Urdhëra tjerë
Prishtinë, më 29 mars 2024
Nr. ref.: MM 2412/24
MENDIM MOSPAJTUES
i gjyqtarit
NEXHMI REXHEPI
në
rastin nr. KI123/22
Parashtrues
Getoar Mjeku
Vlerësim i kushtetutshmërisë së Aktgjykimit [ARJ.nr.36/2022] të Gjykatës Supreme të 13 qershorit 2022
Me konsideratë të thellë për kolegët dhe duke respektuar vendimin e shumicës si vendim të Gjykatës, paraqes këtë mendim mospajtues në rastin KI 123/22, me parashtrues Getoar Mjeku, i cili para Gjykatës ka kontestuar kushtetutshmërinë e Aktgjykimit [ARJ nr.36/2022] të Gjykatës Supreme të 13 qershorit 2022, në ndërlidhje me Aktvendimin [AA.nr.638/2020] të Gjykatës së Apelit të 28 majit 2021 dhe Aktgjykimin [AA.nr.684/2021] të Gjykatës së Apelit të 21 marsit 2022.
Ndonëse pajtohem me gjendjen faktike të prezantuar në vendimin e Gjykatës, shpreh mospajtim me vendimin që kërkesa e parashtruesit të shpallet e papranueshme për shqyrtim në merita dhe vlerësimin e saj si të pabazuar mbi baza kushtetuese.
Para Gjykatës parashtruesi ka ngritur pretendimin se vendimi i kontestuar ka cenuar të drejtat e tij kushtetuese të garantuara me nenet 24 [Barazia para Ligjit], 31 [E Drejta për Gjykim të Drejtë dhe të Paanshëm], dhe 49 [E Drejta e Punës dhe Ushtrimit të Profesionit],të Kushtetutës. Sikurse është sqaruar në paragrafët 26-37 të vendimit të Gjykatës, parashtruesi pretendon se, në rastin e tij, këto të drejta themelore janë shkelur si pasojë e vendimit gjyqësor të paarsyetuar në raport me pretendimet e tij thelbësore, si pjesë përbërëse e garancive të nenit 31 të Kushtetutës, gjë e cila ka rezultuar më tej në mohimin e barazisë para ligjit dhe shkeljen e të drejtës së punës dhe ushtrimit të profesionit.
Shumica ka ardhur në përfundimin që arsyetimet e dhëna në vendimin e kontestuar të Gjykatës Supreme dhe vendimin e ndërlidhur më këtë të Gjykatës së Apelit, lidhur me garancitë e nenit 31 të Kushtetutës, nuk ngrenë çështje serioze që do ta bindnin Gjykatën për shqyrtimin e meritave të kërkesës së parashtruesit, ndërsa sa u përket pretendimeve që lidhen me nenet 24 dhe 49, shumica ka ardhur në përfundimin së të njëjtat janë trajtuar në relacion me pretendimet e ndërlidhura me nenin 31.
Gjithsesi, pajtohem me vlerësimin e shumicës që pretendimet lidhur me të drejtat specifike kushtetuese të ngritura nga parashtruesi përbëjnë një tërësi pretendimesh të ndërlidhura, ngase e tillë është natyra e të drejtave themelore kushtetuese. Pra, ato, edhe pse janë të përcaktuara individualisht, fushëveprimi i një të drejte dhe esenca e saj, pashkëputshëm lidhet me një apo disa të drejta tjera.
Asnjëherë nuk kam pasur as mëdyshjen më të vogël që secila kërkesë duhet të trajtohet si rast në vete, duke marrë në konsideratë të rreptë rrethanat e veçanta që përbëjnë thelbin e kontestit aktiv.
Në rrethanat e rastit konkret, parashtruesi i kërkesës, në cilësinë e aplikantit për nënshtrim në provimin e jurisprudencës, është refuzuar nga Ministria e Drejtësisë, si autoriteti përgjegjës ligjor, për organizimin dhe mbajtjen e këtij provimi. Parashtruesi kishte pretenduar se kishte të mbaruara studimet e drejtësisë, në sistemin arsimor universitar në Shtetet e Bashkuara të Amerikës, duke paraqitur dokumentet përkatëse administrative të lëshuara nga autoritetet përgjegjëse universitare në Shtetet e Bashkuara të Amerikës (Teksas) dhe ato të lëshuara nga Ministria e Arsimit Shkencës dhe Teknologjisë. Pra thelbi i çështjes, sipas pikëpamjes sime, është nëse parashtruesi i kërkesës ka edukim formal dhe profesional juristi, ose nëse duhet njohur ekuivalenca e formimit të tij arsimor e profesional.
Lidhur me këtë, nuk synoj të përvetësoj kompetenca institucionesh tjera përgjegjëse për njohjen e shkollimit të ndjekur dhe përfunduar në vende dhe sisteme arsimore të jashtme, por konsideroj se në rastin konkret, qasja interpretuese e gjykatave të rregullta në vendimet e kontestuara ka qenë tepër formaliste, duke mos marrë fare në konsideratë thelbin e të drejtave të parashtruesit, por duke përsëritur njëtrajtshmërisht qëndrimet juridike. Është evidente që pavarësisht se parashtruesi e mbështet argumentimin e pretendimeve në garancitë procedurale, thirrja e tij drejtohet për mohimin e të drejtës substanciale, përkatësisht esencës së të drejtës substanciale.
Në rrethanat kur procedura është vendimtare për një të drejtë substanciale, detyrimi i dhënies së arsyeve bindëse në vendimin gjyqësor bëhet edhe më imperativ, ngase një argumentim formalist tingëllon jobindës dhe mund vërë në mëdyshje autoritetin e gjykatave. Për më tepër, një arsyetim joformalist do të mund të çonte në konkluzione të tjera, që do të mund të shkonin në favor të parashtruesit.
Për këto arsye, vlerësimi im personal është që Gjykata, pa paragjykuar konkluzionet e shqyrtimit në merita, do të duhej të trajtonte kërkesën në merita, dhe të nxirrte vlerësimet nëse gjykatat e rregullta është dashur të japin arsyetime për çështjet në vijim, përkatësisht nëse:
është dashur që gjykatat e rregullta t’i japin shpjegime të qarta parashtruesit të kërkesës në lidhje me pretendimin e tij se “i njëjti mund të ushtrojë profesionin e avokatit si avokat i huaj, përderisa ai nuk plotëson kushtet t’i nënshtrohet provimit të jurisprudencës në Republikën e Kosovës”?
është dashur që gjykatat e rregullta të japin arsye bindëse për parashtruesin e kërkesës se i njëjti si pasojë e moslejimit të hyrjes në provimin e jurisprudencës, nuk mund të ushtrojë profesionin e juristit në Republikën e Kosovës?
është prekur esenca e së drejtës për ushtrimin e profesionit në rastin e parashtruesit të kërkesës?
Është më se e qartë që kërkesat e nenit 53 të Kushtetutës që të drejtat dhe liritë themelore të garantuara me Kushtetutë, duhet të interpretohen në harmoni me praktikën gjyqësore të Gjykatës Evropiane për të Drejtat e Njeriut (GJEDNJ), janë kërkesa që prodhojnë detyrime për të gjitha institucionet publike në Republikën e Kosovës, posaçërisht për gjykatat. Andaj, është e pritshme që secili individ që është subjekt i procedurave gjyqësore të jetë i prirur të besojë dhe në fund të bindet se kjo kërkesë do të përfillet dhe është përfillur, në qartësinë e saj të plotë.
Kushtetuta jonë, në dy paragrafët e nenit 49, përcakton se: 1) e drejta e punës është e garantuar; dhe, 2) secili person është i lirë të zgjedhë profesionin dhe vendin e punës. Kjo e drejtë kushtetuese është e natyrës ekonomike dhe sociale. Natyrisht, kjo e drejtë nuk nënkupton as të drejtën e ndokujt dhe as detyrimin e ndonjë institucioni publik apo privat që me automatizëm juridik t’i sigurojë ndokujt një vend pune. Po ashtu, duhet të kemi parasysh që, edhe pse Konventa Evropiane për të Drejtat e Njeriut kryesisht përcakton të drejtat civile dhe politike, praktika gjyqësore e GJEDNJ-së ka gjetur se shumë prej tyre kanë implikime me të drejtat e natyrës ekonomike dhe sociale.
Në ndërlidhje me rastin konkret, është me rëndësi themelore të merren parasysh ato aspekte që do të rezultojnë në pasoja të pashmangshme për parashtruesin, e që është pamundësia për ushtrimin e profesionit të zgjedhur lirshëm nga ai, gjë që do të afektojë edhe jetën e tij profesionale e private (rasti i GJEDNJ Polyakh dhe të tjerët kundër Ukrainës, Aktgjykim i 12 nëntorit 2019, paragrafët 208-2011).
Rrjedhimisht, duke patur për bazë atë çfarë është me rëndësi për parashtruesin e kërkesës dhe pasojat që prodhojnë vendimet e kontestuara si dhe efektet e përhershme të këtyre pasojave për parashtruesin e kërkesës, konsideroj që kërkesa është dashur të trajtohet në merita dhe të konstatohet nëse ka rezultuar që parashtruesi të jetë viktimë e procedurave gjyqësore dhe vendimeve të këtyre procedurave.
Mendimi mospajtues është paraqitur nga gjyqtari;
Nexhmi Rexhepi, gjyqtar
_________________
Më 23 shkurt 2024 në Prishtinë
Getoar Mjeku
KI - Kërkesë individuale
Urdhëra tjerë
Mendim mospajtues