Gjykata Kushtetuese

Prishtinë, më​​ 25​​ janar​​ 2024

Nr. ref.:​​ MM​​ 2321/24

MENDIM​​ MOSPAJTUES

i gjyqtarit

RADOMIR LABAN

në​​ 

rastin nr. KO55/23

Parashtrues

Kryetari i Kuvendit të Republikës së Kosovës​​ 

Vlerësimi ​​ i amendamenteve të propozuara kushtetuese, të referuara nga Kryetari i Kuvendit të Republikës së Kosovës më 2 mars 2023, përmes ​​ shkresës nr. 08/3509/Do/1493/1

Duke shprehur që në fillim respektin dhe pajtimin tim me mendimin e shumicës së gjyqtarëve në këtë rast​​ me paragrafin​​ I​​ të këtij aktgjykimi se rasti është i pranueshëm për shqyrtim si dhe me vendimin në paragrafët III, IV dhe V përmes të cilëve Gjykata përcaktoi si në vijim:

III. TË KONSTATOJË,​​ njëzëri,​​ që amendamentet e propozuara kushtetuese nr.​​ 27 dhe nr.​​ 28, përmes të cilave propozohet plotësimi i kriterit kushtetues për shkarkimin e gjyqtarëve dhe prokurorëve për shkak të “mosrespektimit të rëndë të detyrave”, i përcaktuar në paragrafin 4 të nenit 104 [Emërimi dhe Shkarkimi i Gjyqtarëve] dhe paragrafin 6 të nenit 109 [Prokurori i Shtetit] të Kushtetutës, me formulimet “në mënyrë të vazhdueshme është vlerësuar me performancë të pamjaftueshme” ose “ka bërë shkelje të rënda disiplinore”, nuk pakësojnë të drejtat dhe liritë themelore të garantuara me Kapitullin II​​ [Të Drejtat dhe Liritë Themelore]​​ të Kushtetutës së Republikës së Kosovës;

IV. TË KONSTATOJË,​​ njëzëri,​​ që amendamentet e propozuara kushtetuese nr.​​ 27 dhe nr.​​ 28, përmes të cilave propozohet plotësimi i kriterit kushtetues për shkarkimin e gjyqtarëve dhe prokurorëve për shkak të “mosrespektimit të rëndë të detyrave”, i përcaktuar në paragrafin 4 të nenit 104 [Emërimi dhe Shkarkimi i Gjyqtarëve] dhe paragrafin 6 të nenit 109 [Prokurori i Shtetit] të Kushtetutës, me formulimin “është vërtetuar se ka pasuri të pajustifikueshme”​​ dhe se bazohet në​​ vendim gjyqësor përfundimtar, nuk pakësojnë të drejtat dhe liritë themelore të garantuara me Kapitullin II​​ [Të Drejtat dhe Liritë Themelore] të Kushtetutës së Republikës së Kosovës; ​​ 

V. TË KONSTATOJË,​​ njëzëri,​​ që amendamentet e propozuara kushtetuese nr.​​ 27 dhe nr.​​ 28, përmes të cilave propozohet plotësimi i kriterit kushtetues për shkarkimin e gjyqtarëve dhe prokurorëve, për shkak të “mosrespektim të rëndë të detyrave”, i përcaktuar në paragrafin 4 të nenit 104 [Emërimi dhe Shkarkimi i Gjyqtarëve] dhe paragrafin 6 të nenit 109 [Prokurori i Shtetit] të Kushtetutës, me formulimin “ka integritet të cenueshëm”, pakësojnë të drejtat dhe liritë themelore të garantuara me​​ Kapitullin II​​ [Të Drejtat dhe Liritë Themelore] të Kushtetutës së Republikës së Kosovës;

Si gjyqtar i Gjykatës Kushtetuese, nuk pajtohem me konkluzionin e Gjykatës nga paragrafi II i dispozitivit të këtij aktgjykimi lidhur me vlerësimin e kushtetutshmërisë së amendamentit 29, ku Gjykata konkludoi si në vijim.

II. TË KONSTATOJË,​​ me shumicë,​​ që amendamenti i propozuar kushtetues nr.​​ 29, përmes të cilit propozohet kontrolli kalimtar​​ i integritetit të​​ „[…]​​ anëtarëve të Këshillit Gjyqësor të Kosovës, anëtarëve të Këshillit Prokurorial të Kosovës, kryetarëve të të gjitha gjykatave dhe të gjithë kryeprokurorëve, si dhe kandidatëve për këto pozita​​ […]“​​ nga Autoriteti për Kontrollin e Integritetit, nuk pakëson të drejtat dhe liritë themelore të garantuara me Kapitullin II​​ [Të Drejtat dhe Liritë Themelore] të Kushtetutës së Republikës së Kosovës.

Unë si gjyqtar pajtohem me gjendjen faktike siç është deklaruar dhe paraqitur në aktgjykim dhe e pranoj të njëjtën gjendje faktike si të saktë. Gjithashtu, pajtohem me mënyrën se si janë parashtruar dhe paraqitur në aktgjykim pretendimet e parashtruesit të kërkesës,​​ si dhe komentet e palëve të ndryshme të interesit.​​ 

Për sa më sipër, dhe në pajtim me rregullin​​ 57​​ të Rregullores së punës së Gjykatës Kushtetuese, do të paraqes mendimin tim​​ mospajtues​​ me shkrim. ​​ 

Vlerësimi​​ i kushtetutshmërisë së​​ amendamentit​​ të propozuar kushtetues​​ nr. 29 ​​ 

Para së gjithash, konsideroj se amendamenti nr. 29 përbëhet nga 6 nene të veçanta që synojnë zbatimin e procesit të vetingut në sistemin gjyqësor të Republikës së Kosovës.

• Në vazhdim të shqyrtimit dhe vlerësimit të​​ amendamentit të propozuar​​ kushtetues nr. 29, i referohem nenit 161A [Kontrolli i integritetit] të këtij amendamenti të propozuar, i cili përcakton:​​ 

1.​​ Pavarësisht dispozitave të tjera të kësaj Kushtetute, kontrolli i integritetit të anëtarëve të Këshillit Gjyqësor të Kosovës, anëtarëve të Këshillit Prokurorial të Kosovës, kryetarëve të të gjitha gjykatave dhe të gjithë kryeprokurorëve, si dhe kandidateve për këto pozita, përjashtuar kryetarin e Gjykatës Kushtetuese, bëhet nga Autoriteti për Kontrollin e Integritetit.

2. Mandati i Autoritetit të Kontrollit të Integritetit është dy (2) vjet nga zgjedhja e të gjithë anëtarëve të ​​ Autoritetit. Mandati i Autoritetit mund të zgjatet më së shumti edhe për një (1) vit tjetër, nëse vendoset me ligj të miratuar me 2/3 e votave të të gjithë deputetëve të Kuvendit.

3. Kontrolli i integritetit nga paragrafi 1​​ i​​ këtij Neni bëhet vetëm një herë për subjektin e kontrollit dhe ​​ përfshin edhe kontrollin e pasurisë, siç përcaktohet me ligj.

4. Procedurat e ankimimit ndaj kontrollit të integritetit nuk llogariten në afatet e përcaktuara në paragrafin 2 të këtij Neni”.

• Vërej se neni 161A [Kontrolli i integritetit] i amendamentit të propozuar kushtetues nr. 29 përcakton (i) pozitat e sistemit gjyqësor dhe prokurorial që i nënshtrohen kontrollit të integritetit dhe mandatin e Autoritetit​​ të​​ kontrollit​​ të​​ integritetit, duke specifikuar se (ii) anëtarët e Këshillit Gjyqësor të Kosovës, anëtarët e Këshillit Prokurorial të Kosovës, kryetarët e të gjitha gjykatave dhe të gjithë kryeprokurorët, si dhe kandidatët për këto​​ pozita​​ i nënshtrohen Autoritetit të​​ kontrollit të integritetit, (iii) mandati i Autoritetit të​​ kontrollit të integritetit​​ zgjat 2 (dy) vjet nga zgjedhja e të gjithë anëtarëve të Autoritetit​​ dhe mund të vazhdohet​​ më së shumti edhe​​ për 1 (një) vit, nëse vendoset me ligj të miratuar me 2/3 e votave të të gjithë deputetëve të Kuvendit; dhe (iv) kontrolli i integritetit për​​ pozitat​​ e sipërpërmendura në sistemin gjyqësor​​ bëhet​​ vetëm një herë për subjektin e kontrollit dhe përfshin kontrollin​​ e​​ pasurisë, siç përcaktohet me ligj,​​ ndërsa​​ procedurat​​ e ankimimit​​ ndaj​​ kontrollit të integritetit​​ nuk llogariten​​ brenda afateve të sipërpërmendura.​​ 

• Përjashtimisht dhe vetëm në​​ kontekst​​ ​​ të procesit të vetingut, sipas​​ dispozitave​​ të amendamentit të propozuar​​ kushtetues​​ nr. 29, vërej se qëllimi i procesit të kontrollit të integritetit nga Autoriteti i​​ kontrollit të integritetit​​ [në bazë të nenit 161A] është një proces i veçantë, i cili propozohet​​ që​​ të zhvillohet jashtë​​ dispozitave​​ të​​ Kapitullit​​ VII të Kushtetutës, pra pa pjesëmarrjen e​​ KGJK-së dhe​​ KPK-së.​​ 

• Megjithatë, amendamenti nr. 29, pra neni 161A [Kontrolli i integritetit] fillon me fjalinë​​ “Pavarësisht dispozitave të tjera të kësaj Kushtetute“​​ gjë që, sipas mendimit tim juridik, përjashton të gjitha dispozitat e Kushtetutës, madje edhe ato të nenit 56​​ [Të Drejtat dhe Liritë Themelore gjatë Gjendjes së Jashtëzakonshme] ,​​ konsideroj​​ se kjo fjali është në kundërshtim të drejtpërdrejtë me nenin​​ 56 të Kushtetutës dhe për rrjedhojë me paragrafin 2 të këtij neni i cili parashikon​​ “2.​​ Shmangia nga të drejtat dhe liritë themelore të garantuara me nenet 23, 24, 25, 27, 28, 29, 31, 33, 34, 37 dhe 38, të Kushtetutës nuk është e lejuar në kurrfarë rrethanash“.

• Jam i bindur se propozuesi nuk ka pasur për qëllim​​ që​​ t'i zvogëlojë të drejtat e njeriut nga​​ Kapitulli​​ II dhe​​ Kapitulli​​ III i Kushtetutës, por qëllimi i propozuesit është që​​ shmangiet​​ t'i referohen​​ Kapitullit​​ VII të Kushtetutës,​​ përkatësisht​​ neneve​​ 102 deri 110 të Kushtetutës.​​ 

• Ky formulim i amendamentit nr. 29,​​ gjegjësisht​​ neni 161A [Kontrolli i integritetit] që fillon me fjalinë​​ “Pavarësisht dispozitave të tjera të kësaj Kushtetute“​​ është përdorur në amendamentin nr. 24.​​ Unë si gjyqtar i vetëm, sinqerisht mendoj se çdo formulim që përjashton të gjitha normat kushtetuese është antikushtetues në vetvete sepse ky formulim e vendos veten mbi vetë Kushtetutën, mendoj se është detyrim​​ që​​ të reagohet ndaj këtij lloj formulimi për të mos krijuar një praktikë​​ të​​ gabuar për të ardhmen, veçanërisht në këtë rast sepse qëllimi i propozuesit është i dukshëm.​​ 

• Konsideroj​​ se propozuesi ka qëllim të qartë dhe se formulimi​​ “Pavarësisht dispozitave të​​ tjera të​​ Kushtetutës​​ nga​​ Kapitulli VII në lidhje me sistemin gjyqësor“ ​​ dhe që, për mendimin tim, do të ishte plotësisht kushtetues dhe do të mundësonte arritjen e të njëjtit qëllim​​ të cilin​​ propozuesi​​ dëshironte ta arrinte, duke shmangur njëkohësisht një formulim që, për mendimin tim, është antikushtetues dhe që herët a vonë nuk do t'i qëndronte​​ testit​​ të​​ kohës.

• Më tej, amendamenti nr. 29,​​ përkatësisht​​ neni 161A [Kontrolli i integritetit] që fillon me fjalinë​​ “Pavarësisht dispozitave të tjera të kësaj Kushtetute“​​ që​​ sipas mendimit tim juridik, i përjashton të gjitha dispozitat e Kushtetutës, për mendimin tim, bie ndesh edhe me nenin 108 [Këshilli Gjyqësor i Kosovës], i cili parasheh garanci të veçanta për komunitetet joshumicë në Kosovë, por edhe me nenin 161B, Autoriteti për Kontrollin e Integritetit, i cili parashikon si​​ në vijim;​​ 

1.​​ Për të kryer kontrollin e integritetit nga Neni 161A, themelohet Autoriteti për Kontrollin e Integritetit. Përbërja, përzgjedhja, organizimi, funksionimi, kompetencat dhe imuniteti i Autoritetit përcaktohet me ligj dhe në pajtim me këtë Kushtetutë.

• Jam i bindur se propozuesi nuk ka pasur për qëllim t'i zvogëlojë të drejtat e njeriut nga​​ Kapitulli​​ II dhe​​ Kapitulli​​ III i Kushtetutës, por qëllimi i propozuesit është që​​ shmangiet​​ t'i referohen​​ Kapitullit​​ VII të Kushtetutës, pra Sistemit Gjyqësor,​​ përkatësisht​​ neneve 102 deri në 110 të Kushtetutës, por​​ konsideroj​​ se ne si Gjykatë ishim të detyruar të vërtetojmë se të drejtat e përfaqësimit të komuniteteve joshumicë dhe barazisë​​ gjinore​​ të​​ përcaktuara me nenin 108 të Kushtetutës nuk mund të reduktohen në të drejta të përcaktuara​​ me​​ ligj, dhe se shmangia e tyre nga norma kushtetuese për të drejtat e përcaktuara me ligj paraqet shkelje të​​ Kapitullit​​ III të Kushtetutës si dhe të nenit 108 të Kushtetutës.​​ 

• Mbrojtja e të drejtave nga neni 108 i Kushtetutës, që ka të bëjë me të drejtën për t'i përfaqësuar komunitetet joshumicë në Kosovë, është obligim kushtetues në pajtim me​​ Kapitullin​​ III të kësaj Kushtetute, por në të njëjtën kohë do të ndihmonte​​ vet​​ propozuesin që të zbatonte synimin e tij për vetingun në Kuvendin e Kosovës, ku​​ për​​ kalimin e këtyre amendamenteve, është e​​ domosdoshme që​​ të sigurohen 2/3 e votave të komuniteteve joshumicë.

• Është e paqartë se nëse, neni 161A [Kontrolli i integritetit] i cili fillon me fjalinë​​ “Pavarësisht dispozitave të tjera të kësaj Kushtetute“ ​​​​ si do të bëhet formimi i Autoritetit për kontrollin e integritetit në bazë të Kushtetutës kur normat e Kushtetutës, të cilat parashikojnë çelësin e përfaqësimit të komuniteteve joshumicë,​​ janë vënë​​ jashtë fuqisë ligjore.

• Më tej,​​ konsideroj​​ se formulimi nga paragrafi 2 i nenit 161A [Kontrolli i integritetit] bie ndesh me nenin 6 të KEDNJ-së​​ dhe nenin 31 të Kushtetutës, sepse​​ i njëjti​​ parashikon shumicë të ndryshme parlamentare për​​ formimin​​ dhe zgjatjen e mandatit të Autoritetit. për​​ kontrollin e integritetit​​ si më poshtë;

2.​​ Mandati i Autoritetit të Kontrollit të Integritetit është dy (2) vjet nga zgjedhja e të gjithë anëtarëve të ​​ Autoritetit. Mandati i Autoritetit mund të zgjatet më së shumti edhe për një (1) vit tjetër, nëse vendoset me ligj të miratuar me 2/3 e votave të të gjithë deputetëve të Kuvendit.

• Konsideroj​​ se ky formulim, i cili parashikon​​ shumica​​ të ndryshme parlamentare për formimin dhe zgjatjen e mandatit të Autoritetit të​​ kontrollit​​ të​​ integritetit, nuk është në përputhje me parimin e sigurisë juridike dhe se propozuesi mund të kishte parashikuar shumë thjesht se kohëzgjatja​​ e​​ “Mandatit​​ të​​ Autoritetit të Kontrollit të Integritetit është​​ 3 (tri)​​ vjet​​ nga zgjedhja e të gjithë anëtarëve të ​​ Autoritetit. Mandati i Autoritetit​​ nuk mund të zgjatet.”​​ Propozuesi do të kishte​​ fituar​​ të njëjtin efekt dhe do të kishte siguri të plotë juridike për kohëzgjatjen e mandatit dhe mënyrën e zgjedhjes së tij.

• Konsideroj se​​ si​​ Gjykatë duhet të jemi të vetëdijshëm se ekziston mundësia e madhe që Republika e Kosovës të bëhet shpejt anëtare e Këshillit të Evropës dhe se Republika e Kosovës shumë shpejt mund të jetë pjesë e Gjykatës Evropiane për të Drejtat e Njeriut, ku vendimet e autoriteteve shtetërore do t'i nënshtrohen shqyrtimit dhe vlerësimit nga Gjykata Evropiane​​ për​​ të Drejtat​​ e​​ Njeriut, të mësuar nga përvoja e vendeve të rajonit që zbatuan proceset e vetingut dhe më pas humbën të gjitha​​ kontestet​​ në Gjykatën Evropiane​​ për​​ të Drejtat​​ e​​ Njeriut,​​ konsideroj​​ se është në interes të përgjithshëm​​ që​​ në procesin e vetingut​​ të shmangen​​ shkeljet​​ e​​ sipërpërmendura dhe​​ të sigurohet siguria e​​ plotë juridike për të gjithë pjesëmarrësit në këtë proces.​​ 

Konkluzioni në lidhje me amendamentin e propozuar kushtetues nr. 29 ​​ 

• Bazuar në sa më sipër, dhe duke marrë parasysh arsyetimet e lartcekura:

• KONSIDEROJ SE Gjykata është dashur të​​ KONSTATOJË​​ SE​​ amendamenti ​​ i propozuar kushtetues nr. 29,​​ përmes të cilit propozohet​​ kontrolli​​ kalimtar​​ i​​ integritetit në formulimin​​ “Pavarësisht dispozitave të tjera të kësaj Kushtetute“​​ ​​ zvogëlon të drejtat dhe liritë themelore të garantuara me nenet 56 dhe 108 të Kushtetutës së Republikës së Kosovës dhe se​​ i njëjti​​ është në kundërshtim me Kapitullin II [Të Drejtat dhe Liritë Themelore] dhe Kapitullin III [Të Drejtat e Komuniteteve dhe Pjesëtarëve të tyre] të Kushtetutës së Republikës së Kosovës;

• KONSIDEROJ SE Gjykata është dashur të​​ KONSTATOJË​​ njëzëri/me shumicë,​​ se​​ amendamenti ​​​​ i propozuar kushtetues nr. 29,​​ përmes të cilit propozohet kontrolli kalimtar i integritetit në formulimin​​ ​​ “​​ 2.​​ Mandati i Autoritetit të Kontrollit të Integritetit është dy (2) vjet nga zgjedhja e të gjithë anëtarëve të ​​ Autoritetit. Mandati i Autoritetit mund të zgjatet më së shumti edhe për një (1) vit tjetër, nëse vendoset me ligj të miratuar me 2/3 e votave të të gjithë deputetëve të Kuvendit“ ​​ zvogëlon të drejtat dhe liritë themelore të garantuara me nenin 31 të Kushtetutës së Republikës së Kosovës dhe nenin 6 të KEDNJ-së, dhe se​​ i njëjti​​ është në kundërshtim me Kapitullin II [Të Drejtat dhe Liritë Themelore] të Kushtetutës së Republikës së Kosovës.

Mendimi​​ mospajtues​​ është paraqitur nga gjyqtari;

Radomir Laban, gjyqtar

_________________

Më​​ 22​​ dhjetor​​ ​​ 2023​​ në​​ Prishtinë