USTAVNI SUD

KI86/18, Podnositeljka zahteva: Slavica Đordević, Ocena ustavnosti rešenja Apelacionog suda CA. br. 2093/2017 od 29. januara 2018. godine 

KI86/18, presuda od 3. februara 2021. godine, objavljena 11.marta 2021.godine

Ključne reči: Individualni zahtev, pravo na pravično i nepristrasno suđenje, zaštita imovine, pravo na pravno sredstvo, prihvatljiv zahtev, povreda ustavnih prava

Iz spisa predmeta proizilazi da je podnositeljka zahteva 1997. godine započela izgradnju stambene zgrade na građevinskoj parceli br. 65 C, deo katastarske parcele br. 7140/1 u Prizrenu, čiji su radovi kasnije prekinuti kao rezultat rata na Kosovu. Posle 1999. godine, predmetnu parcelu je zauzeo B.M. Poslednje navedeni je sagradio još dva druga sprata na postojećoj konstrukciji stambene zgrade u izgradnji koju je podnositeljka zahteva započela, ali nije uspela do kraja da završi.

Nakon ovih događanja, podnositeljka zahteva je, u svojstvu vlasnice, podnela zahtev Komisiji za stambeno imovinske zahteve za vraćanje sporne imovine u njen posed.

Odlukom Komisije za stambeno imovinske zahteve je utvrđeno da podnositeljka zahteva: (i) uživa pravo korišćenja imovine koja je glavni predmet spora u ovom slučaju; i da joj se (ii) predmetna imovina mora vratiti u posed u roku od 30 dana od pravosnažnosti odluke Komisije za stambeno imovinske zahteve.

Budući da predmetnu imovinu nije oslobodilo lice koje ju je zauzelo, podnositeljka zahteva se obratila Opštinskom sudu u Prizrenu sa zahtevom da joj se predmetna imovina vrati u posed. Opštinski sud u Prizrenu je, presudom [C. br. 462/10], usvojio zahtev, dok je presuda bila potvrđena od strane Okružnog suda i Vrhovnog suda.

Po završetku gore navedenih postupaka za utvrđivanje vlasništva pred redovnim sudovima, podnositeljka zahteva je podnela zahtev za izvršenje presude [C. br. 462/10] Opštinskog suda od 21. decembra 2011. godine, zahtev koji je usvojio Osnovni sud i Apelacioni sud. U vezi sa izvršenjem presude Opštinskog suda, određena je građevinska firma koja je odredila iznos od 19.495,42 evra za rušenje spratova koje je B.M. sagradio na imovini podnositeljke zahteva, nakon što je istu uzurpirao 1999. godine.

Podnositeljka zahteva je tražila da bude oslobođena od plaćanja troškova izvršenja, pozivajući se na teško finansijsko stanje i nemogućnost da plati iznos od 19.495,42 evra.  Takav zahtev je odbio Osnovni sud u Prizrenu, sa obrazloženjem da dužnik B.M. nije deponovao sumu potrebnu za izvođenje radova u vezi sa rušenjem objekta, sa obrazloženjem da je pravilo da unapred te troškove plaća poverilac, odnosno podnositeljka zahteva u okolnostima ovog slučaja. Osnovni sud je od Vrhovnog suda tražio pravno mišljenje o tome kako postupati u situaciji kada dužnik ne plaća troškove, a poverilac nije u mogućnosti da ih plati. Pozivajući se na član 13. Zakona o Izvršnom Postupku, Vrhovni sud je istakao da troškove postupka koji se odnose na imenovanje i izvršenje izvršenja unapred snosi poverilac, odnosno podnositeljka zahteva u ovom slučaju. Na kraju, Osnovni sud, zasnovan uglavnom na pravnom mišljenju Vrhovnog suda, obavezuje podnositeljku zahteva da plati troškove izvršenja unapred, navodeći da će, ako ih ne plati, Osnovni sud obustaviti postupak u ovom slučaju. Apelacioni sud je potvrdio ovu odluku Osnovnog suda i smatrao je pravičnom.

Podnositeljka zahteva pred Sudom osporava poslednje dve odluke, odnosno odluku Osnovnog suda i Apelacionog suda, koje su rezultirale obustavom izvršnog postupka.

Podnositeljka zahteva navodi da su joj povređena ustavna prava zagarantovana članom 22. [Direktna primena međunarodnih sporazuma i instrumenata]; članom 24. [Jednakost pred zakonom]; članom 31. [Pravo na pravično i nepristrasno suđenje]; članom 32. [Pravo na pravno sredstvo]; članom 46. [Zaštita imovine] Ustava Republike Kosovo (u daljem tekstu: Ustav); i relevantnim članovima Evropske konvencije o ljudskim pravima članom 6, stav 1 [Pravo na pravično suđenje]; članom 13. [Pravo na delotvorni pravni lek]; članom 1 Protokola 1 uz EKLJP-a [Zaštita imovine]; članom 14. [Zabrana diskriminacije] i relevantnim članovima Univerzalne deklaracije o ljudskim pravima, odnosno članom 2, članom 8, članom 10 i članom 17. Podnositeljka zahteva traži da se njen identitet ne objavi, ne navodeći nijedan konkretni razlog za ovaj zahtev.

Podnsoiteljka zahteva u suštini ističe da u ovoj stvari postoji pravosnažna odluka, odnosno presuda Opštinskog suda u Prizrenu P. br. 462/10 od 21. decembra 2011. godine, koja je postala pravosnažna 19. maja 2012. godine i koja i dalje nije izvršena uprkos njenim stalnim naporima.

Što se tiče člana 46. Ustava, ona navodi da je do napuštanja imovine došlo usled vise sile (vis major), a ne njenim samovoljnim radnjama. Od tog trenutka ona je bila objektivno sprečena da koristi svoju imovinu, i nakon proteka više od 19 godina onemogućen joj je pristup predmetnoj imovini. Prema njoj, usled nedelotvornog i nefikasnog rada najpre Komisije za stambeno imovinske zahteva, a zatim i redovnih sudova nastale su štetne posledice koje žalilja kao vlasnik imovine trpi. Samim tim, institucionalni mehanizmi za zaštitu neprikosnovenog prava svojine garantovanog postojećim zakonodavnim okvirom su nemoćni da joj omoguće pristup imovini i zaštitu mirnog uživanja imovine.

Sud je u ovom slučaju utvrdio da postoje dve pravosnažne odluke, odnosno odluka Komisije za stambeno imovinske zahteva, od 30. aprila 2005. godine, u vezi sa pravom na korišćenje imovine koja je predmet spora, i presuda P. br. 462/10 Opštinskog suda od 21. decembra 2011. godine, koja je postala pravosnažna 19. maja 2012. godine, kojom se naložilo tuženom B.M. da oslobodi uzurpiranu imovinu i istu vrati u pređašnje stanje, udaljavajući sve radove koje je izgradio na predmetnoj imovini.

Sud je utvrdio da neizvršenje odluke Komisije za stambeno imovinske zahteve od 30. aprila 2005. godine i presude P. br. 462/10 Opštinskog suda od 21. decembra 2011. godine, kao i suspenzija poslednje navedene u izvršnom postupku od strane Osnovnog suda u Prizrenu, zatvaranjem izvršnog postupka u slučaju podnositeljke zahteva, predstavlja povredu člana 31. Ustava u vezi sa članom 6.1 EKLJP-a.

Sud takođe utvrđuje da nemogućnost da se preduzmu dalji zakonski postupci za izvršenje odluke Komisije za stambeno imovinske zahteve od 30. aprila 2005. godine i presude Opštinskog suda P. br. 462/10 od 21. decembra 2011. godine, takođe predstavlja povredu članova 32 i 54. Ustava i člana 13. EKLJP-a.

Pored toga, Sud nalazi da je, kao rezultat neizvršenja pravosnažne i obavezujuće odluke, podnositeljka zahteva nepravedno lišena njene imovine. Na ovaj način je povređeno i pravo podnositeljke zahteva da mirno uživa u svojoj imovini, kao što je zagarantovano članom 46. Ustava i članom 1 Protokola br. 1 EKLJP-a.

Na kraju, Sud smatra da ne treba dalje da se bavi navodima o povredi člana 24. u vezi sa članom 14. EKLJP-a, jer su takvi navodi i zahtevi iscrpljeni u zaključcima Suda o povredi članova 31, 32, 54 i 46. Ustava u vezi sa članom 6.1 EKLJP-a i članom 1. Protokola br. 1 EKLJP-a.

Sud je odbio zahtev podnositeljke zahteva za neotkrivanje identiteta, zato što podnositeljka zahteva nije navela razlog u vezi sa ovim zahtevom.