Vendimet e publikuara gjatë muajit janar 2024

Gjatë muajit janar 2024, në Gjykatën Kushtetuese:

• janë shqyrtuar nëntëdhjetë e një (91) raste;
• janë marrë vendimet për tetëdhjetë e pesë (85) raste:
• janë publikuar katër (4) vendime;

Gjatë kësaj periudhe, në ueb-faqen e Gjykatës Kushtetuese janë publikuar (i) dy (2) Aktgjykime; (ii) një (1) Aktvendim për papranueshmëri; dhe (iii) një (1) Vendim për refuzim të kërkesës.

Aktgjykimet
___________________________________
I.
1. KO79/23
Parashtrues: Avokati i Popullit
Publikuar më: 23 janar 2024
Kërkesë për vlerësimin e kushtetutshmërisë së Ligjit nr. 08/L-196 për Pagat në Sektorin Publik

Gjykata vlerësoi kushtetutshmërinë e Ligjit nr.06/L-111 për Pagat në Sektorin Publik, i cili ka hyrë në fuqi më 5 shkurt 2023. Aktgjykimi fillimisht sqaron që Ligji i kontestuar është miratuar pasi ligji paraprak, përkatësisht Ligji nr.06/L-111 për Pagat në Sektorin Publik, pas kërkesës së Avokatit të Popullit, ishte shpallur në kundërshtim me Kushtetutën përmes Aktgjykimit të Gjykatës KO219/19. Aktgjykimi më tej sqaron që, Ligji i kontestuar, me qëllim të krijimit të një “sistemi të njëtrajtshëm të pagave në sektorin publik”, shfuqizon (i) Ligjin nr.03/L-147 për Pagat e Nëpunësve Civilë; (ii) dispozita të caktuara të ligjeve të veçanta ndërlidhur me institucione dhe agjenci të pavarura; si dhe (iii) çdo ligj dhe akt tjetër nënligjor që është në kundërshtim me përcaktimet e tij. Sipas sqarimeve të dhëna në Aktgjykim, i njëjti përmes Shtojcave përkatëse, kategorizon të gjithë funksionarët/zyrtarët dhe nëpunësit publikë që bien në fushëveprimin e Ligjit të kontestuar, në pozita, grupe, klasa dhe koeficientë. Efekti i këtij kategorizimi në ndërlidhje me vlerën e koeficientit të përcaktuar përmes Ligjit nr.08/L-213 për Ndryshimin dhe Plotësimin e Ligjit nr.08/L-193 mbi Ndarjet Buxhetore për Buxhetin e Republikës së Kosovës për vitin 2023, ka rezultuar në ngritje substanciale të nivelit të pagave të një pjese të zyrtarëve të sektorit publik dhe zbritje substanciale të nivelit të pagave të një pjese tjetër. Kategoritë e afektuara nga zbritja e nivelit të pagave, përfitojnë nga një periudhë tranzitore dy (2) vjeçare pas hyrjes në fuqi të ligjit. Më tej, sipas sqarimeve të dhëna në Aktgjykim, Ligji i kontestuar gjithashtu (i) delegon përcaktimin e vlerës së koeficientit në një ligj tjetër, përkatësisht Ligjin për Ndarjet Buxhetore të Republikës së Kosovës; (ii) saktëson që zbritja e nivelit të pagës në Republikën e Kosovës mund të bëhet vetëm në rast të dy rrethanave përjashtimore, përkatësisht një “tronditje makroekonomike” apo shpalljes së gjendjes së jashtëzakonshme; (iii) saktëson rregullat e përcaktimit të kategorive të shtesave dhe kompensimeve, përfshirë tavanet/kufijtë përkatës buxhetor, duke saktësuar gjithashtu që këto çështje rregullohen ekskluzivisht me këtë ligj dhe mund të rregullohen më tej vetëm me akte të tjera nënligjore; dhe (iv) përcakton kompetencën e Ministrisë së Punëve të Brendshme (MPB) për të miratuar, ndër tjerash, çështjet që ndërlidhen me strukturën, komponentët apo nivelet e koeficienteve në institucionet publike të Republikës së Kosovës. Aktgjykimi gjithashtu sqaron që, Ligji i kontestuar tashmë ka prodhuar efektet e tij tek kategoritë të cilave u është ngritur niveli i pagës, si dhe tek kategoritë që u është zbritur niveli i pagës e që nuk i janë nënshtruar mbrojtjes përmes periudhës tranzitore, përkatësisht (i) për të gjithë funksionarët/zyrtarët/nëpunësit për pesëmbëdhjetë (15) vitet e para të përvojës së punës, sepse lartësia e shtesës për përvojën e punës është përgjysmuar me hyrjen në fuqi të Ligjit të kontestuar; dhe (ii) shërbimin e jashtëm të Republikës së Kosovës, i cili është përjashtuar nga e drejta në shtesë tranzitore. Avokati i Popullit, duke u mbështetur edhe në njëqind e katër (104) ankesa të dorëzuara pranë Institucionit të tij nga funksionarë/zyrtarë/nëpunës, organizata e asociacione, me pretendime për shkelje të të drejtave dhe lirive themelore si rezultat i zbritjes së nivelit të pagave në sektorin publik, në esencë, para Gjykatës pretendon që Ligji i kontestuar është nxjerrë në kundërshtim me (i) të drejtat dhe liritë themelore, përfshirë të drejtën për barazi para ligjit dhe të drejtën për gëzim paqësor të pronës; dhe (ii) ndarjen dhe balancimin e pushteteve në Republikën e Kosovës, në cenim të garancive kushtetuese për pavarësinë e institucioneve të pavarura. Avokati i Popullit, më saktësisht, pretendon që Ligji i kontestuar është në kundërshtim me parimin e sundimit të ligjit, sigurisë juridike dhe parashikueshmërisë, ndër tjerash, sepse delegon përcaktimin e vlerës së koeficientit në Ligjin për Ndarjet Buxhetore, ligj i cili është miratuar pas hyrjes në fuqi të Ligjit të kontestuar, duke rezultuar në zbritjen selektive dhe arbitrare të nivelit të pagave të një pjese të konsiderueshme të sektorit publik, në kundërshtim me përcaktimet e vet Ligjit të kontestuar, sipas të cilit, zbritja e pagave mund të jetë pasojë vetëm e një tronditjeje makroekonomike ose shpalljes së gjendjes së jashtëzakonshme në Republikën e Kosovës. Për më tepër, Avokati i Popullit pretendon që (i) zbritja joproporcionale e nivelit të pagave të gjyqtarëve dhe prokurorëve është në kundërshtim të plotë me Kushtetutën, ligjet e aplikueshme, standardet ndërkombëtare dhe Aktgjykimet e Gjykatës Kushtetuese; (ii) zbritja arbitrare e nivelit të pagave të shërbimit të jashtëm të Republikës së Kosovës, si e vetmja kategori e sektorit publik të cilën Ligji i kontestuar e përjashton nga periudha dy (2) vjeçare tranzitore, është në kundërshtim me parimet e barazisë para ligjit; (iii) të gjithë të punësuarit në sektorin publik pas hyrjes në fuqi të Ligjit të kontestuar, trajtohen në mënyrë të pabarabartë përgjatë periudhës tranzitore, sepse nuk përfitojnë “pagë të njëjtë për punë të njëjtë”, në kundërshtim me vet garancitë e Ligjit të kontestuar; (iv) e drejta në gëzim paqësor të pronës të të gjithë funksionarëve/zyrtarëve/nëpunësve publikë deri në pesëmbëdhjetë (15) vite përvojë pune, është cenuar si rezultat i zbritjes së nivelit të shtesës për përvojë pune, pa ndjekur asnjë qëllim legjitim; (v) pavarësia funksionale, organizative dhe buxhetore e pushtetit gjyqësor dhe e institucioneve të pavarura kushtetuese, është cenuar në kundërshtim të plotë me garancitë kushtetuese dhe praktikën gjyqësore të Gjykatës Kushtetuese; dhe (vi) Aktgjykimi i Gjykatës Kushtetuese KO219/19, përmes të cilit, Ligji paraprak për Pagat në Sektorin Publik, është shpallur në kundërshtim me Kushtetutën dhe përmes të cilit, janë përcaktuar parimet që duhet të respektohen lidhur me pagat në sektorin publik, nuk është zbatuar nga Qeveria dhe Kuvendi. Më tej, Avokati i Popullit kërkoi nga Gjykata që vlerësimit të kushtetutshmërisë së Ligjit të kontestuar t’i nënshtrohet vetëm pjesa me efekt në zbritje të pagave dhe jo ajo në ndërlidhje me kategorinë që u janë ngritur pagat, sepse të drejtat e këtyre të fundit nuk janë cenuar përmes Ligjit të kontestuar. Pretendimet e Avokatit të Popullit u kundërshtuan nga Qeveria përmes MPB-së. Në kontekst të fushëveprimit të vlerësimit, Aktgjykimi, fillimisht dhe ndër tjerash, thekson që (i) Kuvendi ka kompetencën e plotë kushtetuese për miratimin e ligjeve dhe përzgjedhjen e politikave që ngërthejnë të njëjtat, për aq sa ligjet e miratuara të jenë në përputhshmëri me Kushtetutën dhe vlerat e parimet e proklamuara aty; dhe (ii) sipas praktikës së saj të konsoliduar gjyqësore, në vlerësimin e kushtetutshmërisë së akteve të kontestuara, Gjykata fokusohet vetëm në interpretimin dhe mbrojtjen e normave kushtetuese dhe jo në vlerësimin e përzgjedhjes së politikës publike që ka dërguar deri tek miratimi i një ligji të caktuar. Në kontekstin e lartcekur dhe në vlerësimin e kushtetutshmërisë së Ligjit të kontestuar, Aktgjykimi, ndër tjerash, fillimisht shtjellon (i) parimet e përgjithshme lidhur me ndarjen dhe ndërveprimin e pushteteve në Republikën e Kosovës, përfshirë pavarësinë e pushtetit gjyqësor, sistemit prokurorial dhe institucioneve të pavarura kushtetuese; (ii) parimet e përgjithshme që burojnë nga praktika gjyqësore relevante e Gjykatës Kushtetuese, me theks në Aktgjykimet që, ndër vite, kanë shtjelluar në mënyrë specifike çështjet që ndërlidhen me pavarësinë funksionale, organizative dhe buxhetore të institucioneve të pavarura kushtetuese, përfshirë në kontekst të organizimit të tyre të brendshëm dhe rregullimit të specifikave lidhur me personelin e tyre; dhe (iii) parimet që janë përcaktuar përmes Aktgjykimit të Gjykatës KO219/19 lidhur me pagat në sektorin publik, përfshirë në kontekst të ndarjes dhe balancimit të pushteteve dhe të drejtave dhe lirive themelore. Për më tepër, Aktgjykimi gjithashtu shtjellon parimet e përgjithshme që burojnë nga praktikat relevante ndërkombëtare, përfshirë (i) Opinionet e Komisionit të Venecias; (ii) praktikën gjyqësore të Gjykatës Evropiane për të Drejtat e Njeriut (GJEDNJ) dhe të Gjykatës së Drejtësisë së Bashkimit Evropian (GJDBE), përmes të cilave janë shqyrtuar pretendimet për shkelje të të drejtave dhe lirive themelore si pasojë e zbritjes së pagave/beneficioneve në sektorin publik; dhe (iii) praktikën gjyqësore të gjykatave tjera kushtetuese në shqyrtimin e ligjeve që ndërlidhen me pagat në sektorin publik, përfshirë por duke mos u kufizuar në Gjykatat Kushtetuese/Supreme të Bosnjë dhe Hercegovinës, Kanadasë, Letonisë, Polonisë, Portugalisë, Qipros, Sllovenisë dhe Republikës së Shqipërisë.

Marrë parasysh parimet e lartcekura dhe të shtjelluara detajisht në Aktgjykim dhe ndërlidhjen e pretendimeve dhe dispozitave të kontestuara me njëra tjetrën, vlerësimi i kushtetutshmërisë së Ligjit të lartcekur, në parim, rezulton në konstatime të Gjykatës që ndërlidhen me dy kategori çështjesh, përkatësisht (i) sistemin e pagave dhe shpërblimeve dhe procedurave përkatëse, për aq sa afekton pavarësinë funksionale, organizative dhe buxhetore të institucioneve të pavarura kushtetuese; dhe (ii) të drejtat dhe liritë themelore në raport me zbritjen e nivelit të pagave të funksionarëve/zyrtarëve/nëpunësve publikë. Aktgjykimi thekson që Ligji i kontestuar, ndër tjerash, saktëson edhe rregullat për përcaktimin e shtesave, kompensimeve dhe ekuivalencave, përfshirë krijimin e funksioneve, pozitave apo emërtesave të reja në institucionet publike. I njëjti, në kontekst të nëpunësve në (i) Presidencën e Republikës së Kosovës; (ii) Gjykatën Kushtetuese; (iii) Sistemin e Drejtësisë; (iv) Kuvendin e Republikës së Kosovës; dhe (v) institucionet e pavarura kushtetuese, saktëson që “zbatohet për aq sa nuk cenon pavarësinë e tyre funksionale dhe organizative të garantuar me Kushtetutë”. Megjithatë, përkundër një formulimi të tillë, Ligji i kontestuar gjithashtu (i) specifikon që rregullat dhe kushtet për përcaktimin e pagës, shtesave e kompenzimeve të të punësuarve në sektorin publik, janë ekskluzivisht objekt i rregullimit nga ky ligj dhe mund të rregullohen edhe me akte të tjera nënligjore, vetëm kur parashihet shprehimisht nga ky ligj; ndërsa (ii) shfuqizon çdo dispozitë të ligjit apo aktit tjetër nënligjor, përfshirë dispozitat përkatëse të ligjeve të veçanta të institucioneve të pavarura dhe aktet e tyre nënligjore, që rregullojnë çështjen e pagës, kompensimeve, shtesave, shpërblimeve apo një kategorie tjetër në fushën e pagave, e që nuk është autorizuar shprehimisht sipas dispozitave të këtij ligji. Rrjedhimisht dhe sipas sqarimeve të dhëna në Aktgjykim, përmbushja e pavarësisë funksionale, organizative dhe të administrimit të pavarur buxhetor të institucioneve të pavarura kushtetuese, është kushtëzuar vetëm në nxjerrjen e akteve nënligjore nën kufizimet specifike të Ligjit të kontestuar. Në kontekst të çështjes së parë, përkatësisht kushteve dhe tavaneve buxhetore për përcaktimin e shtesave, Aktgjykimi sqaron që sipas Ligjit të kontestuar, lartësia e shtesave, në parim, përcaktohet në vlerën prej zero pikë një përqind (0.1%) deri në zero pikë pesë përqind (0.5%) të fondeve totale të përdorura për pagën bazë të zyrtarëve publikë të organizatës përkatëse buxhetore në të njëjtin vit fiskal, ndërsa për këtë qëllim, Qeveria trajtohet si një (1) organizatë e vetme buxhetore. Përtej konstatimit që, kushtëzimi i institucioneve të pavarura që të përmbushin pavarësinë e tyre kushtetuese vetëm përmes nxjerrjes së akteve nënligjore nën rrethanat e kushtëzuara përmes Ligjit të kontestuar, cenon pavarësinë e tyre organizative dhe buxhetore, Aktgjykimi, ndër tjerash, vë theks edhe në tri çështje, përkatësisht (i) që përmbushja e qëllimit të normave që përcaktojnë tavane buxhetore në shtesa, ndërlidhet me tërësinë e fondeve për pagën bazë me të cilat disponon institucioni përkatës dhe në kontekst të përcaktimit që Qeveria do të trajtohet si një (1) organizatë e vetme buxhetore dhe marrë parasysh që fondet e tërësishme që e njëjta i disponon janë pakrahasimisht më të larta sesa ato të institucioneve të pavarura kushtetuese, Qeveria vihet në pozitë më të favorshme krahasuar me institucionet tjera; (ii) për më tepër, më pak se dy (2) muaj pas hyrjes në fuqi të Ligjit të kontestuar, përmes Ligjit nr.08/L-213 për Ndryshimin dhe Plotësimin e Ligjit nr.08/L-193 për Ndarjet Buxhetore për Buxhetin e Republikës së Kosovës për Vitin 2023, i është mundësuar Qeverisë që të tejkalojë tavanet buxhetore të shtesave të përcaktuara përmes Ligjit të kontestuar, me vendim të Ministrit, duke përjashtuar rrjedhimisht, të paktën Qeverinë nga kufizimet e Ligjit të kontestuar; dhe (iii) për deputetët e Kuvendit dhe/ose anëtarët e kuvendeve komunale, përmes Ligjit të kontestuar, është përcaktuar vlera prej tridhjetë përqind (30%) të shtesave mbi pagën përkatëse bazë. Një qasje e tillë, përmes të cilës, në esencë, pushtetet dhe institucionet e pavarura kushtetuese janë të vetmet që i nënshtrohen kufizimeve, përkatësisht tavaneve buxhetore në kontekst të shtesave, nuk është në përputhje me garancinë kushtetuese për pavarësinë institucionale të tyre dhe me ekuilibrin e ndërveprimit ndër-pushtetesh. Ndërsa, në kontekst të çështjes së dytë, përkatësisht përcaktimit të ekuivalencave, Aktgjykimi sqaron që Ligji i kontestuar ndalon çdo ndryshim në strukturën, komponentët apo nivelet e koeficientëve të pagave dhe çdo krijim të funksioneve, pozitave apo emërtesave të reja e kushtëzon me miratimin e Qeverisë, përkatësisht MPB-së. Aktgjykimi, më tej, sqaron që (i) të gjitha institucionet e Republikës së Kosovës i nënshtrohen detyrimit të zbatimit të ligjeve relevante përkitazi me menaxhimin e financave publike, procedurave të auditimit të brendshëm sipas përcaktimeve të Ligjit nr. 06/L-021 për Kontrollin e Brendshëm të Financave Publike dhe kontrollit të Auditorit të Përgjithshëm të Republikës së Kosovës bazuar në përcaktimet e neneve 136 [Auditori i Përgjithshëm i Kosovës] dhe 137 [Kompetencat e Auditorit të Përgjithshëm të Kosovës] të Kushtetutës; dhe (ii) rikujton që Gjykata në mënyrë të vazhdueshme ka theksuar që pavarësia kushtetuese e institucioneve të pavarura kushtetuese nuk duhet të nënkuptohet si autorizim kushtetues për të vepruar në izolim nga pushtetet e tjera të përcaktuara me Kushtetutë. Aktgjykimi, megjithatë thekson që në ushtrimin e këtyre detyrave publike, përfshihet edhe obligimi i secilit pushtet që të përkujdeset për respektim të pavarësisë së pushtetit, tek i cili po krijon një “ndërhyrje” në dëm të ekuilibrit kushtetues. Në mbrojtje të këtij parimi, Gjykata ka theksuar në vazhdimësi që, Qeveria dhe Kuvendi, në ushtrimin e kompetencës për të propozuar dhe votuar ligje, duhet të sigurohen që të ruajnë pavarësinë kushtetuese të pushtetit gjyqësor dhe institucioneve tjera shtetërore të cilat Kushtetuta i ka mveshur me garanci kushtetuese të pavarësisë “funksionale, organizative dhe buxhetore”. Ligji i kontestuar, në kundërshtim me pavarësinë kushtetuese të institucioneve të pavarura dhe praktikën gjyqësore konsistente të Gjykatës Kushtetuese, nuk respekton këtë parim. Për pasojë, Gjykata ka konstatuar që paragrafi 2 i nenit 2 (Fushëveprimi) dhe paragrafi 2 i nenit 45 (Shfuqizimi) në ndërlidhje me paragrafin 2 të nenit 24 (Shtesa për kushte të tregut të punës), paragrafin 5 të nenit 25 (Shtesa e performancës), paragrafin 4 të nenit 28 (Shtesa për vëllimin e punës) dhe paragrafët 2 dhe 3 të nenit 42 (Përcaktimi i ekuivalencës) të Ligjit të kontestuar, nuk janë në përputhshmëri me paragrafin 1 të nenit 4 [Forma e Qeverisjes dhe Ndarja e Pushtetit] dhe paragrafin 1 të nenit 7 [Vlerat] të Kushtetutës. Në vlerësimin nëse zbritja e nivelit të pagave në sektorin publik, ka cenuar të drejtat dhe liritë themelore të garantuara me Kushtetutë, Aktgjykimi, pasi shtjelloi praktikën gjyqësore të GJEDNJ-së në kontekst të vlerësimit të cenimit të të drejtave si rezultat i zbritjes së pagave/beneficioneve sociale përgjatë krizave ekonomike, i njëjti sqaron që nuk është kontestuese që zbritja e nivelit të pagave në sektorin publik ka rezultuar në “ndërhyrje/kufizim” të së drejtës në gëzim paqësor të pronës dhe që një “ndërhyrje/kufizim” i tillë, është i “përcaktuar me ligj” dhe ndjek “një qëllim legjitim”, përkatësisht atë të “njëtrajtshmërisë” së pagave në sektorin publik. Megjithatë, Aktgjykimi sqaron që në rastet që ka shqyrtuar GJEDNJ në lidhje me zbritjen e pagave/beneficioneve sociale, zbritja përkatëse nuk ishte rezultat i një qëllimi të tillë legjitim, por pasojë e krizave ekonomike dhe/ose masave të ndërmarra për të adresuar deficitet buxhetore. Thënë këtë, Aktgjykimi më tej fokusohet në vlerësimin nëse “ndërhyrja/kufizimi” në të drejtat dhe liritë themelore është “proporcional” me qëllimin e ndjekur, dhe nëse ka një “ekuilibër të drejtë” në mes të interesit të përgjithshëm dhe detyrimit për mbrojtjen e të drejtave dhe lirive themelore të subjekteve të afektuara, të cilët nuk duhet të bartin barrë proporcionalisht më të madhe në realizimin e këtij qëllimi. Në këtë vlerësim, Aktgjykimi fokusohet në pesë (5) kategori funksionarësh/zyrtarësh/nëpunësish që janë afektuar përmes Ligjit të kontestuar, përkatësisht (a) gjyqtarët dhe prokurorët; (b) funksionarët/zyrtarët/nëpunësit tjerë të cilët janë afektuar nga zbritja e nivelit të pagës; (c) shërbimi i jashtëm i Republikës së Kosovës; (d) funksionarët/zyrtarët/nëpunësit që janë punësuar pas hyrjes në fuqi të Ligjit të kontestuar; dhe (e) të gjithë të punësuarit në sektorin publik për pesëmbëdhjetë (15) vitet e para të përvojës së punës në kontekst të përgjysmimit të lartësisë së shtesës për përvojën e punës përmes Ligjit të kontestuar.

(a) gjyqtarët dhe prokurorët

Aktgjykimi, sqaron që (i) përkitazi me nivelin e pagës së gjyqtarëve dhe prokurorëve, ka garanci që burojnë nga instrumente ndërkombëtare dhe kushtetuese e ligjore në Republikën e Kosovës; (ii) ligjet e aplikueshme të Republikës së Kosovës, përkatësisht Ligji për Gjykatat dhe Ligji për Prokurorin e Shtetit, garantojnë mbajtjen e nivelit të njëjtë të pagës gjatë mandatit të një gjyqtari dhe/ose prokurori, dispozita këto të cilat Ligji i kontestuar i shfuqizon; (iii) gjyqtarët dhe prokurorët e Republikës së Kosovës, janë kategoria e cila është afektuar më së shumti përmes Ligjit të kontestuar, përkatësisht deri në pesëdhjetë përqind (50%) zbritje në vlerës së pagës; dhe (iv) bazuar në praktikën gjyqësore të GJEDNJ-së, GJDBE-së dhe Aktgjykimeve të Gjykatave tjera Kushtetuese, të vetmet raste kur gjykatat e lartcekura nuk kanë konstatuar shkelje në kontekst të zbritjes së nivelit të pagave të pushtetit gjyqësor, janë rrethanat e krizave ekonomike/financiare, përgjatë të cilave janë ndërmarrë masa gjithëpërfshirëse për stabilizimin e ekonomisë, duke rezultuar në zbritje të përkohshme dhe të përshkallëzuar të pagave të të gjithë zyrtarëve publikë, duke vendosur mbi gjyqtarët dhe prokurorët barrë të barabartë sikurse mbi zyrtarët e tjerë. Në rrethanat e Ligjit të kontestuar, ky dukshëm nuk është rasti. Për pasojë, Gjykata ka konstatuar që paragrafi 2 i nenit 41 (Shtesa tranzitore) të Ligjit të kontestuar, nuk është në përputhshmëri me paragrafët 1 dhe 2 të nenit 46 [Mbrojtja e Pronës] të Kushtetutës në ndërlidhje me nenin 1 (Mbrojtja e Pronës) të Protokollit nr.1 të KEDNJ-së dhe paragrafin 1 të nenit 4 [Forma e Qeverisjes dhe Ndarja e Pushtetit] dhe paragrafin 1 të nenit 7 [Vlerat] të Kushtetutës.

(b) kategoritë tjera të funksionarëve, zyrtarëve dhe nëpunësve që afektohen me zbritje të nivelit të pagave përmes Ligjit të kontestuar

Aktgjykimi sqaron që Ligji i kontestuar, respektivisht zbritja selektive e nivelit të pagave në sektorin publik (i) nuk ndërlidhet në asnjë rrethanë me krizë ekonomike, deficit buxhetor ose rrethana të jashtëzakonshme; (ii) nuk është e përkohshme e as e njëtrajtshme; (iii) ka ngritur nivelin e pagave të një kategorie të funksionarëve/zyrtarëve dhe nëpunësve në mënyrë substanciale, ndërsa ka afektuar me zbritje po aq substanciale disa nga kategoritë tjera, përfshirë duke përjashtuar kategori të tëra nga të drejtat e periudhës tranzitore. Sipas sqarimeve të dhëna, mekanizmi i zgjedhur nga ligjvënësi për të realizuar qëllimin e Ligjit të kontestuar, nuk përmbushë detyrimet që burojnë nga neni 55 [Kufizimi i të Drejtave dhe Lirive Themelore] i Kushtetutës, sipas të cilit, në kufizimin e të drejtave dhe lirive themelore, institucionet publike janë të detyruara të vlerësojnë raportin midis kufizimit dhe qëllimit që synohet të arrihet, si dhe të shqyrtojnë mundësinë e realizimit të atij qëllimi me kufizim më të vogël. Duke vënë barrë joproporcionale vetëm në disa kategori të sektorit publik, nuk është arritur një “ekuilibër i drejtë” në mes interesit të përgjithshëm dhe detyrimit për mbrojtjen e të drejtave dhe lirive themelore, me pasojën e cenimit të të drejtave për gëzim paqësor të pronës në mënyrë plotësisht joproporcionale. Për pasojë, Gjykata ka konstatuar që paragrafët 2 dhe 3 të nenit 41 (Shtesa tranzitore) të Ligjit të kontestuar, nuk janë në përputhshmëri me paragrafët 1 dhe 2 të nenit 46 [Mbrojtja e Pronës] të Kushtetutës në ndërlidhje me nenin 1 (Mbrojtja e Pronës) të Protokollit nr.1 të KEDNJ-së.

(c) shërbimi i jashtëm i Republikës së Kosovës

Aktgjykimi, në vijim, sqaron që shërbimi i jashtëm i Republikës së Kosovës është proporcionalisht ndër më të afektuarit nga zbritja e nivelit të pagës, së bashku me kategorinë e gjyqtarëve dhe prokurorëve, por për dallim nga këta të fundit, gjithashtu është përjashtuar edhe nga e drejta në shtesën tranzitore dhe rrjedhimisht është afektuar me zbritje të menjëhershme të nivelit të pagës përmes hyrjes në fuqi të Ligjit të kontestuar. Për pasojë, dhe sipas shtjellimeve të dhëna në Aktgjykim, përtej cenimit joproporcional të së drejtës në gëzim paqësor të pronës, kategoria e shërbimit të jashtëm të Republikës së Kosovës, ngritë edhe çështje që ndërlidhen me barazinë para ligjit. Në kontekst të kësaj të fundit, Aktgjykimi shtjellon parimet që burojnë nga neni 24 [Barazia para Ligjit] i Kushtetutës në ndërlidhje me nenin 14 (Ndalimi i diskriminimit) dhe nenin 1 (Ndalimi i përgjithshëm i diskriminimit) të Protokollit nr.12 të KEDNJ-së dhe në aplikimin e kritereve përkatëse për të konstatuar nëse “dallimi në trajtim” rezulton në shkelje të dispozitave të lartcekura, Gjykata ka konstatuar që ky është rasti përkitazi me kategorinë e shërbimit të jashtëm të Republikës së Kosovës. Për pasojë, Gjykata ka konstatuar që paragrafi 3 i nenit 41 (Shtesa tranzitore) të Ligjit të kontestuar, nuk është në përputhshmëri me paragrafët 1 dhe 2 të nenit 46 [Mbrojtja e Pronës] të Kushtetutës në ndërlidhje me nenin 1 (Mbrojtja e Pronës) të Protokollit nr.1 të KEDNJ-së dhe me paragrafin 1 të nenit 24 [Barazia para Ligjit] të Kushtetutës në ndërlidhje me nenin 14 (Ndalimi i diskriminimit) të KEDNJ-së.

(d) kategoria e funksionarëve/zyrtarëve/nëpunësve që punësohen pas hyrjes në fuqi të Ligjit të kontestuar

Aktgjykimi, gjithashtu sqaron që sipas Ligjit të kontestuar, çdo person që punësohet pas miratimit të tij, përfiton pagën sipas Shtojcave përkatëse të Ligjit dhe nuk gëzon të drejtën e shtesës tranzitore. Për pasojë, një pjesë e kësaj kategorie, kompensohet me pagë më të ulët dhe të ndryshme për punë të barabartë në kontekst të pozitave ekuivalente, për një periudhë dy (2) vjeçare, përkatësisht për aq sa zgjatë periudha tranzitore. Aktgjykimi tutje sqaron, që kjo kategori e cila është punësuar pas hyrjes në fuqi të Ligjit të kontestuar, nuk i nënshtrohet garancive që ndërlidhen me të drejtën në gëzim paqësor të pronës në kontekst të fushëveprimit të nenit 46 [Mbrojta e Pronës] të Kushtetutës në ndërlidhje me nenin 1 (Mbrojtja e Pronës) të Protokollit nr.1 të KEDNJ-së. Thënë këtë, e njëjta ngritë çështje që ndërlidhen me parimet e barazisë para ligjit të garantuara përmes nenit 24 [Barazia para Ligjit] të Kushtetutës, sepse një pjesë e funksionarëve/zyrtarve/nëpunësve që hyjnë në fushëveprimin e këtij ligji, por që janë punësuar pas hyrjes në fuqi të të njëjtit, nuk do të kenë pagë të njëjtë dhe/ose të barabartë me kolegët e tyre që janë punësuar para hyrjes në fuqi të Ligjit të kontestuar, në kundërshtim edhe me vet garancitë që ngërthen Ligji i kontestuar. Sipas shtjellimeve të dhëna në Aktgjykim, dhe në aplikimin e kritereve përkatëse që ndërlidhen me të drejtat për barazi para ligjit, Gjykata ka konstatuar që “dallimi në trajtim” në mes këtyre dy kategorive, nuk është proporcional me qëllimin e ndjekur dhe rrjedhimisht, rezulton në cenimin e të drejtave për barazi para ligjit të kësaj kategorie funksionarësh/zyrtarësh dhe nëpunësish. Për pasojë, Gjykata ka konstatuar që paragrafi 4 i nenit 41 (Shtesa tranzitore) të Ligjit të kontestuar, nuk është në përputhshmëri me paragrafin 1 të nenit 24 [Barazia para Ligjit] të Kushtetutës në ndërlidhje me nenin 1 (Ndalimi i përgjithshëm i diskriminimit) të Protokollit nr.12 të KEDNJ-së.
Aktgjykimi gjithashtu sqaron që Ligji i kontestuar e përgjysmon lartësinë e shtesës për përvojën e punës, nga zero pikë pesë përqind (0.5%) në zero pikë njëzetë e pesë përqind (0.25%), për çdo vit të plotë pune përgjatë pesëmbëdhjetë (15) viteve të para të përvojës së punës, duke afektuar lartësinë e pagës për të gjithë funksionarët/zyrtarët/nëpunësit që hyjnë në fushëveprimin e Ligjit të kontestuar. Sipas shtjellimeve në Aktgjykim, nuk është kontestuese që e drejta e shtesës në pagën bazë prej zero pikë pesë përqind (0.5%) për çdo vit të përvojës së punës buron nga neni 18 (Shtesa mbi pagën për përvojën e punës) i ligjit paraprak, përkatësisht, Ligjit nr.03/L-147 për Pagat e Nëpunësve Civilë dhe rrjedhimisht, “ndërhyrja” në këtë të drejtë përmes Ligjit të kontestuar, i nënshtrohet kontrollit të garancive të përcaktuara përmes nenit 46 [Mbrojtja e Pronës] të Kushtetutës në ndërlidhje me nenin 1 (Mbrojtja e pronës) të Protokollit nr.1 të KEDNJ-së. Aktgjykimi, duke aplikuar praktikën gjyqësore të GJEDNJ-së sqaron që, përderisa nuk është kontestuese që “ndërhyrja” përkatëse në të drejtën për gëzim paqësor të pronës është “e përcaktuar” përmes Ligjit të kontestuar, e njëjta nuk ndjek asnjë “qëllim legjitim”. Kjo, ndër tjerash, sepse përgjysmimi i nivelit të lartësisë së shtesës për pesëmbëdhjetë (15) vitet e para të përvojës së punës, (i) nuk është bërë as për qëllime të krizës ekonomike apo të një situate të jashtëzakonshme, dhe (ii) as për qëllime të “njëtrajtshmërisë së sistemit të pagave në sektorin publik” që reflekton qëllimin e Ligjit të kontestuar, por (iii) sipas MPB-së, është bërë për të “mbështetur dhe stimuluar kontributin si shërbim ndaj shtetit dhe shoqërisë”. Gjykata ka konstatuar që paragrafi 6 i nenit 6 (Paga bazë) të Ligjit të kontestuar, nuk është në përputhshmëri me paragrafët 1 dhe 2 të nenit 46 [Mbrojta e Pronës] të Kushtetutës në ndërlidhje me nenin 1 (Mbrojtja e pronës) të Protokollit nr.1 të KEDNJ-së.

Në fund, Aktgjykimi sqaron katër (4) kategoritë kryesore të efekteve të tij, si në vijim:

Së pari, konstatimet e Aktgjykimit, nuk afektojnë në asnjë mënyrë kategorinë e funksionarëve/zyrtarëve/nëpunësve të cilëve u është ngritur niveli i pagës përmes Ligjit të kontestuar.

Së dyti, shpallja në kundërshtim me Kushtetutën dhe për pasojë shfuqizimi i paragrafëve 2 dhe 3 të nenit 41 (Shtesat tranzitore) të Ligjit të kontestuar, ka pasojën e ruajtjes së nivelit ekzistues të pagave në sektorin publik derisa paga e re, përkatësisht ajo e përcaktuar përmes Ligjit të kontestuar, të bëhet e barasvlershme me pagën ekzistuese. Një përcaktim i tillë buron nga paragrafi 1 i nenit 41 (Shtesat tranzitore) të Ligjit të kontestuar, sipas të cilit, nëse një zyrtar publik apo funksionar publik, para hyrjes në fuqi të këtij ligji përfitonte pagë që është më e madhe se paga e plotë e parashikuar me këtë ligj, ajo/ai do të përfitojë pagën e re sipas dispozitave të këtij ligji dhe shtesën tranzitore të barabartë me diferencën ndërmjet pagës aktuale dhe pagës së re bazë. Rritja e vlerës së koeficientit për çdo vit fiskal në raport me zvogëlimin proporcional të shtesës tranzitore, duke e ruajtur nivelin e pagës ekzistuese për kategoritë që kanë pësuar zbritje pagash, gradualisht rezulton në “harmonizimin/nivelizimin” e plotë me nivelin e pagës së re, të cilën e saktëson Ligji i kontestuar përmes Shtojcave përkatëse. Për më tepër, shpallja në kundërshtim me Kushtetutën dhe shfuqizimi i paragrafit 3 të nenit 41 (Shtesat tranzitore) të Ligjit të kontestuar, në kontekst të kategorisë së shërbimit të jashtëm të Republikës së Kosovës, nga hyrja në fuqi e Aktgjykimit, ngërthen detyrimin e trajtimit të kësaj kategorie sipas përcaktimeve të paragrafit 1 të nenit 41 (Shtesat tranzitore) të Ligjit të kontestuar.

Së treti, shpallja në kundërshtim me Kushtetutën dhe për pasojë, shfuqizimi i paragrafit 4 të nenit 41 (Shtesat tranzitore) të Ligjit të kontestuar, ngërthen detyrimin e nivelizimit të pagave, nga hyrja në fuqi e Aktgjykimit, të kategorisë të të punësuarve pas hyrjes në fuqi të ligjit të lartcekur, bazuar në vet nenin 4 (Parimet e sistemit të pagave) të tij, sipas të cilit, ndër tjerash, “secili, pa kurrfarë diskriminimi, ka të drejtë që për punë të barabartë të marrë pagë të barabartë”.

Së katërti, përkundër faktit që (i) paragrafi 6 i nenit 6 (Paga bazë) të Ligjit të kontestuar e që ndërlidhet me lartësinë e shtesës për përvojë të punës; dhe (ii) paragrafi 2 i nenit 2 (Fushëveprimi) i Ligjit të kontestuar ndërlidhur me dispozitat e saktësuara në dispozitivin e Aktgjykimit, janë vlerësuar në kundërshtim me Kushtetutën, Gjykata nuk ka shfuqizuar të njëjtat, sepse (i) shfuqizimi i të parës ndërlidhur me faktin që Ligji i kontestuar gjithashtu shfuqizon Ligjin nr.03/L-147 për Pagat e Nëpunësve Civil, do të rezultonte në zbrazëti ligjore përkitazi me të drejtën për shtesa mbi pagën për përvojën e punës; ndërsa (ii) shfuqizimi i të dytës, do të afektonte zbatimin e Ligjit të kontestuar në tërësinë e tij. Për pasojë, bazuar në nenin 116 [Efekti Juridik i Vendimeve] të Kushtetutës, Gjykata ka urdhëruar Kuvendin që në periudhën prej gjashtë (6) muajsh pas hyrjes në fuqi të këtij Aktgjykimi, të ndryshojë dhe/ose plotësojë nenet e lartcekura në pajtim me Kushtetutën dhe Aktgjykimin e Gjykatës, me sqarimin që në kontekst të (i) paragrafit 6 të nenit 6 (Paga bazë) të Ligjit të kontestuar, të drejtat që ndërlidhen me shtesën në përvojën e punës duhet të saktësohen përmes ndryshimit/plotësimit të Ligjit të kontestuar nga Kuvendi, por me efekt nga hyrja në fuqi e këtij Aktgjykimi; ndërsa (ii) paragrafit 2 të nenit 2 (Fushëveprimi) të Ligjit të kontestuar, pavarësia funksionale, organizative dhe buxhetore e institucioneve të pavarura kushtetuese, interpretohet dhe zbatohet në përputhje me Kushtetutën dhe Aktgjykimin e Gjykatës. Kjo e fundit, marrë parasysh përgatitjet e nevojshme për zbatimin e këtij Aktgjykimi, ka përcaktuar që Aktgjykimi hyn në fuqi më 1 shkurt 2024

Njoftimin përkitazi me Aktgjykimin mund ta lexoni duke klikuar këtu

Ndërsa, tekstin e plotë të Aktgjykimit dhe të përmbledhjes në dy gjuhët zyrtare të Republikës së Kosovës dhe në gjuhën angleze, mund ta lexoni duke klikuar këtu

2. KO55/23
Parashtrues: Kryetari i Kuvendit të Republikës së Kosovës
Publikuar më: 25 janar 2024
Kërkesë për vlerësimin e kushtetutshmërisë së amendamenteve të propozuara kushtetuese, të referuara nga Kryetari i Kuvendit të Republikës së Kosovës, më 2 mars 2023, përmes shkresës nr. 8/3509/Do/1493/1

Gjykata vlerësoi, kushtetutshmërinë e amendamenteve të propozuara kushtetuese nga dyzet (40) deputetë të Kuvendit të Republikës së Kosovës, të referuara nga Kryetari i Kuvendit të Republikës së Kosovës, më 2 mars 2023, përmes shkresës nr.08/3509/Do/1493/1. Aktgjykimi fillimisht sqaron që, amendamentet e propozuara kushtetuese, lidhur me Vetingun në sistemin e drejtësisë, ndërlidhen me (i) procesin kalimtar/të përkohshëm të kontrollit të integritetit të anëtarëve të Këshillit Gjyqësor të Kosovës, Këshillit Prokurorial të Kosovës, kryetarëve të të gjitha gjykatave, Kryeprokurorit të Shtetit dhe të gjithë kryeprokurorëve si dhe të kandidatëve për këto pozita, përkatësisht procesin e vetingut në sistemin e drejtësisë; dhe (ii) zgjerimin/plotësimin e bazave të përhershme kushtetuese për shkarkimin e gjyqtarëve dhe prokurorëve në Republikën e Kosovës. Aktgjykimi, gjithashtu sqaron që procesi i përgatitjes së amendamenteve kushtetuese, ka filluar me (i) miratimin e “Koncept-dokumentit për zhvillimin e procesit të Veting-ut në sistemin e drejtësisë” nga Qeveria, më 13 tetor 2021; dhe (ii) dorëzimin e Koncept-dokumentit dhe amendamenteve të propozuara kushtetuese nga Ministria e Drejtësisë për opinion në Komisionin e Venecias, më 10 shkurt 2022 dhe 18 maj 2022. Më 17-18 qershor 2022, Komisioni i Venecias në mbledhjen plenare të 131-të miratoi Opinionin [nr. CDL-AD(2022) 011] për Koncept-dokumentin për Veting-un e gjyqtarëve dhe prokurorëve dhe projekt-amendamentet kushtetuese, të cilin e publikoi më 20 qershor 2022. Ky Opinion, ndër tjerash, thekson që (i) kontrolli i integritetit, përkatësisht vetingu në sistemin e drejtësisë, mund të bëhet vetëm përmes amendamenteve kushtetuese; (ii) për të siguruar një reformë proporcionale, procesi kalimtar/i përkohshëm i kontrollit të integritetit, duhet të kufizohet vetëm në anëtarët e Këshillit Gjyqësor të Kosovës, Këshillit Prokurorial të Kosovës, kryetarët e gjykatave dhe kryeprokurorët; (iii) çështjet tjera që ndërlidhen me integritetin e sistemit gjyqësor dhe prokurorial, përkatësisht gjyqtarëve dhe prokurorëve në Republikën e Kosovës, duhet të mbeten në kompetencën e Këshillave përkatës dhe të realizohen përmes reformave ligjore dhe përforcimit të mekanizmave ekzistues në ligjet e aplikueshme të Republikës së Kosovës; (iv) ndërhyrja në të drejtat kushtetuese duhet të jetë rreptësishtë proporcionale dhe që çdo ndryshim kushtetues duhet të synojë ndërhyrje minimale në kompetencat e Këshillit Gjyqësor të Kosovës dhe Këshillit Prokurorial të Kosovës; dhe (v) ndryshimet përkatëse kushtetuese dhe legjislative duhet të përgatiten mbi bazën e një dialogu të sinqertë dhe në bashkëpunim të ngushtë me të gjitha palët e interesit. Në kuptim të fushëveprimit të vlerësimit kushtetues të amendamenteve të propozuara kushtetuese, Aktgjykimi më tej sqaron që vlerësimi i kushtetutshmërisë së amendamenteve të propozuara, sipas paragrafit 3 të nenit 144 [Amendamentimi] të Kushtetutës, është i kufizuar në vlerësimin nëse amendamenti i propozuar kushtetues pakëson ndonjë nga të drejtat dhe liritë e përcaktuara në Kapitullin II të Kushtetutës. Sipas sqarimeve të dhëna në Aktgjykim, një vlerësim i tillë i nënshtrohet edhe përputhshmërisë së amendamenteve të propozuara me vlerat e rendit kushtetues të Republikës së Kosovës të saktësuara në nenin 7 [Vlerat] të Kushtetutës dhe detyrimeve që burojnë nga neni 53 [Interpretimi i Dispozitave për të Drejtat e Njeriut] i Kushtetutës, përmes të cilit saktësohet që të drejtat e njeriut duhet të interpretohen në harmoni me praktikën gjyqësore të Gjykatës Evropiane për të Drejtat e Njeriut. Gjykata, gjatë vlerësimit të amendamenteve të propozuara kushtetuese, ndër tjerash, mori për bazë dokumentacionin e dorëzuar në Gjykatë nga Kryetari i Kuvendit dhe komentet dhe përgjigjet në komente, të dorëzuara nga (i) Zyra e Presidentes së Republikës së Kosovës; (ii) Ministria e Drejtësisë; (iii) Këshilli Gjyqësor i Kosovës; (iv) Këshilli Prokurorial i Kosovës; si dhe (v) një deputet i Kuvendit të Republikës së Kosovës. Për më tepër, dhe në vlerësimin nëse amendamentet e propozuara kushtetuese pakësojnë të drejtat dhe liritë themelore të përcaktuara me Kapitullin II të Kushtetutës, Aktgjykimi fillimisht shtjellon (i) parimet themelore të Kushtetutës përkitazi me ndarjen dhe balancimin e pushteteve dhe pavarësinë e pushtetit gjyqësor dhe sistemit prokurorial në rendin juridik të Republikës së Kosovës; (ii) parimet dhe standardet përkitazi me pavarësinë e gjyqësorit dhe të prokurorisë që burojnë nga instrumentet dhe dokumentet ndërkombëtare; (iii) parimet e përgjithshme që burojnë nga Kushtetuta dhe standardet e instrumentet ndërkombëtare përkitazi me kriteret për shkarkimin e gjyqtarëve dhe prokurorëve; (iv) Opinionet dhe përgjigjet amicus curiae të Komisionit të Venecias në lidhje me vlerësimin kalimtar (vetingun) të gjyqtarëve dhe prokurorëve, përfshirë në rastin e Republikës së Shqipërisë, Moldavisë dhe Ukrainës; (v) analizën krahasuese të Kushtetutave të shteteve anëtare të Këshillit të Evropës; dhe (vi) Opinionin nr.CDL-AD(2022)011 të Komisionit të Venecias për Kosovën përkitazi me Koncept-Dokumentin për Vetingun e gjyqtarëve dhe prokurorëve. Aktgjykimi më tej sqaron që, amendamentet e propozuara kushtetuese janë të dy kategorive. Kategoria e parë, përkatësisht amendamenti i propozuar kushtetues nr. 29, është i natyrës kalimtare/të përkohshme dhe përfshinë propozimin që ndërlidhet me procesin e vetingut në sistemin e drejtësisë, përkatësisht themelimin e Autoritetit, si organ i përkohshëm, i themeluar jashtë sistemit gjyqësor dhe atij prokurorial, i cili është i mveshur me kompetencën e kontrollit të integritetit të anëtarëve të Këshillit Gjyqësor të Kosovës, Këshillit Prokurorial të Kosovës, kryetarëve të gjykatave, Kryeprokurorit të Shtetit, kryeprokurorëve të prokurorive dhe kandidatëve për këto pozita. Ndërsa, kategoria e dytë, përkatësisht amendamentet e propozuara nr.27 dhe nr.28, janë të natyrës së përhershme dhe propozojnë zgjerimin/plotësimin e bazës ekzistuese kushtetuese për shkarkimin e gjyqtarëve dhe prokurorëve për shkak të “mosrespektimit të rëndë të detyrave” të përcaktuar me paragrafin 4 të nenit 104 [Emërimi dhe Shkarkimi i Gjyqtarëve] dhe paragrafin 6 të nenit 109 [Prokurori i Shtetit] të Kushtetutës. Në aplikimin e parimeve kushtetuese dhe standardeve relevante ndërkombëtare, përfshirë ato që burojnë nga Opinioni i Komisionit të Venecias për Kosovë, Gjykata ka konstatuar që (i) amendamenti i propozuar nr.29, që ndërlidhet me procesin kalimtar/të përkohshëm të vetingut në sistemin e drejtësisë, nuk pakëson të drejtat dhe liritë themelore të garantuara me Kapitullin II të Kushtetutës; ndërsa (ii) amendamentet e propozuara nr.27 dhe nr.28, që ndërlidhen me plotësimin e bazave kushtetuese të përhershme për shkarkimin e gjyqtarëve dhe prokurorëve, nuk pakësojnë të drejtat dhe liritë themelore të garantuara me Kapitullin II të Kushtetutës në kontekst të tri (3) prej formulimeve të propozuara, ndërsa i pakësojnë këto të drejta dhe liri në kontekst të një (1) formulimi të propozuar, sipas sqarimeve të dhëna në vijim.

Në vlerësimin e amendamentit të propozuar kushtetues nr.29, Aktgjykimi fillimisht thekson që themelimi i Autoritetit, i cili mveshet me kompetencën për kontrollin e integritetit “të anëtarëve të Këshillit Gjyqësor të Kosovës, anëtarëve të Këshillit Prokurorial të Kosovës, Kryetarëve të gjykatave, Kryeprokurorit të Shtetit dhe kryeprokurorëve të prokurorive dhe kandidatëve për këto pozita”, mund të përcaktohet vetëm përmes amendamenteve kushtetuese, duke marrë parasysh që kompetencat e Autoritetit të lartcekur afektojnë (i) kompetencat kushtetuese, përfshirë pavarësinë e plotë kushtetuese të Këshillit Gjyqësor të Kosovës dhe Këshillit Prokurorial të Kosovës, sipas përcaktimeve të neneve 108 [Këshilli Gjyqësor i Kosovës] dhe 110 [Këshilli Prokurorial i Kosovës] të Kushtetutës; (ii) kompetencat kushtetuese të Presidentit të Republikës të përcaktuara me paragrafët 15 dhe 17 të nenit 84 [Kompetencat e Presidentit] të Kushtetutës; dhe (iii) kompetencën kushtetuese të Kuvendit të përcaktuar përmes paragrafit 10 të nenit 65 [Kompetencat e Kuvendit] të Kushtetutës. Në vijim, Aktgjykimi sqaron që përtej efektit të përkohshëm në kompetencat kushtetuese të institucioneve të lartcekura, themelimi i Autoritetit gjithashtu afekton (i) të drejtat e subjekteve të kontrollit të integritetit, përkatësisht anëtarëve të Këshillit Gjyqësor të Kosovës, Këshillit Prokurorial të Kosovës, kryetarëve të të gjitha gjykatave dhe të gjithë kryeprokurorëve si dhe kandidatëve për këto pozita; por edhe (ii) të drejtat dhe liritë themelore të të gjithë qytetarëve, sepse një proces i tillë që përfshin kontrollin e integritetit të pozitave drejtuese, të cilat janë përgjegjëse për funksionimin dhe administrimin e gjithmbarshëm të sistemit të drejtësisë, mund të ndikojë në administrimin e rasteve të individëve para gjykatave dhe prokurorive dhe rrjedhimisht, në të drejtën e tyre kushtetuese për gjykim të drejtë. Marrë parasysh efektin e themelimit të Autoritetit në rendin kushtetues të Republikës së Kosovës, Aktgjykimi shtjellon dhe vlerëson të gjitha amendamentet e propozuara kushtetuese veç e veç, me theks në analizën (i) nëse Autoriteti, përkatësisht panelet e kontrollit dhe Kolegji i Apelit, plotësojnë kriteret e “tribunalit/gjykatës” së pavarur të themeluar me ligj sipas garancive që ngërthen neni 31 [E Drejta për Gjykim të Drejtë dhe të Paanshëm] i Kushtetutës në ndërlidhje me nenin 6 (E drejta për një proces të rregullt) të Konventës Evropiane për të Drejtat e Njeriut; (ii) nëse subjektet që i nënshtrohen kontrollit të integritetit nga Autoriteti, kanë të garantuar të drejtën për qasje në drejtësi, mjet juridik dhe mbrojtje gjyqësore të të drejtave sipas përcaktimeve të neneve 31 [E Drejta për Gjykim të Drejtë dhe të Paanshëm], 32 [E Drejta për Mjete Juridike] dhe 54 [Mbrojtja Gjyqësore e të Drejtave] të Kushtetutës në ndërlidhje me nenin 6 (E drejta për një proces të rregullt) dhe nenin 13 (E drejta për zgjidhje efektive) të Konventës Evropiane për të Drejtat e Njeriut; dhe (iii) nëse kontrolli i integritetit përmes mekanizmave të Autoritetit, cenon të drejtat e privatësisë të subjekteve përkatëse në kundërshtim me garancitë e nenit 36 [E Drejta e Privatësisë] të Kushtetutës në ndërlidhje me nenin 8 (E drejta për respektimin e jetës private dhe familjare) të Konventës Evropiane për të Drejtat e Njeriut.

Në kontekst të çështjes së parë, dhe duke aplikuar praktikën relevante gjyqësore të Gjykatës Evropiane për të Drejtat e Njeriut, Gjykata vlerësoi kriteret që ndërlidhen me (i) funksionin gjyqësor të paneleve të kontrollit dhe Kolegjit të Apelit të Autoritetit; (ii) mënyrën e zgjedhjes dhe shkarkimit të anëtarëve të Autoritetit; dhe (iii) konceptin e pavarësisë dhe paanësisë së paneleve të kontrollit dhe Kolegjit të Apelit dhe kohëzgjatjen e mandatit të anëtarëve të Autoritetit; dhe konstatoi që, në parim, panelet e kontrollit dhe Kolegji i Apelit i Autoritetit kanë statusin e “gjykatës/tribunalit” në kuptim të nenit 31 [E Drejta për Gjykim të Drejtë dhe të Paanshëm] të Kushtetutës në ndërlidhje me nenin 6 (E drejta për një proces të rregullt) të Konventës Evropiane për të Drejtat e Njeriut. Në kontekst të çështjes së dytë, përkatësisht të drejtës së subjekteve të kontrollit për qasje në gjykatë dhe mjet efektiv juridik, Aktgjykimi, ndër tjerash, sqaron që megjithëse amendamentet e propozuara kushtetuese përjashtojnë të drejtën në mjete juridike para gjykatave të rregullta ndaj vendimeve të Autoritetit, të njëjtat garantojnë parimin e dyshkallshmërisë, përkatësisht të drejtën e ankesës ndaj vendimeve të paneleve të kontrollit në Kolegjin e Apelit të Autoritetit dhe të drejtën e parashtrimit të kërkesës për vlerësim të kushtetutshmërisë së vendimit të Kolegjit të lartcekur të Apelit në Gjykatën Kushtetuese, sipas përcaktimeve të paragrafit 7 të nenit 113 [Jurisdiksioni dhe Palët e Autorizuara] të Kushtetutës. Ndërsa, në kontekst të çështjes së tretë, përkatësisht të drejtës së privatësisë, Aktgjykimi, duke shtjelluar parimet e përcaktuara përmes nenit 36 [E Drejta e Privatësisë] të Kushtetutës në ndërlidhje me nenin 8 (E drejta për respektimin e jetës private dhe familjare) të Konventës Evropiane për të Drejtat e Njeriut, sqaron që çështja e të dhënave, por edhe çështja e shkarkimit të subjekteve të kontrollit, bie në sferën e të drejtës për jetë private dhe familjare dhe që çdo “ndërhyrje/kufizim” i kësaj të drejte, duhet të jetë e “përcaktuar me ligj”, të “ndjek qëllimin legjitim” dhe të jetë “proporcionale” dhe e nevojshme në një shoqëri demokratike. Në parim, Aktgjykimi sqaron që qëllimi i kontrollit kalimtar/të përkohshëm të subjekteve të kontrollit të integritetit, ndjek një qëllim legjitim, përkatësisht atë të administrimit të duhur të drejtësisë dhe që mekanizmat e përcaktuara, në parim, janë proporcionale me qëllimin e ndjekur.

Thënë këtë, Aktgjykimi gjithashtu, ndër tjerash, thekson që (i) votimi i anëtarëve të Autoritetit në bllok me dy të tretat (2/3) e votave të të gjithë deputetëve, ngërthen detyrimin e Kuvendit për të vlerësuar dhe për t’u siguruar që çdo kandidat për anëtar të Autoritetit, në baza individuale, të përmbushë kriteret më të larta profesionale dhe të integritetit; (ii) përbërja e Autoritetit dhe emërimet e reja në pozitat që i nënshtrohen kontrollit të integritetit, duhet të jenë në përputhje me detyrimet kushtetuese për barazinë gjinore dhe përfaqësimin e anëtarëve të komunitetit joshumicë; dhe (iii) bazuar në praktikën gjyqësore të Gjykatës Evropiane për të Drejtat e Njeriut, çdo “ndërhyrje/kufizim” në të drejtën për jetën private përmes procedurave të kontrollit të integritetit të zhvilluara nga Autoriteti, duhet të jetë rreptësishtë proporcionale me qëllimin e ndjekur. Për më tepër, Aktgjykimi gjithashtu thekson që bazuar në amendamentet e propozuara kushtetuese, mandati i Autoritetit është dy (2) vite nga zgjedhja e të gjithë anëtarëve të tij, me mundësi vazhdimi më së shumti edhe për një (1) vit tjetër, nëse vendoset me ligj të miratuar me dy të tretat (2/3) e votave të të gjithë deputetëve të Kuvendit. Aktgjykimi sqaron që dështimi i miratimit të këtij ligji, nënkupton përfundimin e menjëhershëm të mandatit të Autoritetit. Në fund, Aktgjykimi gjithashtu thekson që vlerësimi i Gjykatës që amendamenti i propozuar kushtetues nr. 29, nuk rezulton në pakësimin e të drejtave dhe lirive themelore të përcaktuara në Kapitullin II të Kushtetutës, nuk paragjykon edhe vlerësimin e kushtetutshmërisë së ligjit të Kuvendit që miratohet në zbatim të amendamentit të lartcekur, për aq sa kontestohet para Gjykatës përmes palëve të autorizuara sipas përcaktimeve të Kushtetutës.

Aktgjykimi sqaron që bazuar në paragrafin 4 të nenit 104 [Emërimi dhe Shkarkimi i Gjyqtarëve] dhe paragrafin 6 të nenit 109 [Prokurori i Shtetit] të Kushtetutës, gjyqtarët dhe prokurorët mund të shkarkohen nga funksioni për shkak të (i) “dënimit për një vepër të rëndë penale”; ose për (ii) “mosrespektimin e rëndë të detyrave”, ndërsa, bazuar në paragrafin 2 të nenit 107 [Imuniteti] të Kushtetutës, gjyqtarët nuk gëzojnë imunitet dhe mund të shkarkohen nga funksioni, kur të kenë shkelur ligjin me qëllim. Për më tepër, sipas shtjellimeve në Aktgjykim, Ligji nr.06/L-57 për Përgjegjësinë Disiplinore të Gjyqtarëve dhe Prokurorëve dhe aktet e Këshillit Gjyqësor të Kosovës dhe Këshillit Prokurorial të Kosovës, përcaktojnë më tej llojet e shkeljeve disiplinore të gjyqtarëve dhe prokurorëve, përfshirë ato që ndërlidhen me “shkelje të ligjit” ose “shkelje të detyrave zyrtare”, sanksionet përkatëse dhe propozimin për shkarkim të gjyqtarit ose të prokurorit përkatës. Amendamentet e propozuara kushtetuese nr.27 dhe nr.28, propozojnë zgjerimin/plotësimin e bazës kushtetuese të “mosrespektimit të rëndë të detyrave”, duke përfshirë në nivel të normës kushtetuese edhe (i) “performancën e pamjaftueshme në mënyrë të vazhdueshme”; (ii) “pasurinë e pajustifikueshme”; (iii) “shkeljet e rënda disiplinore”; dhe (iv) “integritetin e cenueshëm”.

Në vlerësimin nëse amendamentet e propozuara si më sipër, pakësojnë të drejtat dhe liritë themelore të garantuara me Kapitullin II të Kushtetutës, Aktgjykimi, ndër tjerash, sqaron që (i) për dallim nga kontrolli kalimtar i integritetit të gjyqtarëve dhe prokurorëve si masë e përkohshme dhe e jashtëzakonshme, element thelbësor i pavarësisë së pushtetit gjyqësor dhe sistemit prokurorial, është edhe parimi i sigurisë që ndërlidhet me mandatin dhe palargueshmërinë nga funksioni; dhe (ii) bazat e përhershme për shkarkimin e gjyqtarëve dhe prokurorëve, duhet të mundësojnë ndërmarrjen e masave efektive ndaj atyre që cenojnë integritetin e sistemit të drejtësisë, por në të njëjtën kohë, të ofrojnë garanci që të njëjtit të ushtrojnë funksionet përkatëse në mënyrë të pavarur, të paanshme dhe pa ndërhyrje. Në kontekstin e lartcekur, Aktgjykimi thekson që Kushtetuta e Republikës së Kosovës dhe ligjet relevante të aplikueshme, përcaktojnë bazë të mjaftueshme për shkarkimin e gjyqtarëve dhe prokurorëve. Për më tepër, çështjet që ndërlidhen me vlerësimin e performancës dhe shkeljeve të rënda disiplinore, bazuar në Kushtetutë dhe Ligjin për Përgjegjësinë Disiplinore të Gjyqtarëve dhe Prokurorëve, tashmë përbëjnë bazë për propozimin për shkarkim të gjyqtarëve dhe prokurorëve. Në Opinionin për Kosovën, edhe Komisioni i Venecias, ka rekomanduar që përtej kontrollit kalimtar/të përkohshëm të integritetit, të fokusuar në pozitat e larta të sistemit gjyqësor dhe prokurorial, çështjet që ndërlidhen me integritetin e gjyqtarëve dhe prokurorëve të tjerë të Republikës së Kosovës, të administrohen nga Këshillat përkatës, duke përforcuar zbatimin e mekanizmave ekzistues ligjor, por edhe përmes miratimit/amendamentimit të ligjeve relevante. Megjithatë, sipas shtjellimeve të dhëna në Aktgjykim, Gjykata konsideron që nëse propozuesi i amendamenteve kushtetuese vlerëson që kritere të tilla që ndërlidhen me “performancën profesionale”, “shkeljet e rënda disiplinore” dhe “pasurinë e pajustifikueshme” të gjyqtarit dhe/ose prokurorit e të vërtetuar me vendim gjyqësor përfundimtar, duhet të përcaktohen edhe në nivel të normës kushtetuese, një përcaktim i tillë është i mundur, sepse formulimet e lartcekura janë mjaftueshëm të “qarta” dhe të “parashikueshme”, dhe si të tilla, nuk rezultojnë në pakësimin e të drejtave dhe lirive themelore të garantuara në Kapitullin II të Kushtetutës. Në kontekst të formulimit “është vërtetuar se ka pasuri të pajustifikueshme”, Aktgjykimi, ndër tjerash, sqaron që (i) mekanizmi i deklarimit të pasurisë, është një ndër mekanizmat e luftimit të korrupsionit në sektorin publik, përfshirë për gjyqtarët dhe prokurorët, dhe si i tillë, i njëjti mund të rezultojë në shkarkimin e gjyqtarëve dhe prokurorëve; (ii) mekanizmit të deklarimit të pasurisë të përcaktuar përmes Ligjit nr. 08/L-108 për Deklarimin, Prejardhjen dhe Kontrollin e Pasurisë dhe të Dhuratave, i referohet edhe Komisioni i Venecias në Opinion e tij për Kosovën, e mekanizmave të ngjashme i referohen edhe opinionet tjera relevante, përfshirë ato të Këshillit Konsultativ të Gjyqtarëve dhe Prokurorëve Evropianë dhe praktika gjyqësore e Gjykatës Evropiane për të Drejtat e Njeriut; dhe (iii) Kodi Penal i Republikës së Kosovës, përcakton veprën penale “mos raportimi ose raportimi i rremë i pasurisë, i të ardhurave, i dhuratave, i dobisë tjetër materiale ose i detyrimeve financiare”, dhe dënimi për të njëjtën, bazuar në Kushtetutë, rezulton në propozimin për shkarkim të gjyqtarit dhe/ose prokurorit përkatës. Aktgjykimi, megjithatë, sqaron që asnjë nga Kushtetutat e shteteve anëtare të Bashkimit Evropian dhe as të Këshillit të Evropës nuk e kanë të përcaktuar “pasurinë e pajustifikueshme” në nivel të normës kushtetuese si bazë për shkarkimin e gjyqtarëve dhe/ose prokurorëve.

Thënë këtë, sipas sqarimeve të dhëna në Aktgjykim, (i) përderisa nuk është kontestuese që mos raportimi dhe/ose raportimi i rremë i pasurisë aktualisht përbën bazë për shkarkimin e gjyqtarit dhe/ose prokurorit; dhe (ii) që koncepti i “pasurisë së pajustifikueshme” dallon nga vepra e lartcekur penale, Aktgjykimi sqaron se, edhe “pasuria e pajustifikueshme” e cila është e vërtetuar me vendim gjyqësor përfundimtar, mund të përbëjë bazë për shkarkimin e gjyqtarit dhe/ose prokurorit, duke iu nënshtruar garancive kushtetuese që ndërlidhen me (i) qasje në drejtësi, në kuptim të neneve 32 [E Drejta për Mjete Juridike] dhe 54 [Mbrojtja Gjyqësore e të Drejtave] të Kushtetutës; si dhe (ii) të drejtën për gjykim të drejtë dhe paanshëm, në kuptim të nenit 31 [E Drejta për Gjykim të Drejtë dhe të Paanshëm] të Kushtetutës në ndërlidhje me nenin 6 (E drejta për një proces të rregullt) të Konventës Evropiane për të Drejtat e Njeriut. Sipas sqarimeve të dhëna në Aktgjykim, Gjykata ka vlerësuar edhe bazën e propozuar për shkarkimin e gjyqtarit dhe/ose prokurorit, që ndërlidhet me formulimin e “integritetit të cenueshëm”. Aktgjykimi sqaron që çështjet që ndërlidhen me integritetin e gjyqtarëve dhe prokurorëve, janë të mbuluara në mënyrë gjithëpërfshirëse nga bazat ekzistuese kushtetuese dhe ligjore e që mund të rezultojnë në shkarkimin e tyre. Megjithatë, në aplikimin e standardeve që burojnë nga parimet kushtetuese dhe instrumentet ndërkombëtare, formulimi “ka integritet të cenueshëm”, si bazë e përhershme e shkarkimit të gjyqtarit dhe/ose prokurorit, karakterizohet me mungesë të përkufizimit të “qartë” dhe të “parashikueshëm”. Për më tepër, në balancimin e (i) parimit të sigurisë së mandatit të gjyqtarit dhe/ose prokurorit dhe rëndësinë e këtij parimi për pavarësinë e sistemit gjyqësor dhe prokurorial, përfshirë gjykatën e pavarur dhe të themeluar me ligj sipas përcaktimeve të nenit 31 [E Drejta për Gjykim të Drejtë dhe të Paanshëm] të Kushtetutës në ndërlidhje me nenin 6 (E drejta për një proces të rregullt) të Konventës Evropiane për të Drejtat e Njeriut; dhe (ii) “paqartësisë” dhe “paparashikueshmërisë” së formulimit të propozuar, përfshirë në kontekst të mungesës së garancive të nevojshme procedurale që ndërlidhen me vlerësimin e “integritetit të cenueshëm”, si bazë e përhershme për shkarkimin e gjyqtarëve dhe prokurorëve që propozohet në nivel të normës kushtetuese, Gjykata konstatoi që një formulim i tillë, rezulton në pakësim të të drejtave dhe lirive themelore të garantuara me Kapitullin II të Kushtetutës. Aktgjykimi në fund thekson që nuk është kontestuese që pavarësia e pushtetit gjyqësor dhe sistemit prokurorial janë parime thelbësore të rendit kushtetues të Republikës së Kosovës, e cila bazohet në vlerat e sundimit të ligjit dhe të demokracisë. Kushtetuta e Republikës së Kosovës përcakton Këshillin Gjyqësor të Kosovës dhe Këshillin Prokurorial të Kosovës, si dy institucione të pavarura kushtetuese, duke u akorduar të njëjtave kompetencën e administrimit të sistemit gjyqësor dhe prokurorial, respektivisht, duke përfshirë edhe çështjet që ndërlidhen me procedurat disiplinore për gjyqtarë dhe prokurorë, dhe kompetencën për propozimin e shkarkimit të tyre. Këto kompetenca të Këshillave ngërthejnë edhe detyrimin, që të njëjtat, të veprojnë me efikasitetin e duhur në zbatimin e ligjeve të aplikueshme, përfshirë Ligjin për Përgjegjësinë Disiplinore të Gjyqtarëve dhe Prokurorëve, dhe të ndërmarrin masat e nevojshme ndaj çdo gjyqtari dhe prokurori që mund të cenojë integritetin e sistemit gjyqësor dhe prokurorial në Republikën e Kosovës. Aktgjykimi thekson që funksionimi dhe administrimi i mirëfilltë i drejtësisë, përfshirë edhe besimin e publikut në këtë sistem, reflekton një ndër parimet më esenciale të një shoqërie demokratike të bazuar në sundimin e ligjit, parim ky i cili është vlerë themelore e rendit kushtetues të Republikës së Kosovës.

Njoftimin përkitazi me Aktgjykimin mund ta lexoni duke klikuar këtu

Ndërsa, tekstin e plotë të Aktgjykimit dhe të përmbledhjes në dy gjuhët zyrtare të Republikës së Kosovës dhe në gjuhën angleze, mund ta lexoni duke klikuar këtu

Aktvendimet për papranueshmëri
_________________________________

II.
Në një (1) Aktvendim për papranueshmëri të publikuar nga Gjykata, kjo e fundit konstatoi se kërkesa e parashtruesit është e papranueshme bazuar në paragrafin 7 të nenit 113 [Juridiksioni dhe Palët e Autorizuara] të Kushtetutës, paragrafin 2 të nenit 47 (Kërkesa Individuale) të Ligjit, pikën (b) paragrafin (1) të rregullit 34 (Kriteret e pranueshmërisë) të Rregullores së punës, si rezultat i mosshterimit te mjeteve juridike ne kuptimin substancial.

3. KI71/22
Parashtrues: Muhamet Mehmeti
Publikuar më: 18 janar 2024
Kërkesë për vlerësimin e kushtetutshmërisë së Aktgjykimit të Gjykatës Supreme të Republikës së Kosovës [Rev. nr. 398/2021], të 20 dhjetorit 2021

Tekstin e plotë të Aktvendimit dhe të përmbledhjes në dy gjuhët zyrtare të Republikës së Kosovës, mund ta lexoni duke klikuar këtu

Vendimet
_________________________________

III.
Në një (1) Vendim për Refuzim të Kërkesës të publikuar nga Gjykata, kjo e fundit konstatoi se, kërkesa refuzohet bazuar në paragrafin 7 të nenit 113 [Juridiksioni dhe Palët e Autorizuara] të Kushtetutës, nenin 47 (Kërkesa Individuale) të Ligjit, pikën (b) paragrafin (2) të rregullit 54 (Hedhja poshtë dhe refuzimi i kërkesës) të Rregullores së punës, sepse e njëjta nuk është e plotë.

4. KI176/22
Parashtrues: Gani Bërnjashi
Publikuar më: 17 janar 2024
Kërkesë për vlerësimin e kushtetutshmërisë së Aktgjykimit të Gjykatës së Apelit të Republikës së Kosovës [PAKR. nr. 140/2019], të 17 prillit 2022

Tekstin e plotë të Vendimit dhe të përmbledhjes në dy gjuhët zyrtare të Republikës së Kosovës, mund ta lexoni duke klikuar këtu

Vërejtje:

Ky njoftim është përgatitur nga Sekretaria e Gjykatës vetëm për çështje informative. Tekstet e plota të vendimeve u janë dorëzuar të gjitha palëve të përfshira në raste dhe do të publikohen në Gazetën Zyrtare të Republikës së Kosovës brenda afateve të përcaktuara.