare në rastet ​​ (i) e fatkeqësive elementare dhe natyrore, kur ndodh apo mund të ndodhin çrregullime në treg, çrregullime në furnizimin e popullatës ose çrregullime në rajon, të cilat rrezikojnë shëndetin dhe sigurinë e qytetarëve; (ii) e çrregullimeve të konsiderueshme në tregun e brendshëm si mungesa e mallrave reprodukuese për prodhimtari, përpunim dhe për​​ sigurimin​​ e jetës së qytetarëve; dhe (iii) kur rrezikohet furnizimi me lëndë të parë apo materiali me rëndësi strategjike. Rrethanat e lartcekura, përkojnë me fushëveprimin e neneve 1, 2 dhe 6 të Ligjit të kontestuar.​​ 

• Për më tepër, neni 43 i Ligjit për​​ Tregtinë​​ e Brendshme, përcakton kompetencën e Qeverisë për të përcaktuar masa të​​ përkohshme​​ mbrojtëse ashtu​​ siç​​ neni 5 i Ligjit të kontestuar i përcakton kompetencën Ministrit/Kryeministrit për të përcaktuar të njëjtat. Masat e përcaktuara në nenin 43 të Ligjit​​ për Tregtinë e Brendshme, përfshinë (i) kufizimin e tregtisë ose kufizimin e mallrave të caktuara ose kushtet e veçanta për tregti me mallra të caktuara, masë kjo ekuivalente me masat mbrojtëse të përcaktuara në pikat 1.1, 1.2 dhe 1.7 të nenit 5 të Ligjit të kontestuar; (ii) kufizimin e eksportit të mallrave të caktuara​​ ose kushtet e veçanta për eksport për mallra të caktuara, masë kjo ekuivalente me masat mbrojtëse të përcaktuara në pikat 1.6 dhe 1.7 të nenit 5 të Ligjit të kontestuar; (iii) ndalimin tregtarit shitjen e mallit të caktuar masë kjo ekuivalente me masat mbrojtëse të përcaktuara në pikat 1.2, 1.5 dhe 1.7 të nenit 5 të Ligjit të kontestuar; (iv) obligimin e tregtarit për furnizim dhe shitje të llojit dhe sasisë së caktuar të mallit si dhe shitjen e mallit​​ konsumatorëve​​ të caktuar sipas renditjes së përcaktuar të prioritetit masë kjo ekuivalente me masat mbrojtëse të përcaktuar në pikën 1.6 të nenit 5 të Ligjit të kontestuar; dhe (v) obligimin e disa tregtarëve për ruajtjen e llojit dhe sasisë së caktuar të mallrave masë kjo ekuivalente me masat mbrojtëse të përcaktuar në pikën 1.5 të nenit 5 të Ligjit të kontestuar. Në anën tjetër, për dallim nga Ligji për​​ Tregtinë​​ e Brendshme, Ligji i kontestuar gjithashtu përcakton (i) masën e​​ përkohshme​​ mbrojtëse të caktimit të marzhës​​ tregtare​​ për shitjen me shumicë dhe pakicë dhe caktimin e çmimit maksimal të lejuar në pikat 1.3 dhe 1.4 të nenit 5 të Ligjit të kontestuar; dhe (ii) mënyrën e llogaritjes së marzhës në nenin 7 të Ligjit të kontestuar.​​ 

• Në anën tjetër, përderisa Ligji për​​ Tregtinë​​ e Brendshme, i cili nuk i është nënshtruar vlerësimit të kushtetutshmërisë së tij nga ana e Gjykatës Kushtetuese, për dallim nga Ligji i kontestuar nuk përcakton listën e produkteve themelore, dhe nuk përmban garancinë e përcaktuara në paragrafin 7 të nenit 8 të Ligjit të kontestuar, përkatësisht detyrimin që​​ çdo​​ vendim i marrë duhet të jetë në përputhje me zotimet dypalëshe mbrojtëse që Kosova ka marrë në kuadër të MSA-së dhe marrëveshjeve tjera ndërkombëtarë, i​​ njëjti​​ është Ligj në fuqi në Republikën e Kosovës dhe i mundëson​​ Qeverisë​​ të ndërmarrë të gjitha masat e përcaktuara në të në mënyrë paralele me masat e përcaktuara në Ligjin e kontestuar.​​ 

• Për më tepër, sanksionet administrative sipas nenit 59 të Ligjit për​​ Tregtinë​​ e Brendshme dhe sanksionet sipas nenit 9 të Ligjit të kontestuar, në rast të mosrespektimit të kufizimeve të vendosura në ushtrimin e veprimtarisë​​ tregtare​​ të operatorëve ekonomikë​​ të vendosura përmes nenit 43 të Ligjit për​​ Tregtinë​​ e Brendshme dhe/ose nenit 5 të Ligjit të kontestuar, janë gjithashtu paralelisht të aplikueshme. Operatorët ekonomikë, përkatësisht personat juridikë, mund të gjobiten në shumë prej 5.000 euro deri në 15.000 për mosrespektimin e kufizimeve të vëna mbi ushtrimin e veprimtarive tregtare në nenet 42 dhe 43 të Ligjit për​​ Tregtinë​​ e Brendshme, ndërsa të njëjtat përkatësisht gjobat, mund të vendosen gjithashtu për mosrespektimin e masave të​​ përkohshme​​ mbrojtëse të përcaktuara në nenin 5 të Ligjit të kontestuar, dhe të cilat bazuar në nenin 9 të të njëjtit ligj, përfshijnë (i) prej një mijë (1.000) deri në njëzetë mijë (20.000) euro, si person juridik; (ii) prej pesëqind (500) deri në pesë mijë (5.000) euro, si person fizik që ushtron biznes individual; dhe (iii) prej pesëqind (500) deri në dy mijë (2.000) euro, si person përgjegjës i personit juridik, për ​​ çdo produkt themelor që shet ose mban në kundërshtim me masat mbrojtëse.  ​​​​ 

• Në kontekstin e lartcekur,​​ përkatësisht dy ligjeve të​​ ndryshme të​​ aplikueshme dhe të​​ cilat, në​​ rrethana të​​ destabilizimit të​​ tregut, mundësojnë​​ ndërhyrjen në​​ ekonominë​​ e tregut të​​ shtetit përmes masave të​​ përkohshme mbrojtëse dhe sanksioneve respektive të​​ ngjashme por edhe të​​ ndryshme, përfshirë​​ përmes mekanizmave të​​ ndryshëm të​​ vendimmarrjes,​​ Gjykata rikujton që sundimi i ligjit është vlerë e Republikës së Kosovës i përcaktuar në nenet 3 dhe 7 të Kushtetutës, respektivisht. Një ndër parimet më esenciale të sundimit të ligjit, është ai i parimit të sigurisë juridike. I njëjti kërkon, në​​ mes tjerash, që rregullat të jenë të qarta dhe të sakta, dhe të synojnë të sigurojnë që situatat dhe marrëdhëniet juridike të mbeten të parashikueshme.​​ 

• Bazuar në​​ praktikën gjyqësore të​​ GJEDNJ-së, por edhe të​​ Gjykatës, parashikueshmëria para se gjithash kërkon që norma ligjore të formulohet me saktësi dhe qartësi të mjaftueshme, ashtu që t’iu mundësohet individëve dhe subjekteve juridike që të rregullojnë sjelljet e tyre në përputhje me të. Individët dhe subjektet tjera juridike duhet të dinë saktësisht se si dhe sa ndikohen nga një normë e caktuar ligjore dhe se si një normë e re ligjore e ndryshon statusin ose gjendjen e tyre të mëparshme të paraparë me një normë tjetër ligjore. Autoritetet publike, gjatë hartimit të ligjeve duhet të marrin parasysh edhe këto parime bazë të sundimit të ligjit – si pjesë të rëndësishme të sistemit kushtetues të Republikës së Kosovës (shih,​​ ndër të tjera,​​ Aktgjykimin e Gjykatës në​​ rastin KO219/19, parashtrues:​​ Avokati i Popullit,​​ Vlerësim i kushtetutshmërisë së Ligjit nr. 06/L-111 për Pagat në Sektorin Publik,​​ Aktgjykimi i 30 qershorit 2020, paragrafi 218-219).

• Për më tepër, duke u bazuar në praktikën gjyqësore të GJEDNJ-së dhe atë të Gjykatës, kjo e fundit thekson se parimi i sigurisë juridike, i cili është i mishëruar në të gjitha nenet e KEDNJ-së, kërkon që të drejtat dhe detyrimet të jenë të “përcaktuara me ligj”. Megjithatë, “përcaktueshmëria me ligj” përveç që kërkon që masa e ndërmarrë duhet të ketë bazë ligjore​​ formale​​ në legjislacionin përkatës, kërkon gjithashtu që dispozitat relevante të ligjit​​ të​​ plotësojnë​​ edhe kriterin substancial, përkatësisht​​ të jenë “të qarta, të qasshme dhe të parashikueshme” (shih, në këtë kontekst, rastet e GJEDNJ-së,​​ Beyeler kundër Italisë, nr. 33202/96, Aktgjykim i 5 janarit 2000, paragrafi 109;​​ Hentrich kundër Francës, nr. 1361/88, Aktgjykim i 22 shtatorit 1994, paragrafi 42; dhe​​ Lithgoë​​ dhe të tjerët kundër Mbretërisë së Bashkuar, nr.9006/80; 9262/81; 9263/81;9265/81; 9266/81; 9313/81; 9405/81, Aktgjykim i 8 korrikut 1986, paragrafi 110).​​ 

• Gjykata​​ më​​ tej​​ vëren po ashtu se sipas Listës Kontrolluese të Sundimit të Ligjit të Komisionit të Venecias, “parashikueshmëria e ligjit” është pjesë thelbësore e parimit të sigurisë juridike. Në këtë kontekst, “parashikueshmëria” nënkupton, mes tjerash, që ligji duhet të formulohet me precizitet dhe qartësi të duhur që t’iu mundësojë subjekteve juridike që të rregullojnë sjelljen e tyre konform ligjit (shih,​​ ndër të tjera, Listën Kontrolluese të Sundimit të Ligjit të Komisionit të Venecias, CDL-Ad(2016)007, Strasburg, 18 mars 2016, paragrafët 58 dhe 59; Aktgjykimin e Gjykatës në​​ rastet Aktgjykimin e​​ Gjykatës​​ në​​ rastet KO100/22 dhe KO101/22,​​ KO100/22, me parashtrues:​​ Abelard Tahiri dhe dhjetë (10) deputetë të tjerë dhe KO101/22,​​ me parashtrues: Arben Gashi dhe dhjetë (10) deputetë të tjerë të Kuvendit të Republikës së Kosovës, Vlerësim i kushtetutshmërisë së Ligjit nr. 08/L-136 për Ndryshimin dhe Plotësimin e Ligjit nr. 06/L-056 për Këshillin Prokurorial të Kosovës, Aktgjykim, i 24 marsit 2023, paragrafët 347-350; dhe Aktgjykimin e Gjykatës në​​ rastet​​ KO216/22 dhe KO222/22,​​ me​​ parashtrues:​​ Isak Shabani dhe 10 (dhjetë) deputetë të tjerë dhe KO220/22, me parashtrues: Arben Gashi dhe 9 (nëntë) deputetë të tjerë të Kuvendit të Republikës së Kosovës,​​ Vlerësim i kushtetutshmërisë së neneve 9, 12, 46 dhe 99 të Ligjit Nr.08/L-197 për Zyrtarët Publikë, Aktgjykim, i 2 gushtit 2023, paragrafët 227-230).
  

• Ekzistenca e dy ligjeve paralele, përkatësisht neneve 42, 43 dhe 59 të Ligjit për Tregtinë e Brendshme dhe Ligjit të kontestuar, dhe të cilat (i) rregullojnë ndërhyrjen e shtetit në ekonominë e lirë në rrethana të destabilizimit dhe/ose çrregullimit të tregut​​ përmes vendosjes së​​ masave të​​ përkohshme të​​ mbrojtjes​​ ndaj​​ operatorëve​​ ekonomikë,​​ duke ndërhyrë​​ në​​ të​​ drejtat dhe liritë​​ e tyre, përfshirë​​ përmes mekanizmave vendimmarrës të​​ rregulluar në​​ mënyra të​​ ndryshme; dhe (ii)​​ mundësojnë​​ përcaktimin e masave kufizuese paralele për operatorët ekonomikë​​ përfshirë sanksionet përkatëse, nuk i shërben parimit të sigurisë juridike, dhe u pamundëson personave juridikë/fizikë,​​ përkatësisht operatorëve ekonomikë,​​ që të rregullojnë sjelljen e tyre konform ligjit të aplikueshëm​​ në​​ kuadër të​​ një​​ ekonomie të​​ tregut me konkurrencë të lirë që​​ është​​ bazë​​ e rregullimit ekonomik dhe vlerë​​ e Republikës së​​ Kosovës.​​ Për më​​ tepër një​​ qasje e tillë​​ është​​ gjithashtu në​​ kundërshtim me përcaktimet e paragrafit 1 të​​ nenit 119 të​​ Kushtetutës, dhe sipas të​​ cilit, Republika e Kosovës siguron një mjedis të favorshëm ligjor për ekonominë e tregut, lirinë e aktivitetit ekonomik dhe sigurinë e pronës publike e private.

• Rrjedhimisht, Gjykata​​ gjithashtu vlerëson që​​ neni​​ 10​​ (Hyrja në​​ fuqi)​​ i​​ Ligjit të kontestuar nuk​​ është​​ në përputhshmëri me parimin e sigurisë juridike​​ dhe​​ sundimit të ligjit, të​​ garantuara përmes​​ paragrafit​​ 1 të​​ nenit​​ 7 të Kushtetutës​​ dhe paragrafit​​ 1 të​​ nenit 119 të​​ Kushtetutës.​​ 

• Në fund, Gjykata rikujton që kërkesa e parashtruesve të kërkesës​​ është​​ parashtruar në Gjykatë bazuar në paragrafin 5 të nenit 113 të Kushtetutës. Kjo kategori e kërkesave ka​​ efekt suspenziv sepse bazuar në nenin 43 (Afati) të Ligjit për Gjykatën Kushtetuese, ligji​​ i tillë mund t’i dërgohet Presidentit të Republikës së Kosovës për shpallje vetëm pas​​ vendimmarrjes së Gjykatës dhe në pajtim me modalitetet e përcaktuara në vendimin​​ final të Gjykatës për rastin e kontestuar.

• Gjykata në vijim vë në dukje se në praktikën gjyqësore të Gjykatës përkitazi me kategorinë e kërkesave të paragrafit 5 të nenit 113 të Kushtetutës, në rast të konstatimit që dispozita të caktuara të ligjit të kontestuar nuk janë në përputhshmëri me Kushtetutën, Gjykata, (i) ka shpallur të pavlefshme vetëm dispozitat e vlerësuara në kundërshtim me Kushtetutën, ndërsa pjesën tjetër të ligjit e ka dërguar te Presidenti për shpallje në pajtim me modalitetet e Aktgjykimit të Gjykatës, siç është rasti me Aktgjykimet e Gjykatës në rastin KO01/17, me parashtrues:​​ Aida Dërguti dhe 23 deputetë të tjerë të Kuvendit të Republikës së Kosovës​​ lidhur me vlerësimin e kushtetutshmërisë së Ligjit për ndryshim dhe plotësim të Ligjit nr. 04/L-261 për Veteranët e Luftës së Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës;​​ rastin KO108/13, me parashtrues:​​ Albulena Haxhiu dhe 12 deputetë të tjerë të Kuvendit të Republikës së Kosovës​​ lidhur me vlerësimin e kushtetutshmërisë së Ligjit nr. 04/L-209 për Amnisti​​ apo edhe rastin​​ KO 216/22, me parashtrues: Isak Shabani dhe dhjetë (10) deputetë të tjerë dhe KO 220/22, me parashtrues: Arben Gashi dhe nëntë (9) deputetë të tjerë të Kuvendit të Republikës së Kosovës​​ lidhur me vlerësimin e kushtetutshmërisë së neneve 9 (Kriteret e përgjithshme për pranimin në detyrë të zyrtares/it publik), 12 (Qeveria e Republikës së Kosovës), 46 (Emërimi dhe mandati në pozitat e nivelit të ulët dhe të mesëm drejtues) dhe 99 (Dispozitat kalimtare) të Ligjit Nr.08/L-197 për Zyrtarët Publikë; ose (ii) në rast të vlerësimit që dispozitat e shpallura në kundërshtim me Kushtetutën janë të rëndësisë thelbësore për ligjin në fjalë dhe për pasojë, shpallja apo hyrja në fuqi e tij, do të e bënte të njëjtin të pazbatueshëm, ka shfuqizuar ligjin përkatës në tërësinë e tij, siç është rasti me Aktgjykimin e Gjykatës në rastin KO43/19 me parashtrues:​​ Albulena Haxhiu, Driton Selmanaj dhe tridhjetë (30) deputetë të tjerë të Kuvendit të Republikës së Kosovës, Aktgjykim, i 13 qershorit 2019 lidhur me Ligjin për Detyrat, Përgjegjësitë dhe Kompetencat e Delegacionit Shtetëror të Republikës së Kosovës në Procesin e Dialogut me Serbinë dhe në rastet KO100/22 dhe KO101/22 (cituar më lart) lidhur me Ligjin nr.08/L-136 për Ndryshimin dhe Plotësimin e Ligjit nr.06/L-056 për Këshillin Prokurorial të Kosovës.

• Në rrethanat e rastit konkret, Gjykata ka konstatuar që dispozita esenciale të Ligjit të kontestuar, përfshirë​​ ato që​​ cenojnë​​ parimin thelbësor të​​ sigurisë​​ juridike, nuk janë në përputhshmëri me Kushtetutën. Për pasojë, dhe duke marrë parasysh që pjesa tjetër e Ligjit të kontestuar do të ishte vështirë e zbatueshme pas shpalljes së dispozitave të lartcekura si të pavlefshme, Gjykata vlerëson se Ligji i kontestuar duhet të shpallet i pavlefshëm, në tërësinë e tij.

Kërkesa për masë të përkohshme

• Gjykata rikujton se parashtruesit​​ e kërkesës​​ kanë kërkuar nga Gjykata që të caktojë masë të përkohshme, me qëllim të parandalimit të zbatimit të Ligjit të kontestuar, deri në sjelljen e vendimit përfundimtar lidhur me kërkesat në fjalë.​​ 

• Gjykata, në këtë kontekst, thekson se paragrafi 2 i nenit 43 [Afati] të Ligjit, e përcakton efektin pezullues të hyrjes në fuqi të ligjeve të cilat kontestohen në bazë të paragrafit 5 të nenit 113 të Kushtetutës, i cili përcakton se​​ “Në rast kur ligji apo vendimi i miratuar nga ana e Kuvendit të Republikës së Kosovës kontestohet sipas nenit 113, paragrafi 5 i Kushtetutës, ligji apo vendim i tillë mund t’i dërgohet Presidentit të Republikës së Kosovës për shpallje në pajtim me modalitetet e përcaktuara në vendimin final të Gjykatës Kushtetuese për rastin e kontestuar”.​​ 

• Bazuar në dispozitën e sipërpërmendur, më 17 nëntor 2022, Gjykata ka kërkuar nga Presidentja, Kryetari i Kuvendit, dhe Sekretari i Kuvendit të marrin parasysh kushtet e përcaktuara me paragrafin 2 të nenit 43 të Ligjit.​​ 

• Prandaj, duke marrë parasysh se në bazë të paragrafit 2 të nenit 43 të Ligjit, Ligji i kontestuar,​​ bazuar në​​ paragrafin 5 të nenit 113 të Kushtetutës, nuk mund të dekretohet, të hyjë në fuqi, apo të prodhojë efekte juridike para se Gjykata ta sjellë vendimin, si dhe në përputhje me nenin 27 (Masat e përkohshme) të Ligjit dhe rregullin 47 (Efekti suspenziv i kërkesave) të Rregullores së punës, kërkesa për masë të përkohshme është pa objekt të shqyrtimit dhe, si e tillë, refuzohet (shih,​​ mutatis mutandis, ​​ Aktgjykimin e​​ Gjykatës​​ në​​ rastet KO100/22 dhe KO101/22,​​ KO100/22, me parashtrues:​​ Abelard Tahiri dhe dhjetë (10) deputetë të tjerë dhe KO101/22, me parashtrues: Arben Gashi dhe dhjetë (10) deputetë të tjerë të Kuvendit të Republikës së Kosovës,​​ (cituar më​​ lart),​​ paragrafi 411, dhe Aktgjykimin në​​ rastet KO216/22 dhe KO222/22,​​ me parashtrues​​ Isak Shabani dhe 10 (dhjetë) deputetë të tjerë dhe KO220/22, me parashtrues: Arben Gashi dhe 9 (nëntë) deputetë të tjerë të Kuvendit të Republikës së Kosovës,​​ (cituar më lart)​​ paragrafi 405).

PËR KËTO ARSYE

Gjykata Kushtetuese e Republikës së Kosovës, në përputhje me nenet 113 (5) dhe 116 (2) të Kushtetutës, nenet 20, 27 dhe 42 të Ligjit dhe në bazë të rregullave 45, 48 (1) (a) dhe 72 të Rregullores së punës, më​​ 8​​ nëntor ​​​​ 2023

VENDOS

• TË SHPALLË, njëzëri, kërkesën të pranueshme;​​ 

• TË KONSTATOJË,​​ me shtatë (7) vota për dhe një (1) kundër,​​ se paragrafët 2 dhe 4 të nenit 4 (Produktet Themelore), paragrafi 2 i nenit 5 (Masat e përkohshme mbrojtëse), paragrafët 1, 2, 3, 4, 5, 6 dhe 9 të nenit 8 (Vendimmarrja) dhe paragrafi 2 i nenit 9 (Mbikëqyrja dhe sanksionet) të  Ligjit nr. 08/L-179 për Masat e Përkohshme të Produkteve Themelore në Raste të Veçanta të Destabilizimit në Treg, nuk janë në përputhshmëri me paragrafin 1 të nenit 7 [Vlerat], nenin 10 [Ekonomia] dhe paragrafin 5 të nenit 119 [Parimet e Përgjithshme] të Kushtetutës së Republikës së Kosovës;

• TË KONSTATOJË,​​ me shtatë (7) vota për dhe një (1) kundër,​​ se neni 10 (Hyrja në fuqi) i Ligjit nr. 08/L-179 për Masat e Përkohshme të Produkteve Themelore në Raste të Veçanta të Destabilizimit në Treg,​​ nuk është në përputhshmëri me paragrafin 1 të nenit 7 [Vlerat] dhe paragrafin​​ 1 të nenit 119 [Parimet e Përgjithshme] të Kushtetutës së Republikës së Kosovës;

• TË SHPALLË të pavlefshëm,​​ me shtatë (7) vota për dhe një (1) kundër,​​ në tërësinë e tij, Ligjin nr. 08/L-179 për Masat e Përkohshme të Produkteve Themelore në Raste të Veçanta të Destabilizimit në Treg;

• TË REFUZOJË, njëzëri,​​ kërkesën për masën e përkohshme;

• T’UA KUMTOJË këtë Aktgjykim palëve;

• TË KONSTATOJË që ky Aktgjykim hyn në fuqi në ditën e shpalljes në Gazetën Zyrtare të Republikës së Kosovës, në pajtim me paragrafin 5 të nenit 20 të Ligjit.

​​ 

Gjyqtarja raportuese  ​​ ​​ ​​ ​​ ​​ ​​ ​​ ​​ ​​ ​​ ​​ ​​ ​​ ​​ ​​ ​​ ​​ ​​ ​​ ​​ ​​ ​​ ​​ ​​ ​​ ​​ ​​ ​​ ​​ ​​ ​​ ​​ ​​ ​​ ​​ ​​ ​​ ​​ ​​ ​​ ​​ ​​ ​​ ​​ ​​ ​​ ​​ ​​ ​​ ​​​​ Kryetarja e Gjykatës Kushtetuese

Remzije Istrefi-Peci  ​​ ​​ ​​ ​​ ​​ ​​ ​​ ​​ ​​ ​​ ​​ ​​ ​​ ​​ ​​ ​​ ​​ ​​ ​​ ​​ ​​ ​​ ​​ ​​ ​​ ​​ ​​ ​​ ​​ ​​ ​​ ​​ ​​ ​​ ​​ ​​ ​​ ​​ ​​ ​​ ​​ ​​ ​​ ​​ ​​ ​​ ​​ ​​ ​​ ​​ ​​​​   ​​ ​​ ​​​​ Gresa Caka-Nimani